กัณฑ์นครกัณฑ์
- พระเวสสันดรทรงรับเชิญของสหชาติโยธา แล้วทรงลาผนวช
- พระเจ้ากรุงสัญชัย ทรงอภิเษกสองกษัตริย์ครองกรุงสีพี.
- ทรงยกทัพกลับกรุงสีพี เสด็จวันละโยชน์ สิ้นมรรคาหกสิบโยชน์, ถ้าจะนับแต่วันบรรพชาถึงเจ็ดเดือนจึงพระราชทานสองกุมาร, ชูชกรีบรัดมาสิบห้าวัน ถึงเชตุดร, เตรียมพลรับเจ็ดวัน ยกไปถึงพระอาศรม หนึ่งเดือนยี่สิบสามราตรี อยู่ในพนาลีเดือนเศษ ยกพลกลับสองเดือนสิริเป็นปีหนึ่งกับสิบห้าราตรีจึงคืนเข้าราชธานีแล้วแล.
กัณฑ์นครกัณฑ์
- ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต อันว่าพระมหาสัตว์ คร้นนได้ยินคำพลพฤนทามาตย์ ไหว้อาราธนาบำบวง สันรวงด้วยเคารพย์ เพื่อจะให้เจ้าไตรภพโลกเมาลี เปน กษัตรีสูร เสวอยราชบริบูรณ์ด่งงเก่าน้นน ปิตรา สทฺธึ สลฺลปนฺโต อิมํ คาถมาห ท้าวธก็มีพระสาสน์ด้วยพระราชบิดา ก็ทูลพระกรุณาสนองคืน ด่งงนี้ ฯ ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺตํ บพิตร ข้าอยู่ศุขเสวอยราช โดยด้ามอาทิทศธรรมสนท้าว รฏฺา ปพฺพาชยิตฺถฺ มํ ชาวพระนครมามาก ขับข้าจากไอสวรรย์ สวัสดีน้นน ตฺวญฺจ ชนปทา เจว อันว่าสมเด็จบพิตรก็ดี ชาวสีพีพลไพร่น้นน เนคมา จ สมาคตา ชาวเมืองนอกเมืองนา หมู่ประชาชุมกนนกล่าวแล ฯ ตโต ราชา อตฺตโน โทสํ ปุตฺตํ ขมาเปนฺโต อาห อนนดับน้นน กรุงสญชยราช ยงงท้าวอาตมเอารส เพื่อจะให้อดโทษแห่งพระองค์ ด่งงน้นน ก็ซ้นนสวดคาถา ด่งงนี้ฯ ทุกฺกฏญฺจ หิ โน ปุตฺต ดูกรเจ้าอำเภอใด แลราช ผู้มีอยู่ในด้ามมารคธรรม ทำโทษน้นน ภูนหจฺจํ กตํ มยา ความผิดนิโยชน์ พ่อทำโทษ จริงจริง แลนาท้าว โยหํ สิวีนํ วจนา พ่อบมิต้านบมิไต่ ยินคำไพร่ยุยงกล่าวแล ปพฺพาชาสึ อทูสกํ ก็มาขับลูกแก้วแก่นกษัตริย์ โทษบมีแลมานิรเทศนี้ อิมํ คาถํ วตฺวา พระบาทพฤฒาธิราช ก็วโรวาทด้วยคาถา เท่าด่งงน้นนแลแล้ว อตฺตโน ทุกฺขหรณตฺถํ ปุตฺตํ ยาเจนฺโต อิมํ คาถมาห ท้าวธก็ จะอัญเชิญลูกพงาพญาธรรม์ เพื่อจะให้ถวัลยราชประเพณี สืบสันตดีศรีสุริยวงษ์ ดำรงโลกากร ผงรด้วยทศพิธราชธรรม์ บนนเทาทุกข์แห่งพระองค์บิตุราช ก็มี พระสาสน์สนองคืน ด่งงนี้ เยนเกนจิ วณฺเณน ดูกรราชผู้ยำแยงพ่อ แม้ธก่อการ ผิดนี้ก็ดี ปิตุ ทุกฺขํ อุทพฺพเห พึงบนนเทาทุกข์แห่งพ่อ ผู้เกื้อก่อตววตนชอบไส้ มาตุยา ภคินิยาปิ แม้ทุกข์แห่งพ่อแม่พี่น้อง พวกพ้องญาติตระกูลก็ดี อปิปาเณหิ อตฺตโน ก็พึงเอาชีวิตนี้รับรองครองญาติสู้เสียตน ชอบไส้ ฯ
๏ โพธิสตฺโต รชฺชํ กาเรตุกาโม จ อันว่าพระโพธิสัตว์ก็มีพระราชหฤทัย ที่ จะใคร่เสวยสมบัติพิพัทฒสถาน โสดแล เอตฺตเก ปน อกถิเต ครุกํ นาม โหติ ในเมื่อคดีท่าวด่งงน้นน แลพระโพธิสัตว์ บมิแกล้งกล่าวแก่พระปิตุราชภูบาล ชื่อว่าจะเป็นการทำงล กลทำนุก อำรุงผดุงผดา แห่งพรพระบิตุราธิราชไส้ ก็หาบมิได้โสดเลอย ตสฺมา รญฺโ สทฺธึ กเถสิ เหตุน้นน ธจึ่งจรรจาคำเท่าด่งงน้นน ด้วยพระราชบิดา ท่านแล มหาสตฺโตปิ สาธุ สมฺปฏิจฺฉิ พระมหาสัตว์รับพระราชโองการ พระชนกาธิราชด้วยคำว่าสาธุแล ฯ อถสฺส อธิวาสนํ วิทิตฺวา สหชาตา สฏฺีสหสฺสา อมจฺจา ในการเมื่อน้นน อันว่าอมาตยทงงหกหมื่นตน อนนเกอดร่วมกษณด้วยพระโพธิสัตว์ ก็เห็นอรรถว่าเจ้าตนธเอานิมนต์ ด่งงน้นน นฺหานกาโล มหาราช รโชชลฺลํ ปวาหยาติ วทึสุ เขาก็ทูลบพิตร ที่น้นนชอบการ ที่จะสำโรจโสรดสรงพระองค์ ให้หมดมุทิลรโชชะล้าง ท่ววสรรพางค์บพิตรแล ฯ
๏ อถ เน มหาสตฺโต โถกํ อธิวาเสถาติ วตฺวา อนนดับน้นน อันว่าพระโพธิสัตว์ ก็มีพระราชโองการ สารว่าแก่อมาตยราชโยธา จงสูอำนดอดกูน้อยหนึ่งเทอญ ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา ท้าวธก็เสด็จเข้าไป ยงงบรรณศาลาไลย ท่านน้นน อิสิภณฺฑํ โอมุญฺจิตฺวา ธก็แผลงผลัดเครื่องฤๅษีสิทธิ์ อนนสมเด็จบพิตรท้าวธทรงน้นนออกแล ปฏิสาเมตฺวา เครื่องทรงสำหรับ ท้าวธก็ลำดับไว้ในที่น้นน สงขวณฺณสาฏกํ นิวาเสตฺวา ท้าวธก็ธรงสุกุลพัตรฉาทน อนนขาวตรดาษดุจสังข์ โสดแล ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา ท้าวธก็เสด็จออกนอกบรรณศาลาไลยท่านน้นน อิทํ มยา นวมาเส อฑฺฒมาสญฺจ สมณธมฺมสฺส กรณฏฺานํ ปารมิกูฏํ คณฺหนฺเตน ทานํ ทตฺวา ปวิยา กมฺปิตฏฺานนฺติ ธก็มีพระสาสน์ อันว่าสถานอาวาศนี้ เปนที่กูทำศรมณธรรม์ คิดคืนวันจรหลํ่า ได้เก้าเดือนสิบห้าคํ่ามีประมาณ ก็เปนสถานแผ่นดินจินจล เมื่อกูยกยอดทศพลบารมี แลกูให้พระราชกุมารกุมารี อีกเจ้ามัทรีเปนทาน เพ่อมสมภารที่จะเป็น พระพุทธเจ้าน้นน ปณฺณสาลํ ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ท้าวธก็ทำประทักษิณ สามรอบขอบบรรณศาลาอาศรม ประนมกรกัลพุม ถวายกุษุมมาลาลาชสาจกนกจรูญ โสดแล ปญฺจงฺคปติฏฺิเตน วนฺทิตฺวา อฏฺสิ ท้าวธก็นมัสการบรรณศาลาด้วยบัญจางคประดิษฐ อนนอุกฤษฐน้นน โสดแล ฯ
