ปางที่ ๑ มัตสยาวตาร

[๖]ร่าย

๏ จักดำเนินตำนาน ตามโบราณคัมภีร์ อันมีนามภาคะวัต จัดเปนตำหรับเลิด กล่าวกำเนิดวิษณู ผู้ผดุงโลกนี้ มีข้อความกล่าวชัด ว่าเมื่อปัทมะกัปป์ ลับล่วงลงแล้วนั้น อันเทวะพรหมา เหนื่อยกายาใคร่นิทร์ เพื่อบพิตร์ผ่อนกาย หมายให้กำลังมี คงคืนดีดังเดิม แล้วจะเริ่มเทวะกิจ ประดิษฐ์โลกขึ้นใหม่ ดังนั้นไซร้พรหมา ก็นิทราหลับไหล บัดนั้นไตรโลกสลาย สัตว์มลายวายชนม์ ทั่วสากลระทม จมอยู่ในมหรรณพ กว่าจะครบกำหนด ปรากฎพรหมะราตรี เมื่อนั้นมีอสุรา ผู้เปนทานพราช สามารถฤทธิเรืองราม มีนามว่าหัยครีพ ยังชีพอยู่ในสมุท ผุดขึ้นจากมหรรณพ พบองค์พระพรหมา นิทราสนิทแน่ แลกระแสรพระเวท วิเศษล้ำโลกัย หลั่งไหลจากโอษฐท่าน ขุนยักษ์หาญสมปอง รองรับพระเวทไว้ จบเสร็จสำเร็จได้ สิทธิ์สรรพ์ ฯ

​โคลง ๓

โคลง ๔

ร่าย

๏ ในสถานถิ่นชน มณฑลทระวิระ ณสมัยกาลนั้น มีทรงธรรม์ทรงราชย์ นามประกาศปรากฎ สัตยพรตราชา ลูกสุริยาทิตย์ไท้ ได้ฉายาเรียกกษัตร์ ไววัสวัตจอมภพ ธเคารพนารายน์ มุ่งหมายในทางธรรม บำเพ็ญตะบะฌาณ บ่ใฝ่การโลกีย์ บ่มีโลภโกรธหลง ทรงสันโดษมักน้อย บ่เสื่อมถอยศรัทธา เปนมหามหาตม์ล้ำ เสวยแต่น้ำทุกวาร เปนอาหารเนืองนิตย์ บพิตร์กอบยัญญการ เชี่ยวชาญปานเทวา ราชาจึ่งได้นาม ตามปรากฎประกาศ ว่าศราทธะเทพเจ้า เปนนาถะร่มเกล้า ชนานันท์ ฯ

​โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๒

ร่าย

๏ อ้ามัตสยาเรืองฤทธิ์ ฃ้านี้คิดสงสัย โดยท่านไซร้จำแลง แปลงรูปได้หลากเหลือ เผือบ่ได้เคยเห็น หรือยินเช่นมัตสยา อันมหิมาโตใหญ่ เต็มในทเลนั้น อันวัดรอบบ่น้อย กว่าร้อยโยชน์ปรากฎ ในกำหนดวันเดียว ฃ้าเฉลียวใจตรึก นึกว่าท่านมั่นคง เปนองค์พระภคะวัต ​มาถนัดต่อหน้า ตูฃ้าบาทบัดนี้ อ้าหะรีเรืองฤทธิ์ ผู้สถิตเหนือคลื่นสมุท จัตุรภุชนารายน์ พระกลับกายแปลงมา เปนมัตสยาเรืองเดช เพราะเมตตาฃ้าบาท อีกนรชาติทั้งหลาย ฃ้าถวายบังคม บุรุโษดมสยมภู ผู้เปนพรหมธาดา สร้างโลกาสัตวชาติ เปนหรินาถยศยง ผู้ทรงเลี้ยงโลกตรี เปนศีวะมเหศวร ล้างมวลสิ่งมลทิน พระเปนปิ่นเทวา ทรงมหามหิทธิศักดิ์ เปนที่รักภักดี ปรียะของฃ้าเจ้า ผู้เอาใจใฝ่จง รักพระองค์ทุกกาล ทรงอวตารครั้งใด มาในโลกแห่งนี้ ย่อมมีประโยชน์สานต์ บันดาลบังเกิดสุข รำงับทุกข์นานา บัดนี้ฃ้าใคร่รู้ พระสยัมภูเหตุใด จึ่งครรไลเสด็จลง ทรงรูปมัตสยานี้ อ้าหะรีราชะ กมะเลกษณะน่านิยม ฃ้าบังคมแทบบาท แห่งเทวราชทรงคุณ เกื้อการุณย์ทั่วผู้ ขอประทานรั่วรู้ สักครา ฯ

