กัณฑ์กุมาร

  1. ชูชกนอนพักแรมที่เนินผาใกล้บริเวณพระอาศรม เมื่อตื่นขึ้นคะเนว่าเวลานี้ พระนางมัทรีคงจะเสด็จเข้าป่าหามูลผลาผล จึงเข้าไปเฝ้าพระเวสสันดร เพื่อจะทูลขอสองกุมาร ชักเอาแม่นํ้าทั้งห้ามาเปรียบเทียบ
  2. สองกุมารเมื่อรู้ว่าภัยมาถึงตัว ก็พากันหนีลงไปในสระ เอาวารีบังองค์เอาบุษบงบังเกศ
  3. พระเวสสันดรทรงทราบว่าสองกุมารหนี จึงเสด็จไปตรัสเรียกหาที่สระโบกขรณี ตรัสเปรียบเรื่องสำเภา ชาลีกัณหาก็ขึ้นมากราบบาท
  4. พระราชทานสองกุมารให้แก่พราหมณ์ชูชก
  5. เมื่อชูชกได้รับพระราชทานสองกุมาร พาไปถึงทางตะกุกตะกักเฒ่าเดินทะลุดทะลาดพลาดล้มลง สองพระกุมารก็วิ่งมาสู่สำนักพระบิดา

กุมารบรรพ

๏ ชูชโกปิ อจฺจุตตาปเสน กถิตมคฺเคน ยาว จตุรสฺสโปกฺขรณีตีรํ ปตฺวา จินฺเตสิ บ้นนชูชกพราหมณ์ ไปบมิขามโดยด่าน บมิล่านบมิหลง ด้นนแดนดงไต่เต้า เท้าถึงฝ่งงจตุรัสโบษขรณี โดยอจุตฤๅษีส่งง ก็ช่งงใจรำพึง รำพึงดงงนี้ อชฺช อติสายณฺเห ในวันนี้ ตรวันบ่ายม่ายไม้ ก็จะจวนเข้าไต้ภอพลบ สบโสนธยาบาตแล อิทานิ มทฺที อรญฺโต อาคมิสฺสติ ในกาลบัดนี้อันว่าเจ้ามัทรี ก็จะลีลามาแต่ป่าแล มาตุคาโม หิ นาม ทานสฺส อนฺตรายกโร โหติ ดงงจริง ชื่ออันว่าหญิงท้งงหลาย ย่อมกทำเปนอันตราย แก่ทานทายกไส้ เสฺว ตสฺสา อรญฺคตกาเล ในกาลพรุกนี้เช้า ครั้นเจ้ามัทรี ดาบศนี้นักพรต จากพระดาบศไปป่าน้นน อสฺสมปทํ คนฺตฺวา อันว่ากูก็จะไต่เต้าเข้าไปสู่ ถึงที่อยู่อาศรมน้นน เวสฺสนฺตรํ อุปสงฺกมิตฺวา ครั้นกู เข้าไปใกล้พระราชฤๅษี อันมีใจตยาคน้นน ทารเก ยาจิตฺวา กูก็จะขอพระราชเกา มารทงงสององค์ แด่ท้าวธผู้จงจำเรอญธรรม ทุกเมื่อน้นน ตาย อนาคตาย เอวํ ในเมื่อเจ้ามัทรี ไปบมิมาสู่อาศรมบทน้นน เต คเหตฺวา ปกฺกมิสฺสามีติ กูก็จะเอา สองกุมารกุมารี ไปโดยดีด้วย ด่วนแล ตสฺสาวิทูเร เอกํ สานุปพฺพตํ อารุยฺห พราหมณก็ขึ้นข้างเขาเงื้อมแง่ แต่แว่นวัน ก็บมิไกลบรรณศาลาอาศรมบทน้นน ผาสุกฏฺาเน นิปชฺชิ ผืนผาใดชรบาป เถ้าก็กราบกรนอึงอยู่น้นน ฯ