๏ อถสฺส กปฺปกาทโย เกสมสฺสุกมฺมาทีนิ กรึสุ อนนดับน้นน อันว่ากัลปกาจารย์ ก็กทำการทงงหลาย หมายมีต้นว่าตัดเครา เอาพระจำเจอมเฉลอม เชองวยร ศยรสำอางสอาจแล ตเมว สพฺพาภรณภูสิตํ เทวราชมิว วิราชมานํ รชฺเช อภิสิญฺจึสุ อันว่า ปุโรหิตาจารย์พฤฒามาตย์ อมาตยนุชิต แห่งสมเด็จบพิตร พระสัญชัยภูธร ยงงพระแพศยันดรอนนประดับ สรัพด้วยเครื่องสรรพาลังการ มุดดาหารอจินต์ งามเงื่อนอินทรดิเรก อภิเศกในราชสมบัติ เปนมหากษัตริย์กลก่อนแล ฯ เตน วุตฺตํ เหตุการณ์ด่งงน้นน อันว่าบ้นนพระคาถานี้ พระภูมีภาคย หากบัณฑูรแก่สงฆ์ด่งงนี้ ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ดูกรสงฆ์ อนนดับน้นน อันว่า พระแพศยันดรราช คร้นนฟังพระสาสน์ พระสัญชยบพิตรน้นน รโชชลฺลํ ปวาหยิ ท้าวธก็ชำระสะผงเผ่า มุทิลเท่าเสทาทุกแห่งแล สพฺพํ วตฺตํ จชิตฺวาน เสียฤษีพรตเพศ ห้องหิมเวศนาจลจรหลํ่าน้นน ราชเวสมธารยิ ทรงเพศเปนพญามหากระษัตราธิราช เรืองอำนาจฤทธิกล เก่าแล อถสฺส ยโส มหา อโหสิ ในกาลเมื่อน้นน อันว่าฦๅชาปรากฏยศแห่งพระมหาสัตว์ ก็มากแล เตน โอโลกิโต โลกิตฏฺานํ กมฺปิ ธก็เล็งแลดูซึ่งได้เห็นสรไหวมือไหว้ ทุกท่ววไท้เอกกระษัตรราช ดยรดาษล้อมพลากรอรชัญชุลีทุกหมู่แล มุขมงฺคลิกา มงฺคลานิ โฆสยึสุ อันว่าพราหมณ์ผู้รู้เพททงงหลาย ก็ถวายมงคลวาจก ยกยอกรสรดัก สรรเสอญศักดิจอมราชแล สพฺพตุริยานิ ปคฺคยฺหึสุ อันว่าพังพวกพลทุกพรรณ อนนรู้ฉันทสับทอนนเลอ ก็ตีดุริยบำเรอ พระโพธิสัตว์โสดแล มหาสมุทฺทกุจฺฉิยํ เมฆตชฺชิตนิคฺโฆโส วิย ตุริยานํ โฆโส อโหสิ อันว่าศับทดูริยทูนี เปนต้นว่าเภรีแลสังขบันเดาะ อันไพเราะระงม บนนสารสมบนนฦๅ คือสยงเมฆครรชิต ท่ววทุกทิศกึกก้อง ในท่าท้องมหรรณพ สรมุทรน้นน หตฺถีรตนํ อลงฺกริตฺวา อุปนยึสุ อันว่าอมาตยท้งงหลาย ก็ประดับเครื่องคชาภรณ์ แก่แก้วกุญชรปรตยนาเคนทร์ มาถวายแก่พระนเรนทร บพิตรแล โส ขคฺครตนํ พนฺธิตฺวา พระโพธิสัตว์ก็ทรงพระขรรค์ชัยศรี อนนประดับด้วยมณีกาญจน์ ดูชัชวาลย์ชวลิต เรืองรจิตโอภาษแล หตฺถีรตนํ อภิรุยฺหิตวา ธก็เสด็จ เหนือทวิรทรัตน์ อนนเปนสารสวัสดิแก่ท่านน้นน ตาวเทว สหชาตา สฏฺีสหสฺสา อมจฺจา สพพาลงฺการปฏิมณฺฑิตา ปริวารยึสุ ในกาลตระบัดน้นน อันว่าสหชาติยามาตยหกหมื่น ก็ชมชื่นหื่นเรอง ดำเกององคยยแง่ ก็มาแห่ห้อม ล้อมเปนบริพาร ท่านแล ฯ
๏ มทฺทึ เทวึ นฺหาเปตฺวา อันว่าพระสนมสมด้วยอันกบูร ในพระนเรนศูร สญชยบพิตร ก็มาให้เจ้ามัทธีอภิสิตโสรดสรง ชำระพระองค์นางนารถแล อลงฺกริตฺวา อภิสิญฺจิตฺวา ก็ประดับนิสรรพาภรณ์รจเรข อภิเษกเจ้ามัทรี ราชเทพีท่านน้นน สีเส ปนสฺสา อภิเสกํ อภิสิญฺจิยมานา ก็ทรงโสรดพระศีศะนางพญา ด้วยสหสราธาราอนรรฆ์ อนนประดับด้วยสุพรรณดิเรกน้นน เวสฺสนฺตโร ตํ ปาเลตูติ อาทีนิ วทึสุ ก็ถวายพระพร บวรมงคโลดม เปนประถมว่า ด่งงนี้ ข้าแต่แม่ณหัว จงท้าวธผู้เปนผววผ่านเผ้า รักษาเจ้ากูโดยธรรม์ สรรพสวัสดี จงมีแก่แม่เทอญฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระมาราภิภู ครูบดีศีลวิสุทธ ก็มีพุทธโอวาท สุหิต ให้บรรพชิตทงงหลายฟงงด่งงนี้ ฯ สีสนฺหาโต สุจิวตฺโถ สพฺพาภรณภูสิโต ปจฺจยํ นาคมารุยฺห ขคฺคํ พนฺธิ ปรนฺตปํ ฯ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุนิกร โส เวสฺสนฺตโร อันว่าพระแพศยันดรนเรศ สิสนฺหาโต เมาะ ปรมสุคนฺเธน อามลเกน อตฺตโน อุตฺตมงฺควิขาลิโต ฯ อุตฺตมงฺควิขาลิโต ท้าวธก็สระพระเกษพระสกนธ์ ปรมสุคนฺเธน อามลเกน ด้วยคนธามลกชำระ จรบันสระหอมรศ สุจิวตฺโถ เมาะ สงฺขวณฺเณน สุจิวตฺเถน นิวาสิโต ท้าวธก็ทรงพระพัสตรพาดแครง ดุจแสงสังข์ใสสุทธ สพฺพาภรณภูสิโต เมาะ สพฺเพหิ อลงฺกาเรหิ วิภูสิตสรีโร มีพระอุตตมางคประดับ สรับด้วยพระสุพรรณมาลามหามงกุฏชยศรี ท่ววศรีระวิภูษิตา ลงการาดิเรก อเนกด้วยสุพรรณ อนรรฆ์ด้วยมหาสัปดพิธรัตน อารุยฺห เมาะ อภิรุยฺหิตฺวา ตระบัดน้นนนารถเสด็จแล้ว คานหามแก้วสีพิกากาญจน์ ชุมสายสารเสวตรฉัตร กั้งจอมกษัตรดูยง นาคํ เมาะ หตฺถีรตนํ แล้วท้าวธก็เสด็จขึ้นเหนือมงคลคชราช อนนตววขาวตรดาษดุจสังข์ผลึกมณี ปจฺจยํ เมาะ อตฺตโน ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ สหชาตํ ฯ อตฺตโน ปฏิจฺจ อนนเปนสารศรีสวัสดิพิชัย อนนอาศรัยแก่พระองค์ อุปฺปนฺนํ สหชาตํ พยงแผ่นผจงบรรเจอดเกอดทนนราชพิธี ไกรกรีเรือนทิพย์ สพฺพาภรณวิภูสิตํ อนนประดับด้วยอาภรณ์ จามีกรกนก นิสีทิตฺวา ปวเร อาสเน พระดิลกเสด็จจรอคาธ เหนือรัตนาศนพรายพรรณ ขคฺคํ พนฺธิตฺถ ทรงพระขรรค์ไกรเพ็ชร เงื่อนสมเด็จจอมนรินทร์ สุวณฺณมยํ เมาะ สตฺตรตนขจิตํ อนนอจินตรจิตงามพิพิธทองทาบ เปลวปลาบเปนแสง แสดงด้วยสับตพิธรัตน์ ปรนฺตปํ เมาะ ปรสตฺสุตาปนสมตฺถํ อนนอาจบำบัดปรปักษ์ บพักพัทธแพ้ง่าย วามโต ฝ่ายซ้ายแห่งพระดนู ดูมหิมากว่า ชื่นแล ฯ
๏ ตโต สฏฺี สหสฺสานิ ถัดน้นนอมาตยหกหมื่น ราชโยธา โยธิโน จารุทสฺสนา เป็นเสนา เห็นแก่ตาดูงาม สหชาตา ปริกรึสุ เกอดทันยาม เหลือหลามห้อมแห่ราช นนฺทยนฺตา รเถสภํ อมาตยนารถชม งามดูสมยศยิ่งแล ตโต มทฺทึปิ นฺหาเปสุํ เจ้านางมิ่งสาวสนมจึ่งจัดสรง ท่านน้นน สิริกญฺา สมาคตา ษัตรีบรรจง สาวสนององค์ถวายพรแก่แม่แล เวสฺสนฺตโร ตํ ปาเลตุ ภูธรเทพจงสส้อง เสพย์รักษาแม่เทอญ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พงาสอง จงครองแม่ในเมืองคนนี้ทเจ้า อโถปิ ตํ มหาราชา พระสัญชัย เจ้าจอมไตรภพนารถน้นน สญฺชโย อภิรกฺขตุ จอมราชรักษ์ นางนงคลักษณ์อดูลย์ อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ใจบุญสอง ลุสมพองสมบัติแล ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน ก็ตรัสถึงคำนึงทุกข์ศัลย ก่อนพู้น อานนฺทิยํ อจารึสุ ใช่รนนกลอง สำนองนันนทเภรี ล่นนแล รมฺมณีเย คิริพฺพเช ในนาภิศีขรีวงกฏ สรนุกนิน้นน อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา นางนักยศ คร้นนถึงสมบทสมฤทธิแล ปพฺเพ กิเลสมตฺตโน คิดคำนึงถึงทุกข์ที่ปรารมภ์ ก่อนพู้น อานนฺท จิตฺตา สุมนา ชื่นชม อรสรมนัสยเปรมปรี โสดแล ปุตฺเต สงฺคมฺม ลกฺขณา นางมีลักษณ์ สมลูกรักษสายใจ เล่าแล อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ในสมบัติแม้เสวอยสวัสดิอธึก โสด ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน ลำฦกก่อน เมื่อสองอ่อนน้อยเอองค์ ลำบากน้นน อานนฺทจิตฺตา ปตีตา จำนงจิตรชื่นชมนิตย์ สศัลย์ สห ปุตฺเตหิ ลกฺขณา นางนักธรรม์ ร่ำรับขวัญสองราช น้อยน้อยนารถมาสม พระแม่แล ฯ