โคลง ๓

โคลง ๔

​โคลง ๒

ร่าย

๏ ครั้นกำหนดถับถึง ซึ่งกัลปะประลัย อันคลื่นในสาคร สูงสลอนเร็วรวด ใหญ่ยวดยิ่งเคยมา ซัดซ่า ๆ สู่ฝั่ง ดังพิลึกกึกก้อง ฟู่ฟองชลล้นหลั่ง ถั่งท้นท่วมหาดทราย แผ่สยายขึ้นฝั่ง จนกระทั่งทุ่งดอน สาครคว้างกว้างใหญ่ บ่ได้มีฝั่งฝา สุดสายตาแลไป บ่มิได้เห็นดิน ปัถพินทั่วไป มิได้มีที่แห้ง บางแห่งลึกหลายวา นานาสัตว์สยดสยอง ทั้งผองก็ตรีตรู ขึ้นสู่โขดเฃาเนิน ปีนเขาเขินหนีไป หวังให้พ้นอุทก บ้างก็ตกภูผา กายากลิ้งลงน้ำ เหราซ้ำคร่าห์ไป อีกทั้งในกาลนั้น อันมหาเมฆลอย ทั้งใหญ่น้อยในฟ้า บังสุริยามืดมล อนธะการทั่วภพ จบทั่วแคว้นแดนดิน สิ้นแสงสว่างใด ๆ ในไม่ช้าวลาหก ก็ตกลงพสุธา หลายโกฎิห่าบ่มิหาย บ่มิวายว่างเว้น เปนที่น่าสยดสยอน สัตว์บนดอนสท้าน คลานเฃ้าหาที่ร่ม ทั้งกลัวจมน้ำทเล ​กลัวฝนเทถูกหนาว อกราญร้าวทั่วกัน เมื่อนั้นสัตว์นานา หากลัวกันเองไม่ ต่างตนใฝ่หนีพ้น กระแสชลฉ่าฉาว กวางดาวนอนแนบสิงห์ เสือสมิงเคียงโค ช้างตัวโตเคียงหมี หนูอยู่ดีกับแมว นกแก้วเนาแนบเหยี่ยว กระจอกเปรียวเคียงแร้ง สุนักแฝงกับคน ปะปนกันทั่วไป เพื่อพ้นภัยพิบัติ อันประหัดโดยพลัน บ่มิทันรู้ตัว ความกลัวภัยใหญ่หลวง ปวงลืมภัยส่วนตน ต่างสับสนอลหม่าน พลุกพล่านหนีขึ้นดอน บ้างนอนในคูหา บ้างขึ้นค่าคบไม้ สุดแท้แต่จะได้ ทางหนี ฯ

โคลง ๓

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๒

​โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๒

​ร่าย

๏ ฝ่ายจอมสรวงทรงสดับ ศัพท์ราชาทูลวอน ก็เสด็จจรโดยด่วน ทเลป่วนเปนคลื่น ระลอกครื้นเครงดัง ราวน้ำคลั่งขรม ราวลมคึกๆพัด เปนมหัศจรรย์เหลือ ชนในเรือไม่ช้า เห็นมัตสยาแล่นล่อง ฟ่องฟองฟูเฟื่องฟ้า จำแจ่มกลางสาคร งอนงามน่าพิศวง องค์ดังทองเนื้อเก้า ครีบนั้นเล่าเปล่งปลั่ง ดังราชาวดี แหวกชลธีว่องว่าย น้ำกระจายราวเพ็ชร ตละเม็ดพราวพรรณ อันกายาปลาไซร้ ใหญ่ยาวราวล้านโยชน์ เยี่ยมยิ่งโขดเขาหลวง ทั้งปวงในโลกนี้ อีกมีหงอนมหิมา ชูร่าเหนือฟองสมุท สูงสุดยิ่งต้นยาง ตั้งอยู่กลางศิระ จึงพระเจ้าสัตยพรต ประณตพระมัตสยา แล้วพลันคร่าห์เอานาค ขึ้นมาจากสาคร ภูธรเอาฃ้างหัว แห่งนาคตัวใหญ่เหลือ ผูกหัวเรือมั่นไว้ ฃ้างหางไซร้ภูธร ผูกกับหงอนมัตสยา ครานั้นพระอวตาร ท่านก็จูงเรือใหญ่ ลิ่วแล่นไปในสมุท บมิหยุดละลด ฝ่ายสัตยพรตภูมี ปรีดีเพราะพ้นภัย ไหว้องค์พระภควัต ประนมหัดถ์ราชา เล่ามนตราสรรเสริญ เยินยกเกียรติเทวราช ประกาศเกียรติอีกครั้ง ทั้งท่องสหัสสนาม เต็มตามแบบครบพัน อันองค์พระอวตาร ฟังภูบาลสรรเสริญ เพลิดเพลินเพราะเสนาะโสต พระปราโมทย์เบิกบาน บริหารชลพาหนะ แห่งองค์พระสัตยพรต อีกดาบสเจ็ดคน และสกลบริพาร พลางอวตารแถลง แสดงคติเลิด ประเสริฐสุนทรพจน์ ดังได้จดลงไว้ ในคัมภีร์นามถนัด เรียกมัตสยะปุราณะ แจ้งสังขยะวรวิท อันบพิตร์สัตยพรต โอรสสุริยะขลัง ผู้นั่งพร้อมฤษี เจ็ดตนมีฌาณกล้า ในนาวาล่องลอย ​สดับถ้อยหรินาถ ประศาสน์สอนให้รู้ ว่าสยัมภูแน่ชัด เปนมนัสซึ่งสิง อยู่ในสิ่งทั่วไป ให้ความสุขสวัสดี ในภพนี้ภพน่า ราชาค้อมคำนับ รับเทวะโองการ ประทานเหนือศิระเกล้า เพิ่มภักดิค่ำเช้า ไป่วายเลยนา ฯ

โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