๏ ตํ ปน รตฺตึ ปจฺจูสกาเล มทฺที สุปินํ อทฺทส ในเมื่อจะใกล้รุ่งพุ่งพระฮาม ในยามราตรีน้นน เบื้องบ้นนเจ้าภควดีมัทรีก็ฝนนเห็นอัศจรรย์ โสดแล เอวรูโป สุปิโน อโหสิ อันว่าสุบินนานุเพท แห่งนเรศราชธิดา ก็มีมาตร ด่งงนี้ เอโก ปุริโส กณฺโห อันว่ากรทยชายผู้หนึ่งดำ ดูกำยำโสดแล เทฺว กาสายานิ ปริทหิตฺวา นุ่งผ้า แดงเพียงเข่า เกี้ยวเหนือเล่าดูแดง เห็นสยบแสยงกว่าชื่นแล ทฺวีสุ กณฺเณสุ รตฺตมาลํ ปิลนฺธิตฺวา มันทัดดอกไม้แดงแฝงสองหู เห็นอดสูกว่าชื่นแล อาวุธหตฺโถ ตชฺเชนฺโต อาคนฺตฺวา มีมือถือดาบกล้า อวดค้า ๆ คำราม คำรนปามปึงมาด้วยด่วนแล ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา ก็เข้ายังบรรณศาลาอาศรม มีที่นางพญาผธมอยู่น้นน มทฺที ชฏาสุ คเหตฺวา จึงกรหวัดชฎากุํเกษนางนารถน้นนแล อากฑฺฒิตฺวา จึงจะทรู่ไปหยาบ ด้วยอานุภาพกำลังมัน โสดแล ภูมิยํ อุตฺตานํ ปาเตตฺวา ผลักให้ตากตนอยยด ชรดยดด้าวดิ้นดรนอน อยู่แล วิรวนฺติยา ตสฺสา เทฺว อกฺขี อุปฺปาเฏตฺวา ในเมื่อนางร้อง ววุ่ยวว่าย มันก็ควักเอาพระเนตรท้งงสองฝ่าย บมิขามโสดเลอย เทฺว พาหานิ ฉินฺทิตฺวา แลัวมันก็เอาตาวตรบัด ตัดพระหัตถ์นางพญา ทงงซ้ายขวาขาดแล อุรํ ภินฺทิตฺวา แล้วมันก็ผ่า อุรหัวอกออกสองภาค ให้ลำบากกลางดินดิ้นด่าวแล ปคฺฆรนฺตํ โลหิตพินฺทุํ หทยมํสํ อาทาย ปกฺกามิ แล้วมันก็เชือดเอาหัวใจนาง เลือดตกพลางสรสรก แล่นฉวยฉกพาไปบอยู่แล สา ภีตตสิตา ปพุชฺฌิตฺวา นางก็ตื่นตรดก ตกปรหม่า บ่าใจหาย โสดแล ปาปโก เม สุปิโน ทิฏฺโ นางก็รำพึงด่งงนี้ อ้าอนี้ความฝนนเห็น โอะไปเห็นเข็ญรบานี สุปินปาโก ปน เวสฺสนฺตเรน สทิโส นาม นตฺถิ อันว่าผู้จะทำนายฝนน แลจะทันพระศรีสรรเพ็ชญ์ เสด็จภูมีบาล ในสงสารภพนี้ก็บมี โสดแล ปุจฺฉิสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา มากูจะไปถามความสุบิน แต่พระนรินทราชฤๅษี โสดเทอญ คนฺตฺวา มหาสตฺตสฺส ปณฺณสาลทฺวารํ อาโกเฏติ นางก็ค่อยเอามือไปตีปตูบรรณศาลา แห่งพระมหาสัตว์เสด็จอยู่น้นน ฯ มหาสตฺโต โก เอโสติ อาห อันว่าพระมหาสัตว์ก็ถาม เพื่อว่าดึกดื่นตื่นนอน ใครแลมาเทงทรวาร พระกุฎีกูดังนี้ ฯ อหํ เทว มทฺทีติ อันว่า เจ้ามัทรีก็ทูล บพิตรข้านี้ใช่ผู้อื่นผู้ไกล แลจะเข้ามาในพระกุฎี ข้านี้ชื่อมัทรีสนาท้าว ฯ ภทฺเท อมฺหากํ กติกวตฺตํ ภินฺทิตฺวา ท้าวธก็มี พระเสาวนี ดูกรนางพญา อันว่าความกฤดีกา แต่สองราแรกทรงพรต กำหนดว่าใช่กาลบมิพาน ไปมาสู่สถานด่งงฤๅ แลนางบมิอยู่ในธรรมอันสัตย์ แลมาตัดความบริคนเสียนี้ว่าสิ้น กสฺมา อกาเล อาคตาสิ ด่งงฤๅแลเจ้ามาในเวลาอันใช่กาล ใช่ความจะสงสารแลมาสู่กูเยียใด ด่งงนี้ ฯ เทว น กิเลสวเสนาคจฺฉามิ จึ่งเจ้ามัทรีเฉลอย ว่าพ่อเอย ใช่ต้งงใจแก่ความกำหนัด ในตรกัดกรีธา แลข้าจะมาในที่นี้ อปิจ โข ปน เม ปาปโก สุปิโน ทิฏฺโ อนึ่งข้าฝนนเห็นอัศจรรย์พึงกลัว จึ่งมายังสำนักนิ์พณหัวนิโสดไส้ ฯ ยเทว กเถหิ มทฺทีติ พระมหาสัตว์ก็มี พระสาศนด่งงนี้ ผิด่งงน้นน จงเจ้ามาแก้ฝนน แต่นอกบรรณศาลา มาพี่จะทำนาย ทายทนาเจ้า ฯ สา อตฺตนา ทิฏฺนิยาเมเนว กเถสิ อันว่าเจ้ามัทรีจึ่งจะแก้ฝัน โดยอัศจรรย์ตนเห็น แต่ท้าวผู้เปนผัว โสดแล ฯ มหาสตฺโต ตํ สุปินํ ปริคฺคณฺหิตฺวา อันว่า พระมหาสัตว์ ก็พิจารณาความฝนนเห็น แห่งนางผู้เปนดาบศนี น้องท่านน้นน ฯ มยฺหํ ทานปารมิโย ปูเรสฺสติ ธก็รำพึงด่งงนี้ อันว่าทานบารมีตา อันจะลุแก่สรรเพ็ชญ์ ก็จบเสร็จบริบูรณ์แก่กูโสดแล เสฺว มํ ยาจโก อาคนฺตฺวา พรุกนี้เช้ายาจก ก็จะตกตีนไต่เต้า เข้ามาสู่สำนักนิ์มิยาเลอย ปุตฺเต ยาจิสฺสติ ก็จะมาขอพระราชกุมาร ลูกสงสารกูทงงสอง โสดแล มทฺทึ อสฺสาเสตฺวา อุยฺโยเชสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อันว่ากูก็จะโลมลาเพนางพญา อย่าให้รู้อัทยาศรัย ก็จะส่งคืนไปเล่าเทอญ มทฺทิ ตว ทุสฺสยนทุพฺโภชเนหิ จิตฺตํ อาลุลิตํ ภวิสฺสติ อันว่าพระโพธิสัตว์ ก็ใช่กลกล่าวกำนยด กยดแก่นางพญา ด่งงนี้ ดูกรเจ้าอันว่าใจเจ้าเศร้า ด้วยที่นอนก็นอนในดิน ด้วยที่กินก็กินลูกไม้ ทงงนางไท้ได้ฝนน เปนบาปกรรม์นี้เพื่อน้นน มา ภายีติ ปโมเหตฺวา เจ้าอย่าเกรง อย่ากลัว แม่มาลาผัวไปหาลูกเทอญ ฯ อสฺสาเสตฺวา อุยฺโยเชสิ ครั้นพระมหาสัตว์ใส่ คำหวานสารลาลด โลมนางดาบสแลแล้ว แก้วก็ส่งคืนไป เล่าแล สา วิภาตาย รตฺติยา อันว่าเจ้ามัทรี ในเมื่อราตรีแลรุ่งแล้ว ดงงน้นน สพฺพํ กตตพฺพยุตฺตกํ กตฺวา เจ้าก็กทำการ อันกรไดปรดิบัติ แต่พระโพธิสัตว์แต่ก่อนน้นน เทฺว ปุตฺเต อาลิงฺคิตฺวา แล้วเจ้าก็กอดสองโบดก แนบกับอกอ่อนไท้ ลไล้ลูบลาเพพระแม่แล สีเส จุมฺพิตฺวา นางก็จูบผากเผ้า สองเจ้าราชกุมาร แก่แม่แล ตาต อชฺช เม ทุสฺสุปิโน ทิฏฺโ นางก็กล่าวแก่สองพระราชกุมารทงงสอง ด่งงนี้ คืนนี้แม่ฝนนเห็นร้ายนัก ลูกรักแม่จงจำคำแม่ในใจ โสดเทอญ อมฺมตาต อปฺปมตฺตา ภเวยฺยาถาติ โอวทิตฺวา ดูกรสองเจ้า จงสองเจ้าอย่าได้ทลีนชรล่งง ค่อยน่งงเฝ้าพระบาท อย่าได้คลาศพระองค์พระพ่อเลอย มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา เจ้าก็เอาราชกุมารทงงสอง สมพองไปยงงสำนักนิ์พระมหาสัตว์ โสดแล เทว ทารเกสุ อปฺปมตฺตา โหถาติ นางทูลพระกรุณา จงเจ้ากูทพิทักษ์รักษา ท้าวอย่าลืมหลงพงาท่าน แล มหาสตฺตํ ปุตฺเต ปฏิจฺฉาเปตฺวา เจ้าก็เวนวรราชสองกระษัตริย์ แก่พระราชฤๅษีสิทธิ โสดแล ปจฺฉิขณิตฺติอาทีนิ อาทาย เจ้าก็ทาย เครื่องทงงหลายเปนต้นว่า กุณิแลชรแลงแลงอาศรมบท แลกำสดไปป่าแล อสฺสูนิ ปุญฺฉนฺตี น้ำตาตก พพฤกรำฦกความฝันเห็น กลัวกาลเข็ญก็ทมาแล มูลผลาผลตฺถาย วนํ ปาวิสิ นางก็เข้าไปยังไพรสนฑ์ เพื่อจะแสวงหาผลภักษน้นน ฯ ชูชโกปิ อิทานิ มทฺที อรญฺคตา ภวิสฺสติ ส่วนชูชกพราหมณ์ก็จินดา ปานนี้เจ้าภควดี มัทรีลีลา ไปสู่พงไพรไกลพระกุฎี นี้มิยาเลอย สานุปพฺพตา โอรุยฺห มันก็คลาคลาน กุมหินดานเงื้อมง่อน เถ้าก็ยันอย่อน ตนลง โสดแล เอกปทิมคฺเคน อสฺสมาภิมุโข ปายาสิ มนนก็บนนน่าชช่อง โดยทางท่องตีนเดียวบเหลียวหลัง ผงงสู่อาศรมบทน้นน ฯ มหาสตฺโตปิ ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา ส่วนพระมหาสัตว์ก็เสด็จออก อยู่นอกบรรณศาลาพระองค์ โสดแล ปาสาณผลเก สุวณฺณปฏิมา วิย นิสีทิตฺวา ท้าวธเสด็จเหนือศิลาบาตรบรรยงก์ ก็มีพระองค์คือพระมาศ เนื้อนิกขชาติ์ชามพูนุท ศรีสุทธประไพ จึ่งจะคิดในพระราชหฤทัย ด่งงนี้ อิทานิ ยาจโก อาคมิสฺสติ ในกาลบัดนี้อันว่ายาจก ก็จะตกตีนไต่เต้า เข้ามาสู่กูบัดนี้แล ปิปาสิโต วิย สุราโสณฺโฑ ตสฺสาคมนมคฺคํ โอโลเกนฺโต นิสีทิ พระโพธิสัตว์เสด็จนั่งอยู่ท่า เล็งแลหายาจก อันจะมาสู่พระองค์น้นนฤๅ คือชายผู้หนึ่งมักกินเหล้า แลเหล้ามิทันปาก อดอยากถ้าดูทล ใช้เมียตนไปตรหลาด ไส้จะขาดรอน ๆ อยู่น้นน ฯ ปุตฺตาปิ ตสฺส ปาทมูเล กีฬนฺติ อันว่าสองกระษัตริย์รักษราชก็เล่น ใกล้บาทพระฤๅษีสิทธิแล ฯ โส มคฺคํ โอโลเกนฺโต อันว่าพระมหาสัตว์ ก็ต้งงตาแลตรง่อง ซึ่งช้นนช่องมรรคาที่มีผู้จะมาน้นน โสดแล พฺราหฺมณํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา สตฺตมาเส นิกฺขิตฺตํ ทานธุรํ อุกฺขิปนฺโต วิย ธก็เห็นพราหมณ์บมิเยียบยงง ผงงเข้ามาโดยศรัทธาจอมราช มโนนารถรำพึง คำนึงดุจดงงพราหมณ์จะมาชรลอ ยอตรทรวงทานบารมีอันปลงไว้ ได้เจ็ดเดือน เลื่อนวันคืนจรหลำน้นน เอหิ วต โภ พฺราหฺมณาติ ธก็มีพระสาศน ดูกรพราหมณ์ อย่าขามแลเข้ามา ถึงอาศนาเราอยู่นี้ โสมนสฺสปตฺโต ท้าวธก็มีพระหฤทัยปรีดาภิรมย์ ชมชื่นหื่นหรรษา ศรัทธาธิการบาลกมลจิตร วิสิตโสมนัสสาภินนท์ อำพลด้วยเบญจพิธ ปริดิโสดแล ชาลีกุมารํ อามนฺเตนฺโต อิมํ คาถมาห ธก็เรียกเจ้าชาลีกุมาร ลูกสงสารสายสวัสดิ์ ก็มีพระราชโองการ ด้วยสารพระคาถา ด่งงนี้ อุฏฺเหิ ชาลิ ปติฏฺโปราณํ วิย ทิสฺสติ ฯ ตาต ชาลีกุมาร ดูกรเจ้าชาลีกุมารพ่อ ตฺวํ อันว่าเจ้าผู้เกื้อก่อกุศลธฺรรม์ อุฏฺเหิ ลุกเร็วพลนนทนเจ้า อิโต านา เจ้าจากสถานอย่าช้า ปติฏฺ เมาะ มม ปุรโต ติฏฺาหิ อยู่ซึ่งหน้าพ่ออย่านาน โปราณํ วิย ทิสฺสติ เมาะ อิโต ปุพฺเพ เชตุตฺตรนคเร นานาทิสาหิ ยาจกานํ อาคมนํ วิย อชฺช ยาจกานํ อาคมนํ มยฺหํ ทิสฺสติ ปญฺายติ อาคมนํ ฯ อันว่าสัตว์ผู้แสวงหาทาน ข้ามกันดารเขามา ยาจกานํ แห่งยาจกทุพรรณ อชฺช ทิสฺสติ เมาะ ปญฺายติ ก็ปรากฎในวนนนี้แล นาลูก มยฺหํ แห่งพ่อผู้จะหวังปลุกประชาชน ให้เอาตนสู่ฟ้า อาคมนํ วิย ยาจกานํ ดุจตำเนอรถ้วนหน้าแห่งยาจก อันตกตีนมาเหลือแล นานาทิสาหิ แต่ทิศต่างๆ ทยนบห่างเห็นเนือง เชตุตฺตรนคเร ในเมืองเชดุดร นครรัตนราชธานี อิโต ปุพฺเพ เมื่อเรายงงเปนขัติยธิบดี อยู่ศุขสวัสดิ์ เสวยสมบัติบริบูรณ์ แต่ก่อนพู้น ฯ พฺราหฺมณํ วิย ปสฺสามิ นนฺทิโย มาภิกีรเร ฯ อหํ อันว่าพ่อผู้จะเกื้อก่อกรุณา ปสฺสามิ ก็ได้ทอดตาเห็นเสร็จ เอตํ ปุคฺคลํ บุทคลผู้เดอรเด็จดยวมา มาหาเราถึงเถื่อน พฺราหฺมณํ วิย งามเงื่อนพยงพรหมาจารย์ สำนานมาเปนแขก เอกสฺส พฺราหฺมณสฺส ทิฏฺกาลโต ปฏฺาย รังแรกกาลกูเห็น พราหมณ์มาเปนอาคันตุก นนฺทิโย เมาะ โสมนสฺโส อันว่าศุขสำราญ บาลกระมลหฤทัย อภิกิรเร เมาะ องฺคปจฺจงฺเค อภิกิรรนฺติ ก็ซับทราบไปท่ววศริราพยพ สพสรรพางค์ มยฺหํ แห่งพ่อผู้วยรวางโมหมศรรย์ แลกูผู้เจอรญธรรม์น้นน โสดแล ฯ ฆมฺมาภิตตฺตสฺส สีเส สีตูทกฆฏสตสหสฺสาภิสิญฺจนกาโล วิย ชาโตมฺหิ ฯ สีตูทกฆฏสตสหสฺสาภิสิญฺจนกาโล วิย ดุจกาลธโสรดสรงนํ้าเย็น ลงบมิน้อย นับด้วยร้อยด้วยพนน กลออมอนนพยบพ้น ปูริสสฺส สีเส ล้นหล่อลงเหนือเกล้า เท้าท่ววตนชายหนึ่ง ฆมฺมาภิตตฺตสฺส ซึ่งมันมาแต่ร้อน ข้อนเข็ญใจจไจ้ ปาโตมฺหิ คือได้ศุขสำราญ ก็จะมีแก่พ่อผู้จะเอาสัตว์สงสาร สู่สํบท ถนัดด่งงธเอาสุธารศมาอรอาบ ทีนี้รอยพ่อจะได้ปราบด สรรเพ็ชดาชาณ แลลูกฮา ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร อาห อันว่าเจ้าชาลีกุมาร ครั้นได้ยินพระราชโองการออกพญา ก็ทูลพระกรุณา สนองคืน ดงงนี้ อหํปิ ตาต ปสฺสามิ บพิตรพณเกล้า ข้าเห็นพราหมณ์เถ้าแถกมาถึง ชาวกาลึงคราษฏร์ฦๅ โย โส พฺรหฺมาว ทิสฺสติ ดูดำเนอรยูรยาตร พยงกัมลาศลงมาดิน ฤๅว่าอินทรนฤมิต โสดแล อทฺธิโก วิย อายาติ ดุจคุ้นเคยอายาจน์ เข้ามาในอาวาศวัดเรา กนนหนวดเครางาม แง่แล อติถี โน ภวิสฺสติ รอยรูปพราหมณ์นี้เป็นแขก รงงแรกเต้าตรกาล พฤทธาจารย์สาธุโสด วตฺวา จ ปน ชาลีกุมาโร มหาสตฺตสฺส อปจิตึ กโรนฺโต อันว่าเจ้าชาลีกุมาร คร้นนทูลสารสนองพระราชบิดา เจ้าพญาก็จะทำให้ พอพระราชหฤทัย โดยอัทยาศรยท้าวผู้พ่อน้นน อุฏฺายาสนา พฺราหฺมณํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา เจ้าก็ผายผาด ลุกจากอาศนด้วยงาม ปองไปรับพราหมณ์น้นน ปริกฺขารคหณํ อาปุจฺฉิ เจ้าก็ถามดูกรลุงพราหมณ์มาภกไภ่ อยยวถุงไถ่ธเหนื่อยหนัก มาหลานรักษ์จะช่วยดู เชอญชีครูไปปรีดิ์เทอญ ฯ พฺราหฺมโณ ตํ โอโลเกนฺโต ส่วนชูชกาจารย์ ก็เลงลลาญลเลือก เหลอกตามยงอยงคล ยลราชาชาลีกุมาร โสดแล อยํ เวสฺสนฺตรสฺส ปุตฺโต ชาลิกุมาโร นาม ภวิสฺสติ นึกในใจดังนี้ โอะอนี้ชรอย ลูกพระราชฤๅษี ชื่อชาลีนี้ มิยาเลอย อาทิโต ปฏฺาย ผรุสวจนํ กเถสฺสามีติ มากูจากล่าวคุกคาม คำรามแต่หววปี จงชาลีนี้กลววกู โสดเทอญ อเปหิ อเปหีติ อจฺฉรํ ปหริ พราหณ์ก็เยียสรสร้านสนนทับ ดีดมือถถับเถ้าสริ้ว ทำหน้านิ่วว่าเวยพน้อยๆ มึงอย่าได้มาขวางมาขวาง หลีกๆ ทางที่กูจะไป นิ้วสิ้น ฯ กุมาโร อปคนฺตฺวา เจ้าชาลีก็หลีกหนี กลววพยงผีลุกไหล้แล อยํ พฺราหฺมโณ อติวิย ผรุโส กินฺนุโข เจ้าก็รำพึงด่งงนี้ อันว่าพราหมณ์นี้จะมาขอ จึงกล่าวพอใจผู้จะให้ ด่งงฤๅมาใส่ไคล้กริ้วโกรธ คุมความโหดอนนใด ด่งงนี้ ตสฺส สรีรํ โอโลเกสิ เจ้าก็หลยวแลดูองคาพยพ สบสรรพางคพราหมณ์น้นน อฏฺารสปุริสโทเส ปสฺสิ เจ้าก็เห็นปรตยักษ์ อนนอัปลักณ์สิบแปดแห่ง ร้ายพ้นแพ่งฝูงคนในโลกยนี้ ฯ พฺราหฺมโณ โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ส่วนชูชกไปงงกงงรร แทบสถานอนนธเสด็จอยู่น้นน ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห พราหมณ์ก็ทำปราศรัย ด้วยพระนเรสูร ก็ทูลด้วยพระคาถาด่งงนี้ กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ บพิตร อันว่าบมิร้อนบมิโรค ยงงนฤโศกนฤศัลย์ ฤๅณท้าว กจฺจิ โภโต อนามยํ อนึ่งความนฤทุกข์นฤโทษ แห่งท้าวผู้สร้างสัมโพธิสมภารยังมีโสดฤๅ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ ท้าวธยงงเกื้อยงงก่อองค์ด้วยเดอรดงเดรด่วนฤๅ กจฺจิ มูลผลา พหู อันว่ารากไม้แลไร่มนน ผลทุกพรรณทุกภาคฤๅ กจฺจิ ฑํสา มกสา จ หมู่เหลือบยงงมาหลาย ยุงยงงรายยงงร่านฤๅ อปฺปเมว สิรึสปา ทงงงูง้ยวงอด ยงงโดยตอดโดยตามท่านฤๅ วเน วาฬมิคากิณฺเณ ในป่าในปวงดง สัตว์ตัวยงตัวยิ่งฤๅ กจฺจิ หึสา น วิชฺชติ ยงงบยดยงงบยนดยร ท้าวทำนยรธรงพรต ในป่านี้ ฯ โพธิสตฺโตปิ เตน ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห ส่วนพระโพธิสัตว์ก็จะทำปราศรัยด้วยพราหมณ์ไปมา ก็สวดคาถา ด่งงนี้ กุสลญฺเจว โน พฺรหฺเม ดูกรพราหมณ์ อันว่าความบไข้ขวนนอ่อน ยงงค่อยนอนค่อยน่งงไส้ อโถ พฺรหฺเม อนามยํ บแดบเดือดเนื้อ ความบเอื้อบอาดูรสักสิ่งโสด อโถ อุญฺเฉน ยาเปม ลูกไม้ลูกม่วงมีในกุฎีดูดาษแล อโถ มูลผลา พหู ทงงมูลทงงมนนมาก แต่ภอปากภอเปนภักษไส้ อโถ ฑํสา มกสา จ ทงงริ้นทงงร่านก็บขบ เหลือบเหลือตบก็บตอม โสดเลอย อปฺปเมว สิรึสปา อนึ่งพศอนึ่งพิศ บรำคาญจิตรรำคาญใจ สักสิ่งโสด วเน วาฬมิคากิณฺเณ ในดงในด่านช้าง สัตว์ตัวขว้างยืนขวาง มากแล หึสา มยฺหํ น วิชฺชติ จเห็นจหิงษา ท่ววมฤคามฤเคษ ในหิมเวศหิมวันต์ ก็บมีโสดเลอย สตฺต โน มาเส วสตํ อรญฺเ ชีวโสกินํ พฺราหฺมณ ดูกรภารทวาช พฺราหฺมโณ นาม ชื่อว่าเชื้อชาติชีพราหมณ์ ตาทิโส อนนเห็นบงงควรดูงามดงงท่านนี้ โน เมาะ อมฺหากํ แลตูผู้มา ลับลี้ซี้ซอน จรในป่าเปนชี ชีวโสกินํ อปคตโสกานํ อนนมีโศกอนนปราศ วสตํ เมาะ วสนฺตานํ อนนสิ่งสํวาศแสวงผล อิมสฺมึ อรญฺเ ในไพรสณฑ์นี้เปนเรือน สตฺตมาเส สิ้นเจ็ดเดือนจรหลํ่า ทิฏฺปุพฺโพ แลจะพรํ่าเห็นพราหมณ์ด่งงนี้ แต่ก่อนท่อนหลงง น โหติ ก็ บมิทงงสัตตมาศ ที่ตูสร้างศีลสมาธิ์นาน นี้นาชี อิทํปิ ปมํ ปสฺสามิ เราเมอลชีมีชาติ์ ยลเปนอาทิ์ อาคันตุกะแลพฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ เราเห็นพราหมณ์งามเงื่อนพรหม มาเป็นศรมณเป็นสาธุโสด อาทาย เวฬุวํ ทณฺฑํ เท้าไม้ผากไม้ไผ่ ทยมตูมไข่ตูมขวิด แจ่มแล อคฺติหุตฺตํ กมณฺฑลุํ ทรงอัคนีโหมอัคนีหูตร ธรรมกรกสูตรกรองสายใส่โสด สฺวาคตนฺเต มหาพฺรหฺเม ธลีลาศลีลา ดำเนอรมาดูมลากแล อโถ เต อทุราคตํ ธมาไกลดุจใกล้ พยงพ่างให้พอเห็นด่งงนี้ อนฺโต ปวิส ภทฺทนฺเต ธมาพบมาพ่าง ใกล้นํ้าอ่างนํ้าอบออม อยู่นี้ ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต เชอญชํรชํราบ ด้วยนํ้าอาบน้ำอบ องค์นี้ ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ ทงงหมากหวดแลหมากหาด ลูกพลับดาษพลองดงมากแล มธุเก กาสมาริโย ลูกซางลูกซอง แมวม่องขอแนวม่วงไข่ แตงกวาไร่แตงแกว มากโสด ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ ลูกไม้เอมไม้อ้อย เงื่อนผึ้งน้อยผึ้งนิ่มน้นน ภุญฺช พฺรหฺเม วรํ วรํ ลูกไม้ง้วนไม้งอน เชอญชีอย่าถนอมกินถนัดจงอิ่มเทอญ อิทํปิ ปานิยํ สีตํ นํ้าเย็นเฉื่อยเย็นฉํ่า ตักแต่คํ่าไว้แรม มากแล อาภตํ คิริคพฺภรา นางตักตรองตั้งแต่ง ที่ทุกแห่งเหวเขาใหญ่น้นน ตโต ปิว มหาพฺรหฺเม ลูกไม้ลูกมนนมาก แต่พอปากพอเปน ภักษน้นน สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ เชอญธกลืนธกล้ำ รศแห่งนํ้าแห่งใน จงโดยใจท่านเทอญ ฯ วตฺวา จ ปน มหาสตฺโต จินฺเตสิ อันว่าพระมหาสัตว์ คร้นนกทำปราศรัยด้วยพราหมณ์ ภารัชทวาชแลเสร็จ พระสรรเพชญ์ก็รำพึง ด่งงนี้ อยํ พฺราหฺมโณ น อการเณน อิมํ พฺรหารญฺํ อาคมิสฺสติ อันว่าพราหมณ์นี้มาในป่าดงพงใหญ่ ใช้ว่าหาการณบมิได้ แลจะมาหากูดงงนี้ อาคมนการณํ ตํ ปปญฺจํ อกตฺวา อันว่ากูก็บมิพึงกทำการ อนนมาแห่งพราหมณ์นี้เปนอำญวร ควรกูกทำจงพลนน ทนนทีปรารถนา พราหมณ จงชอบไส้ ปุจฺฉิสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา มากูจะถามโดยถ้อยความจงถี่ ที่ดำเนอรอย่าให้พราหมณ์นี้เปนจรทุกจรเทอญ โสดแล อิมํ คาถมาห คร้นนธรำพึงบริบูรณ์ พระนเรนสูรก็สวดคาถาพราหมณ์ ด่งงนี้ อถ ตฺวํ เกน วณฺเณณ ดูกรชูชกาจารย์ เพื่อประการกลใดนิวสิ้น เกน วา ปน เหตุนา เห็นทวงเหตุฉันใด แลธต้งงจงใจคระใคร่นี้ อนุปฺปตฺโต พฺรหารญฺํ จึ่งมาลุไพรพงดงแหล่งไหล้ ที่กูสี่ไท้กทำกรรมในป่านี้ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต ดูกร พราหมณ์ กูถาม ธบอกแจ้ง รักแกล้งกล่าวจงเห็น หนึ่งรา ฯ ชูชโก อาห ชูชกก็ทูลพระกรุณา แก่พระมหาบุรุษคืน ด่งงนี้ ยถา วาริวโห ปูโร สพฺพกาลํ น ขียติ เอวนฺตํ ยาจิตวคญฺฉึ ปุตฺเต เม เทหิ ยาจิโต ฯ โภ เวสฺสนฺตร ข้าแต่พระแพศยันดรราชฤๅษี ยถา วาริวโห เมาะ ยถา อุทกวาโห ด่งงฤๅ ด่งงนทีแท้ท่าว คคล่าวคลายคคก อนนบมิรู้บกรู้บาง วิชฺชมาโน อนนมีรอดปางคคล่าน ปญฺจสุ มหานทีสุ ในแม่นํ้าน่านห้าประการ

