กัณฑ์สักรบรรพ

1. ท้าวสักกเทวราช ทรงแปลงเพศเป็นพราหมณ์มาทูลขอพระนางมัทรี พระเวสสันดรก็ทรงบำเพ็ญทานบริจาคให้แก่พราหมณ์
2. เมื่อท้าวเธอได้รับพระราชทานพระนางมัทรีแล้วก็ถวายคืน แล้วทูลว่าพระองค์เป็นท้าวสักกเทวราช มาเพื่อประทานพรแด่พระองค์ ขอพระองค์จงเลือกอัฐวราพร
3. พระเวสสันดร ขอพรแปดประการแด่ท้าวสักกเทวราชช มีปรากฏในกัณฑ์ สักกบรรพนี้.

กัณฑ์สักรบรรพ

๏ เอวนฺเตสุ อญฺมญฺํ สมฺโมทนียํ กเถนฺเตสุ ในเมื่อสองไท้ ราชดาบส ษาพิมตไปมากล่าวแก้วททานราชเอารส สองราชเวนแก่ชูชกแล้ว จึ่งไท้ชมธรรม ด่งงนี้ สกฺโก เทวราชา จินฺเตสิ เมื่อนั้นท้าวพันตา พระญาไตรตรึงษ์ ก็รำพึงด่งงนี้ อยํ เวสฺสนฺตรมหาราชา หิยฺโย ชูชกสฺส มหาปวิ อุนฺนาเทตฺวา ทารเก อทาสิ อันว่า พระเพศยันดรราชฤๅษี ยังปถพีธให้พินาศ เมื่อประสาทสองรักราชกุมาร แก่ ชูชกาจารย์ในวันวานนี้ โสดแล ฯ อิทานิ โกจิ หีนปุริโส นํ อุปสงฺกมิตฺวา ในกาลบัดนี้โสด อันว่าชายโหจผู้ใด ก็จะตั้งใจเข้าไปสู่ ถึงที่ไท้ธเสด็จอยู่นั้น สพฺพลกฺขณสมฺปนฺนํ สีลวตึ มทฺทึ ยาจิตฺวา ก็จะขอเจ้ามัทรีอันมีศีลอันชอบ กอปรด้วยสรรพลักษณ์ แก่เจ้าจอมจักรโสดแล ราชานํ เอกกํ กตฺวา ก็จะให้ไท้ธอยู่ลิงโลจ ตรอมตรโมจพระองค์ ในไพรพงพนเวศนั้น มทฺทึ คเหตฺวา คจฺเฉยฺย ชายนั้นก็จะพาเจ้ามัทรี ดาบษศินีนักยศ อันมีประดิพรตแด่ราช เทียรแคล้วคลาศคลาไป โสดแล ฯ ตโต เอส อนาโถ นิปฺปจฺจโย ภเวยฺย เมื่อนั้นเจ้าจอมจักร ก็จะหาที่ พำนักนิบมิได้ ไท้ธก็จะอยู่เอกาดม ในอาศรมอาศนาจลนั้น ยนฺนูนาหํ พฺราหฺมณวณฺเณน นํ อุปสงฺกมิตฺวา อันว่ากูจะไปสู่ ถึงที่อยู่พระดาบศด้วยพรตอันเป็นพราหมณ์นั้น มทฺทึ ยาจิตฺวา กูจะขอเจ้ามัทรี แด่พระราชฤๅษี สรรพเพชญ์นั้น ปารมิกูฏํ คาหาเปตฺวา ก็จะให้พระราชฤๅษี ยกยอดบารมีทาน เพิ่มสมภารที่จะเป็นพระพุทธนั้น กสฺสจิ อวิสชฺชนียํ กตฺวา ก็จะไว้นางพระยาให้รักษาจอมราช อย่าให้ธประสาทแก่ผู้ใด ใครผู้หนึ่งนั้น ปุน นํ ตสฺเสว ทตฺวา อาคมิสฺสามีติ ครั้นกูถวายเจ้ามัทรีแด่พระราชฤๅษีแล้วเสร็จ กูจะเสร็จสู่พิมานสถานไตรตรึงษคืนเล่าเทอญ ฯ

๏ โส สุริยุคฺคมนเวลายํ ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ในกาลเมื่อ ท้าวพันแสง เสด็จครแลงเลออากาศ อันว่าเจ้าฟ้าราชอมร ยังสำนักนิภูธรทานเหง้า แห่งสอง เจ้าราชดาบศเสด็จ อยู่นั้น ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระไตรโลกยครู สวยมภูญาณนายก ดิลกรัตนจุทา ก็บันทูลคาถาแก่สราพกทงงหลาย ด่งงนี้ ฯ ตโต รตฺยา วิวสาเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ สกฺโก พฺราหฺมณวณฺเณน ปาโต เนสํ อทิสฺสถาติ ฯ ภิกฺขเว ดูกรขศิณาสรพภิกษุทงงหลาย ตโต รตฺยา วิวสาเน เมาะ ตาย รตฺติยา อจฺจเยน ในเมื่อราษราตรี สายสารศรีสิ้นสาง กระซ่างฟ้าเห็นกัน ฯ โส สกฺโก อันว่าจอมสวรรค์ฟอกฟ้า ถ้วนหน้าเรียกพันตา สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ ท้าวธ อาไศรยแก่พันแสง เสด็จครแล่งเลอเวหาศ ฯ อทิสฺสถ เมาะ อตฺตานํ อทิสฺสถ ธก็แกล้งประกาศให้เห็นองค์ ฯ ปุรโต เนสํ ทฺวินฺนํ ขตฺติยานํ ดูยันยงคโอภาษ ต่อหน้าราชท้งงสอง ปาโต เมื่อรงงรองตารุ่งมุ่งตาฟ้า พฺราหฺมณวณฺเณน เมาะ พฺราหฺมณเวเสน พลิกหน้าเพศมาเป็นพราหมณ เสงี่ยมสารงามกว่าชื่นแล ฯ