๏ เอวํ มทฺที ปน ปุตฺเต อาห เจ้ามัทรีก็ชื่นชม มโนภิรมด้วยประการด่งงนี้ แลแล้ว ก็กล่าวแก่ลูกแก้ว ด้วยคาถาด่งงนี้ ฯ เอกภตฺตี ปุเร อาสึ นิจฺจํ ถณฺฑิลสายินี ฯ โภนฺโต ปุตฺตกา ดูกรสองสายใจจอมสวาดิ ตุมฺเหสุ ในเมื่อสองราชน้อยหนุ่มเหน้า ตุมฺหากํ ปิตรา แลพ่อออกเจ้าใจพระ ทินฺเนสุ แลท้าวธก็ละลูกรักไปเป็นข้า พฺราหมฺณสฺส แก่พราหมณ์ใจกล้ากาจกัสมน อหํ อัน ว่าตววตนแม่นี้ฤๅนเจ้า ถณฺฑิลสายินี เมาะ ภูมิยํ สยนสีลา แม่ยอมกลิ้งเกล้าเกลือกกลางดิน นอนปรดิทินเปนอาศน์ กามา เมาะ ปฏฺยมานา แม่ก็ย่อมปราถนาขอสม ตุยฺหํ เมาะ ตุมฺหากํ สองเสวอยรมยลูกแก้ว เอกภตฺตํ เมาะ เอกโภชนํ กตฺวา แล้วแม่ก็กินอาหารแลวนนแลคาบ อาบน้ำตาทุกวัน นิจฺจํ เมาะ สพฺพกาลํ ปุเร กรรมแต่ก่อนทุกเมื่อ หิ เพื่อฤๅแลว่าดงงน้นน แล อาสิ เมาะ อโหสิ ก็มีท่ยงแท้แลนาอ่อน เอารส จึ่งมาสมสอง เยาวยศลูกรักราช ด้วยอำนาจกุศลผลแม่กรทำมานี้ลูกฮา อิติ เมตํ วตํ อาสิ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกา เอตํ เมาะ วตํ เม อันว่าวัตรแม่กทำมานี้ฤๅเจ้า อาสิ เมาะ อโหสิ ก็มีต่อท้าววนนนี้แลนา ลูกแก้ว อิติ ด้วยประการด่งงนี้แล้วจรหล่ำ ตุมฺหํ กามา เพื่อแม่พร่ำขอพบ ประสบสองรักราช อาบัดนี้แก้วกลอยสวาดิก็มาสม สว่างอารมณ์ใจแม่แล ตํ เม วตํ สมิทฺธชฺช อันว่าวัตรแม่ก็ทำมาสัมฤทธิ์ โดยอิจฉาใจแม่แล ตุมฺเห สงฺคมฺม ปุตฺตกา บัดนี้แม่มาสมสองเจ้า สะโศกเศร้ารำคาญใจแม่แล มาตุชํปิ ตํ ปาเลตุ ใจแม่รักสองราช อำนาจน้นนมา รักษาลูกเทอญ ปิตุชํปิ จ ปุตฺตกา อันว่าความเสน่ห์แห่งพ่อออกเจ้า จงมาก่อเกล้า สองกระษัตริย์แก่แม่เทอญ อโถปิ ตํ มหาราชา อนึ่งอันว่าพระบาทสญชัยปู่เจ้าก็ดี แลออกนางสบรรษดีศรีผู้ญ่าน้นน สญฺชโย อภิรกฺขตุ จงออกท้าวธมาบริรักษ์ สองเสมอจักษุจอมสวาดินี้ ยงฺกิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺํ บุญใดน้อย หนึ่งบ้าง แม่สืบสร้าง แสวงมานี้ ลูกฮา มยฺหญฺเจว ปิตุจฺจ เต บุญใดท้าวผู้พ่อ รังเกื้อ ก่อทำธรรมนี้นาเจ้า สพฺเพน เตน กุสเลน ด้วยกุศลกรรมทงงชื่น สรทื่นทยรทำมานี้ ลูกฮา อชโร ตวํ อมโร ภว จงสองเจ้า อย่ารู้เถ้ารู้ตาย อยู่สืบสายพระญาติ ด้วยอำนาจพระพร พระแม่นี้ ฯ
๏ ผุสฺสตีปิ โข เทวี อิโต ปฏฺาย มา สุณฺหา อิมาเนว วตฺถานิ นิวาเสตุ อันว่าออกนางสบรรษดี ราชเทพีก็คำนึง จับเดอมหึงแต่นี้ไป อันว่าสรใภ้กูจงมา ทรงผ้าผืนผจงอรรค์อนนมีพรรณ ด่งงนี้เทอญ อิมานิ อาภรณานิ ธาเรตุ จงมาทรงถนิมอาภรณ์เพณีอนนมีชื่อด่งงนี้ สุวณฺณสมุคฺเค ปูเรตฺวา ปหิณึสุ ธก็ใส่เครื่อง ประดับน้นน ในสุพรรณกระเช้า ก็ใช้สาวสนมอนนกบูร ทูลไปถวายแก่เจ้ามัทรี ลูกท่านน้นน ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห พระไตรโลกาจารย์ จักสำแดงโปราณจรรยา ก็บัณฑูรคาถาด่งงนี้ ฯ กปฺปาสิกญฺจ โกเสยฺยํ โขมโกทุมฺพรานิ จ สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุอันอธิก ทรงจตุปาริสุทธศีล สา มทฺที อันว่าเจ้ามัทรี วิสาสินีนงราม อโสภถ ดูงามเงื่อนอับศรสาวสวรรค์ เยหิ วตฺเถหิ ด้วยผ้าต้นพรรณอนนได สมบูรณ์ใสขบูรเขบ็จ นานปฺปกาเรหิ กลกรเหน็จต่างๆ ขยนแต้มช่างรจนา สา ผุสฺสตี อนนว่าออกนางพญา สบบรรษดีราชเทพีหน่อเหน้า ตสฺสา มทฺทิยา สสฺส อนนเปนแม่ผววเจ้ามัทรี อรรคมหิษีเสาวภาคย์ ตานิ วตฺถานิ ยงงผ้าต้นหลากหลายพรรณ กปฺปสิกญฺจ คือผ้ากรรบาศิกพัสตรก็ดี กปฺปาเสน กตํ อนนทำด้วยสมโยงผัดผยนผรร ด้วยอนรรฆใยยอง โกเสยฺยํ อนึ่งคือผ้าแพรทองโกษย โกเสยฺยํ วิสุหิกตํ อนนธกระทำด้วยไหม ประไพแครงเครื่องฟ้า โขมญฺจ คือผ้าโกษมพัสตรพิเสศ ตํ เตน กตํ อนนทำด้วยกระดาษเทศทอพราย อุทุมฺพรานิ จ อนึ่งคือผ้าอุทุมพรพัสตรทงงหลาย อนนพรรณรายด้วยทองคำ ปาเหสิ ธก็ให้สาวสนมนำไปส่งแล้ว มทฺทิยา แก่นางแก้วแก่นกษัตรีย์ มัทรีเทพบัญจง อตฺตโน สุณฺหาย อนนลูกสรใภ้พระองค์ ท่านน้นน ฯ ตโต โขมญฺจ กายูรํ องฺคทํ มณิเมขลํ สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ สา มทฺที อันว่าเจ้ามัทรีศรีมัทธราช อโสภถ เลงวิลาสวิไลย โฉมประไพประภักษ์ เยหิ อลงฺกาเรหิ ด้วยเครื่องบรัสรจนา สรรพาภรณ์ใดน้นนโสด นานปฺปกาเรหิ อนนบรัสโชติรจิต แสงพิพิธชัชวาลย์ ตโต เมาะ ตทา ในกาลเมื่อน้นนตรบัด สา ผุสสตี อันว่าออกนางสวัสดิ์สบรรษดี มทฺทิยา สสฺสุ อนนเปนแม่ผววเจ้ามัทรีแก่นไท้ ปาเหสิ ธก็ใช้สาวสรรค์ กำนัลราชเอาไป เต อลงฺกาเร เครื่องพิษยศรีกษัตริย์ อนนควรบรัสแห่งพระองค์ โขมญฺจ กายูรํ เมาะ สุวณฺณมยํ คีวปสาธนํ คือกัณฐาลงการวรรเวจ อนนธเขบ็จขบวร คำนวรด้วยนิขชาติ ประไพมาศเฉลาฉลัก องฺคทํ เมาะ พาหุปสาธนํ อนึ่งคือพาหุรักษศรี สมกอปร มณิเมขลํ เมาะ มณิโวมิสฺสกํ เมขลํ อนึ่งคือสรเอ้งขนรรขนอบรอบเอววรร สรรพแก้วเก้าสิ่ง มทฺทิยา แก่นางเมืองมิ่งมัทรี อตฺตโน สุณฺหา อนนเปนศรีสรใภ้อรรคราช เมียท้าวอาตมเอารสท่านน้นน ตโต โขมญฺจ กายูรํ อนนดับน้นน คือว่ารัตนปรสาธน์ ปรยบเป้งมาศมุกดาหาร รจิตรน้นน คีเวยฺยํ รตนามยํ ทงงสร้อยศอทอเทศ ประดับด้วยแก้วพิเสศนานาเลอศแล สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ พระราชเทพีแม่ผวว ส่งไปแก่แม่ณหววผู้ลูกแล เยหิ มทฺที อโสภถ เจ้ามัทรีงามเลอศ ด้วยถนิมเฉอดโฉมสวรรค์ ฤๅปรยบเลอย อุณฺณตํ มุขผุลฺลญฺจ ยงง สุพรรณศิโรเพศ ประดับไรเกศด้วยดวงมาลยมาศน้นน นานารตฺเต จ มาณิเย