คงฺคายมุนาจิรวตีสรภูมหีมหานทีสงฺขาเตสุ อนนธกล่าวคือปรวาล คงคายํมุนาอจิรวดี สรภูมหิมหานทีเที่ยงหม้นน แลแม่นํ้าน้นนโสด ปูโร เมาะ อุทเกน ปูโร อนนโจศจรรย์ ด้วยอุทกอนนอธึก สนฺทมาโน อนนฦกไหลหล่งง แถมถ่งงมาบมิขาด อนฺวตฺตตาทิโต อนนมีแต่อาทิ์อัทธวา สมญาคือ อโนตัตต์ ชเนหิ แลทวยสบสัตว์ฝูงคน ปิปาสิเกหิ อนนครหนครหาย เครื่องจักตายลำบาก อดปากแห้งนักหนา ตํ นทึ อาคนฺตวา ก็มายังแม่น้ำน้นนบมิน้อย นับด้วยร้อยด้วยพนน อุทกํ โอสิญฺจิตฺวา โกยกนนตักเต็มใจ นทีใสสุทธิชาติ หตฺเถหิ วา ด้วยมือสาด สนงโบยก็ดี ภาชเนหิ วา ด้วยให้โกยกัลออม บางแช่ชอมโชรมอาบ ปิวิยมาโน กินหลายคาบหลายครา น ขียติ ก็บมิรู้คลารู้คลาศ ก็บมิรู้แปลนหาดเห็นทราย สพฺพกาลํ กินต่อตายก็มิรู้สิ้นรู้สุด ตฺวํ อันว่าท้าวธผู้จะหวงงเปนพระพุทธ ใจบริสุทธิหน่อไท้ น ขียติ ก็บมิรู้ไร้รู้ร่อย ก็บมิรู้ถ่อยรู้ถด ทาเนน แลฦๅ พระยศด้วยพระทาน ให้ด้วยหาญโจมจ่าย ให้ด้วยง่ายบมิคิด สพฺพกาลํ เนานองนิตยทุกเมื่อ เพื่อฦๅแลว่าด่งงน้นน ตุยฺหํ สทฺธาย ปูริตตฺตาย เหตุธหม่นนหม้นนกรุณา เอวํ ดุจน้นน แลมหาราช อหํ อันว่าข้าผู้เถ้าเชื้อชาติชีพราหมณ์ อิทํ การณํ มญฺมาโน คิดความงามด่งงนี้ท่ยง อาคญฺฉึ ขวนนก่ยงได้เปนดี ผีชักชวนมาสู่ ตว สนฺติกํ ถึงที่อยู่พณเกล้า ยาจิตํ เพื่อข้าเถ้าทานมาขอ เทวปุตฺเต สองกระษัตรพอใจราช ตํ ตุวํ แต่พระบาทเจ้าใจธรรม ฯ ปุตฺเต เม เทหิ ยาจิโต ฯ ตฺวํ อนนว่า ธท้าวผู้จะหวงงปองโปรดสัตว์สู่สวรรค์ฟากฟ้า ยาจิโต มยา แลข้ามาขอเปนลาภ ปุตฺเต ลูกท้าวธคาบนี้จงได้ เอหิ อย่าไหว้เลอยณพ่อ เร่งเกื้อก่อการธรรม์ ให้ด้วยพลนนทนนแคลน เม แก่ข้าผู้มาถึงแดนดงใหญ่ คือวันใฝ่ฝนนเห็น พระบาทนี้ ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต โสมนสฺสปตฺโต หุตฺวา อันว่าพระมหาสัตว์ คร้นนได้ยินคำพราหมณ์ด่งงน้นน ก็ซ้นนชื่นชม มโนภิรมยโสดแล ปสาริตหตฺเถ สหสฺสตฺถวิกํ เปนฺโต วิย พระโพธิสัตว์ดุจชายหนึ่งเปนดี มีอัธยาศรยจะใคร่ให้ทาน ก็ประดิษฐานถุงทองพนนหนึ่ง ยื่นซึ่งมือผู้มาขอ พึงพอใจกว่าชื่นแล ปพฺพตปาทํ อุนฺนาเทนฺโต อาห ท้าวธก็จะให้นินนาท ก็เกรอกบาทบรรพต เซงพระยศปวงป่า ซ่าพระยศปวงปือ ลือพระยศท่ววสวงสวรรค์ ทัลดาบาลบดล ท้าวธก็นิพนธ์คาถาแถลงท่าว กล่าวแก่พราหมณ์พฤทธาจารย์ ด่งงนี้ ฯ ททามิ น วิกมฺปามิ อิสฺสโร นย พฺราหฺมณ ฯ โภ พฺราหฺมณ ดูกรพรามหมณ์นักสิทธิ อหํ อันว่า กูผู้มีจิตรใจธรรม์ ททามิ ก็บมิควรหิตให้แล้ เทฺว มม ปุตฺเต ลูกท้าวแท้ทานทงสอง ตสฺส ตุยฺหํ แก่ท่านผู้มาแส้งสํพองใจขอ อันว่ากูผู้ยอยอดทานบารมีท่ววฟ้า ท่ววแหล่งหล้าเมืองคน น วิกมฺปามิ เมาะ น ผนฺทามิ ใจกูก็มิจินจลสักสิ่ง ตสฺมึ ปุตฺตทาเน ในที่จะให้ลูกรักยิ่งสงสาร โส ตฺวํ อันว่าท่านผู้เปนพฤทธาจารยผู้เถ้า อิสฺสโร เมาะ สามิโก หิตฺวา ธแลมาเป็นเจ้าเปนจอม มม ปุตฺตานํ แห่งลูกกูท้งงสองถนอมใจรัก ฤๅถ่อย นย เมาะ นยาหิ เชอญชีค่อยครองเอาไป ด้นนดงใหญ่คลาศคล้อย เอเต เทฺว กุมาเร นน้อย พ่อทงงสอง ยถา อชฺฌาสยํ โดยสํพองแห่งพฤทธาจารย์ อนนข้ามกนนดารมาถึงเรานี้ทวัน ปาโต คตา ราชปุตฺตี อันว่าเจ้ามัทรี ราชบุตรีไปป่า แต่เช้าล่าเลมภักษ โสดใส้ สายํ อุญฺฉาโต เอหิติ คร้นนพระสุรยเสด็จตํ่า นางไท้พรํ่าจักมา แต่ป่าแล เอกรตฺตึ วสิตฺวาน ธมาภกชรออบ คืนเดียวชอบชีนอน ก่อนรา ปาโต คจฺฉสิ พฺราหฺมณ คร้นนชรมัวเมื่อเช้า จึ่งชีเอาสองเจ้าตูไปนี้ทวัน ตสฺสา นฺหาเต อุปฆาเต จงทนนเห็นหน้าแม่ อุ้มอักแอ่เอาสรง ก่อนรา อถ เน มาลธาริเน อนึ่งโสด จงทนนนางลูบไล้ ทัดดอกไม้มนธาร แก่ลูกรา เอกรตฺตึ วสิตฺวาน คืนดยวเชอญชีปู่ รักย้งงอยู่ไสยาก่อนรา ปาโต คจฺฉสิ พฺราหฺมณ คร้นนพระฮามยามรุ่ง ชีเถ้าพุ่งพลนนไป โดยด่วนเทอญ นานาปุปฺเผหิ สญฺฉนฺเน ต่างต่างร้อยแซมเกล้า แก่สองเจ้าราชเอารสพ่อนี้ นานาคนฺเธหิ ภูสิเต ต่างต่างคันธเกล้ากลิ่น แก่เนื้อนักนิ่น สองกรษัตร แก่พ่อนี้ นานามูลผลากิณฺเณ ต่างต่างพรรณลูกไม้ เพื่อจะให้แก่สองอ่อนไท้ เปนสบยงไปเถื่อนแล คจฺฉ สฺวาทาย พฺราหฺมณ เชอญชีเอาสองราช จากอาวาศตูไป นี้ทวัน ฯ ชูชโก อาห ชูชกาจารย์ก็ทูลทาน พระราชโองการพระฤๅษีคืน ด่งงนี้ น วาสมภิโรจามิ บพิตร ข้ามิควรที่จะอาศรย ในพงไพรประเทศนี้ คมนํ มยฺหํปิ รุจฺจติ ความอยู่อยยวทุกหาด ควรลาราชเวนวนน แลพ่อฮา อนฺตราโยปิ เม อสฺส ผิข้าสิงสำราญ ความอเลาะกาลก็จะมี มิอย่าเลอย คจฺฉญฺเว รเถสภ บพิตร ข้าจะไปมิอย่า ยงงดีกว่านางทนน โทษแล นเหตา ยาจโยคี นํ ฝูงหญิงย่อมทัดทาน แรงรยาน แก่ยาจกไส้ อนฺตรายสฺส การิยา มีใจมวนมานบาป มาแซรกกลาง ลาภล่วงบุญท่านไส้ อิตฺถิกา มนฺตํ ชานนฺติ พรรณหญิงมิโอมอ่าน ตุ่นต่านให้ชายกลวว ยยอบแล สพฺพํ คณฺหนฺติ วามโต ผววชักขวามาซ้าย การกยดก้ายกลหญิง ยิ่งน้นน สทฺธาย ทานํ ททโต บพิตร ในเมื่อไท้ธปรสาทสองราชด้วยศัทธา ท่านน้นน มา สมทกฺขิ มาตรํ คร้นนข้าเห็นออกเจ้า รอยรูปเถ้าจักไปเปล่าแล อนฺตรายํปิ สา กยิรา ความอนนใดจะเปนอนนดาย ความอนนตรายก็จะเปน อนนเกอดแล คจฺฉญฺเว รเถสภ บพิตร ข้าต้งงหน้าไป บมิติง อยยวนางชิงชี ยากแล อามนฺตยสฺสุ เต ปุตฺเต เชอธส่งสองราช อย่าให้คลาศวนนคืน หนึ่งเลอย มา เต มาตรมทฺทสุํ อย่าทนนให้ช้าแม่ลูกเห็นกนน ส่งข้าจงแว่นวนฺนธพ่อฮา สทฺธาย ทานํ ททโต คร้นนธให้สองเสาวภาคฺย์ ด้วยใจตยาคศรัทธา ท่านน้นน เอวํ ปุญฺํ ปวฑฺฒติ การกุศลจพุล การเบื้องบุญก็จะเพิ่มแล อามนฺตยสฺสุ เต ปุตฺเต เชอญธรยกลูกสองราช เวรให้ขาดแก่กูโสดเทอญ ฯ มา เต มาตรมทฺทสุํ อย่าทนนเห็นแม่ออก ชีสู่ซรอกซรงงไป ดีกว่าแล มาทิสสฺส ธนํ ทตฺวา สองเอารสรักราช แลธให้แก่ผู้มาอายาจกลกูนี้ ฤๅนท้าวราช สคฺคํ คมิสฺสสีติ อำนาจทานก็จะส่งให้ท้าวปล่งไปสวรรค โสดแล ฯ