๏ วตฺวา จ ปน ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห อันว่าอินทร พราหมณ์จะทำปราไศรยเสน่หา ด้วยพระญาใจธรรม ก็ทูลด้วยพระคาถาด่งงนี้ กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ บพิตร อันว่าความไข้เจ็บเหน็บเหนื่อย มล้าเมลื่อยเจ้ากูยงงมี โสดฤๅ ฯ กจฺจิ โภโต อนามยํ อันว่าความสนุกนิศุกสานต์ สำราญราชยงงมีฤๅนาท้าว ฯ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ เลี้ยงเนื้อเกื้อตน ด้วยแสวงหาผลยงง ง่ายฤๅ ฯ กจฺจิ มูลผลา พหู ลูกหมากรากไม้ ยงงมีแด่ไท้ธภอฉัน มากฤๅ กจฺจิ ฑํสา มกสา จ ริ้นร่านห่านยุง ยงงคาสคุงใจราชฤๅ ฯ อปฺปเมว สิรึสปา งูเงี้ยว เขี้ยวขอนอนาทรธ ยงงมี โสดฤๅ ฯ วเน วาฬมิคากิณฺเณ ป่าพงดงกว้าง แกว่นหมู่ช้างเสือสีห์ สัตว์สิงฤๅ ฯ กจฺจิ หึสา น วิชฺชติ หิงษาพาโทษแห่งสัตว์นั้น โสด ยงงมีแก่ท่านฤๅ ฯ เอวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห ในเมื่ออินทพราหมณ์ ทูลความปราไศรยแล้วเสร็จ สมเด็จพระมหาบุรุษราช ก็มีพระสาศนสนองพราหมณ์คืน ด่งงนี้ กุสลญฺเจว โน พฺรหฺเม ดูกรพราหมณ์ อันว่า ความพยาธิปวดแห้ง ก็บแกล้งเกิดแก่เรา โสดแล อโถ พฺรหฺเม อนามยํ สำราญ บานใจ ก็มีในเราทุกเมื่อไส้ อโถ อุญฺเฉน ยาเปม รักษาพยาบาลด้วยผลาหารยงงง่ายไส้ ฯ อโถ มูลผลา พหู ส้มสูกลูกไม้ ยงงค่อยได้ครันฉันมากแล อโถ ฑํสา มกสา จ ยุงขบดิ้นริ้นขบแขงเหลือบแยงใจก็บมีสักสิ่งโสด อปฺปเมว สิรึสปา งูพิศม์เขี้ยวเงี้ยวพิศม์เขน ก็บเปนอันตกแก่เรา โสดเลย วเน วาฬมิคากิณฺเณ ป่าดงพงใหญ่สัตว์ร้ายใช่สามาญย์ ก็บมี หึสา มยฺหํ น วิชฺชติ ยายีบีทา แห่งคณาสัตว์ทงงหลายก็บมี โสดแล ฯ อปิจ ปน มหาพฺราหฺมโณ อาห หนึ่งพระโพธิสัตว์ก็ท่าว กล่าวแก่พราหมณ์คืน ดงงนี้ ฯ สตฺต โน มาเส วสตํ อรญฺเ ชีวโสกินํ ฯ โภ พฺราหฺมณ ดูกรพราหมณ์ พฺราหฺมโณ นาม ชื่อว่าพราหมณ์พิเศษ โน เมาะ อมฺเหหิ แลตูผู้ท้าวนิรเทศ จากเมืองมิ่ง วสตํ เมาะ วสนฺตานํ อันสิ่งสังวาศแสวงผล อิมสฺมึ อรญฺเ ในไพรสนฑ์ นิเปนเรือน สตฺต โน มาเส สิ้นเจ็ดเดือนจรลํ่า ที่ตูสร้างศีลลสาธ นานนินชี อิทํปิ ทุติยํ ปสฺสามิ เราเมื่อลชีมีชาติ ยลเปนทุติยบาท โสด ฯ พฺราหฺมณํ เทววณฺณิตํ เราเห็นพราหมณ์ งามเงื่อนดงงพรหม มาเปนศรมณเปนสาธุโสด ฯ

