ปางที่ ๒ กูรมาวตาร

[๙]ร่าย

​๏ ขอใขขานต่อไป ในเรื่องพระนารายน์ กลายพระองค์เปนเต่า ตามเค้าเรื่องมีมา ในตำราไสยพิท ชื่อวิษณุปุราณะ ประกอบกับข้อความ ตามที่เก็บต่อเติม เพื่อคติบรรยาย ขยายความพอควร ประมวลพอได้เรื่อง ว่าในเบื้องก่อนนั้น วันหนึ่งพระมุนี ผู้มีนามทุรวาส [๑๐] ไปประพาสหิมพานต์ พบนงคราญวิไลย นางนั้นไซร้ศรัทธา กัลยาระยอบกาย ถวายมาลัยเรืองรอง ร้อยกรองด้วยบุษบา อันเก็บมาจากสวรรค์ ครั้นมุนีเธอรับ มาลัยฉับมาใส่ ทันใดกลิ่นบุบผชาติ ดาลทุรวาสปรีดี มุนีปานคนบ้า เต้นรำร่าไปกลาง หว่างวิถีอากาศ ทุรวาสบมิช้า มาพบท้าวศักรินทร์ ทรงคชินทร์ไอราพต ดาบสก็ยินดี ยื่นมาลีวิไลย ให้แด่ท้าวเทวราช ประสาทโดยยินดี ท้าววัชรีรับไว้ พาดมาลัยบนหัว คชสารตัวสำคัญ ทันใดกลิ่นมาลา แรงนักหนาตระหลบ อวลอบทั่วคัคนานต์ สารสูดกลิ่นมาลัย ทำให้เปนบ้าคลั่ง ผึงผังฟาดงวงเงื้อม เอื้อมมาลีร้อยกรอง จากกะพองขว้างลง ตรงหน้าแล้วเหยียบย่ำ มาลาช้ำฉับพลัน ครานั้นทุรวาสโกรธ ถือโทษว่าองค์อินทร์ ดูหมิ่นเธอให้ช้าง ขว้างมาลัยขยี้ มุนีกายาสั่น พลันเผยพจนะพร้อง สาปพระศักระก้อง เกษตร์สวรรค์ ฯ

​โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔

โคลง ๒

โคลง ๓

ร่าย

๏ นับแต่กาลนั้นมา เทวราชาข้องจิต ฤทธิ์เริ่มถอยน้อยลง ทั้งองค์ก็ซูบเซา กำลังเล่าก็ถอย บริพารพลอยฤทธิ์หย่อน แรงอ่อนกว่าเดิมมา รบอสุราคราใด บ่มิใครชำนะ ยักษ์เกะกะกำเริบ อิ่มเอิบฤทธิ์แรงรณ เที่ยวประจนรบกวน มวลสุรแมนแสนเข็ญ บมิเปนที่สราญ สานติสุขเสื่อมถอย เทพใหญ่น้อยพร้อมใจ ไปเฝ้าองค์วาสพ เคารพทูลเทพไท้ ขอให้ทรงอุดหนุน ค้ำจุนเช่นเคยมา ด้วยฤทธานุภาพ ปราบอสูรเหิมหาญ มัฆวานฟังข่าว แสนร้อนร้าวหฤทัย จึงขานใขเรื่องจริง ทุกสิ่งที่เปนมา ทวยเทวาทราบมูล จึงทูลท้าวเทเวศร์ เชิญอมเรศร์อย่าช้า เฝ้าธาดาธิบดี วัชรีธเห็นควร จึ่งชวนทวยเทวา จากอมราวดี รี่เร็วสู่พรหมสถาน เฝ้าท่านท้าวพรหมา ทูลกิจจาทั้งมวล ถ้วนถี่ตามมีมา ท้าวธาดาฟังสาร ท่านก็ตอบเทวา ว่าตัวเรานี้ไซร้ ไม่สามารถถอนแช่ง ร้ายแรงของทุรวาส อันผู้อาจแก้ไข เราไซร้เห็นมีอยู่ แต่พิษณุนารายน์ ท่านทั้งหลายจงไป เผ้าพระไวกูณฐนาถ วอนเทวราชช่วยแก้ คงสัมฤทธิ์เที่ยงแท้ ดังถวิล ฯ