เวสฺสนฺตโร อาห พระแพศยันดรราช ก็มีพระสาศนสนองพรามหณ์ ด่งงนี้ สเจ ตฺวํ นิจฺฉเส ทฏฺฐุํ ผิทชีบเคร่าถ้า เห็นหนุ่มหน้านางเมือง นิ่งน้นน มม ภริยํ ปติพฺพตํ เปนเมียมิ่งไมตรี ย่อมภักดีโดยราชไส้ อยฺยกสฺสปิ เม เทหิ จงธเอาเข้าไปปรสิทธิ แต่บพิตรพระสญชย ผู้ปู่เทอญ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ คือกัณหาลูกแก้ว ชาลีแล้วโลมใจ พ่อนี้ อิเม กุมาเร ทิสฺวาน มญฺชุเก ปิยภาณิเน สองสยงใสตรศักดิ ไพเราหรักฤๅอิ่มเลอย ปตีโต สุมโน วิตฺโต พระสญชยชมชิ่น เห็นสองนักนิ่นเนื้อชมเชอย ฤๅอิ่มเลอย พหุํ ทสฺสติ เต ธนนฺติ ท้าวธก็จะให้สิ่งสีนพี่นพ่งง อยู่ถ้าน่งงนอนกิน แก่แล ฯ ชูชโก อาห ชูชกาจารย์ ก็ขานพระราชฤๅษีคืน ด่งงนี้ อจฺเฉทนสฺส ภายามิ บพิตร สองเจ้าราชเสมอสีน กลววทชีนชิงนา พ่อฮา ราชปุตฺต สุโณหิ เม เชอญธฟงงราพ่อ ท้าวธอย่าใส่ใคล้ฬ่อลวงชีนี้ ช่ววฤๅ ราชทณฺฑาย มํ ทชฺชา อยยวท้าวธจะให้ริบราทลงอาญาช้าง ใครจะค่าขว้างกรรตน รอดเลอย วิกฺกีเณยฺย หเนยฺย วา อนึ่งอยยวธจให้ศักหน้าขายไปก็ได้ อนึ่งอยยวธ จะให้ขิงฟนน เจ้าไท้ผู้ใดจะมาขอทนนใน ที่น้นน ชิโน ธนญฺจ ทาเส จ สิ่งสีนตนก็จะหาย ข้าหญิงชายก็จะโหจ แล้วก็จะต้องโทษทุกข์ทัณฑ์ใหญ่น้นน คารยฺหสฺส พฺรหฺมพนฺธุยา พราหมณ์มันก็จะด่าว่าเถ้ายาจกแสนโฉด ได้แล้วโสดแลมาเสียคืน เล่าน้นน ฯ

เวสฺสนฺตโร อาห พระแพศยันดรราชฤๅษี มีพระเสวนีสนองพรามหณ์ ด่งงนี้ อิเม กุมาเร ทิสฺวาน ดูกรพราหมณ์ คร้นนพระสญชัยผ่านเกล้า เห็นหน้าอ่อนเจ้าเอารส พ่อนี้ มญฺชุเก ปิยภาณิเน สองกล่าวกล้ยงเกลาใจ ฟ่งงสยงใสสวน ยิ่งแล ธมฺเม ิโต มหาราชา ท้าวธมีสุจริต ทรงทศพิทธราชธรรมทุกเมื่อไส้ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน บำเพ็ญผลพยบหล้า ถ้วนหน้าอยู่เย็นใจ โสดไส้ ลทฺธา ปีติโสมนสฺสํ คร้นนได้หลานราช ท้าวธจะชมสาธุ์สรรเสรอญชี กว่าชื่นแล พหุํ ทสฺสติ เต ธนนฺติ สิ่งสินมาครามครนน ท้าวธก็จะรางวลลพรามณ์ โสดแล ฯ ชูชโก อาห ชูชกยกความบมิท่าว กล่าวโดยพระฤๅษี ก็ทูลคดีด่งงนี้ นาหนฺตํปิ กริสฺสามิ บพิตร ท้าวอย่าจำใจชี ใช่ความดีแลจะโดย ท่านนี้ ยํ มํ ตฺวํ อนุสาสสิ ความใดท้าวสอนส่งง ข้าเถ้าฟ่งง แฟวกลววกว่าชื่นแล ทารเกว อหํ เนสฺสํ ข้าขยวขอลูกไท้ คร้นนได้ด่วนเอาไป นิฤๅท้าว พฺราหฺมณิยา ปริจาริเก ก็จะให้พราหมณีหน้าช้อย เปนข้าข้อยขาด กลางเรือนมนน โสด ฯ ตนฺตสฺส ผรุสวจนํ สุตฺวา ทารกา อันว่าพระราชกุมารกุมารี คร้นนได้ยินคดีพรามหณ์ฉกรรจ์ คำถถุนถถันบมิอาจ แลแกล้งกล่าวผาดด่งงน้นน ภีตา ปิฏฺิปณฺณสาลํ คนฺตฺวา สองเจ้าก็ตรนกตกใจ แก่พรามณ์บาป แกล้งกล่าวหยาบยินฉกรรจ์ ก็หนีไปหลังบรรณศาลา ด้วยด่วนแล ตโต ปลายิตฺวา แล้วก็แคล้วคลาศคลาไป จากหลังบรรณศาลาไลยน้นน เล่าแล วนคุมฺพคหเน นิลิยึสุ แล้วก็ด้นนด้นนเข้าไปเร้นในพรน้อม ตาคอยด้อมแลดูด่านแล ตตฺรปิ ชูชเกนาคนฺตฺวา คหิตํ วิย อตฺตานํ สมฺปสฺสมานา ราชกุมารท้งงสองเห็นตนอยู่บลับ ดุจดังพราหมณ์จะมาด้วยฉับ จับเอาตนในที่น้นน กมฺปมานา กตฺถจิ สณฺาเรตุํ อสมตฺถา สองเจ้าก็มีตนส่นนระรวว กลววพราหมณ์กาจ ก็บมิอาจธรงอาตมภาพอยู่ได้ ในที่น้นนโสดเลอย อิโต จิโต อุปธาวิตฺวา สองเจ้าก็แล่นหลีกไปจากสถานพู้นพี้ หนี้น้นน อยยวพราหมณ์จะมากรรซ้นน ก้นนกุมเอาตนไปในที่น้นน ยาว จตุรสฺสโปกฺขรณีตีรํ คนฺตฺวา ก็หนีไปบอยุดบย่งง เทาถึงฝ่งงจตุรัสโบษขรณี น้นนแล ทฬฺหํ วากจีรํ นิวาเสตฺวา ก็นุ่งเปลือกไม้ติดต่ยว คากรองก่ยวก้ยวเอาอิกโสด อุทกํ โอรุยฺห ก็แหล้นไปผผํ้า ลงในนํ้าด้วย ด่วนแล อุทเก ปติฏฺา อฏฺํสุ พระราชกุมารท้งงสองก็เร้นรอก ซอกซอนในตระพงง แลนํ้าบงงตววบววบงงเกล้า เพื่อสองเจ้าตกหม่าบ้าใจหาย เพราะกลววอยยวพราหมณ์จะมาททายตนไปในที่น้นน ฯ

ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระสาศดา จสํแดงจรรยาปิฎก พระดิลก บันทูลคาถา ด่งงนี้ ตโต กุมารา พฺยถิตา ดูกรสงฆ์ สองสายใจปรจาก พี่น้องพรากพระกุฎี ท่านแล สุตฺวา ลุทฺทสฺส ภาสิตํ เพื่อฟงงสยงพราหมณ์ แสรกพยงร้องแถกเอาขวัญ สองจาบัลย์บอยู่เลอย เตน เตน ปธาวึสุ จึ่งจะแล่นหนีไป ยงงที่ศาลาลยล่องอื่น พี่น้องตื่นตนตายก็มาแล ชาลี กณฺหาชินา จุโภ คือ ชาลีโลเกษ เนื้อนเรศกัณหา ลูกพงา พระฤๅสิทธิ์ น้นน ฯ ชูชโกปิ กุมาเร อทิสฺวา ส่วนชูชกพราหมณ์เถ้า คร้นนบมิเห็นสองเจ้าราชชุมาร ในสถานที่น้นน โพธิสตฺตํ อปสาเทสิ มนนก็กล่าวบมิอยยด ตัดภ้อคยดคำแสลง ด้วยขึงแขงแก่พระราชฤๅษี คืนคดี ด่งงนี้ โภ เวสฺสนฺตรํ ตฺวํ อิทาเนว มยฺหํ ทารเก ทตฺวา ดูกรเจ้าแพศยันดร ผู้ใจมอนแก่กุศล ท้าวธให้ลูกตน แกกูบัดนี้แลแล้ว มยา นาหํ เชตุตฺตรนครํ คมิสฺสามิ ในเมื่อกูกล่าว คำบมิท่าวใจตาม ว่ากูชีพราหมณ์บมิได้ เอาไปยงงพิษยเชดุดรน้นน ทารเก มม พฺราหฺมณิยา ปริจาริเก เนสฺสามีติ วุตฺเต คร้นนกูกล่าวว่าจะเอาข้าท้งงสองนี้ไปให้ เปนช่วงใช้เมียกู นิว่าไส้ อิงฺฆิตสญฺํ ทตฺวา ปุตฺเต ปลาเปตฺวา ก็กทำอิงฆิดาการคือการให้หน้าให้ตา แก่ลูกพงาอนนรัก ให้ลอบลักหนีไป เพราะว่าจะหวงงให้เปนไทคืนเล่าฤๅ อชานนฺโต วิย นิสินฺโน แล้วก็น่งงเยียม่งง ช่งงอยู่จรกล้าย ว่าเถ้าร้ายฤๅจะรู้กล ด่งงนี้ นตฺถิ มญฺเว โลกสฺมึ ตยา สทิโส มุสาวาโท ด่งงกูรำพึง อันว่าคนจรรจาลิ้นล่าย กล่าวสองฝ่ายให้ดูดี แลจะปานพญาชี ในโลกบมีโสด เลอย ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโตปิ กมฺปิโต หุตฺวา อันว่าพระมหาบุรุษรัตน ผู้อยู่ในสัตยวาที ฟงงคำชีพราหมณ์ฬ้อ เถ้าตัดภ้อหยนนอยาบ ก็มีมนัศดาปตรดก กว่าชื่นแล ปลาตา ภวิสฺสนฺตีติ จินฺเตตฺวา ธก็รำพึงดงงนี้ อันว่าพระราชกุมารสองกษัตรีย์ รอยลอบลักหนี มิอย่าเลอย พฺราหฺมณ มา จินฺตยิ ธก็มีพระเสาวนีด้วยงาม ดูกรพราหมณ์ มิเปนใดมิเปนใด ธอย่าร้อนใจ โสดเลอย อาเนสฺสามิ เต กุมาเรติ ไว้กูจะหาสองกษัตรมาให้ เปนช่วงใช้ชีคืน เล่าเทอญ อุฏฺาย ปิฏฺิปณฺณสาลํ คนฺตฺวา ท้าวธก็เสด็จผุดผาย คลายคลาไคลลุกจากอาศน์ ไปยงงหลงงคฤหาวาศน้นน เตสํ วนคหนํ ปวิฏฺภาวํ ตฺวา ท้าวธก็เห็นว่าสองนงงาม แล่นติดตามกันไป เข้ายงงทำทุมไพร โสดแล ปทวลญฺชานุสาเรน โปกฺขรณีตีรํ คนฺตวา ธก็ค่อยไต่ตาม โดยรอยย่าง เห็นกระช่างตีนน้อย พึงคลาศคล้อยคลาไป ตีนน้นนใหม่บมิหมอง ลำยองยลจักรลักษณ์ เท้าถึงสำนักนิโบษขรณีน้นน โสดแล อุทเก โอติณฺณปทํ ทิสฺวา ก็เห็นรอยตีนแล่นผผํ้าลงในน้ำสระนั้น อุทกํ โอรุยฺหา ิตา ภวิสฺสนฺตีติ ตฺวา ธก็หมายในหฤทัย ว่ารอยสองกษัตรีย์ กลววแก่ชีชรอกชรงงไป จะรํ่าอยู่ในตรพงง บมิอย่าเลอย ตาต ชาลีติ ปกฺโกสิตฺวา คาถมาห ธก็รยกเจ้าชาลีกุมาร ก็มีพระราชโองการลห้อย กล่าวแก่อ่อนน้อยด้วยคาถาดงงนี้

๏ เอหิ ตาต ปิยปุตฺต ปูเรถ มม ปารมึ ฯ ตาต ปิยปุตฺต ดูกรเจ้าชาลีลูกรัก ตฺวํ อันว่าเจ้าผู้เสมอจักษุท้งงคู่ เอหิ อย่าย้งงอยู่เร็วมา ตุมฺเห อันว่าสองพงาลูกแก้ว ปูเรถ จงให้เต็มแล้ว โพธิสํภารปารมึ เมาะ ทานปารมิโย พระทานบารมีอันอุดม มม แห่งพ่อผู้ศรัทธาชํใช่น้อย เจ้าอย่าให้พ่อค้อยรยกเปนนาน ราลูกฮา หทยํ เมภิสิญฺเจถ กโรถ วจนํ มม ฯ ตุมฺเห อันว่าชาวเจ้าท้งงสองพระองค์ อภิสิญฺเจถ จงมาสรง มาโสรด ด้วยอํ้าฤดาโมทยหลั่งไหล หทยํ เม ดับหฤทัยแห่งพ่อ พฺราหฺมณสฺส วจเนน ทฑฺฒํ แลคำพราหมณ์เสมอไฟจ่อลุกล่าว ร้อนผ่าวเผาอก ตุมเห อันว่าสองดิลก ลูกรักราช กโรถ เมาะ อนุกโรถ จงเจ้าอาจมาทำสนอง วจนํ มม โดยสํพองพ่อกล่าว จงเจ้าอย่าให้ทุกข์ทบท่าวทับแด พ่อรา ยานนาวาว เม โหถ อันว่าสองเจ้าหน่อนงเยาว์ จงมาเปนสํเภาแก่พ่อเทอญ อจลา ภวสาคเร อนนบมิรู้โคลงรู้คล่อง ขี่ข้ามช่องสงสารเสมอสมุทรน้นน ชาติปารํ ตริสฺสามิ อนนอาจ เอาพ่อไปยงงนฤพานนคร ที่พ้นชาติชรา มรณานฤทุกข์น้นน สนฺตาเรสฺสํ สเทวกํ พ่อก็จะขี่ข้ามโลกยประชา อีกเทพาภพสวรรค์ โสดแล ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร พฺราหฺมโณ มํ ยถารุจึ กโรติ ส่วนเจ้าชาลีกุมารก็รำพึง ดงงจึงพราหมณ์นี้ผิแลมนน จักทำทัณฑ์ถึงสิ้นกรรม์ก็ดี กูก็บมิอาจให้พระราชฤๅษีผู้ผ่านเผ้า เจ้ากูผู้บงงเกอดหวว กลววแก่ภัยพราหมณ์ด่า ช่างเถ้าร้ายร่ากทำโทษ โดยกริ้วโกรธใจมนน โสดเทอญ ฯ ปิตรา สทฺธึ เทฺว กถา น กเถสฺสามีติ กูก็จบมิพึงจรรจาเปนสอง สนองคำพระราชฤๅษี ผู้มีพระคุณแก่กูน้นน โสดเลอย สีสํ นีหริตฺวา ปตฺตานิ วิยูหิตฺวา อุทกา อุตฺตริตฺวา เจ้าก็เอามือเบิกเลิกใบบวว ยอหววขึ้นจากนํ้า ตรลํ้าแล่นขึ้นมา คลาจากที่ชลาลยน้นน มหาสตฺตสฺส ทกฺขิณปาเท ปติตฺวา เจ้าก็กราบสยบซบลงเหนือพระบาทเบื้องขวา แห่งพระมหาสัตว์ โสดแล โคปฺผกสนฺธึ ทฬฺหํ คเหตฺวา ปโรทิ เจ้าก็เอาพระกรกระหวัด สองมือรัดข้อพระบาท ไห้อนาถไปมาลาลศ ครวญกำสรดกว่าชื่นแล ฯ