๏ อาทาย เวลุวํ ทณฺฑํ เท้าไม้ผากไม้ไผ่ เพียงตูมไข่ตูมขวิด จะแจ่มแล ธาเรนฺตํ อชินกฺขิปํ ทรงอัคคนีโหมอัคคนีหุตร ธรรมสาศ ลีลาดำเนอรมาดูมลากแล อโถ เต อทุราคตํ ธมาไกลดุจใกล้เพียงพ่างให้ภอเห็นดงงนี้ อนฺโต ปวิส ภทฺทนฺเต ธมาภบมาพางไกล นํ้าอางอํ้าอบออมอยู่นี้ ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต เชอญธชำรชำราบ ด้วยน้ำอาบน้ำอบองค์นี้ ติณฺฑุกานิ ปิยาลานิ หมากหวดแลหมากหาด ลูกพลับดาษพลอง ดงมากแล ฯ มธุเก กาสมาริโย ลูกซางลูกซองแม้ว ม่วงขอแนวม่วงไข่ แตงกวาไร่ แตงแกวมากโสด ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ ลูกไม้เอมไม้อ้อย เงื้อมผึ้งน้อยผึ้งนิ่มนั้น ภุญฺช พฺรหฺเม วรํ วรํ ลูกไม้งอนไม้งอม เชอญชีถนอมกินถนัดจงอิ่มเทอน อิทํปิ ปานิยํ สีตํ นํ้าเย็นเฉื่อยเยนฉํ่า ตักแต่คํ่าไว้แรมคืน มากแล อาภตํ คิริคพฺภรา นางตักตรองตั้งแต่ง ที่ทุกแห่งเหวเขาใหญ่นั้น ตโต ปิว มหาพฺรหฺเม ลูกไม้ลูกมันมาก แต่ภอปากภอเปนภักษนั้น สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ เชอญธกลืนธ กล้ำรศแห่งนํ้าแห่งใน จงโดยใจ ท่านเทอน เอวญฺจ ปน มหาสตฺโต อาห อันว่า พระมหาสัตว์ครั้นกะทำปราไศรยด้วยอินทพราหมณ์แลเสร็จ พระสรรเพ็ชญ์ก็กล่าวคาถา ด่งงนี้ ฯ

๏ อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน ดูกรพราหมณาจารย์ เพื่อประการกลใดนิ้วสิ้น เกน วา ปน เหตุนา เห็นทองเหตุฉันใด แลธต้งงจงใจครโครนี้ อนุปฺปตฺโตสิ พฺรหารญฺํ จึ่งมาลุไพรพงดง แหล่งไหล้ ที่ตูสองไท้กทำกรรมในป่านี้ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉโต ดูกรพราหมณ์ กูถามธบอกแจ้ง รักแกล้งกล่าวจงเห็นหนึ่งรา ฯ

๏ สกฺโก อาห อินทพราหมณ์ก็ทูลพระกรุณาแก่พระมหาบุรุษขึ้นด่งงนี้

โภ เวสฺสนฺตร ข้าแต่พระเพศยันดรราชฤๅษี ยถา วาริวโห เมาะ ยถา อุทกวาโห ด่งงฤๅ ด่งงนทีแท้ ท้าวกล่าวคลายคคก อันมิรู้บกรู้บ้าง ชีวมาโน อันมีรอดบ้าง คคลาน ปญฺจสุ มหานทีสุ ในแม่นํ้าน่านห้าประการ คงฺคา ยมุนา อจิรวตี สรภู มหีมหานทีสงฺขาเตสุ อันธกล่าวคือประวาลคงคายมุนาอจิรวะดีสรภู มหิมหานที เที่ยงมั่น แลแม่น้ำนั้นโสด ปูโร เมาะ อุทเกน ปูโร อันโจษจรร ด้วยอุทกอันอธึก สนฺทมาโน อันฦกไหลหลั่งแถมถั่งมาบมิขาด อโนตตฺตาทิโต อันมีแต่อาทิอัฎอา สมญาชื่ออโนตัตต์ ชเนหิ แลทวยสัพสัตว์ฝูงคน ปิปาสิเกหิ อันครหนครหาย เครื่องจะตายลำบาก อดปากแห้งนักหนา ตํ นทึ อาคนฺตวา ก็มายงงแม่น้ำนั้นมิน้อย นับด้วยร้อยด้วยพัน อุทกํ โอสิญฺจิตฺวา โกยกันตักเต็มใจ นทีใส สุทธชาติ หตฺเถหิ วา ด้วยมือสาจเสนงโบยก็ดี ภาชเนหิ วา ด้วยให้โกยกัลออม บ้างก็แชชอมโชรมอาบ ปีวมาโน กินหลายคาบหลายครา น ขียติ ก็บมิรู้คลารู้คลาศ ก็บมิรู้แปลนหาดเห็นชาย สพฺพกาลํ กินต่อตายก็บมิรู้สิ้นรู้สุด ตุวํ อันว่าท้าวธผู้จะ หวังเปนพระพุทธ ใจบริสุทธิหน่อไท้ น ขียติ ก็บมิรู้ไร้รู้ร้อย ก็บมิรู้ถอยรู้ถด แลฦๅพระยศด้วยพระทาน ให้ด้วยหาญโจมจ่าย ให้ด้วยง่ายบมิคิด สพฺพกาลํ เนานองนิตย์ทุกเมื่อ เพื่อฤๅแลว่าด่งงนั้น ตุยฺหํ สทฺธาย ปริจิตตฺตาย เหตุหมั่นหมั้น กรรุณา เอวํ ดุจนั้นแลมหาราช อหํ อันว่าข้าผู้เถ้า เชื้อชาติชีพราหมณ์ อิทํ การณํ มญฺมาโน คิดความงามด่งงนี้เที่ยง อาคจฺฉึ ขวัญเกี่ยงได้เปนดี ผี้ชักชวนมาสู่ ตว สนฺติกํ ถึงที่อยู่พณเกล้า ยาจิตุํ เพื่อข้าเถ้าท่านมาขอ ภริยํ ซึ่งเมียกษัตรพอใจ ราช ตํ ตุวํ แดพระบาทเจ้าใจธรรม ภริยํ เม เทหิ ยาจิโต ฯ ตฺวํ อันว่าท้าวผู้จะ หวังปองโปรดสัตว์สู่สวรรค์ฟากฟ้า ยาจิโต มยา แลข้ามาขอเปนลาภ ภริยํ ซึ่งเมียท้าวธคาบนี้จงได้ เทหิ อย่าไว้เลอยณพ่อ เร่งเกื้อก่อการธรรม์ ให้ด้วยพลันทันแคลน เม แก่ข้าผู้มาถึงแดนดงใหญ่ คืออันใฝ่ฝันเห็นพระบาทนี้ ฯ