ถนิมรัตแสงฉรร หลากหลายพรรณแพรทอง สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ ท้าวแม่ผววส่งให้ แก่สรใภ้นารถนางเมืองมิ่งน้นน เยหิ มทฺที อโสภถ เจ้ามัทรีงามแจ้ง กล้องแกล้งเทพใดปานบปรยบเลอย อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมกํ ถนิมรัตเรืองไหล่ นางฟ้าไฟ่อบอายอ่อนแล เมขลํ ปฏิปาทุกํ ทงงสรเอ้งสรอาจ เกือกแก้วบาทบววทอง แม่น้นน สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ นางผู้เปนมารดาบดี ส่งให้แก่เจ้ามัทรีผู้ลูกแล เยหิ มทฺที อโสภถเจ้ามัทรีงามรอบ ด้วยแก้วกอปรจนา แม้น้นน สุตฺตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจ ยงงถนิมสนด้วยสูตร เว้นสูตรภูสนภูษา ใส่น้นน อุปนิชฺฌาย เสยฺยสิ พิศพระภาคยพบู โฉมแม่แลไปงามตรูบารนี อโสภถ ราชปุตฺตี เจ้ามัทรีอเคื้อ อคาดเชื้อชาตรีกษัตริย์ น้นน เทวกญฺาว นนฺทเน ดุจสาวสวรรค์นางบน อนนเหล้นในนนททิพยวโนทยานเป็นที่สถาน สวนอินทรประพาศน้นน สีสนฺหาตา สุจิวตฺถา สพฺพาภรณภูสิตา อโสภถ ราชปุตฺตี ตาวตึสาว อจฺฉรา ฯ ภิกฺขเว ดูกร พรหมัศจรรยมุนี สา มทฺที อันว่าเจ้ามัทรีอรรคเทพีทิพยลักษณ์ ราชปุตฺตี อนนเปนลูกรักราชธิดา มหากษัตราธิราช พระบาทท้าวมัทธเทพ สีสนฺหาตา เมาะ ปรมสุคนฺเธน อามลเกน อตฺตโน อุตฺตมงฺควิขาลิตา เจ้าก็สระเสพยศิโรรัตน์ อามลเกน ด้วยอมลกปัทมบววทอง รองพานมาศ รจิตร ปรมสุคนฺเธน อนนหอม พิพิธจรุงคนธ์ จรบลรศกำจร สุจิวตฺถา เมาะ สงฺขวณฺเณน สุจิวตฺเถน นิวาสิตา นางก็ทรงพัตราภรณ์พาดแครง ศรแสงใสสุทธชาติ์ อนนขาวตรดาษดุจสังข์ สพฺพา ลงฺการวิภูสิตา เมาะ สพฺเพหิ อาภรเณหิ วิภูสิตสรีรา ฯ วิภูสิตสรีรา ทรงสรรพางคประดับ สำหรับราชกระษัตรีย์ ศรีสำอาง เอาโฉม สพฺเพหิ อาภรเณหิ โรมด้วยแก้วเก้าสิ่ง อนนงามยิ่งรจนา โสภาพักตรพิมพ์โพธ กีทิสา แลนางพญาน้นน โสดงามดงงฤๅ อจฺฉรา อิว คือเทพเทพี ศรีอับศรสาวสวรรค์ อโสภถ ใครเห็นขวัญตาโลก โฉมเยาวโยคสสรม ตาวตึสา เปนที่ชมแก่เทวนิกร ในนครไตรตรึงษ์ พิภพพู้น กทลี ว วาตจฺฉุปิตา ชาตา จิตฺตลตาวเน ทนฺตาวรณสมฺปนฺนา ราชปุตฺตี อโสภถ ฯ
๏ สา มทฺที อันว่าเจ้ามัทรีอรรคเทพีพิลาศ ราชปุตฺตี อนนเปนลูกรักราชธิดา นางพญาเยาวมาลย์ เนื้อนงพาลนงโพธ ทนฺตาวรณสมฺปนฺนา เมาะ พิมฺพผลสทิสาหิ รตฺตทนฺตาวรเณหิ สมนฺนาคตา ฯ สมนฺนาคตา อนนกอปด้วยพระโอฐแดงฉรร ดูดุจพรรณลูกไทร ใยตำลึงสุกเข้ม ใครค่าเล้มโฉมนาง สำอางองค์นงลักษณ์ ภักตราใสสรแล้ม แย้มแย้มจึ่งจรรจา แลนางพญาน้นนโสด สมบูรณ์โบษบววกาม อโสภถ เมาะ วิชิมฺหมานา อโสภถ มีดำเนิรงามแออวย รทวยรทอดกรกราย ค่อยโชยชาย ยกย่อง กทลีว เมาะ สุวณฺณกทฺทลี วิย เมื่อพิศพ่างพยงกล้วยทอง ลำยองบัตร บนนลาย พรายพรายพรรณพิพิธ ชาตา จิตฺตลตาวเน อนนเกอดใน จิตรลดาพนตำ บลอินทรอุทยาน วาตจฺฉุปิตา แลลมค่อยรำพายพาน พัดย่อน ให้โอนอ่อนไปมา อโสภถ แลไปดูงามแก่ตาพ้นแพ่ง ทุกแห่งห้องสงสาร อนี้คือโฉมนาง นงคราญเมื่อทรงเครื่อง ฟ้ากระเดื่องคนชม ฤๅอิ่มเลอย สกุณี มานุสินีว ดุจกินริน แน่งภักตรา แพ่งมานุษย์ ฤๅปรยบเลอย ชาตา จิตฺตปฺปตฺตา ปติ ปีกปานโบษเบญจรงค โฉมเฉกหงส์ลิลาศ แล นิโคฺรธปกฺกพิมฺโพฏฺี พิศดูโฉมฉรรโอษฐ พยงนิยโครธ สุกใส ราชปุตฺตี อโสภถ นางมีโฉมสรอาด นํ้าเชื้อชาติราชาธิเบศน้นน ตสฺสา จ นาคมาเนสุํ ขุนคชบาลเลอศแล้ว ประดับช้างแก้วมิ่งมาถวาย แก่แม่แล นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ ทรงแก่กำเลาะกำลงง โฉมจำบงงบรปักษ์ พ่ายน้นน สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ อาจสู้ศรยิงยุ่ง ลำแลงพุ่งฤๅถอย โสดแล อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ งอนงาขวาเงื่อนรถ อาจนิหด ศึกแสยง ท่านน้นน สา มทฺที นาคมารุหิ นางเสด็จเหนือกูบแก้ว ช้างผ่าแผ้วสงคราม นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ หูหางสรับลํ่าสนน พึงตกมันทแลไส้ สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ อาจอยู่แก่ปืนยืนแก่หอก กรกลับกลอกกรลึงไล่แล อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ งอนพลุกสดำดูเดช ทรงนเรศเรืองฤทธา เลอศน้นน ฯ อิติ เต อุโภปิ มหนฺเตน ยเสน ขนฺธาวารํ อคมํสุ ท้าวท้งงสองเสด็จไป ยงงพระพลาไชยด้วยยศบริวาร อนนมากน้นน ฯ สญฺชยราชา ทฺวาทสหิ อกฺโขภิณิหิ สทฺธึ สมคฺคํ ปพฺพตกีฬํ กีฬึสุ พระสญฺชยราช ก็เสด็จประพาศในหิมพานต์ อนนตรการด้วย เขาถํ้านํ้าคูหา ไพรพฤกษาสำราญ มีประมาณเดือนหนึ่งนับ กับด้วยพลสิบสองอักเษาภิณี น้นนโสดแล ฯ
๏ มหาสตฺตสฺส เตเชน หิมวนฺเต อรญฺเ โกจิ วาฬมิโค วา ปกฺขิ วา กิญฺจิ สตฺตํ น วิเหเสิ อันว่าสัตว์ท้งงหลาย หมายเป็นต้นว่าคชสีห์ หมีแรดแผนผาดผก กับด้วยพนพิหคอนนอาจ ก็มิได้พาธพาธา ประชาชนคนผู้หนึ่งซึ่งมาในหิมพานต์ ด้วยบุญญาธิการเดชะ ธผู้จะได้ตรัสเปนพระพุทธ ในโลกยนี้ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่า พระไตรโลกุดดมพรหมมาร ทรจุทาณคประกาศคาถา ให้สราพกทงงหลายฟงง ดงงนี้ สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ดูกรสงฆ์ ป่าสามโยชนตรการ ตรกลสถานรญรอบน้นน ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ หมู่พลมฤคดยรดาษ ดยรด้วยราชสิงสีห มากแล เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน เมื่อไมตรีพระแก้ว พระก่อแล้วโลมใจ สัตว์น้นน นาญฺมญฺํ วิเหยุํ สรรพสัตว์บโกรธ บกริ้วโทษแก่กนน หนึ่งเลอย สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ป่าสามโยชน์พระพนม