​โคลง ๓

โคลง ๔

โคลง ๒

โคลง ๔

โคลง ๓

ร่าย

๏ ต่อนั้นโดยฉับไว ท้าวสหัสสนัยน์เทวราช ก็ประกาศบัญชา แด่เทวาทั้งหลาย ให้แยกย้ายกันไป ในทิศานุทิศ ปลิดโอสถเภสัช สรรพัตมีสรรพคุณ สุนทรเทพกำแหง แต่งทูตานุทูต ไปพูดจาไมตรี ปรองดองดีกับอสูร ชวนพร้อมมูลร่วมงาน ทำการกวนเกษียรสมุท ตามจัตรภุชบัญชา เพื่อหาอมฤตเลิด จะได้เกิดสิริสวัสดิ์ สุขะวัฒน์ต่อไป อสูรไซร้ประนอม ยอมช่วยงานอมรา ครั้นถึงวาระดิถี ที่นัดกันไปกวน เทพทั้งมวลไปยัง ฝั่งเกษียรสมุทธาร อสูรหาญครันครบ แทตย์ทานพแขงขัน ก็พร้อมกันด่วนไป ในที่ชุมนุมนัน อันหริทรงเดช อีกมเหศร์ทรงชัย ทั้งเทพไทธาดา มาพร้อมกันสามองค์ เพื่อทรงเป็นประธาน ในการกวนสมุท ทวยเทพรุดเร่งกัน ให้พลันโยนโอสถ ​ทั้งหมดลงทเล แล้วก็เฮพร้อมกัน ไปมันทรสิงขร ถอนคีรีรี่มา พากันเอาเขาวาง ลงที่กลางสมุท แล้วฉุดตัววาสุกี พันคีรีหลายทบ จนคำรพห้าเปลาะ มั่นเหมาะดีดังหมาย และนารายน์ทรงปัน น่าที่พลันบ่มิช้า ให้อสุราถ้วนทั่ว ทั้งทางหัวนาคใหญ่ ให้เทวารั้งรึ้ง ทิ้งทางหางนาคี พอได้ที่พร้อมพรัก ให้ชักเขาหมุนเวียน ในเกษียรสาคร ชโลทรป่วนปั่น เปนควันราวน้ำต้ม ฝ่ายบรมจักรี เห็นคีรีคลอนแคลน ไม่ตั้งแน่นตามควร เกรงการกวนทเลวน ผลจะไม่เสร็จดี จักรีเดชกำแหง จึงแบ่งภาคออกไป ภาคหนึ่งไซร้เป็นเต่า เพราเพริดสุพรรณพรรณ พลันลงสู่สมุท อุตลุดไล่มัจฉา อันกายาใหญ่โต โยโสว่ายเบียดโคน โคนมันทรภูผา ขับมัจฉาพ้นฐาน แล้วอวตารเชิดช้อน สิงขรใหญ่ขึ้นตั้ง บนหลังเอากระดอง รองภูผานั้นไว้ ให้ตั้งมั่นบ่มิคลอน แล้วอมรและยักษ์ ชักตัววาสุกี ให้คีรีหมุนไป หวือได้ดุจเครื่องกลึง อีกภาคหนึ่งนารายน์ ผันผายขึ้นยอดเขา คอยเป่าเมฆฝนพลาง ไปทางสุรคณา ครานั้นฝนปรอยโปรย โรยรวยรื่นรมย์เริง เทพบรรเทิงเย็นตน กมลก็ชื่นบาน ฝ่ายยักษ์พาลเพลียใจ เพราะถูกไฟอันพุ่ง พลุ่งจากปากนาคราช เพลิงกาจผาดเผาร้อน ระอาอ่อนหย่อนเดช เทเวศร์เป่าเมฆเคลื่อน เลื่อนลอยไปเสียพ้น ฝนมิได้ตกต้อง อสูรผองผ่าวผาก แต่เพราะอยากจะได้ อมฤตไซร้นักหนา เหล่าอสุราเขม้น บ่มิเห็นแก่ยาก รึ้งรั้งนาคบ่หยุด ฝ่ายเทพฉุดด้วยเล่า เฃาก็หมุนจี๋ๆ กวนวารีแหล่งนั้น เสียงอึกอธึกชั้น โลกมวล ฯ

​โคลง ๒

โคลง ๔

ร่าย

๏ เสียงโห่อธึกอึง จึ่งอสูรต่างหัน มาพลันเพื่อมองดู เห็นหมู่อมรคึก ต่างก็นึกเฃ้าใจ ว่าตนไซร้เสียที อสุรีรีบกลับ มาถับถึงทเลนม หวังดมดื่มอมฤต ครั้นพิศเพ่งเล็งดู เห็นโถอยู่เหมาะมั่น ​ณมือธันวันตรี ต่างวิ่งจี๋จะฉวย แต่ทวยเทพกั้นกาง ขวางทางมิให้จร อสูรร้อนแรงโกรธ ทลึ่งโลดต่อกร ฝ่ายอมรบ่มิย่อ ต่อสู้ศึกบ่มิหย่อน แรงบ่มิอ่อนจนนิด ฤทธิ์ก็แรงแขงนัก ศักดิ์ก็ยังกายา เดชสง่าทั่วคณะ อสูรจะถาโถม จู่โจมเท่าใดๆ เทพบ่ได้ถอยถด ทนทรหดแขงขัน แม้ถูกฟันถูกแทง ถูกตีแรงทั่วกาย แผลก็หายฉับพลัน กุมภัณฑ์อ่อนระอา แย้งยุทธนาย่อหย่อน กำลังอ่อนลงไป เพราะมิได้สมจิต ชวดอมฤตอันหวัง ดังนั้นรู้สึกแน่ ว่าต้องแพ้เทวา อสุราพิโรธ เกรี้ยวโกรธร้องตวาด อาฆาฎจองเวรไว้ ว่าจะไม่ละความ พยายามหาทาง ล้างเทวาจงราบ ปราบเทวาจงลาน แล้วหมู่มารล่าถอย คล้อยเคลื่อนครรไลรุด จากเกษียรสมุทพลัน แล้วกุมภัณฑ์พวกร้าย ต่างตนก็แยกย้าย กลับสถาน ตนแล ฯ

โคลง ๓

โคลง ๔