อถ นํ มหาสตฺโต อาห เมื่อน้นนพระราชฤๅษี ก็มีพระสาสนถามพระราชกุมาร ดงงนี้ ตาต ชาลิ ภคินี เต กุหินฺติ ดูกรเจ้าชาลีน้องเจ้ากัณหา เสด็จลีลาไปหนใด โสดสิ้น ฯ ตาต อิเม สตฺตา นาม ภเย อุปฺปนฺเน อตฺตานเมว รกฺขนฺติ อันว่าเจ้าชาลีกุมาร ก็สนองพระราชโองการพระราชบิดา ดงงนี้ ข้าแต่พระบาท ชื่อว่าสัตว์ชาติท้งงหลาย ย่อมกลววแก่ความตายอนนจะมาถึงตน ทยนย่อมขวนขวาย ที่จะผายเอาตนรอดไส้ ฯ อถ มหาสตฺโต ปุตฺเตหิ เม กติกา กตา ภวิสฺสตีติ ตฺวา เมื่อน้นน พระมหาสัตว์ก็รำพึง ดงงจึงรอยข้าพี่น้อง พร้องปรดิญาด้วยกนน ว่าแม้ มีผู้ตามทนนก็ดี อย่าพนนบอกที่อยู่ มิอย่าเลอย เอหิ อมฺม กณฺหาชินาติ ปกฺโกสาเปตฺวา คาถมาห พระมหาบุรุษก็จะรยกเจ้ากัณหา ก็สวดคาถา โลมลา เพพระราชธิดาดงงนี้ เอหิ อมฺม ปิยา ธีตา ปิยา เม ทานปารมี ฯ อมฺม กณฺหา ดูกรเจ้าแก้วแก่นกัณหา ลลาใจจอมสวาดิ ปิยา ธีตา อันเปนลูกรักราชท้าวทรงผจง ตฺวํ อันว่าเจ้าผู้เกิดกลางองค์อกพ่อ อย่าให้ก่อเปนนาน เอหิ จงลูกสงสารเสด็จมา เร็วหนาเจ้า ปิยา เม ทานปารมี อันว่าเกล้าพระทานบารมีเปนต้น ปิยา เม พ่อรัก พ้นแพ่งสรรพทรัพย์ โหติ ก็มีอัประมาณในโลกย์ จงเจ้ามาอุทธโยค ทำพ่อเทอญ หทยํ เมภิสิญฺเจถ จงเจ้ามาดับหฤทยที่ไหม้ อนนพราหมณ์ร้ายไร้ กล่าวเสมอไฟฟอกนี้ กโรถ วจนํ มม จงเจ้าเร่งมาทำ โดยดงงคำพ่อกล่าวนี้ ยานนาวาว เม โหถ สองเจ้าแพงเภตรา แก่พ่อผู้จะปราถนาเปนพระพุทธน้นน อจลา ภวสาคเร พยงแผ่นดินบตรอาล ข้ามสงสารเสมอ อรรณพน้นน ชาติปารํ ตริสฺสามิ พ่อจะขี่ข้ามจากชรามรณชาติ ด้วยอำนาจทานสองกระษัตรนี้ อุทฺธริสฺสํ สเทวกํ พ่อก็จะยอ สวรรค์มนุษยโลกย์ สู่บทโมกษนฤพาน แลนาเจ้า ฯ สา ปิตรา สทฺธึ เทฺว กถานา กเถสฺสามีติ อันว่าเจ้ากัณหา ก็จินดาดงงนี้ กูก็บมิควรจรรจา ด้วยออกยากู เปนสองสนองคำ ควรกูยำพระราชโองการท้าวผู้พ่อไส้ ตเถว อุทกา อุตฺตริตฺวา เจ้ากัณหาก็ขึ้นมาจากโบษขรณี ดุจเจ้าชาลีผู้พี่น้นน มหาสตฺตสฺส วามปาเท นิปติตฺวา โคปฺผกสนฺธึ ทฬฺหํ คเหตฺวา ปโรทิ เจ้าก็กราบกำสรดเหนือพระบาท เบื้องซ้ายพระมหาสัตว์บมิคลาศ รัดข้อพระบาทบมิคลา ไห้ไปมาแค้นคิด อกกระอิจกว่าชื่นแล เตสํ อสฺสูนิ มหาสตฺตสฺส ผุลฺลปทุมวณฺเณ ปาทปิฏฺเ ปตนฺติ อันว่านํ้าตาพระราชกุมารท้งงสอง ก็ตกลงเหนือหลงงสองพระบาท พยงบววมาศบานรองอยู่น้นน ตสฺส อสฺสูนิ เตสํ สุวณฺณผลกสทิสาย ปิฏฺิยา ปตนฺติ อันว่านํ้าตาพระมหาสัตว์ ก็ตกเหนือปริษฎางค์สองกระษัตรกุมาร ประดุจแผ่นขดานมาศ ท้งงคู่อยู่รงงรอง รองชลเนตรพระมหาสัตว์แล อถ มหาสตฺโต กุมาเร อุฏฺาเปตฺวา เมื่อน้นนธก็ให้ สองราชกุมาร ลุกขึ้นบมินาน ในที่น้นน อสฺสาเสตฺวา ท้าวธก็โลมเล้าสองเจ้าราชกุมาร ก็มีพระราชโองการดงงนี้ ตาต ชาลิ กึ ตฺวํ มม ทานจิตฺตกภาวํ น ชานาสิ ดูกร เจ้าชาลีมิรู้ฤๅ สวภาพหฤทยแห่งพ่อ อนนใคร่เกื้อก่อกทำทาน อนนเปนการยกุศลน้นน อชฺฌาสยํ เม มตฺถกํ ปาเปหิ วตฺวา จงเจ้าให้อัทยาศรัยพ่อ ลุเสด็จ อนนจะเปนบำเหน็จนฤพาน พ้นสงสารภพนี้ณเจ้า โคเณ อคฺฆาเปนโต วิย ตตฺเถว ิโต กุมาเร อคฺฆาเปสิ อันว่าพระโพธิสัตว์เสด็จในที่น้นน ซ้นนกัดค่าพระราชกุมารให้อยู่ คู่ดงงชายขายววว กัดค่าตววให้ขาด ตรหลาดพสานโสดแล โส กิร ปุตฺตํ อามนฺเตตฺวา ดงงได้ยิน อันว่าพระโพธิสัตว์รยกเจ้าชาลี ก็มีพระสาสนดงงนี้ ตาต ชาลิ สเจ ตฺวํ ภุชิสฺโส โหตุกาโม ดูกรเจ้าชาลีลูกรักราช ผิเจ้าจะปราถนา เป็นไท นิวไส้ พฺราหมณสฺส นิกฺขสหสฺสํ ทตฺวา จงเจ้าให้ทองพนนตำลึง ยื่นถึงมือพราหมณ์นี้ ภุชิสฺโส ภเวยฺยาสิ เจ้าก็ปราศจากค่าชีพราหมณ์พิษไสย ก็จะได้เปนไทยแลนาเจ้า ภคินีปิโข เต อุตฺตมรูปธรา ส่วนน้องเจ้าเจ้ากัณหา อนนมีรูปากฤดิกัลยาณีอนนอุดมนี้ ฤๅณเจ้า โกจิ หิ ชาติโก พฺราหฺมณสฺส กิญฺจิเทว ธนํ ทตฺวา ยยวมีชายผู้หนึ่งโหด ฝูงเค้าโคตรสามานย แลให้ทรัพย์แต่พอประมาณ แก่พราหมณ์นี้ ตว ภคินึ ภุชิสฺสํ กตฺวา ชายน้นนมนนจะเอาน้องแก้ว ได้เด็จแล้วไปเปนเมียมนน โสดแล ชาติสมฺเภทํ กเรยฺย มนนก็จะให้เสียพงษ์พระญาติ อนนเปนราชตระกูลสูริยวงษ์แต่ก่อนน้นน อญฺตฺร รญฺา สพฺพสตทายโก นาม นตฺถิ ดูกรเจ้าชาลี เท่าว่าเว้นไว้แต่ท้าวพญามหากระษัตราธิราช ชื่อว่าชายหินชาติเผ่าพันธุ์ แลมีทรัพย์ครามครนนบน้อย แลสิ่งแลร้อยแลจะให้ สนองช่วงใช้ชีพราหมณ์ ก็บมิโสดเลย ตสฺมา ภคินี เต ภุชิสฺสา โหตุกามา เหตุน้นนนางน้องนารถเจ้าเจ้ากัณหา ผิจะปราถนาเปนไทย นิวไส้ พฺราหฺมณสฺส ธนํ ทตฺวา จงเจ้าให้ทรัพย์แก่ชูชกาจารย์ มีประมาณแลสิ่งแลร้อยโสดเทอญ ทาสีสตํ คือค่าหญิงร้อยหนึ่งหมาย ทาสสตํ คือค่าชายร้อยหนึ่งหม้นน หตฺถิสตํ คือเบื้องบ้นนคช กำหนดร้อยหนึ่งแล อสฺสสตํ คือเกษแสะชํนิโสด อุสภสตํ คือโคโคตรกำหนดสตสงงขยา นิกฺขสตํ คือหาดทองแท่ง แต่งตราตรงร้อยหนึ่งน้นน เอวํ สพฺพสตํ ทตฺวา คร้นนนางน้องนารถเจ้าเจ้ากัณหา ให้ทรัพย์อนนคณนาเท่าน้นนแลแล้ว นิวไส้ ภุชิสฺสา โหตุกามา น้องเจ้าก็จะได้เปนไทย ไกลเปนทาษปราศจากค่าชีพราหมณ์ โสดแล ฯ เอวํ กุมาเร อคฺฆาเปนฺโต อันว่าพระมหาสัตว์ คร้นนกัดค่าพระราชกุมาร ด้วยประการเท่านี้แลแล้ว กุมาเร สมสฺสาเสตฺวา ท้าวธก็โลมเล้า สองเจ้าราชเอารสท่านแล อสฺสมปทํ คนฺตฺวา ธก็นำราชกุมารสองกระษัตร ไปตรบัดบมินาน ถึงสถานอาศรม บทน้นน กมณฺฑลุนา อุทกํ คเหตฺวา ธก็ทายกุณฑีอนนเต็มไปด้วยน้ำทักษิโณทก ยกยอมาเมื่อน้นน เอหิ วต โภ พฺราหฺมณ ดูกรพราหมณ์จงอย่าขามแลมา นี้ทวัน สพฺพญฺญุตาณสฺส ปตฺถนํ กตฺวา ธก็ต้งงปณิธานปราถนา แก่สรรเพชดาชาณยกโยค อนนจะให้บทโมกษนฤพานน้นน อุทกํ ปาเตตฺวา ธก็หล่อนํ้าทักษิโณทก ตกลงมาด้วยดี ในธรณี ดลน้นน ปวึ อุนฺนาเทนฺโต พฺราหฺมณสฺส ปิยปุตฺตานํ อทาสิ ธก็ให้แผ่นดินจินจล ท่ววมณฑลจักรวาฬ ธก็ให้สองสารแก่พราหมณน้นน ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห พระสาสดาบพิตร จะปกาสิตคาถา แก่ขษิณาศรพยท้งงหลาย ดงงนี้ ตโต กุมาเร อาทาย ดูกรภิกษุนิกร อันว่าพระแพศยันดรดาบศ ธก็เอาสองเอารสราช นํ้าเชื่อชาติวรวงษ์น้นน ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ คือ ชาลีลาญสวาดิ กัณหาราชลาญใจ เจ็บนักในลาญทรวง พยงจรลวงลาญชีพแล พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ ท้าวธจับจ่ายเปนทาน ให้ด้วยหาญด้วยหื่น ให้ด้วยชื่นด้วยชม บปรารมภ์ปรารพยเลอย สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน จำเริญราษฎรสบเกษตร ทุกประเทศเมืองเกษม เปรมประชาศุขสานติ ในเมื่อกาลกษณน้นน ตโต กุมาเร อาทาย ถัดน้นนนารถนายก ธก็เอาสองโบดกด้วยศรัทธา ท่านแล ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ คือ ชาลีลํ้าโลก กัณหาโยคเยาวยศ พ่อน้นน พฺราหฺมณสฺส อทา วิตฺโต มีหฤทัยชมชื่น ยกยื่นให้แก่พราหมณ์น้นน ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ สองสายใจจอมราช เวนด้วยสาธุ์ศรัทธา ท่านแล ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ในเมื่อธให้พระราชกุมาร ท่ววจักรวาฬพึงกลววกว่าชื่นแล ตทาสิ โลมหํสนํ แม้นมนุษย์ตื่นเต้น ก็มาเส้นแสยงหวว โสดแล ยํ กุมาเร ปทินฺนมฺหิ ในเมื่อไท้ธประสาท ลูกรักราชเปนทานน้นน เมทนี สมกมฺปถ แผ่นดินดาลไหวหว่นน ร้องก้องป่นนปรดิรพย ท่ววแล ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ฟฟ่นนแมนเมืองฟ้า ฟฟ่นนหล้าเมืองคน โสดแล ตทาสิ โลมหํสนํ ขนลุกโลกถ้วนหน้า ดินฟ้าสาธุการชม ชื่นแล ยํ ปญฺชลิกโต ราชา เมื่อน้นนไทผู้ผ่านเผ้า ไหว้กึ่งเกล้าสรรเสรอญทาน ท่านแล กุมาเร สุขวจฺฉิเต ยงงสองศุขสาโรธ เนื้อนงโพธเพาพาล พ่อน้นน พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ ท้าวธให้เป็นทาน แก่ชูชกาจารย์ใจโลภน้นน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน จำเรอญราษฎรมณฑล สีพีพลพระบาท อนาราษฎรพระองค์ ท่านน้นน ตทา ทานเตเชน อุนฺนาทนฺตี มหาปวี ในกาลเมื่อนั้น อันว่าพื้นแผ่นหล้าเหลือไตร ก็หว่นนไหวด้วยเดช ทานพระนเรศ ราชฤๅษีสิทธิแล จตุนหุตาธิกทฺวิโยชนสตสหสฺสพหลา อยํ มหาปวี มตฺตวรวารโณ วิยฺ คชฺชมานา กมฺปิ อันว่าแผ่นดินกว้างท้างทุกแดน อนนหนาได้ยิบแสนสี่หมื่นโยชน์ประมาณ ดาลปรตยนต ไหวหว่นน ป่นนคคว้าง ดุจช้างสารตกมันมท เสียงสาหศหแห้น ตแตร้นร้องนินนาท ชื่นชมสาธุ์การด้วยพระทาน ท่านแล มหาสาคโร อุพฺพตฺติ อันว่าพระสาครคควิวควงง คล้ายๆ หลงงผกาแจรง ครแลงเลื่อนเปนคลื่น ร้องก้องชื่นชมทาน ด้วยบุญญาธิการท่านน้นน สิเนรุปพฺพตราชา สุเสทิตเวตฺตงฺกุโร วิย โอนมิตฺวา อันว่าพญาเขาหลวง ท้งงปวงป่นนปรดิรพ อ่อนโอนสยบแสยงสาธุการถวาย ดุจยอดหวายแลททายมาลนไฟ น้นนแล วงฺกตปพฺพตาภิมุโข อฏฺาสิ ถวายหน้านมัศการ ยงงสถานที่วงกฏ ที่พระดาบสบพิตร ท้าวธสถิต อยู่น้นน สกฺโก เทวราชา อปฺโผเฏสิ อันว่าพระอินทร อนนเปนเจ้าแก่เทพยดา มหาคณครุธ เท้งพระพุทธรพาห์ ฦๅชาสับทสำเนียง สยงอนุโมทนา ชมกฤดาธิการทาน ท่านแล มหาพฺรหฺมา สาธุการมกาสิ อันว่ามหาพรหมกมลบรรยงก์ ท้าวธเสด็จหงษ์สี่หน้า ร้องจจ้าสยงสาธุการ สรรเสรอญพระราชสํภาร ท่านน้นน สพฺเพ เทวา สาธุการมกํสุ อันว่าผู้แมนมาทเมืองสวรรค์ ก็ถวายวรวันทนกราบเกล้า เท้าทั่วหมื่นโลกธาตุ ถวายกัมลาชมกฤดาญชุลี ดุศดีทานท่านแล ยาว พฺรหฺมโลกา เอกโกลาหลํ อโหสิ อันว่าโกลาหลแต่ผืนแผ่น ดลเท้าแท่นพรหมโกษ ดาลอุโฆษครรชิต บผวนผิดเปนดยวด้วยกนน โสดแล

๏ ปวีสทฺเทน เทโว ตชฺชนฺโต อันว่าอากาศคเครง ลเวงลวลบดลด้วยเมทนีย มีสับทสํนยง กรยงรงม ประนมโอนโอนต แต่ท้าวผู้เปนศรีสุคตพงษ์ องค์พุทธางกูรบพิตรน้นน ขณิกวสฺสํ วสฺสิ อันว่านํ้าฟ้าฟากเมืองสวรรค ชื่อขณิกพรรษธารา ก็ตกลงมา โสดแล อกาลวิชฺชุลตา นิจฺฉรึสุ อันว่า ฟ้าแมลบเมลืองเนือง ก็อือบนนฦๅสยงสับท ประดับด้วยเมฆทลา เวหาเห็นกระช่าง แสงใสสว่างทุกทิศ โสดแล หิมวนฺตวาสิโน สีหาทโย จตุปฺปทา สกลหิมวนฺตํ เอกนินฺนาทํ กรึสุ อันว่าสัตว์สี่ตีนท้งงหลายเปนต้นว่าสีหก็ลืมอาหาร สารลืมหญ้าแลนํ้า เนื้อก็บกลํ้ากลืนกลยง สยงเสือโคร่งกบคำราม บด้อมดามเอาทราย ตื่นตนตายตรดก ครุฑก็ลืมฉกฉวยนาค ประจากใจรันทด หัศดีลึงค์ก็ลืมคาบคชเปนเหยื่อ เมื่อธให้พระราชกุมารเปนทาน ดาลอรรศจรรยาดิเรก เอกนินนาททุกที มีสยงสับทท่ววหิมพานตประเภทน้นน เอวรูปํ ภึสนกํ อโหสิ อันว่าการพนนฦกนิพึงแสยง ก็สํแดงแดนโลกไตร แผ่นดินไหวฟ้าไห้ เมืองเทพก็ไข้ขวนนป่า สัตวท้งงป่าบรดิรพ สยบอาดมาดูร ด้วยนเรนสูรลสองกระษัตรย์ อนนจะได้พลัดพระบาท เจ้าจอมนารถพระบิดามารดาท่านน้นน อมฺโภ พฺราหฺมณ ปุตฺเตหิ เม สตคุเณน สหสฺสคุเณน สตสหสฺสคุเณน สพฺพญฺญุตาณเมว ปิยตรํ พระมหาบุรุษราช ก็มีพระสาศนดงงนี้ ดูกรชีชูชกาจารย์ อันว่าสรรเพชดาชาณนี้เปนที่รัก แห่งกูนักในสงสาร มีประมาณบน้อย ได้ร้อยเท่าพนนแสนทวี กว่าสองกุมารกุมารีกูนี้แล ตสฺสตฺถาย อทาสิ อันว่ากูให้ราชกุมารท้งงสอง ปองเปนทานแก่พราหมณ์ผู้หืนโหจ เพื่อประโยชน์แก่สรรเพชดาชาณ อนนจะเอาสัตว์สงสาร พ้นจากทุกข์น้นน มหาสตฺโต ทานํ ทตฺวา อันว่าพระมหาสัตว์ คร้นนธให้สองราชกุมาร ไปเปนทานแก่พราหมณ์ แลแล้ว อโห สุทินฺนํ วต เม ทานนฺติ ปีตึ อุปฺปาเทตฺวา ท้าวธก็เกอดปรีดาภิรมย์ ชมชื่นหื่นหรรษา ก็มีอัทยาศรัยด้วยคำ ดงงนี้ ดงงจริงอันว่าทานกูให้ด้วยดี เพื่อสองกุมารกุมารีกูรักนัก กูก็จะชักให้เปนทาน ด้วยง่ายน้นน กุมาเร โอโลเกนฺโต อฏฺาสิ ท้าวธก็แลมลัก พิศพระภักตรพระราชกุมาร ท้งงสอง อยู่แล ชูชโกปิ วนคุมฺพํ ปวิสิตฺวา ส่วนชูชกพราหมณ์ ก็เข้าไปววามยงง ทำทุมไพรป่าน้นน วลฺลึ ทนฺเตหิ ฉินฺทิตฺวา มนนก็กัดเอาเชือกเขาเถาวัลลิ์ ด้วยฟนนมนนโสดแล อาทาย กุมารสฺส ทกฺขิณหตฺถํ กุมาริกาย วามหตฺเถน สทฺธึ เอกโต พนฺธิตฺวา ก็เอามากรหวัดมือราชชาลีเบื้องขวา พาไปกรหวัดมือราชกัณหาเบื้องซ้ายหม้นน ก็ฝ้นนเปนกลยวดยวด้วยกัน โสดแล ตเมว วลฺลิโกฏึ คเหตฺวา พราหมณ์ก็กุมปลายเชือกเขาข้างหนึ่ง แกว่งอยู่ซึ่งจะหวงงตีสองกษัตริย์น้นน โปถิยมาโน คเหตฺวา ปกฺกามิ มนนก็ตีราชกุมารท้งงสอง จำนำจำนองเอาไป โสดแล ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถาอาห ฯ