พระพันสดมดูเลอศน้นน ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ นกทงงหลายเปนหมู่ เปนม่ววคู่ผววเมียมากแล เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน ด้วยไมตรีบุนยท้าว บุนยท่านด้าวแดนดง ใหญ่น้นน นาญฺมญฺํ วิเหยุํ ร่วมรักกนนทุกเมื่อ ทุกเมื่อเชื่อวรร ฤๅอิ่มเลอย สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ป่าสามโยชน์ประมาณ ปรเมอลสถาน สรนุกนิ์น้นน ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ เปนต้นว่ามฤคราช มฤคเรองอาจเอาธารอธิกโสด เอกชฺฌํ สนฺนิปาตึสุ มาชุมกันในเถื่อน ในถํ้าเพื่อพนสณฑ์มากแล เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ นิมิตเมื่อเจ้าใจสาธุ์ ในสุทธยาตรยงงเมือง ท่านน้นน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ท้าวธก็จะให้พิบูลย์ พิบัติภูลฤๅจะมี แก่ไพรเลอย สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ป่าสามโยชน์พิศาล พิษยสถานแถวเถื่อนน้นน ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ พลพิหคนาเนก นานาเอกอัศจรรย์ ในป่าน้นน เอกชฺฌํ สนฺนิปาตึสุ มาชุมกนนตรสยก ตรสักพรยกไพรพนม มากแล เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ นิมิตเมื่อเจ้าใจอารย์ ในเอมกษานต์ยงงเกษตรน้นน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ท้าวธจะให้พิภพ พิพรรฒสพสีมา ท่านน้นน สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ป่าสามโยชน์สรนุกนิ์ สรนาน ปลุกใจโลกน้นน ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ เปนต้นว่ามฤเคส มฤคเรืองเดชดูยง ยิ่งน้นน นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ บริร้องสยงใส สยงเสนาะใจเพราะราชแล เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ นิมิตเมื่อใจเจ้ากล้ยง ใจกล่อมล้ยงโลกากระน้นน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ท้าวธจะได้ภิรมย์ ภิรามสมศุขราษฎร์แล สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ป่าสามโยชน์ จำนนน จำนยงกรรกง รอบน้นน ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ ฝูงสกุณรรี่ รรักมี่มีใจสงงแล นาสฺส มญฺชูนิ กูชนฺติ บรํ่าร้องสยงหวาน สยงหว่านดาลแดโสดแล เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ นิมิตเมื่อเจ้าใจกว้าง ใจกว่าท้างอรรณพ เมื้อเมืองท่านน้นน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ท้าวก็ให้พิเสศ พิศาลเชตุประชา ประชุมกนนมา ก็มิขาดเลย ฯ
๏ สญฺชยนรินฺโท มาสมตฺตํ ปพฺพตกีฬํ วนํ กีฬิตฺวา อันว่าพระสญชยราช เสด็จประพาศกรีธาภิรมย์ ชมชลพนราชี พิลัทธรีมีประมาณเดือนหนึ่งแล เสนาคุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ธก็ให้หาเสนาบดี ศรีสมุหนายกมา เมื่อน้นน ตาต จิรนฺเต อรญฺเ วุฏฺมฺหา ธก็มีพระราชโองการถาม ดูกรเสนาบดี แต่เรามาเหล้นในสถาน พระหิมพานต์ไพรพง ดูอำลงก็จรหลํ่าแล กีฬนฺโต มม ปุตฺตสฺส อาคมนมคฺโค อลงฺกโตติ ปุจฺฉิตฺวา อันว่ามรคาที่พระเอารสาธิราช ท้าวธจักยุบาตรยงงพระนคร สูประดับคำนับนิดูบวรแล้ว แลฤๅ อาม เทวาติ กาโล โวคมนา ยาติ วุตฺตํ ในเมื่อ พระบาทภูบดี ศรีสญชย มีพระราชโองการ จึ่งมีพระสาลเสนา ทูลสนองพระฎีกา ด่งงนี้ บพิตรข้าแต่พณเกล้า อันว่ามรคาที่พระราชเอารสเจ้ากูจะเสด็จ ตูข้าก็สำเร็จเสร็จสรับ ประดับรนนราบปราบแผ้วแล้วทุกสถาน กาลทีนี้ควรสมเด็จพระบาท ลีลาศยงงพระนคร เชตุดรท่านเทอญ ฯ เวสฺสนฺตรสฺส อาโรจาเปตฺวา ท้าวธก็ให้อมาตย์ไปทูล แก่พระนเรสูรแพศยันดร ลูกท่านน้นน เภริญฺจาราเปตฺวา ท้าวธก็ให้อมาตย์ ฆาฏเภรีตีกลองป่าว ผดยงข่าวแก่พล ท่ววแล เสนํ อาทาย นิกฺขมึสุ ท้าวธก็ยกพลหลวง ปวงพลพยู่ห์ จากที่อยู่น้นนโสดแล วงฺกตคิริกุจฺฉิโต ยาว เชตุตฺตรนครา สฏฺีโยชนอลงฺกตมคฺคํ ท้าวธก็เสด็จโดยพนทางอนนประดับไว้ ได้หกสิบโยชน์แต่ท้องวงกฏ จรดถึงเชตุดรแล มหาสตฺโต มหนฺเตน ปริวาเรน มคฺคํ ปฏิปชฺชิ อันว่าพระมหาสัตว์ เสด็จโดยรัถยาด้วยมหิมาบริพาร เงื่อนบริวารรลอก ถ่งงออกไปโสดแล ฯ
๏ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระโลกยเชษฐาจารย์ ก็มีพุทธโองการพระคาถา ให้กษิณาศรพทงงหลายฟงง ดงงนี้ ปฏิยตฺโต ราชมคฺโค วิจิตฺโต ปุปฺผสนฺถโต วสิ เวสฺสนฺตโร ราชา ยตฺถ ยาว เชตุตฺตรา ฯ ภิกฺขเว ดูกรกุลบุตร พุทธโยคาพจร ยตฺถ เมาะ ยสฺมึ มคฺเค มารคานครใดน้นนโสด โส เวสฺสนฺตโร วสิ ที่พระโพธิสัตว์เสด็จสิงสงงวาศ โส มคฺโค อันว่ามารคนั้นแล้ว แผ้วรันราบ ชรบาบ ทุกดำบล ราชมคฺโค เมาะ เวสฺสนฺตรสฺส รญฺโ คนฺตพฺพมคฺโค อนนเปนหนทางที่ ควรกษัตริย์ แพศยันดรหรัสลีลาศ ปฎิยตฺโต เมาะ อมจฺเจหิ อลงฺกโต แลอมาตย์ทงงหลายอลงกฏ รงงรจนาทุกปลาก วิสาขปูชากาโล วิย ดุจกาลไพสาขยบูชิต อนนทราบูชา วิจิตฺโต เมาะ กทฺทลีปณฺณปฏากาทีหิ ปูชาการเณหิ วิจิตฺโต ฯ วิจิตฺโต ตรูแก่ตาไตรจักร แลตรศักดิ์ลืมตน สบสูรชนบมิขาด ปูชาการเณหิ ด้วยเครื่องราชบูชา นานาพรรณต่างต่าง กทฺทลีปณฺณธชปฏากาทีหิ อนนช่างประดับควรชม เปนปรถมคือต้นกล้วย ด้วยกัลออมอบนํ้าหอมใสสุทธ์ ท้งงธงธุชปันฎาก เหลื้อม เหลื้อมหลากหลายพรรณ ปุปฺผสนฺถโต เมาะ ลาชปญฺจมเกหิ ปุปฺเผหิ สณฺิโต อนนเรืองรองด้วยจตุร พรรณมาลา ลาชาชาติห้าสิ่ง นิรนฺตรํ แถวถ้วนยิ่งแผ่นผจง วงฺกตคิริโต แต่เขาวงกฏคิรี ยาว เชตุตฺรปุรา เท่าถึงราชธานีนัคเรศ เชตฺดรเมืองกว้าง อโหสิ ก็มีทุกทางทุกที่ งามถ้วนถี่พึงชม ฤๅอิ่มเลอย