๏ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต โสมนสฺสปฺปตฺโต หุตฺวา อันว่าพระมหาสัตว์ ครั้นได้ยินคำพราหมณ์ด่งงนั้น ก็อันชื่นชมมโนภิรมย์ โสดแล ฯ ปสาริตหตฺเถ สหสฺสตฺถวิกํ เปนฺโต วิย พระโพธิสัตว์ ดุจชายหนึ่งเปนดี มีอัทยาไศรยจะใคร่ให้ทาน ก็ประดิษฐานถุงทองพันหนึ่ง ยื่นซึ่งมือผู้มาขอ พึงภอใจกว่าชื่น แล ฯ ปพฺพตปาทํ อุนฺนาเทนฺโต อาห ท้าวธก็จะให้นินนาท ก็เกรือกบาทบรรพต เซิง พระยศปองป่าซาพระยศปองปือ ฦๅพระยศทั่วสองสวรรค์ ทัลบาดาลบดล ท้าวธก็นิพนธคาถาแถลงท่าวกล่าวแก่พราหมณ์พฤฒาจารย์ ด่งงนี้ ฯ

๏ โภ พฺราหฺมณ ดุกรพราหมณ์นักสิทธิ อหํ อันว่ากูผู้มีจิตรใจธรรม ททามิ ก็บมิครรหิตให้แล มม ภริยํ ซึ่งเมียท้าวแท้ทานทางธรรม ตสฺส ตุยฺหํ แก่ท่านผู้มาแส้งสมพองใจขอ อหํ อันว่ากูผู้จะยอยอดทานบารมีทั่วฟ้า ทั่วเหล่งหล้าเมืองคน น วิกมฺปามิ เมาะ น ผนฺทามิ ใจกูก็บมิจินต์จลสักสิ่ง ตสฺมึ ภริเย ในที่จะให้เมียมิ่งยอดสงสาร โส ตฺวํ อันว่าท่านผู้เปนพฤฒาจารย์ผู้เถ้า นย เมาะ นยาหิ เชอญชีคอยเคร่าครองเอาไปดั้งดงใหญ่คลายคล้อย ยถา อชฺฌาสยํ โดยสมพองแห่งพฤฒาจารย์อันค่ามกันดารมาถึงเรานี้ท่วน ฯ

๏ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ สตฺถา อันว่าพระสาศดาบพิตร จะ ปกาสิตคาถา แก่กษิณาศรพยทงงหลาย ด่งงนี้ มทฺทึ หตฺเถ คเหตฺวาน ธก็กุม เบื้องหัดถาไท้มหิษี อันมีลักษณะเชื้อชาติบวรวงษ์นั้น อุทกสฺส กมณฺฑลุํ ธก็ทาย กุณฑีอันเต็มด้วยนํ้าทักษิโณทก ยกยอมาเมื่อนั้น พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ ท้าว ธจับจ่ายเปนทาน ให้ด้วยหานด้วยหื่น ให้ด้วยชื่นด้วยชม บปรารมปรารพยเลย สิวีนํ รฏวฑฺฒโน จำเรอญราษฎรสบกเษตร ทุกประเทศเมืองเกษม เปรมประชา ศุขสานติ์ ในเมื่อกาลกัษณนั้น ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ในเมื่อธให้พระมัทรีเปนทาน ทั่ว จักรพาฬพึงกลัวกว่าชื่นแล ตทาสิ โลมหํสนํ แม้มนุษย์ตื่นเต้น ก็มาเส้นแสยงหัว โสดแล มทฺทึ ปริจฺจชนฺตสฺส ในเมื่อไท้ธประสาท เมียรักราชเปนทานน้นน เมทนิ สมกมฺปถ แผ่นดินดานไหวหวั่นร้องก้องปรั่นประดิรพยทั่วแล เนวสฺส มทฺที ภกุฏี โฉมเหง้าเยาวยิ่งพนิดา ดวงภักตราไปนิ่วน้อย คำรนถ้อยบโทษไท้ นั้นเลย น สนฺธียติ น โรทติ ห่อนฤๅไข้ควรมารยาษกรรุณา โศกาใจดูไทผู้บาล ท้าวอวยทานทำเทียมทาษ แดประดาษอินทรพราหมณ์นั้น เปกฺขเตวสฺส ตุณฺหิยา เยียว่าดวงวร ยุพเยาว์ เมอลภักตรท้าวผู้สวามินทร์ จงจิตรพร้อมถวิล โสดแล เอส ชานาติ ยํ วรํ นางท้าวธบวิจก จอมดิลกไตรโลกย์ รอยอาโภคหันเหตุการิยอำนวยทาน ด่งงนี้ อมฺโภ พฺราหฺมณ มทฺทิโตปิ เม สตคุเณน สหสฺสคุเณน สตสหสฺสคุเณน ฯ

