ปางที่ ๔ นรสิงหาวตาร

​ [๑๔]ร่าย

๏ จักสรรเสริมดำนาน แห่งอวตารปางสี่ ตามมีในวิษณุ ปุราณะขยาย เรื่องนารายน์ฤทธิรงค์ ลงมาปราบขุนยักษ์ สิทธิศักดิ์แขงขัน ชื่อหิรัณยกศิปุ อสูรดุเหลือร้าย เป็นน้องชายฝาแฝด แห่งแทตย์ผู้โมหัน นามหิรัณยากษะ ซึ่งแพ้พระวราห์ ดังกล่าวมาแล้วไซร้ ในปางสามก่อนนี้ อสูรมีจิตโกรธ พิโรธพระนารายน์ เพราะทำลายเชษฐา จึ่งอนุชาอาฆาฏ มุ่งมาตร์จิตจงชัง ตั้งจิตเกลียดท่านครัน และหิรัณยกศิปุ มุทลุมุ่งร้าย ล้างนารายน์เลิดธรรม บำเพ็ญซึ่งตะบะ เพื่อให้พระพรหมา ทรงเมตตาปราณี แล้วอสุรีทูลวอน ขอพรธาดาไท้ ว่าอย่าให้เทพมนุษ สุดจนเดรัจฉาน สังหารตนตายได้ อีกอย่าให้ม้วยมุด ด้วยอาวุธใด ๆ อย่าให้ตายกลางวัน อันกลางคืนไม่ตาย ภายในเรือนให้รอด ปลอดภัยภายนอกเรือน ครั้นเพื่อนได้พรตรง ตามจำนงหมดแล้ว เปรมจิตดั่งยึดแก้ว มณีจิน ดาแล ฯๆ

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔

โคลง ๓

ร่าย

๏ ขอขยายข้อความ ตามมีเรื่องต่อมา ว่าหิรัณยกศิปุ ผู้มุทลุทรหด มีโอรสตนหนึ่ง ซึ่งมีนามประกาศ ว่าประหลาทเกียรติไกร แทตย์นี้ไซร้ใจบุญ สุนทรลักษณ์รักธรรม น้ำจิตมั่นศรัทธา ในมหาหรินาถ บิตุราชขึ้งจิต เห็นลูกผิดนักหนา เพราะว่าตนใจร้าย เห็นนารายน์วิษณุ เปนศัตรูของตน จึ่งกมลกริ้วโกรธ พิโรธลูกชายใหญ่ เพราะคิดไม่ตรงกัน กุมภัณฑ์มอบโอรส ให้นักพรตพราหมณ์เถ้า เอาไปสอนวิทยา ทั้งให้ว่ากล่าวเตือน อย่าให้เชือนแชคิด ผิดกับบิดา​ไป แต่บุตรไซร้คงขืน ยั่งยืนความจงรัก ภักดีแต่นารายน์ ครูทั้งหลายกล่าวเตือน เหมือนยิ่งยุยิ่งเติม เสริมศรัทธาส่งซ้ำ เชื่อว่าวิษณุล้ำ กว่าใคร สิ้นแล ฯ

โคลง ๓

โคลง ๔

ร่าย

๏ พราหมณาจารย์รับพจน์ พาโอรสรีบจร กลับไปสอนกันใหม่ เพื่อให้ถูกบัญชา แห่งอสุราแทตย์ราช แต่ประหลาทนั้นฤา แสนจะดื้อบ่ยอม พร้อมใจเรียนตามครู ขืนคงอยู่ดังเก่า จะเล่าบ่นมนตร์ใด บ่ได้เว้นท่องบ่น วิษณุมนตร์ขึ้นก่อน ครูเพียรสอนแก้ไข สักเท่าใดบ่มิจำ ซ้ำกล่าวโทษครูบา ว่าลืมคุณพิษณุ ผู้สยมภูจอมภพ ผู้เลิดลบใคร ๆ ทั้งในสรวงและดิน ครูก็สิ้นปัญญา มาวันหนึ่งถึงคราว ​ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด เฝ้าท้าวบิตุราช จึงประหลาทไปเฝ้า ก้มเกล้ากราบเช่นเคย บิดาเชยพักตรา แล้วตรัสว่าลูกรัก หมั่นเรียนนักฤาไฉน ยาใจจงท่องฉันท์ ฟังเล่นกันสักบท โอรสไหว้บิดา แล้วหัดถาประสาน ขุนมารพลันตั้งต้น ท่องมนตร์ขึ้นชัดว่า “อ้าองค์พระพิษณู ผู้ประทานความสุข รำงับทุกข์โยคี ศรีสุขุมสุขุมเลิด เพริดดังดวงตวันฉาย เพราพรายเพียงบัวบาน ท่านคือเอกพฤษภ เปนภพนี้ภพน่า” บิดาฟังเพียงนี้ โกรธเต็มทีเหลือกลั้น ตวาดลั่นวังใหญ่ อ้ายจัญไรอหังการ์ ควรฆ่าเสียโดยพลัน อันมึงไม่ควรมี ชีวิตอยู่ต่อไป เพราะมึงไซร้ขบถ คดต่อปวงญาติมิตร์ คิดร้ายต่อสกุล แสนทารุณชั่วช้า เหวยเสนาไวๆ ฆ่ามันให้วายปราณ เสนามารรับสั่ง ก็พร้อมพรั่งกันเฃ้า เอาสาตราฟอนฟัน รวมกันนับตั้งร้อย ต่างสับซอยฟันฟาด แต่ประหลาทนั้นหนอ บ่มิหยุดท่องมนตร์ ทนความเฃาประหาร บ่มิดาลโทษะ จิตมั่นพระนารายน์ ร่างกายแขงราวเพ็ชร์ เสนาเข็ดขยาด ฟันบ่มิบาดสักน้อย แต่เสนานับร้อย อ่อนใจ ยิ่งนา ฯ

โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๒

ร่าย

๏ มีข้อความใขขาน ในตำนานต่อมา ว่าคณาครูเถ้า เฝ้าสั่งสอนวอนนาน แต่กุมารนั้นไซร้ บ่อได้เชื่อฟังคำ ค่ำเช้าเฝ้าแต่บ่น วิษณุมนตร์วิเศษ อีกเฝ้าเทศนา แด่บรรคาฃ้าไท อีกผู้ไปเยี่ยมเยือน เตือนให้เฃารู้จัก คุณหริรักษ์กำแหง อิกแสดงว่าผู้ ที่หมั่นบูชาไท้ ด้วยน้ำใจศรัทธา จะแสนผาสุกจัง อีกทั้งแผ้วมฤตยู พวกขรัวครูเคืองจิต มิรู้คิดฉันใด จึงไปเฝ้าหิรัณย์ ทูลกุมภัณฑ์แทตยราช ว่ามิอาจดัดใจ ให้ประหลาทกลับจิต คิดเห็นตามบัญชา ฝ่ายอสุราใจพาล ฟังคณาจารย์ปานคลั่ง สั่งพ่อครัวทันใด ให้จัดหายาพิษ อันแรงฤทธิ์ซ่าสร้าน ปนอาหารส่งไป ให้โอรสธเสวย ประหลาทเฉยบ่ตาย ร่างกายยงคงเก่า ฝ่ายครูเถ้าหลายตน วนเวียนเปลี่ยนเวรวอน สอนให้ประหลาทคิด ตั้งจิตตรงกรณีย์ อันมีเปนข้อใหญ่ ให้เคารพบิดา แต่เทศนาใด ๆ บ่มิได้เปนผล พราหมณ์ทุกตนขัดจิต ​สิ้นคิดกล่าวโดยตรง ว่าบิตุรงค์ตรัสใช้ ให้เล่ามนตร์แรงร้าย เพื่อทำลายตัวท่าน แต่กุมารกลับเฉลย ว่าท่านเอยสัตว์ใด จะฆ่าได้ดังหมาย ฤาอาจตายดังหวัง สัตว์ใดตั้งจิตถนอม ฤายอมให้ใครเลี้ยง ไม่มีเยี่ยงอย่างเลย ท่านเอยสัตว์ทั้งหลาย ย่อมทำลายตนแท้ และถนอมตนอยู่ โดยรู้จักกระทำ กรรมเปนบาปและบุญ คุณและโทษคือผล แห่งกรรมตนนะท่าน อาจารย์ฟังขัดจิต จึ่งคิดกันร่ายเวท วิเศษทางมายา ในไม่ช้ามนตร์เลิด ทำให้เกิดนางหนึ่ง ซึ่งน่ากลัวพ้นไป กายเปนไฟส่งแสง เปลวร้อนแรงเหลือทน ยามจรดลแห่งใด แผ่นดินไซร้แห้งผาก นางนี่กรากเฃ้าหา อสุราประหลาท ตบฉาด ๆ ทันที ผาง ๆ ตีทรวงซ้ำ แต่จะทำฉันใด กุมารไม่เจ็บเลย เฉยอยู่บ่นำภา นางมายาขัดใจ หวลกลับไปหาพราหมณ์ ตามติตไล่ทุบตี พวกพราหมณ์หนีบ่พ้น ไฟลามลนตามเผา นางนั้นเล่าตามราญ ทวิชาจารย์ทั้งหลาย วอดวายชนม์จนหมด นางทรหดนั่นไซร้ ผลาญเสร็จแล้วจึ่งได้ ดับสูญ ไปนา ฯ