ฯ ตโต สฏฺี สหสฺสานิ ถัดน้นนนายเนื่องคลื่น หกหมื่นหม้นนใจเพ็ชร พิเศษน้นน โยธิโน จารุทสฺสนา พลสมเด็จเด็ดเกล้า ไพรีเศร้ามหิมา ท่านแล สมนฺตา ปริกรึสุ ฝูงโยธาทายาท ดยรดาษล้อมทุกทิศ คคลํ่าแล เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ ตามบพิตรพิศภาคย ยงงเมืองหลากหลายพรรณ โสดแล สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน พลแจจรรจรรหมู่ พึ่งท้าวอยู่เย็นใจ ทุกแห่งแล โอโรธา จ กุมารา จ สาวใสสุทธ์สุทธชาติ ชาวเจ้าราชกุมารก็มา เวสิยา นา จ พฺราหฺมณา พฤฒาจารย์จารยาตร ดยรดาษล้อมพานิชก็มามาก โสดแล สมนฺตา ปริกรึสุ แชรงชิดกนนกรรกง ล้อมพระองค์พระภูเบศรน้นน เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ ท้าวผู้เชษฐ์ เชษฐา ยงงเชตุดราลัย เล่าแล สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน สบสมัยไมตรีราช ล้ยงไททาษทุกตนอิ่มแล หตฺถาโรหา อนีกฏฺา นายคชคณคนแกว่น นายลาแล่น เหลือหลาย หมู่ไส้ รถิกา ปตฺติการกา โยธาชาย ๆ รอบ ซ้ายขวากอปกวยนแกว่นไกว แกว่งแล สมนฺตา ปริกรึสุ ฝูงระไวๆ ยิ่งล้อมช้างมิ่งมงคล ท่านนั้น เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ เจ้าสากลกลเก่า ยงงเมืองเล่าเกษมศุข แก่ไพร่น้นน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ให้นิรทุกข์ทุกเทศ พลสบเกษตรสีมา ท่านน้นน กโรฏิยา จมฺมธรา เสนา นายกดาษ ใส่หมวกมาศเขนขนรร ท่านโสด อินฺทิหตฺถา สุวมฺมิกา หมู่ถือขรรค์ ขนนต่อ ห่มผ้าช่อชกกาญจน์ ท่านน้นน ปุรโต ปฏิปชฺชึสุ ชายชมหาญๆ กล้า แหนแห่หน้าโดยเสด็จ ท่านน้นน เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ พระสรรเพชญเพชรภาพ ท้าวธลุลาภเมือเมือง สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน บเคืองรักษ รักษไพร่ ทุกผู้ไต่ตามธรรม์ สมาคตา ชนปทา พลมาครนนๆ ราช ดลเมืองดาษมาดู ท่านน้นน เนคมา จ สมาคตา สรุกเกรากรูๆ แล่น เศรษฐีแกว่นกรูมา มากแล สมนฺตา ปริกรึสุ พลประชาๆ ชื่น เนื่องคลื่นล้อมจอมจักรน้นน เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ ท้าวลำนักๆ บุนย ถึงเมืองภูลเกษมราษฎร์น้นน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน อำนาจนารถใจดี ชาวสีพีมีม่งง สิ่งสินค่งงครามครนน โสดแล ราชา สฏฺีโยชนมคฺคํ ทฺวีหิ มาเสหิ อติกฺกมฺม อันว่าพระมหาสัตว์ เสด็จข้ามหนทางบมิโหจ หกสิบโยชน์คณนา มีประมาณอนนดับสองมาศกแล เชตุตฺตรนครปตฺโต ก็ถึงพระนครเชตุดร โสดแล อลงฺกตปฏิยตฺตํ นครํ ปวิสิตฺวา ธก็เสด็จเข้าพระบุรีอนนธประดับ คำนับนิทุกสถาน ดูตระการกว่าชื่นแล ปาสาทํ อภิรุยฺห ธก็เสด็จประเวศปราสาท พระราชมณฑยร ท่านแล ฯ
๏ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระมาราภิภู ครูราชาธิบดี ก็มี พุธโธวาทจิตร ให้สรบรรพชิตทงงหลายฟงง ด่งงนี้ ฯ เต ปาวึสุ ปุรํ รมฺมํ พหุปาการโตรณํ อุเปตํ อนฺนปาเนหิ นจฺจคีเตหิ จูภยํ ฯ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุบริพาร เต ฉขตฺติยา อันว่าพระภูบาลท้งงหกพระองค์ จตุรงฺคพลนิกาเยหิ สมนฺนาคตา อนนกอปด้วยจตุรงคเสนา ยกโยธาดยรดาษ ยูรยุบาตรโดยบท หตฺถีอาทีหิ เปนอาทิคือทวิรท ส่ำสารมทธยย่งง แสงสัตรปล่งงยยับ มาประดับราชยย้าย กงจักร ผ้ายยย่นน พ่นนพลพฤนทร์ยยุ่ง ตาเต็มมุ่งยย้วว ขุนหมื่นหม้ววยยืด แสนยสรืดถึง ยยัด เอกสัตกษัตริย์ยยอบ กลดกลิ้งกอปยยรร พัชนีพรรณยยาบ หอกดาบด้างยย่น ผ้าช้อยช่นยยืน บ่าพกปืนชัชวาลย์ พลทหารโห่ยไย่ ไพร่พระนครยไย้ ใกล้พระทวารยย้าว ปาวึสุ ปุรํ เสด็จประเวศด้าวพระนคร เชตุดรรัตนราชธานี บุรีรมย์เกษมศุข รมฺมํ เมาะ หทยคหณสมตฺถํ อนนสรนุกนิอจินต์ อาจเอาใจดินใจฟ้า ถ้วนหน้าโลกยเตือนตา สิวีนํ ชนานํ แห่งประชาชน สบสกลสีพีราษฎร์ พหุปาการโตรณํ เมาะ อุจฺจปาการโตรณํ อนนมีอุดุงศาสนาปราการ แขลโขลญทวารจรีจรวจ ตรดวจดารโดรณ โคบุหรัสถลปราสาท เหลื้อมเหลื้อมมาศแมนเฉลา ส่นนเทาหน้าพรหมภักตร ตระศักดิ์ด้วยบราลี ไชยศรีครรภ์รยบรัตน์ เลื่อนลสัดแสงสินธุ์ อินทรกิลแผ่นผจง บริขากงกรรมรอบ อุเปตํ อนฺนปาเนหิ อนนกอปด้วยมางษมัษยาหาร เครื่องตระการหลายภาค เข้านํ้ามากมีรศ นจฺจคีเตหิ จูภยํ เมาะ นจฺเจหิ สเตหิ อุภเยหิ การเณหิ สมนฺนาคตํ ฯ สมนฺนาคตํ อนนเทพแสร้งสมมตบัญหาร สองประการประกาศ ถ้วนหน้าราษฎร์รงงชม นจฺเจหิ จ อนึ่ง คือสาวสนมเทพระบำ นางบำนำนรรฎก พลํหกดำอวจ แกล้งประกวดกลถวาย คีเตหิ จ อนึ่งคือสายสงงคีตจำรยง สยงสงงคีตจำรูญ สูงสงงคีตจำเรอญ สรรเสรอญศักดิ์จอมราช ดยรดาษด้วยจดูรพรรค์ สรรพกาพยศฤงฆาร สรรพการทำนุก ศุขเอาใจราษฎร์ระงม สํสำนยงทนนที ดึงดนตรีตีเป่า แสนสรนุกนิ บมิรู้กี่ร้อยเท่าพนนทวี อนนมีในนรโลกย ดินฟ้าโยกอยู่ชม ฤๅอิ่มเลอย วิตฺตา ชานปทา อาสํ อันว่าชาวชนบทดยรดาษ ชุํชมราชเข้าเมือง ท่านแล เนคมา จ สมาคตา ชาวนิครมเมืองนอก ซับซ้อนออกมาดู ท่านแล อนุปฺปตฺเต กุมารมฺหิ ในเมื่อพระแพศยันดรภูบาล เสด็จดลพระลานไชย ท่านน้นน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ท้าวผู้เผ่าพระดิลก ให้อิ่มเอก เอมพลไพร่น้นน เจลุกฺเขโป ปวตฺติตฺถ อาคเต ธนทายเก ฯ