๏ โภ พฺราหฺมณ ดูกรพฤฒาจาริยใจจำเริญ อรสเทอนทวยลออ ย่อมพึง ภอจิตรเห้า แต่บเท่าดวงสร้อยสรัพ ได้ร้อยเท่า แสนส่วรแล ฯ สพฺพญฺญุตาณเมว ปิยตรํ อิทํ เม ทานํ สพฺพญฺญุตาณปฏิเวธสฺส แต่ตูร่ำรักพระโพธิญาณ เหตุการณ์โสดจุงเจาะใจ อำนวยให้แท้ที่รัก เปนบรมัตถอัคคทาน ด่งงนี้ ฯ

๏ วุตฺตํปิ เจตํ เหตุการณ์นั้นเที่ยงแท้ พระผู้แปรปราบพลมาร จึ่งแสดงสารแก่สราพกทงงหลาย ด่งงนี้ ชาลึ กณฺหาชินํ ธีตํ คือชาลีลํ้าโลก กัณหาโยคเยาวยศ พ่อนั้น มทฺทึ ปติพฺพตํ ทงงพนิดาดวงบริจาค ผู้เพื่อนยากยิ่งปฏิทาน แล จชฺชมาโน น จินฺเตสึ อำนวยทานทางพุทธพงษ์ บลางหลากพระไทรุมรอนในพายหลังท่านแล โพธิยาเยว การณา ปราถนายังสมบัติอื่น ฤๅเรืองรื่นใจจิตร ท่านแล ฯ น เม เทสฺสา อุโภ ปุตฺตา ส่วนสองตรุณน้อยหน่อทงงคู่ เปนที่ชูชื่นจิตร ท่านแล มทฺที เทวี น อปฺปิยา อีกโฉมนางผู้เพื่อนลำเคญ เทียรย่อมเปนที่รักท่านไซ้ สพฺพญฺญุตํ ปิยํ มยฺหํ แต่ตูรํ่ารักพระโพธิญาณ ยกยอดเยาวโยค อันจะได้ปัทโมกขนฤพานนั้นแล ฯ ตสฺมา ปิเย อทาสหํ เหตุการณ์นั้นโสดจุงเจาะใจ อำนวยให้แท้ที่รักเป็นบรมทานโสด อถ มหาสตฺโต สมเด็จพระมหาสัตว์ เลงทัศนทั่วภักตรนาง ยังอางขนางปางฤๅ โสดแล ฯ สา กึ มํ เทว มุขํ โอโลเกสิ สมเด็จพระมัทรีมีพระเสาวนีทูลท่านไท้ เยียไฉนแลเลงภักตร์ ทรงลักษณ์ก็ประกาศ ด้วยพระคาถาดงงนี้ ฯ

