ปางที่ ๕ วามนาวตาร

[๑๖]ร่าย

๏ ขอใขความตามต่อ พอเปนเรื่องแสดง แถลงปางที่ห้า ตามสืบมาได้จาก ภาคะวัตปุราณ มีตำนานกล่าวว่า เดิมอสุราตัวดี ชื่อพลีฤทธิรุท บุตร์วิโรจน์เรืองยศ ผู้โอรสประหลาท ซึ่งประกาศประวัติ ถนัดในปางสี่ ขุนพลีนี้ไซร้ ได้ไปช่วยเทวา ครากวนเกษียรสมุท ที่สุดได้อมฤต สมดังคิดมุ่งไว้ แต่มิได้ดื่มกิน เช่นถวิลหวังทุกตน เพราะเสียกลเทวา ดังเล่ามาก่อนไซร้ ในตำนานปางสอง บ่สมปองจึ่งพลัน ประยุทธกันหนักหนา อสุราปราชัย พลีไซร้วายชนม์ อสุรพลพาศพ หลบหนีพ้นแดนสวรรค์ พลันกลับสู่บาดาล แล้วหมู่มารไปตาม คณะพราหมณ์ภาร์ควะ อสูรวอนพราหมณ์ไซร้ ให้ชุบชีพพลี คณชีโดยพลัน กอบการยัญบมิหึง จึงพลีกลับฟื้น คืนชีพได้ดังเดิม แล้วเริ่มกิจพิธี อันมีคุณวิเศษ เสริมฤทธิ์เดชแทตย์ไซร้ หลายฉนำจึ่งได้ ดั่งประสงค์ ฯ

โคลง ๒

​โคลง ๓

โคลง ๔

ร่าย

๏ ฝ่ายองค์ท้าวศักระ กับเทวะคณา คลาไคลเร็วเร่งรี่ สู่คีรีเหมกูฎ วิสูทธ์อาศรมรัตน์ แห่งกัศยปมุนี ประชาบดีทรงพรต เฃ้าประณตนมัสการ แล้วมัฆวานทูลว่า อ้าพระเทพบิดร ฃ้าเดือดร้อน​เหลือแสน ทวยสุรแมนลำเค็ญ เห็นแต่พระบิดา และมาตุทรงศรี จะเปนที่พึ่งได้ บัดนี้ไซร้พลี แทตยบดีเหิมหาญ ยกไปราญรบเมือง มันกระเดื่องเดชา ฃ้าทั้งหลายพ่ายมัน จึงต้องผันพรากมา จากอมราวดี ทั้งนี้แสนเดือดร้อน พระบิดรมารดา โปรดเมตตาลูกด้วย ช่วยหาทางชำนะ จึ่งองค์พระอทิติ วิสุทธิเทพมารดร ประนมกรอัญชลี ทูลสวามีทรงญาณ ฃ้าสงสารลูกยา อ้าประชาบดี ครานี้โปรดรำพึง คำนึงหาหนทาง ช่วยลูกบ้างสักครา ฝ่ายประชาบดี ฟังเทวีวิงวอน เทพบิดรเมตตา จึ่งตรัสว่าดูก่อน หล่อนเองจงตั้งจิต อธิษฐานทันใด น้อมใจวอนวิษณู ผู้เปนเจ้าเลี้ยงโลก เผื่อบุญโศลกเทพไท้ จะโปรดประทานให้ อุบาย ฯ

โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔

ร่าย

๏ ตั้งแต่นั้นต่อมา จึ่งกัลยาบำเพ็ญ เปนนิตย์ดังหริสั่ง ตั้งหฤทัยเสมอ บำเรอพระมุนี บ่ให้มีอนาทร ร้อนหฤทัยสักน้อย คอยประติบัติบำรุง ปรุงโภชนากระยาหาร รสหอมหวานเค็มมัน สรรแต่สิ่งโอชา อีกกัลยาระวัง นั่งอยู่คอยรับใช้ ช่วยก่อไฟในกูณฑ์ พร้อมมูลไม่ละเลย เครื่องสังเวยแต่งตั้ง พร้อมพรั่งดังประสงค์ ฝ่ายองค์พระมุนี ประชาบดีทรงญาณ มินานท่านรู้ชัด ว่าอมรรตยะราช หรินาถกำแหง แบ่งภาคพระนารายน์ มาสู่กายถนัด จึ่งกัศยปยินดี ปรีดีเปรมปราโมทย์ ที่เทพโปรดปรากฎ เพิ่มพูนยศแด่เธอ ให้เลิดเลอล้ำกว่า ประชาบดีใด เพราะจะได้เปนพระ ชนกแห่งนารายน์ สมหมายมุ่งปราถนา อยู่มาจนบรรจบ คำรบทศมาศแล้ว จึ่งนางแก้วอทิติ สิริล้ำเลิดเลอ เธอประสูติกุมาร รูปตระการโสภา สรรพลักษณาผ่องผุด ดุจรัตนะมณี วรรณฉวีโอภาส ผ่องพิลาศมฃาวงาม เกศาครามปานเมฆ เอกอุดมทั่วไป แต่ร่างไซร้ย่อมกว่า ชนธรรมดาสักน้อย แช่มช้อยน่ารักครัน ครานั้นกัศยปไท้ ให้นามบุตร์เสนหา ว่าวามนสมทรง เพราะพระองค์นั้นเตี้ย สิ่งเสียอื่นบ่มี ท่วงทีน่าเอ็นดู ตรูตราน่ารักใคร่ ปัญญาไซร้แหลมหลัก หมั่นนักชอบการเรียน เพียรในทางศึกษา มิช้าเรียนรู้จบ ครบวิทยาใหญ่น้อย รู้ระเบียบเรียบร้อย ทุกสถาน ฯ

โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔

ร่าย

๏ ฝ่ายจุมพลทานพ ฟังความจบแล้วไซร้ ตอบไปด้วยวาจา อ้าท่านพรหมจารี มีความมักน้อยแสน ฃ้ามิแหนหวงดิน หากถวิลกว้างใหญ่ เท่าใดก็คงยอม พร้อมใจยกให้ท่าน การที่ขอไม่กว้าง ​เพียงสามย่างนั้นไซร้ ขอยกให้โดยพลัน แล้วกุมภัณฑ์จับเต้า เอามาเพื่อหลั่งน้ำ ทำกิจตามตำรา ครานั้นจึ่งศุกระ ผู้เปนพระอาจารย์ ร้องทัดทานห้ามไว้ ว่าทรงชัยตริก่อน อย่าเร่งร้อนให้เกิน อ้าอย่าเพลินเพลิดหลง แม้พระองค์ยกดิน สิ้นสามย่างให้แล้ว คงไม่แคล้วฉิบหาย ฦๅสายจะไร้ถิ่น ที่แดนดินครอบครอง จะต้องไร้หมดแท้ แม้ที่ดินปลูกเรือน ฃ้าขอเตือนราชา อย่ายกให้โดยดาย ผลร้ายมากคงดล ถึงตนเธอแน่นอน อ้าภูธรเชื่อครู ผู้อาจรู้โดยญาณ ทายเหตุการณ์ล่วงน่า อันว่าพรหมจารี ผู้ที่ขอนั่นไซร้ มิใช่พราหมณ์สามัญ ทรงธรรม์อย่าประมาท อาตมะนี้ทูลห้าม ปรามเธอเพื่อภักดี พรหมจารีนี้ไซร้ เปนใครฃ้าพอเดา พอเฃ้าใจอยู่แล แต่มิอาจจะทูล จอมอสูรโดยตรง แต่ขอจงเชื่อฃ้า อย่ายอมยกแดนดิน สิ้นสามย่างนั้นให้ ถึงแม้ได้ปฏิญญา ราชาจงคืนคำ ทรงธรรมจงเชื่อข้อย ผู้แถลงแห่งถ้อย ภักดี แน่นา ฯ

โคลง ๔

​ร่าย

๏ ฝ่ายขุนมารประหลาท อสูรราชผู้ปู่ รู้เหตุว่านัดดา ผู้กั่นกล้าทนง ถูกขับลงไปลึก ก็นึกสุดสงสาร ไปเยี่ยมหลานแล้วว่า อ้านัดดาเมื่อเริ่ม เหิมอหังการไซร้ ปู่ก็ได้เตือนจิต ว่าอย่าคิดพยาบาท อย่าใจกาจอวดเก่ง เตือนให้เกรงกลัวเดช ปรเมศนารายน์ แต่หลานชายบ่ฟัง ดังนี้จึ่งรับผล ที่ตนคิดการชั่ว ตัวจึงต้องระกำ ลำบากอยู่เช่นนี้ ฝ่ายพลีวันทา ตอบอัยกาว่าหลาน คิดการเพลินเกินกาจ มุ่งพยาบาททวยเทพ เพราะชวดเสพย์อมฤต ตั้งจิตเพียงบำราบ ปราบศักระราชา กับเทวาบริวาร แต่หลานบ่มีเลย ที่จะเคยหลบหลู่ พระพิษณุเปนเจ้า เพราะทราบเกล้าอยู่ดี ว่าพระมีศักดา อานุภาพยิ่งใหญ่ ตั้งใจนิตย์อภิวาท จึ่งประหลาทขุนยักษ์ ว่าหริรักษ์จักรี พระองค์มีศักดิ์เลิด ประเสริฐคุณพิลาศ บ่อาฆาฎจองเวร แม้ทรงเห็นผู้ผิด กลับจิตรู้สึกโทษ พระก็โปรดกรุณา ยกโทษาผ่อนผัน ฉนั้นหลานอย่ายั้ง จงตั้งจิตบูชา พระนารายน์จักรี อีกพระศรีกัลยา โลกมาตาเปนใหญ่ ให้พระโปรดการุญ คิดถึงคุณท่านนา ทุกทิวาราตรี พลีรับคำปู่ ผู้สั่งสอนดีนั้น ก็กอบยัญญะกิจ ตั้งจิตน้อมพร้อมภักดิ์ ณหริรักษ์จักรี และพระศรีแม่เจ้า สรรเสริญทุกค่ำเช้า บ่วาย วันเลย ฯ

โคลง ๓

โคลง ๔