๏ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุนิกร ตสฺมึ เวสฺสนฺตเร ในเมื่อพระแพศยันดรนรนารถนายก ธนทายเก เปนธนาทายกภูมิบาล สร้างศีลทานบริสุทธิ์ มหาชนสฺส แก่ฝูง มนุษย์ผู้กำรอ เข้ามาขอบมิขาด อาคเต นคเร แลท้าวธเสด็จพยุหบาตรยงงพระนคร เจลุกฺเขโป เมาะ เจลสฺส อุกฺเขโป อันว่ายกผ้าสรลอนยอกรสรไสว ไกวกนนแสง แคลงยยาบ สองตราบข้างมรรคา ท่ววประชาชนทุกพรรค์ ร้องรับขวัญรับมิ่ง ปวตฺติตฺถ จึงสดุสดียพณเกล้า อัญเชิญเจ้ากูมาครองครอบหล้า แลตูข้าท่านจะพึ่งใบบุนย ท้าวผู้มีคุณล้ยงโลกนี้ นนฺทิปฺปเวสิ นคเร พนฺธนา โมกฺโข อโฆสถ ฯ ราชา สญฺชโย อันว่าพระสัญชยาธิบดี อมจฺเจ ยงงอมาตยฺมนตรีท้งงหลาย นนฺทิ ปเวสึ เมาะ นนฺทิเภริญฺจาราเปตฺวา ท้าวธก็ให้ทายทัณฑ์ รนนเภรีตีผดยง นคเร ท่วววงงวยงในนอก อิติ วจเนน บอกด้วยคำท่ววฉวยงสดำดงงนี้ชี้ให้เห็น เวสฺสนฺตรมหาราชสฺส อาณา อันว่าอาชญานี้เปนอาญาพระแพศยันดรบรมจักรพรรดิ พนฺธโมกฺโข อโฆสถ เมาะ สพฺพสตฺตานํ พนฺธนา โมกฺโข อุโฆสิโต อนฺตมโส วิฬารํ อุปาทาย เวสฺสนฺตรมหาราชา สพฺพสตฺเต พนฺธนา วิสชฺชาเปสิ ฯ สพฺพสตานํ พนฺธนา โมกฺโข อันว่า รนนสายสัตว์ท้งงหลาย คลายจากจำนำจำนอง รญฺา อุโฆสิโต แลพระสัญชยให้ปองป่าว อิติ วจเนน กล่าวด่งงนี้แท้ท่ยง เวสฺสนฺตรมหาราชา อันว่าท้าวผู้ส่ยงสรรเพชญ์ ศรีเวศยันดรราช สพฺพสตฺเต พนฺธนา วิสชฺชาเปสิ ท้าวธก็ให้ปล่อยปลาศ สบสัตว์ชาติ์ท้งงหลาย อนฺตมโส วิฬารํ อุปาทาย อนนมิบังควร คือวิฬาร สัตว์สงสารบำโนจ ด่งงน้นน พนฺธนา จากกรจร หม้นนจำจอง อย่าให้สัตว์ท้งงผอง เพทนา มม ปุตฺตสฺส ปุญฺานุภาเวน ด้วยบุญญานุภาพพระแพศยันดรลูกไท้ ธผู้จะได้ตรัสเปนพระพุทธเจ้า ในโลกยนี้ โส นครํ ปวิฏฺทิวเสเยว ปจฺจูสกาเล จินฺเตสิ อันว่าพระแพศยันดรราช ในวนนเมื่อพระบาทเสด็จเข้ายงงเมืองท้าวธก็รำพึง คำนึงในกาลเมื่อจะใกล้รุ่งพุ่งพระฮาม ยามอรุโณไทยน้นน เสฺว วิภาตาย จ รตฺติยา ในเมื่อจรเข้าเร้ารุ่งพุ่งแสงสูรโยทย์พรุกนี้ไส้ มา อาคตภาวํ สุตฺวา ยาจกา อาคมิสฺสนติ อันว่าฝูงขี้ไร้ทุรพล คณยาจกท้งงหลาย คร้นนเขาได้ยินข่าวว่ากูมา ก็จะมาหากู โสดแล เตสาหํ กึ ทสฺสามีติ อันว่ากูนี้เข้ามาเปนท้าวเปนพญาใหม่ ก็จะคิดใคร่ทรัพย์อันใด แลจะให้จงเต็มใจฝูงยาจก พณิพกผู้จะมาขอนี้ โสดแล ฯ
๏ ตสฺมึ ขเณ สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ ในกษณน้นน อันว่าอาศนะแห่งท้าวสหัสนัย ก็ร้อนคือไฟประหาร ในพิมานท่านน้นน สกฺโก อาวชฺเชนฺโต ตํ การณํ ตฺวา พระอินทรก็ส่องทิพยจักษุญาณ ก็รู้อาการด่งงน้นน ราชนิเวสปจฺฉิมวตฺถุญฺจ ปุริมวตฺถุญฺจ กฏิปฺปมาณํ ปูเรนฺโต ฆณเมโฆ วิย สตฺตรตนวสฺสํ วสฺสาเปสิ ฯ สกฺโก อันว่าท้าวพนนตา สตฺตรตนวสฺสํ ยงงพรรษธารา มหาสัปดพิธรัตนทงงหลาย ปูเรนฺโต อินทรก็ผาย ให้ตกเต็มตรบัด ปูริมวตฺถุญฺ จ หน้าวงง กษัตริย์เบื้องบูรพ์มูลมาก ปจฺฉิมวตฺถุญฺจ ปลากบัดจิมทิศท้ายคลวง ราชนิเวสนสฺส แห่งวงงหลวงเรือนราช เก้าแก้วสาดเปนเปลว กฏิปฺปมาณํ พอพยงเอวอรรฒางค์ วสฺสาเปสิ ก็วางให้ตกไหล คักลงมา คคฺคณเมโฆ วิย ครุวนาดุจเมฆพยู่ห์ จรก็ลู่ ขึ้นกลางคัคคณ ปวึ ปูเรนฺโต ก็ให้เต็มธรณีดลพยบพ้น วสฺสิ ก็ตกล้นลยงพยง ฝ่งงแล สกลนคเร ชาณุปฺปมาณํ วสฺสาเปสิ แล้วอินทรก็ให้ตกท่ววนคร ที่ลุ่มดอน ดาลราบ ชรบาบสิ้นเสมอกัน สำคัญพยงเข่าแล ฯ ปุนทิวเส มหาสตฺโต เตสํ เตสํ กุลานํ ปุริมปจฺฉิมวตฺถุญฺจ วุฏฺิธนํ เตสญฺเว โหตูติ ทาเปตฺวา ในวนนรุ่งเช้า พระมหาสัตว์เจ้าก็ใช้ ให้อมาตยท้งงหลายไปให้ห่าฝนแก้ว แล้วแก่ตระกูลทงงหลาย ด้วยพระราชโองการ ด่งงนี้ คำนับนี้ อันว่าห่าฝนสับดพิธรัตนนี้ ผี้แลตกในที่แดนแคว้นร้ววเรือน เลื่อนตรวันตกตรวันออก จรอกตรกูลผู้ใดไส้ จงให้แก่มหาชนคน ผู้น้นน โสดเทอญ อวเสสํ อาตราเปตฺวา ว่าอันเสศสับดพิธรัตน นอกจงงหวัดธ กำหนดน้นน ว่าไส้ อตฺตโน เคหวตฺถุสฺมึ ธเนน สทฺธึ โกฏฺาคาเรสุ โอกิราเปตฺวา ธก็ให้อมาตยมาหล่อไว้ในลำพงงคลงง คฤหราชน้นน ทานํ อุปฏฺเปสิ ธก็ให้ โกษาธิบดี ลำดับคำนับนี้ไว้ จะให้เปนพระราชทาน เพ่อมสมภารจะเปนพระพุทธ โสดแล ฯ
๏ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระสรรเพชญ์พุทธเจ้า ยกเกล้า ธรรมเทศนา แก่อรหันตา กษิณาศรพท้งงหลาย ด่งงนี้ ชาตรูปมยํ วสฺสํ เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท เวสฺสนฺตเร ปวิฏฺมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุอรหันต์ สรรพบาปบ่นนเด็ด ตสฺมึ เวสฺสนฺตเร ในเมื่อพระสรรเพชญ์แพศยันดร รฏฺวฑฺฒเน อนนให้อิ่มอรเอมใจ สิวีนํ ชนานํ ในแห่งห้องราษฎร์มณฑล สีพีพล ไพร่ฟ้า ปวิฏฺมฺหิ ท้าวธเจ้าหล้าเสด็จประเวศ นครํ ยงงพิไชยเชตุพิศาล เทโว เมาะ สกฺโก อันว่าเจ้าพิมานเมืองฟ้า ถ้วนหน้ารยกพระอินทร วสฺสํ ยงงสรสินธารา พรรษาสวรรค์ไหลหล่อ ท่อธารฟ้าตรบัด ชาตรูปมยํ เมาะ สุวณฺณมยํ ย่อมไรรัตนแก้วเกื้อ เปลวปลาบเนื้อนพคุณ ปาวสฺสิ ก็ให้บงงอุรนองเนือง ท่ววท้งงเมืองบมินาน ตาวเท เมาะ ตสฺมึ กาเล ในกาลน้นนด่งงประกาศ แก่ประชาราษฎร์นิกร ว่าพระแพศยันดรผู้มีเดชะ ท้าวธจะได้ตรัสเปนพระบมินาน คในกาลพรุกนี้ ฯ
๏ ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย กายสฺส เภทา สปฺปญฺโ สคฺคํ โส อุปปชฺชถาติ ฯ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุบริพาร ตโต ในกาลก่อนแล้วลับไป เวสฺสนฺตโร อันว่าเจ้าจอมไตรภพนารถ พระบาทแพศยันดร ราชา เมาะ อุตฺตมราชา อนนเปนภูธรราชราชา มหากษัตริย์ปรเสรอฐ ขตฺติโย เมาะ ขตฺติยกุเล ชาโต อนนเกอดในตระกูลสูรยสมมต เอารสราชบพิตร สปฺปญฺโ อนนมีจิตรเปรมปราชญ์ ฉลยวฉลาดด้วยปรีชา ทตฺวาน เสด็จพระทยาทานทายาทย์ อนนอาจให้บมิคิด โดยอำนิษดิผู้มาขอ ทานํ เมาะ อปฺปริยนฺตํ มหาทานํ ทานอนนพึงพอใจสัตว์ถ้วนหน้า ทุกท่ววฟ้าแดนดิน ยาจกานํ ชนานํ แก่ฝูงชีชินดบสวี โยคีคณอาธาร พรหมณาจารย์สบสัตว์ กายสฺส เภทา คร้นนธพิบัติชีวิเดนทรีย คือกาเยนทรียนาเมนทรียเสียเสร็จ อุปปชฺชถ จึงท้าวเสด็จไปเสวอยชาติ สคฺคํ เมาะ ตุสิตปุเร ในสุราวาศวยงสวรรค์ อนนเทพแสร้งไส้ชื่อสันตดุสิต จตฺตาริ วสฺสสหสฺสานิ ทิพฺพคณนาย แลธคิดคณนาในสวรรค์ ได้สี่พนนปีเปนที่สุด สฏฺีวสฺสสหสฺสาธิกสตฺตปญฺาสวสฺสโกฏิโย เมื่ออสังขยาในมนุษย์นี้ไส้ ได้ห้าสิบเจ็ดโกฏิ กำไรโสดหกล้านเข้า แล้วแลเจ้ากูธก็เสด็จ มาตรัสเปนพระศรีสรรเพชญ์พุทธในโลกยนี้ ฯ