สามิโก ข้าแต่พระผู้นั่งเกล้า อหํ อันว่าข้อยข้าเค้าแต่เยาวมาล อิสฺสโร จอมอิศราจอมอิศเราผู้ข้าควรแล อิจฺเฉ ตสฺส อ่าองค์จงปราถนา อำนวยข้าแก่ ยาจกได้ ขอองค์ไท้ให้นั้นเทอน วิกฺกีเณยฺย หเนยฺย วา แม้พราหมณ์พรํ่าปราถนา ลำมังษาธนาสรรพ์ จงทรงธรรม์ขายข้า เอามังษาทรัพย์ให้พราหมณ์ตามท่าน เทอน อก สกฺโก เตสํ ตสฺส ถุตึ อกาสิ กัษณนั้นท่านท้าวพันตา ทราบอัทยาว่า ดาบศสอง ควรคำพร้องสร้องสรรเสอญแด่ท่านนั้น ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ ภิกฺขเว ดูกรสงฆ์ผู้ทรงจตุปาริสุทธศีล สตฺถา อันว่าพระมุนีมหิษรีสาศดา ก็บันทูลคาถาด่งงนี้ เตสํ สงฺกปฺปมญฺาย แจ้งปราถนาแห่งสองไท้ อันทรงพระราชศรัทธาเสมอกันโสดแล เทวินฺโท เอตทพฺรวิ สมเด็จอำมรินทรเจ้าฟ้าจึงไขวรอรรถแก่ท่านด่งงนี้ สพฺเพ ชิตา เต ปจฺจุหา อันว่าปรปักขมัจฉิริยัน จอมทรงธรรม์ปราศจากได้นั้นแล เย ทิพฺพา เย จ มานุสา อันว่าปรจามิตรหมู่ประจุหา คือมัจฉิริยายิ่งโลพัน พวกเกียจกันสวรรคสมบัติโลกายศอีกมนุษย์นั้น แล นินฺนาทิ ตา เต ปวี พื้นแผ่นวสุนธรา จอมโลกาให้หวั่นไหว ทั่วโลกธาตุ โสดแล สทฺโท เต ติทิวงฺคโต ศรัทสรรเสริญท้าว ตรหลอดด้าวพรหมโลกย์ ทั่วทุกแห่งนั้น แล สมนฺตา วิชฺชุตา อาคู สายฟ้าใช่รดูกาลก็บันดาลสว่างวาบ รอบหิมเวษ ด่งงนี้ คิรีนํว ปฏิสฺสุตา เสียงพันฦกกึกก้อง ในห้องท้องพนมมาศ ก็ประกาศปรากฏด่งงนี้ ตสฺส เต อนุโมทนฺติ สร้องสาธุการประกาศ แก่จอมราชทานเจ้าก็จักรพาฬโสดแล อุโภ นารทปพฺพตา ฝ่ายฝูงอมโรภาษ อันวินาศในพนมพนานั้นแล อินฺโท จ พฺรหมา จ ปชาปติว จ ท้าววชิราเปนสวามินท์อนงคสุชาดา ทงงท้าวประชามหาพรหม นั้นแล โสโม ยโม เวสฺสวณฺโณ จ ราชา ทงงท้าวพระญายมโสมราช มีเป็นอาทิ์อิศเวศสุวรรณโสดแล สพฺเพ เทวานุโมทนฺติ พร้อมเพรียงสรรเสริญทานท้าว ช่วยอนุโมทนาทานทั่วจักรพาฬ ด่งงนี้ ทุกฺกรํ หิ กโรติ โส สมเด็จพระเพศยันดร ดวงดิลก ธยอมยกพระมหิษรี แก่วชิรพราหมณ์ นั้นแล ฯ ทุทฺททํ ททมานานํ อันว่าบุตรทานบริจาค บุคคลยากจะอวยได้ ยอยกไว้แต่ท่านนั้น ทุกฺกรํ กมฺมกุพฺพตํ องคอริยสรัปบุรุษ อันสัมปยุตด้วยปรีชามาน ปราถนาพวงโพธิญาณ เทียบเทียม ปานหนึ่งจอมหล้านั้นแล อสนฺโต นานุกุพฺพนฺติ อสรัปบุรุษชาติ ฤๅห่อนอาจทำได้ เหมือนท่านไท้ บรมเพศยันดรโสดแล สตฺํ ธมฺโม ทุรนฺนโย มูลธรรมแห่งสรัปบุรุษ ตนพาลสุดจะยงงยากนักแล ตสฺมา สตญฺจ เหตุนั้น อันสรัปบุรุษวิเสศ อิกบุคเลศ อสรัปบุรุษ ครั้นตนสิ้นสุดสกลด่งงนี้ นานา โหติ อิโตคติ มีที่ดลบเดียวกัน ครั้นตนผลสิ้นสุด จากมนุษยโลกา ก็ไปสู่ทิศาต่างกันแล อสนฺโต นิรยํ ยนฺติ ส่วนว่าฝ่ายอสันตชาติ ครั้นม้วยชีวาตม์ ก็ดลนรกานั้นแล สนฺโต สคฺคปรายนา อันว่าประยุรสรรพสรัปบุรุษ อาสันสุดเมือเมืองฟ้าเล่าแล ยเมตํ กุมาเร อทา พระผู้เป็นจอมอิศวราช ทรงประสาทสองเอารศ เพียงพิมกดในวันทวารนั้น ภริยํ อทา วเน วสํ ฤๅซ้ำทานบถดถอย เติมนิ่มน้อยในวันนี้ ปรีดิ์เปรม พรัศถานธอยู่นั้น พฺรหฺมยานมโกกฺกมฺม กุศลทวีปเกรงกริ่ง เปนญาณยิ่งยงงอาตมา สัตว์จตุรารอดกันดารนั้น สคฺเค เต ตํ วิปจฺจตุ โดยเดชทานให้ศุภผล เมือเมืองบลเบื้องดุสิต จอมโมลิศลุประมาณในอาสานสุด โพ้นแล เอวมสฺส สกฺโก อนุโมทนํ กตฺวา สมเด็จท้าววรวชิรา อุโฆษนาในปิยทาน ไท้ผู้บาลเพศยันดรด่งงนี้ อิทานิ มยา อิเธว ปปญฺจํ อกตฺวา อิมํ อิมสฺเสว ทตฺวา คนฺตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา อาห อาจช้าอยู่ฤๅได้ จวนจวบถงายเบื้องวรพร แดอดิษรราชฤๅษรี ดำริด่งงนี้พนุภาคย์ ในแปลวากยไขด้วยสารคาถาด่งงนี้ ททามิ โภโต ภริยํ ข้าแต่พระผู้จอมโมลีสร้อย มหิษรีมีลักษณา ตูผู้ข้าขอเวนไว้ แดท่านไท้ด่งงเก่าแล มทฺทึ สพฺพงฺคโสภิณึ ทรงนามอนงคมัทรี กัลยาณีดีล้วนเลิศสรรพางคแล ตฺวญฺเจว มทฺทิยา ฉนฺโน พระผู้ยอดยศโภคัย คู่ควรไทอรเทพี ยศเลิศแล มทฺที จ ปตินา สห ส่วนสร้อยนาถมัทรี นามวรศรีสมบูรรณพงษ์ กับเทวองคอรรคสวามินทร ทานแล อุโภ สมานวณฺณิโน อันว่าธรรมชาติทงงสอง บริสุทธิผ่องเพียงสามรรถแล ยถา ปโย จ สงฺโข จ คือ สังขตประโยธรชาติ สมามาศมีฉันใดโดยธรรมดาแล เอวํ ตุวญฺจ มทฺที จ พระผู้ยอดยศโภคัย คู่ควรไท้อรเทพี เทพอับษรสัตรีนั้นแล สมานมนเจตสา แต่ดวงจิตรมีพระราชศรัธา เสมอกันดุจนั้นแล อวรุทฺเธตฺถ อรญฺสฺมึ ฝูงทวยราษฎร์นิรเทศไท้ มาเนาในอรัญทุเรศ เขตไกรพระนครนั้นแล อุโภ สมฺมถ อสฺสเม ท้าวทงงสองสมบูรณชาติ เนื่องนิราศในอาศรม เทพรงงสรรถวายพระพร ด่งงนี้ ขตฺติยา โคตฺตสมฺปนฺนา อันอดิษรเสมอกัน ยิ่งประยุรพันธุพงศ์ขัติเยศประกอบแล สุชาตา มาตุเปตฺติโต ทงงพันธุ์เผ่าจอมปิตุราช อิกอรรคราชมารดรของท่านแล ยถา ปุญฺานิ กยิราถ สองพระองคทรงสร้างสม พึ่งนิยมก่อเกื้อการ ส่วนแก่นสารพูนเพิ่มใน อย่าเคล้อมใจไท้ทงงสองท้าวแล ททนฺตา ปราปรํ ให้เกือบกองภินโยยิ่ง กว่าทานสิ่งซึ่งผ่องแผ้ว ในกองแก้วเขตอุดรอุดมแล ฯ อถ สกฺโก มหาสตฺตสฺส มทฺทึ ปฏิจฺฉาเทตฺวา กษณนั้นท่านท้าวพันตา เวนวรชายาแด่ท่านไท้ เมื่อจะให้แจ้งอาตมา เพื่อวราวรถวายพร จึ่งอนุษรแสดงโดยพระคาถา ด่งงนี้