โคลง ๓

โคลง ๒

โคลง ๔

ร่าย

๏ คณชีรับสั่ง บ่มิรั้งรอนาน รับกุมารกลับไป และตั้งใจสั่งสอน ให้สุนทรโอวาท รัฐประศาสน์วิทยา ทุกสาขาอนุสาสน์ ฝ่ายประหลาทไวว่อง ศึกษาคล่องคลองธรรม จำได้ทุกประการ อาจารย์ต่าง​สรรเสริญ เยินยอเกียรติกุมาร และทูลการเฃ้าไป ให้องค์ท้าวอสุรา ทราบกิจจาเสร็จสรรพ์ ฝ่ายหิรัณยุกศิปู ฟังฃ่าวครูแถลงใข แสนดีใจเต็มประดา จึ่งให้หาโอรส แล้วเผยพจน์ถามไถ่ เปนอย่างไรลูกรัก เจ้าหมั่นนักพากเพียร เรียนรู้รัฐประศาสน์ สามารถมากเพียงใด จงเล่าให้พ่อบ้าง ไหว้พลางทางโอรส เฉลยพจน์บิตุราช รัฐประศาสน์วิทยา อันอาจารย์พร่ำสอน เปนสุนทรธรรมแท้ แต่ตูฃ้ายังเห็น เปนการบกพร่องไป ที่มิได้เทศนา ว่าอันการปกครอง เพื่อผองชนผาสุก นิรทุกข์ยีย่ำ จำจะต้องมีหลัก เหมือนปักเสาเคหา ให้แน่นหนาก่อนไซร้ แล้วจึ่งให้สร้างเรือน แต่ครูเชือนแชหลง ลืมกล่าวตรงสำคัญ อันหลักแห่งธรรมา คือศรัทธาเที่ยงไซร้ ในพิษณุบพิตร์ สิทธิสรวงศรีแกล้ว แผ้วพ้นมฤตยู ผู้เอางูเปนแท่น แกว่นกลืนฟ้ากลืนดิน เปนปิ่นภพปรภพ เลิดลบเทพใด ๆ เปนใหญ่ยิ่งรากษส ยักษ์มวลหมดสยองเกล้า ฟังลูกเว้าเช่นนั้น จึ่งหิรัณย์ตวาด มึงบังอาจสรรเสริญ เยินยอเกียรติพิษณู ผู้เปนเพียงเทพบุตร์ กูฤทธิรุทอานุภาพ ปราบได้ทั่วไตรภพ ต้องเคารพกูหมด ฝ่ายโอรสกลับทูล จอมอสูรทรงเห็น เปนข้อผิดแน่ชัด ทรงรัชโปรดเชื่อลูก สิ่งใดถูกเปนธรรม จึ่งนำทูลผ่านเผ้า พระเปนเจ้าประเสริฐ กำเนิดหลายปางไซร้ เปนใหญ่เหนือเทวา คณนานับโกฎิ โรจน์รุ่งในฟากฟ้า สง่าด้วยแสงฉัน ทุกสิ่งสรรพ์เนาองค์ ขอบิตุรงค์นาถไท้ โปรดเชื่อฃ้าบาทไซร้ สักที ฯ

​โคลง ๓

โคลง ๔

ร่าย

๏ โดยความเปรมหฤทัย ที่ได้ลูกคืนมา อันบิดากับบุตร์ หยุดโต้แย้งแก่กัน เกษมสันต์สำราญ บุตร์ช่วยการงานเมือง บ่ให้เคืองเบื้องบาท บิตุราชรังสรรค์ แต่วันหนึ่งสนทนา ด้วยกิจจานุกิจ เริ่มเกิดผิดใจกัน อันประหลาทแถลง แสดงความเห็นว่า ที่ทั่วหล้าเปนสุข นิรทุกข์ทั่วไป เพราะอาศัยพระคุณ การุญแห่งพิษณุ ผู้ประสาทสิ่งสรรพ์ จึงหิรัณย์กศิปู ว่าดูดู๋พูดได้ พ่อเองไซร้ครอบครอง โลกทั้งผองจึ่งสุข ทุกข์ภัยปวงจึงมลาย อันนารายน์เทพบุตร์ มีฤทธิรุท​ปานใด จึ่งจะใหญ่กว่ากู ผู้เปนจอมโลกตรี บุตร์อัญชลีทูลตอบ ว่าชอบแต่พระองค์ จะทรงพระดำริห์ ไตร่ตริดูด้วยพลัน อันวิษณุเปนเจ้า เฃ้าสิงอยู่ทั่วไป อยู่ในองค์บิตุราช จึ่งสามารถทรงครอง ผองเทวามนุษ สุดสิ้นดินแดนไตร วิษณุไซร้สิงอยู่ ในตูฃ้าพระเจ้า อีกเฃ้าสิงถนัด ในสรรพสัตว์ทั่วแท้ ธสิงอยู่มั่นแม้ ในของ หมดนา ฯ

โคลง ๒

โคลง ๓

​โคลง ๔