๏ สตฺถา อิมํ คาถาสหสฺสปฏิมณฺฑิตํ มหาเวสฺสนฺตรธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา อันว่าพระสาศดาจารย์ น้าวเอาดำนานพระมหาแพศยันดรธรรมเทศนา อนนประดับนิด้วยพระคาถาพนนหนึ่ง จึ่งบัณฑูรแก่สงฆ์ท้งงหลาย ด่งงนี้ เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปิ มม าติสมาคเม มหาเมโฆ โปกฺขรวสฺสํ วสฺสิเยวาติ วตฺวา ดูกรภิกษุท้งงหลาย ในเมื่อชุมชนพระญาติกากร แห่งพระมุนีวรตถาคต ในเมื่อกำหนดบุรพชาติ อันว่ามหาเมฆสาดห่าฝนสวรรค์ อนนชื่อว่าโบษขรพรรโษทกตกลงมาบนาน ด้วยประการด่งงนี้ ฯ ชาตกํ สโมธาเนสิ จึ่งพระพุทธเจ้าชุมนุมพระชาติชาฎก อนนพระดิลก หากดำรัสตรัสแห่งพระพุทธหฤทัย ด้วยพิษยพุทธัญญาน ด่งงนี้ ฯ ตทา ชูชโก เทวทตฺโต อโหสิ ดูกรภิกษุทงงหลาย อันว่าชูชกใจถัทธ ก็มาเป็นเทวทัตตนี้แล อมิตฺตาปนา จิญฺจมาณวิกา อันว่าอมิตตตา ก็มาเปนจิญจมาณวิกา อนนเท็จแลมาสำแดง โทษแห่งพระตถาคต นี้แล เจตปุตฺโต สิยา ฉนฺโน อันว่าเจตบุตรชาวเจตราษฎร์ ก็มาเปนนายฉันนามาตย์นี้แล อจุตฺตตาปโส สาริปุตฺโต อันว่า อรรจุตดาบศฤๅษี ก็มาเป็นพระธรรมเสนาบดีศรีสาริบุตรพุทเธารส นี้แล สกฺโก อนุรุทฺโธ อันว่าพระอินทร์อนนมาขอเจ้ามัทรี ศรีราชอนุช ก็มาเปนพระอนุรุทธเถรนี้แล วิสฺสุกมฺโม โมคฺคลฺลาโน อันว่าพระวิศสวกรรม์ อนนมาสรรพระบรรณศาลา ก็มาเป็นพระมหาโมคคัลลานเถร แล สีหราชา อุปาลี เถโร อันว่าไกรสรสีหราช อนนก้นนมรรคาพระมัทรี ก็มาเปนพระอุบาฬีเถร แล พฺยคฺฆราชา สิมฺพลีเถโร อันว่าพยัคฆราชอนนฉวาง มรรคพระมัทรี ก็มาเปนพระสิมพลีเถร แล ทีปิราชา จุลฺลนาโค มหาเถโร อันว่าพญาทีปิจ อนนมานิทรก้นนกนนดารมรรคา ก็มาเปนพระจุลนาคมหาเถร แล ทารเก รกฺขติ เทวา กจฺจายโน มหาเถโร อันว่าเทพดาอนนช่วยปฏิบัติรักษาพระชาลี ให้นิรไภยนิรโรคทงงหลาย ก็มาเปน พระกัจจายมหาเถร แล ทารเก รกฺขติ เทวธีตา วิสาขา พุทฺธุปาสิกา อันว่านางเทพธิดา อนนช่วยปรติบัติพระกัณหาพระชาลี ให้เสวอยโภชน แลกษีรธารา ก็ มาเป็นนางวิสาขา พุทธุปาสิกา นี้แล ปจฺจยนาโค มหากสฺสโป อันว่าพระคชา ธารสารเสวตร อนนให้เปนเหตุแก่พระทานาธิบดี ศรีบรมแพศยันดร อนนมีนามกรปัจจยนาเคนทร์ ก็มาเปนพระกัศยปเถร แล กาเรณุกา อากาสจารี อิธ กีสาโคตมี อันว่านางช้างชาติสวิสุทธภา เอาบุตรเหาะมาถึงถวาย เมื่อวายวางชนมชาตา ก็มาเปนนางกีสาโคตมี แล มทฺทราชา มหานาโม อันว่าบพิตรกรุงมัทธราชราชา อนนเปนพระอัยกาพระมัทรี ศรีสรรพลักษณกัลยา ก็มาเปนท้าวมหานาม แล อพฺภนฺตเร มหามจฺโจ อานนฺโท อันว่ามหาอมาตยานุชิต อนนเฝ้าสนิทในปราสาท พระนิเวศราชไพรชยนต์ ก็มาเปนพระอานนทเถร แล ทานเวยฺยาวจฺจกโร อนาถปิณฺฑิโก อันว่าอมาตยอนนชอบพระราชอัธยาศรัย อนนได้แต่งเครื่องสัตตสดกทยทานทายาทย์ ก็มาเป็นอนาถบิณฑิกมหาเศรษฐี แล สญฺชยนรินฺโท สุทฺโธทนมหาราชา อันว่ากรุงสญไชยราช ก็มาเป็นพระบาทศรีสุทโธธนาธิบดี ธาตรีศวรดิลก อนนเปนชนกแห่งพระตถาคต นี้แล ผุสฺสตี เทวี มหามายา อันว่าออกนางสบรรษดี ก็มาเปนออกนางศิริมหามายา อนนเปนมาดาแด่สมเด็จพระสรรเพ็ชญพุทธเจ้านี้ โสดแล มทฺที เทวี ราหุลมาตา อันว่าเจ้ามัทรี ราชเทพีพระบาท ก็มาเปนนางนารถศรียโสธรา อนนเปนมารดาแด่พระราหุลกุมาร นี้แล ชาลีกุมาโร ราหุโล อันว่าเจ้าชาลีพระราชเอารสอนนอดุลย์ ก็มาเปนพระราหุลกุมาร นี้โสดแล กณฺหาชินา อุปลวณฺณา อันว่าเจ้ากัณหาชินา พระราชบุตรีก็มาเปนนางอุบลพรรณาเถรีนี้ โสดแล เสสปริสา พุทฺธปริสา อันว่าเศศบริสัษยทงงหลาย อนนได้เคอยบำเรอพระตถาคตแด่บุรพชาติ ก็มาเปนสาธุ์บริสัษย อนนลุแก่อรรถธรรม์ พระสรรเพ็ชญ์พุทธนี้ แล เวสฺสนฺตโร ปน อหเมวาติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฯ เวสฺสนฺตโร ส่วนพระแพศยันดรราช อนนธญอในทศชาติ์ว่าทานบารมีศีลบริสุทธ น อญฺโ ปุคฺคโล ใช่บุทคลผู้อื่นผู้ไกล อหํเอว คือพระบรมไตรโลกยนารถตถาคต อนนมียศแห่งพุทธสมบัติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อนนตรัสแก่สรรเพชดาชาญ โหติ ก็มีกาลต่อบัดนี้ แล เวสฺสนฺตโร โลกนาโถ เอวํ ธาเรถ ชาตกํ ฯ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุบริพาร อารยโยคาพจร โส เวสฺสนฺตโร อันว่าพระแพศยันดรราชราชาอนนเปนจุธาธิบดี ศรีสมมติเทพเจ้าจอมกษัตริย์ โลกนาโถ อนนได้ตรัสแก่สรรเพชญ์ พุทธอุดมทิพจักษุ์ แลเปนพำนักนิแก่โลกยสงสาร โหติ ก็มีโดยโบราณนิยาย ตุมฺเห อันว่าท่านทงงหลายผู้สาธุสัปบุรุษ ใจบริสุทธศรัทธา ติวิธสมฺปตฺตึ ปฏฺเนฺโต อนนจะปรารถนาสมบัติสามประการ มนุสฺสสคฺคโมกฺขสมฺปตฺติสงฺขาโต อนนธกล่าวคือสถานมนุษย์สมบัติอนนนต์ อนนธกล่าวคือสวรรค์สมบัติเอนกอนนธกล่าวคือ อุปัทธิวิเวกสมบัติอนนอนรรฆ คือ พำนักนิ์ในนครนฤพาน ธาเรถ จงเร่งมาธารมาทรงดำรงดำรัส ให้เห็นอรรถธรรมท่ยงแจ้ง แสร้งสดับธรรมบพิตร อนนธรจิตรงงเทศนา อิมํ มหาเวสฺสนฺตรชาตกํ อนนชื่อพระมหาแพศยันดรชาติชาฎก เอวํ โดยพระมุนีนารถนายกบนนทูร เสร็จบริบูรณธรรม เท่านี้แล
มหาเวสฺสนฺตรชาตกํ นครกณฺฑํ นิฏฺิตํ
๔๘ พระคาถา บริบูรณ์