๏ โภ ตาปส ข้าแต่พระดาบศผู้จอมใจอาริย์ ผู้ฆ่ามารมันทเทเวศ อมรวิเสศไตรตรึงษา ตวนฺติเก เมาะ ตว สนฺติเก เคียมค่อยมาดลสำนักนิ์ จอมจักรนักไทธรรม วรํ เมาะ อฏฺวเร พระองค์พงษเชฐเชฐา อัฐวราเริงรับไว้บัดนี้ ททามิเต ผู้ข้ามาหวังจะถวาย พรแดไท้แปดประการ แก่ท้าวจอมจักร สกฺโกปิ จอมอมรเทพไท้เทพี กเถนฺโตเยว ไขวากยมธุราเพราพร้อง สุริโยว วิย โอภาษด่งงดรุณสุริเยศ อากาเส ธก็สถิตย์ปรทับท้อง แห่งห้องพนาไลย โพธิสตฺโต อาห อันว่าพระมหาสัตว์ จะรับพระพรแปดประการ จากท้าวมัฆวาน ก็ซั้นสวดคาถาด่งงนี้

อโท สกฺก บพิตรไท้เทเพนทรผ่านเผ้า เกล้าสุรโลกยเมาลี อิสฺสร อันเปนอธิบดีษรี อิศร สพฺพภูตานํ เมาะ เทวสงฺขาตานํ แห่งภูตนิกรอมรแมนเมืองฟ้า ตฺวํ อันว่า เจ้าข้าผู้เป็นจอมนารถ เจ อโท ผิไท้ธประสาทประสิทธิ ตํ วรํ พรพิพิธมงคล อฏฺวิธํ ประการดลแปดสิ่ง เม เมาะ มยฺหํ แก่เราผู้ดาบศอันพลัดพระนครมานี้ ปิตา มํ อนุโมเทยฺย สมเด็จอัคเรศบิดร ฤๅให้อ่อนเคลื่อนคลายโกรธ ปรีดิปราโมทย์ ออกมารับบทข้าบาทแล อาสเนน นิมนฺเตยฺย พึ่งอาราธนาประสาทให้เรือง ราไชอัยถวัลยา เล่าเทอญ อิโต ปตฺตํ สกํ ฆรํ แก่ตูข้าเข้ามาดล ยงงไพรชนสักกถานา จากเผือป่านั้นแล ปเมตํ วรํ วเร อันว่าเสาวภาพเราอ้อนวอน ขอบวรพรนั้นเป็นที่พึ่ง เที้ยรธนับหนึ่งแล วชฺฌํ วธมฺหา โมเจยฺยํ อันว่าข้าขอโปรด นักโทษเทียรทุจริตนั้น อปิ กิพฺพิสการกํ ผู้บงงอาจอหังการ ในสถานเที่ยวโจรกรรม ผู้กระทำประทาน ล่วงโองการท่านไท้แล ปุริสสฺส วธํ น โรเจยฺยํ การพิฆาฏมนุษยชาติ โดยที่สุดดิรฉานา ขอข้อยอย่าแซรมใจเลย ทุติเยตํ วรํ วเร อันว่าเสาวภาพปิ่นอมรพมพร้อง เปนพรคำรบสองสิ่งแล เย จ วุฑฺฒา เย จ ทหรา เข็ญใจตนหนุ่มไซ้อิกชรา ขออย่ามีแก่ตูข้าเล่าเลอย เย จ มชฺฌิมโปริสา ฝูงมัธยมยาจกายากไร้ จองอาไศรยแก่ตูข้า เล่าเทอญ มเมว อุปชีเวยฺยุํ อาไศรยชึ่งอาตมาชูชีพ ศุขาอยู่ศุขสำราญ ด่งงนี้ ตติเยตํ วรํ วเร อันว่าเสาวภาพ ขอแก่ไท้เที่ยงแท้ เราจะกทำตาม เปนพรคำรบสามสิ่งแล ปรทารํ น คจฺเฉยฺยํ อันว่า เสาวภาพเมียชายอื่น อย่าได้หันหื่นมิจฉา กามเมถุนแก่ท่านแล สทารปสุโต สิยํ สันโดดฐแต่เจ้ามัทรี อรรคมหิษรีค่อยไซ้ นั้นเทอญ ถีนํ วสํ น คจฺเฉยฺยํ ข้าขออย่าลุวษายิ่งหญิงอื่น ขอเราชมชื่น แด่เจ้ามัทรี นั้นเทอญ จตุตฺเถตํ วรํ วเร อันว่าทรงนาม เพศยันดรยอดไท้ ข้าขอได้ถ้วนถี่ เปนพรคำรบสี่ สิ่งแล ปุตฺโต เม สกฺก ชาเยถ ข้าแด่ท้าวเทพินทรราช ชาลี ชาติเอารสา แห่งผู้ข้าวิปโยคไป ขอเพอนได้สโมสร เล่าเทอญ โส จ ทีฆายุโก สิยา อันว่ากุมารตนชาลี เกิดก่อทวีชิวาตมา จงฑีมายุ สืบสงสารโสดแล ธมฺเมน ชิเน