๏ สตฺถา พระสาศดาตถาคต ถึงแก่สํบทจรรยา ก็บันทูลคาถาดงงนี้ ตโต โส พฺราหฺมโณ ลุทฺโท ดูกรอารย รํ่าถึงชูชกาจารยใจโลภ เถ้าลโมบมักสิ้นกว่าชื่นแล ลตํ ทนฺเตหิ ฉินฺทิย มนนก็กัดวัลหร้ยนหร้ยน ด้วยฟนนห่างห้ยนหักครึ่งน้นน ลตาย หตฺเถ พนฺธิตฺวา มัดมือสองสายสวาดิ ด้วยวัลคาดก็จำ แล่นแล ลตาย อนุมชฺชถ ตามตีหลงงสองเจ้า ด้วยเชือกเถาถือไป น้นน ตโต โส รชฺชุมาทาย เมื่อน้นนเถ้าลิ้นลาตาเหลือก ถือปลายเชือกซาวตามคคร่องแล ทณฺฑญฺจาทาย พฺราหฺมโณ กุํไม้เท้าทายกว่า คำรามว่าเวอยไป อย่าอยู่เลอย อาโกฏยนฺโต เต เนติ จับวัลวายสองอ่อน บให้หย่อนทุกที่ อย่างน้นน สิวิราชสฺส เปกฺขโต ตามตีสองกำพร้า ต่อหน้าราชรนตาย ดด่าวแล เตสํ ปหฏปหฏฏฺาเน ฉิชฺชติ เมื่อน้นน หลงงสองกษัตริย์ อ่อนคือสำลี คร้นนพราหมณ์ตี ก็ปรีเปนเลือดแล โลหิตานิ ปคฺฆรนฺติ อันว่าเลือดสองกุมารไหลออกสรสรก เมือเถ้าชูชกตามตี ทุกคาบน้นน ปหรณกาเล อญฺมญฺสฺส ปิฏฺึ เทนฺติ เมื่อมนนตีเจ้าผู้พี่ไส้น้องหญิงเอาหลงงนี้มาป้อง เมื่อมนนตีเจ้าผู้น้องไส้ พี่ชายเอาหลงงนี้มาก้นน ถ้อยรองวัลวายฟาด เพื่อสองราชกรุณาแก่กัน โสดแล เอกสฺมึ วิสมฏฺาเน พฺราหฺมโณ ปกฺขลิตฺวา ปติโต เมื่อน้นน ชูชกพราหมณ์ ไปววามบสดวก ตีนแพลงพลวกก็สดุด เถ้าก็โทรมทรุดเท้าล้ม ก้มหน้าในผืนแผ่น ที่ดอนแดนดินดาน บราบน้นน กุมารานํ มุทุหตฺเถหิ ถทฺธวลฺลี คฬิตฺวา อันว่าเชือกเขาไสแขงขด มือราชเอารสท้งงสองอ่อน เชือกน้นนก็ดาลหย่อนหลุ้ยจากมือ ลม่อมแล เต โรทมานา ปลายิตฺวา เมื่อน้นนสองกุมารกุมารี ทนแก่พรหมณ์ตีบมิได้ ร้องไห้แล่นหนีพลาง โสดแล มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ อคมํสุ ก็แล่นไปรรงงผงงไปรรวว กลววพราหมณ์ตีพราหมณ์ด่า ด้นนดงป่าไป ยงงสำนักนิ์พระมหาสัตว์ โสดแล ฯ

๏ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระไตรโลกยมุนีนารถ ก็ประมวล ชาติชาฎก พระดิลกบันทูลคาถา แก่จตุราพิธบรรสัษยท้งงหลาย ดงงนี้ ตโต กุมารา ปกฺกามุํ ดูกรสงฆ์ สองสูรยวงษ์ก็คลาไคลไปด้วยพราหมณ์แล พฺราหฺมณสฺส ปมุญฺจิย พ้นมือพราหมณ์ยาจก เถ้าสรสรกอกขน ทูรลักษณทุกแห่งแล อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ มีนํ้าตาไหลหล่อ ไห้ยงงพ่อพระฤๅษี ท่านแล ปิตรํ โส อุทิกฺขติ เลงหน้าพ่อมลัก เจ็บใจภักมม่าว โสดแล เวธมสฺสตฺถปตฺตํว ยรรอกองค์อนาถ พยงลำลาศใบโพอ่อนน้นน ปิตุ ปาทานิ วนฺทติ กราบสยบ ซบเหนือบาท ไทปิตุราชฤๅษี สิทธิแล ปิตุ ปาทานิ วนฺทิตฺวา ไห้พิลาปลาลศ ไหว้บววบทพระพ่อ แล อิทํ วจนมพฺรวิ ยงงความทุกข์เท่าฟ้า กำพร้าพ่อก็ทูลพิทธ ดงงนี้ อมฺมา จ ตาต นิกฺขนฺตา บพิตร ออกนางตูไปป่า แต่เช้าล่าเดอรดง โสดไส้ ตุวญฺจ โน ตาต ทสฺสสิ ท้าวธบมิเห็นแก่ตูข้าก็ดี จงธเห็นแก่ออกนางมัทรีท้าวแม่ ดงงฤๅแลมาให้ พราหมณ์แก่โบยตี ดงงนี้ ยาว อมฺมํปิ ปสฺเสมุ เมื่อได้เห็นออกท้าว จากที่ด้าวดงมา เมื่อน้นน อถ โน ตาต ทสฺสสิ เมื่อน้นนธเวนตูผู้ลูก ช่างพราหมณ์ผูกเผือไปธพ่อฮา อมฺมา จ ตาต นิกฺขนฺตา บพิตรออกนางตูจากพณหวว แต่ชรมววไปป่า ไส้ ตฺวญฺจ โน ตาต ทสฺสติ ดงงฤๅท้าวธมาทำใจมล่อยให้ลูกน้อยพ่อ แก่พราหมณ ดงงนี้ มา โน ตฺวํ ตาต อททา บพิตร ท้าวธอย่าพาให้ตูไปแก่พราหมณ์ ขออยู่ยามดยวก่อนรา ยาว อมฺมาปิ เอติ โน หว่าออกท้าวตูเต้าแต่ป่า เล่าลาเพลูกรา ตทายํ พฺราหฺมโณ กามํ ช่างทำได้โดยโกรธ เถ้าทำโทษโดยกรรมก่อนเทอญ วิกฺกิณาตุ หนาตุ วา แม้มนนข้ามนนขาย จะก้มหน้าตายโดยบาปแล พลงฺกปาโท อทฺธนโข บพิตร พราหมณ์นี้แข้งคดเล็บห้ยน หน้าครึ่งท้ยนทุรลักษณ์โสดไส้ อโถ โอพทฺธปิณฺฑิโก อนึ่งฅอเปนอนนออกพอก เถ้าเถลง หนอกหน้าญาณ อีกโสด ทีโฆตฺตโรฏฺโ จปโล ปากบนปกตํ่า ลิ้นลลํ่าลายไหลออกแล กฬาโร ภคฺคนาสโก จรหมูกหักคดเคี้ยว ฟนนงอกข้ยวเสมอหมู ทอดน้นน กุมโภทโร ภคฺคปิฏฺิ หลงงฺ หักเห็นโครงเปล่า มีท้องเท่าไหหาม โสดแล อโถ วิสมจกฺขุโก ตาขวาขวิดเบื้องบน ตาซ้ายสลนตกตํ่าแล โลหมสฺสุ หริตเกโส มีหนวดพยงหลงงเคา ผมบางเทาเห็น แล่นแล วลีนํ ติลกาหโต ขี้แมลงวนนเหลือแล่ ทุกกระแบ่เนื้อบเห็น เปล่าเลยย ปิงฺคโล จ วินโต จ ตาพรแววแมวหลอก เอาหลงงคอกคดฅอ อีกโสด วิกโฏ จ พฺรหา ขโร หนงงหยาบสุรสยงสับท ดูก็กรกรับกรกรยบ โสด อชินานิปิ สนฺนทโธ หนงงลายหมายเสือป่า อายพร้อยล่าเลงไพร ทุกแห่งแล อมนุสฺโส ภยานโก รอยรูปยักษ์บรู แปรเพศผู้เผือกลวว กว่าชื่อแล มนุสฺโส อุทาหุ ยกฺโข บพิตรแม้มีผู้ถามว่า พรหมณ์ผู้นี้คนฤๅยักษ์ บมิรู้จักเฉลอย โสดเลอย มํสโลหิตโภชโน กินเนื้อเลือดเต็มปาก พยงพุงครากบอาย อิ่มเลอย คามา อรญฺมาคมฺม จากถิ่นฐานบ้านอยู่แส้งมาสู่สำนักนิ์เรา ในป่านี้ ธนํ ตํ ตาต ยาจติ แส้งมาขอตูข้าท้งงสอง เสมอทองแท่งท้งงคู่แล นียมานา ปิสาเจน บพิตร ยังอ่อนน้อยเอารศ เถ้ารากษษพาไป พ่อฮา กินฺนุตาต อุทิกฺขสิ ดงงฤๅท้าวทเลงดูอยู่ ให้เถ้าทรู่ตูไป ดงงนี้ อสฺมา นูน เต หทยํ หฤทยท้าวธบอ่อน พยงหินท่อนผาผืนใหญ่น้นน อายสํ ทฬฺหพนฺธนํ ตีเหล็กเสรกสักหม้นน ด้วยหมื่นช้นนตรึงตรา อีกโสด โย โน พทฺเธ น ชานาสิ ท้าวธบมิรู้ บมิเห็นตูข้า ที่เถ้าบ้าบาย จำไป นี้นาท้าว พฺราหฺมเณน ธเนสินา เถ้าจับสามรวามสี่ ขึ้นทุกที่เรือนขอ เขยอบแล อจฺจายิเกน ลุทฺเทน ปากแขงขอทีใด ลไลโลภ โลมเอา ทุกแห่งโสด โย โน คาโวว สุมฺภติ บพิตร มนนตีตูเครื่องตาย พยงวววควายจำแล่นแล อิเธว อจฺฉตํ กณฺหา อันว่านางน้องนารถกัณหา จงอยู่ด้วยพระราชมารดา ก่อนรา น สา ชานาสิ กสฺมิญฺจิ น้อยๆ ยยววจะลำบาก เพราะบรู้ความยากความทุกข์ในโลกยนี้ มิคีว ขีรสมฺมตฺตา ยูถา หีนา ปกนฺทติ ฯ เทว ข้าแต่ท้าวผู้ส้างสํโพธิ์ อนนจะหวงงโปรดสัตว์ท้งงหลาย มิคีว เมาะ ยถา มิคิโปตกา ดงงฤๅด่งงลูกทรายอนนอ่อน ขีรสมฺมตฺตา อันยังเร่ร่อนร้องกินนม ยูถา หีนา อนนอารมภพลัดเพื่อน อยู่กลางเถื่อนตววดยว มาตรํ อปสฺสนตี แลหลยวหาแม่จไจ้ ที่แหล่งไหล้บมิเห็น สุสฺสิตฺวา เปนเอโกกำพร้า เจ็บใจอ้าอาดูร กนฺทติ เมาะ โรทติ แลไห้อาสูรเสาะแรง ขีรตฺถาย เพื่อแรงใคร่กินนม ชมรักษ์แม่คค้อย อยํ กณฺหา อันว่าอ่อนน้อยนารถกัณหา พงาขวัญนี้นาพ่อ มาตรํ อปสฺสนฺตี คร้นนบมิเห็นหน้าหน่อแม่มัทรี กนฺทิตฺวา พยงพาศบธารีนองเนตร สุสฺสิตฺวา มริสฺสติ ยสฺมา มีหฤทยแห้งเหตุใดแล จะตายแล ตสฺมา การณา เหตุการณ์น้นนแท้ข้าจึ่งทูล ตฺวํ อันว่าพระนเรนสูรผ่านเผ้า เทหิ เชอญพณหวว เจ้าธประสาท มํ เอว แต่น้อยนารถชาลี พฺราหฺมณสฺส แก่พราหมณ์ผีเผ่ายักษ์ อหํ อันว่าข้าผู้จะหวงงพำนักนิในพระบาท ไทธิราชทรงธรรม คมิสฺสามิ รอยเปนกรรมบาปข้า ก็จะค่อยก้มหน้าไปตามพราหมณ์ อยํ กณฺหา อันว่านางนงรามราชกัณหา ลลาใจหนุ่มเหน้า โหตุ จงให้อยู่เฝ้าพระบาท อิธ เอว าเน ในอาวาศพระกุฎี จงอย่าให้พระแม่มัทรีลิงโลดรา เอวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต กิญฺจิ กเถสิ ในเมื่อเจ้าชาลีทูลพระกรุณา ท้าวธก็บมิจรรจาน้อยเลอย ตโต กุมาโร มาตาปิตูนํ อารพฺภ ปริเทวนฺโต อาห อนนดับน้นน อันว่าเจ้าชาลี จะเฉพาะแก่พระราชบิดามารดา อาดูรไห้พิลาปอาบนํ้าตาแครงครํ่ารํ่าไปมา ก็สวดคาถาด่งงนี้