ปวึ ให้ได้ผ่านวพื้นภูวดล มารกระมลแม่นเทศธรรม มีไชยชนทั่วผู้ท้าว สุดแดนดาวชมพูชีพแล ปญฺจเมตํ วรํ วเร อันว่าข้าขอแก่ไท้ จงฦๅสายในแหล่งหล้า เปนพรคำรบห้าประการ โสดแล ตโต รตฺยา วิวสาเน ในเมื่อสว่างสายสาราษราตรี ศรีสางกระซางฟ้าเห็นกันแล สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ ทิวากราเสร็จจรจรด เบื้องบรรพตยุคุนธร เชรอดแล ทิพฺยา ภกฺขา ปตุภเวยฺยุํ พลาหกรหัดถ์แก้วเจ็ดประการ เทียรบันดาลตกซ่าซู่ แมนมั่นทิพย์แล ฉฏฺเมตํ วรํ วเร อันว่าเสาวภาพพรคำรบหก ไท้ธยอยกแก้ข้า โสดแล ททโต เม น ขีเยถ สิ่งทรัพย์ซึ่งเราจำแนกแก่ยาจก อย่ารู้บกเสียแล ทตฺวา นานุตเปยฺยหํ ตนตูทานทำเสร็จแล้ว อย่าสอดแคล้วร้อนเดือด ในพายหลังแล ททํ จิตฺตํ ปสาเทยฺยํ กระมลในฤๅไทยตู โสมนัศชูแช่มชมทาน อดีตแล สตฺตเมตํ วรํ วเร บัดนี้ข้าขอพรประสิทธิ์เสร็จ เปนพระคำรบเจ็ดสิ่งแล อิโต วิมุจฺจมานาหํ ตนเราครั้งปลงเปลื้องปลิด จะจุติจิตรจากโลกามนุษย์แล สคฺคคามี วิเสสคู จงครรไลเมือเมืองฟ้าดลวิเสศ ทั่วผู้แล อนิพฺพตฺตี ตโต อสฺสํ เมื่อมุตรคลาเคลื่อนฟ้า เฉพาะลงมาเกิดเมืองคนเมื่อสำฤทธิสรรเพชญ์สัพพัญญู ฟูเฟื่องธรรมาแก่ฝูงสัตว์ โสดแล อฏฺเมตํ วรํ วเร อันว่าเสาวภาพเราขอแดพรผู้ผจญแทตย์ เปนพรคำรบแปดประการ โสดแล ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ สตฺถา อันว่าพระสาศดา มหาบรมไตรภพนารถ ปกาเสนฺโต ธจะประกาศพรรณา ตํ อตฺถํ อรรถาทิกนิกร อันมีในพระเพศยันดรชาติชาฎก พระดิลกก็บันทูล จตุวิธปริสานํ แก่จัตุรพิธบรรพษัทยทงงหลายด่งงนี้ ฯ

ภิกฺขเว ดูกรภิกษุบริพาร มฆวา อันว่าไท้เทพนายก ยินคำขอ ท้าวผู้เกื้อก่อ บรเมศนั้น อพฺรวิ สมเด็จท้าวพันตา ถ้อยวัจนาต่อพระเพศยันดร ท่านเจ้าแล อจิรํ สมเด็จพระชนกชนกาจร จรมาสู่ผู้เจ้าแล ปิตา อันว่าสมเด็จบรมเชฐบิดร มีกระมลคลายเคลื่อนโยธา ทฏฺฐุํ เพื่อปราถนาจะใคร่ยลพระองค์ดลจากภารา เอสฺสติ จักจรมาดลกุฎี กลับมอบศรีเสวตรฉัตรไชย ห้อมแห่ไคลครนิทร ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ฯ สตฺถา อันว่าพระมุนีมเหษรีสาสดา ก็บันทูลคาถา ด่งงนี้

๏ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุแสนขลาดไภยในสงสาร มฆวา อมรแมนมิงไท้วชิรา เทวราชา เปนผู้อิศวราเทพแท้ สุชมฺปติ เปนสวามิศรสุชาดาดวงสวาดิ อิทํ วตฺวาน โอวาทถวายท่านแหล้ ด่งงนี้ควรครอง วรํ ทตฺวา ถวายพรสุดสิ้นแปดประการ เวสฺสนฺตเร เมาะ เวสฺสนฺตรสฺส แด่พระสิทธิสมภารเพิ่มไว้ อปกฺกมิ ธก็เหาะ คัคณานต์ โดยอิศราแฮ่ สคฺคกายํ ประเวศยงงถิ่นไท้แห่งห้องหิมยนต์ ท่านแล ฯ

สกฺกปพฺพํ นิฏฺิตํ

๔๓ พระคาถา