๏น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ ทุกข์สงสารแห่งห้อง ใช่จะต้องแต่ตู นิ้วใส้ ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ สิ่งคนเดอนดินฟ้า ทุกถ้วนหน้าโสดเสมอกนน โสดไส้ ยญฺจ อมฺมํ น ปสฺสิสฺสํ ทุกข์ทำงลเหลื่อแหล่ เพราะบเห็นหน้าแม่มัทรี ลูกเลอย ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโต ทุกข์นี้เจ็บร้อยเท่าพนนทวี ยิ่งพราหมณ์ตีพราหมณ์ด่าแล น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ อันว่าทุกข์ ทำงลทลโทษ ใช่จะได้โสดแก่ตู นี้นาท้าว ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ คนท่ยวท่ววไตรภพ ย่อมได้สํอบอาดูร ดุจนี้ ยญฺจ ตาตํ น ปสฺสิสฺสํ ทุกข์อนนบมิเห็นพระบิตุราช เจ็บพยงขาดใจตาย แลนาเจ้า ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโต ทุกข์เจ็บแสนสิ่ง ร้ายร้อยยิ่งพราหมณ์ตีด่าน้นน สา นูน กปณา อมฺมา อ้าด่งงจริงออกท้าวไท ร้อยรู้บไห้หารา ฤๅอิ่มเลอย จิรรตฺตาย รุจฺฉติ ราตรีตีอกไห้ ยยวออกไท้ตรอมตาย นี้นาเจ้า กณฺหาชินํ อปสฺสนฺตี เพราะบมิเห็นแก้วกัณหาอ่อนน้อย ลห้อยหวงงใจถึง ทุกเมื่อแล กุมารึ จารุทสฺสนึ เปนสาวน้อยนงโพธ หน้าบววโบษบูรณจันทร จแจ่มน้นน โส นูน กปโณ ตาโต ด่งงจริงพระราชบิดาเจ้าหล้า ร้อยจะเปนกำพร้าพรากสองรา แลนาเจ้า จิรรตฺตาย รุจฺฉติ คร้นนคำนึงราราช ก็จะไห้หิ้วสวาดิหว่นนคืน ฤๅถอยเลอย กณฺหาชินํ อปสฺสนฺโต แลล่องใดลิงโลจ เพราะบมิเห็น สร้อยสาโรช แก้วกัณหาพี่นี้ กุมารี จารุทสฺสนึ โฉมหนุ่มหน้าหน้ารักษ์ อุ้มใส่ตักเต็มใจพ่อแม่แล สา นูน กปณา อมฺมา ดงงจริงออกท้าวแม่ รอยตรอมแต่ตนดยวอยู่แล จิรํ รุจฺฉติ อสฺสเม ตูมตีอกออกไห้ ยยวแม่ไข้ขวนนอ่อน อรฮา กณฺหาชินํ อปสฺสนฺตี แลล่องใดเปนเปล่า เพราะบเห็นหน้านางน้องเล่าโลมใจ แม่แล กุมารึ จารุทสฺสนึ หน้าสรแล่ม แก้มใส โฉมเอาใจเจ้าแม่นี้ โส นูน กปโณ ตาโต ด่งงจริงท้าวผ่านเผ้า พ่อออกออกเจ้าก็จะเปน ปล่ยวแล จิรํ รุจฺฉติ อสฺสเม อยู่อาวาศอ้างว้าง ไห้ช้าง ช่วววนนคืน ฤๅถอยเลอย กณฺหาชินํ อปสฺสนฺโต ถ้าตูหนคแคล้ว เพราะบเห็นหน้า แก้วกัณหา พระพี่นี้ กุมารึ จารุทสฺสนึ เล็งพิไลยพิลาศ โฉมสอาจเอาใจชื่นแล สา นูน กปณา อมฺมา ด่งงจริงแม่มัทรี ดาบศินีนอนปล่ยวแล จิรํรตฺตาย รุจฺฉติ รยก รับขวนนคืนคํ่า ไห้ร้องรํ่าหารา ฤๅขาดเลอย อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา ลันลุงอกอาเปรญ เจ็บลำเค็ญครวญสวาดิแล นทีว อวสุจฺฉติ ธรงกัน แสงครวญคราง ดุจบึงบางบกขอดน้นน โส นูน กปโณ ตาโต ด่งงจริงอยู่พระพ่อ ท้าวหน้าหน่อจักเปนปล่อวแล จิรรตฺตาย รุจฺฉติ นํ้าตาตกพพฤก รํ่าฦกสองรา ฤๅขาดเลย อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา ปรานีอกออกไหม้ คืนคํ่าไห้หารา แลแม่ฮา นทีว อวสุจฺฉติ คือแม่นํ้าน่านขาดบกแปลนหาดหายวงงขอดน้นน อิเม เต ชมฺพุกา รุกขา อนี้ต้นหว้าหวานกรป่ำ ลูกสุกกํ่าแกมใบ อยู่แล เวทิสา สินฺธุวาริตา ยาง ทรายลัดลำถ่าว ศาขาท่าวเทอญสินธุโสดแล วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ เสียดายพฤกษ ต่างๆ เกอดสรล่างสรหลอนงามในที่นี้ ตานิ อชฺช ชหามเส อ้าวนนนี้เราจะจาก แหล่งไหล้ พลัดหมู่ไม้มีพรรณ พิเศศน้นน อสฺสตฺถา ปนสา เจเม โพพนมขนุนขนาด อยู่ในอาวาศนี้เห็นงาม โสดไส้ นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา ไซรซรมรมดงดาษ ขวิดขว้นนขาดตกดิน อยู่แล วิวิธานิ ผลชาตานิ ดอกไม้ ก้ยวเกษา ลูกไม้ราแรง เสพยนี้ ตานิ อชฺช ชหามเส วนนนี้เราจะเสียสวนมิ่ง ดอกไม้สิ่งสาผล แลนาเจ้า อิเม ติฏฺนฺติ อารามา ใบเพลดพลวงกิ่งก้าน ทุกถ้านอยู่ ทุกสถานโสดไส้ อยํ สีตูทกา นที อกราร้อนท้งงคู่ แม่นํ้าอยู่เย็นใจ โสดไส้ ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ที่ราแรงประพาศ นํ้าห้วยหาศวงงวล ใหญ่น้นน ตานิ อชฺช ชหามเส วนนนี้ก็จะจาก ไม้ไหล้มากก็จะเสีย แลนาเจ้า วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ อันว่าสร้อยสรพู่ต่างๆ บานกร ช่างแซงใบ อยู่ไส้ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต งอกข้างเขาผาแผ่น ดวงตรแบ่นบานงาม กว่าชื่นแล ยานสฺสุ ปุพฺเพ ธาเรม ดอกซ้อนแซมเกล้าเกษ หอมพิเศศ เสาวคนธิกน้นน ตานิ อชฺช ชหามเส ไพโดรดวงดอกแก้ว วนนนี้เรา จะแคล้วคลาไปแลนาเจ้า วิวิธานิ ผลชาตานิ นานาพรรณลูกไม้ ในแหล่งไหล้ลืมกิน อยู่แล อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต เหนือเขาสูงสุดฟอด ใบญ้อมญอดยงงงาม อยู่แล ยานสฺสุ ปุพฺเพ ภุญฺชาม ลูกไม้ราแรงเสพย์ หวานกรเอบโอชา รศน้นน ตานิ อชฺช ชหามเส อ้าวนนนี้เราก็จะนิราษ ร้างผลชาติท้งงหลาย เหลือแหล่นี้ อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา อนี้รูปช้างผู้ผงาจหน้า รูปม้าย่ววยงงงาม อยู่แล พลิพทฺธา จ โน อิเม อนี้ รูปวววเพราะพ่อสร้าง เจ้าช้างช่างโลมรา แม่ฮา เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม เคอยสองราแรงเหล้น บห่อนเว้นทุกวนน แม่ฮา ตานิ อชฺช ชหามเส ท้งงรูปสัตว์ก็จะร้าง ท้งงรูปช้างก็จะโรย แลนาเจ้า เอวํ ปริเทวมาโน สทฺธึ ภคินิยา เจ้าชาลีก็ไห้รํ่าไรไปมา ด้วยเจ้ากัณหา อนนเปนน้องพงาตนเท่า ด่งงน้นน ฯ

ชูชโก อาคนฺตวา โปเถนฺโต คเหตฺวา ปกฺกามิ อันว่าชูชก พราหมณ์บาบี ก็ตีราชกุมารท้งงสอง ครองเอาไป โสดแล ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระไตรโลกยมุนี ศรีสุรินทราทิตพงษ์ ดำรงพระจรรยาปีฎก พระดิลกบันทูล คาถา ด่งงนี้ นียมานา กุมารา เต ดูกรสงฆ์ สองสายสวาดิเจ้าหล้า พราหมณ์ใจ กล้าแกลเอาไป แลทายฮา ปิตรํ เอตทพฺรวุํ ยงงคำสองน้อยนารถ ทูลแด่พระบาท ไททรงธรรม ด่งงนี้ อมฺมํ อาโรคฺยํ วชฺชาสิ เชอญธบอกแต่ออกท้าวไท้ ว่าตูบไข้ บโสกบเสบอย ทุกข์ทุกเมื่อไส้ ตฺวญฺจ ตาต สุขี ภว ส่วนพระบาทไส้จงอยู่เสวยศุข ส่วนความทุกข์ไว้ตูข้าจะทนเอาธพ่อฮา อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา รูปช้างดำตววโตรต รูปแสะโสดสิงยงง ในที่นี้ พลิพทฺธา จ โน อิเม รูปวววถึกวววเถื่อน ป้นนเปนเพื่อนยลยงงอยู่แล ตานิ อมฺมาย ทชฺชาสิ รูปสิงห์สัตว์เหลือแหล่ จงธให้แก่ท้าวแม่มัทรีโสดเทอญ โสกนฺเตหิ วิเนสฺสติ ก็จะสะโสกาชรวรซรูป เพราะเมื่อบเห็นหน้า รูปต่างตาแลนาท้าว อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา รูปลาฬ่อช้างช้อย แห่งตูข้าน้อยท่านสองนี้พ่อฮา พลิพทฺธา จ โน อิเม อนึ่งอันว่า รูปพฤษภเสาวภาคย์ แห่งตูข้าน้อยมากมี ในที่นี้ ตานิ อมฺมา อุทิกฺขนฺติ คร้นนออกท้าวธได้เห็น รูปอนนป้นนเป็นตวว อยู่นี้ โสกํ ปฏิวิเนสฺสติ ท้าวธกจส่างโสกานล อนนกงงวลแก่ตูนี้ โสดแล ฯ มหาสตฺตสฺส ปุตฺเต อารพฺภ พลวโสโก อุปฺปชฺชิ อันว่าโสกานล พหลด้วยกำลงงอนนเสนห แก่สองพงาเอารสรัตน ก็เกอดแก่พระโพธิสัตว์ มากแล หทยมํสํ อุณฺหมโหสิ อันว่าหฤทยพัศดุ แห่งพระโพธิสัตว์ก็ร่อนผผ่าว คือไฟล่าวลามองค์ ท่านน้นน โส โสเกน เกสรสีเหน คหิตมตฺตวารโณ วิย ราหุมุเข ปวิฏฺจนฺโท วิย กมฺปมาโน อันว่าพระโพธิสัตว์ก็มีองค์อนนส่นนด้วยโสกสาหศ ดุจคชอนนตกมนน แลราชสีหผรรผาดได้ คร้นนคาบไว้ด้วยดี ผิบมีดุจพระจันทร อนนอำไพรู และเข้าในปากราหู โสดแล สกภาเวน สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺโต ธก็บมิอาจที่จะทรงพระองค์อยู่ได้ โสดเลอย อสฺสุปณฺเณหิ เนตฺเตหิ ธก็มีพระเนตรท้งงสอง อนนนองด้วยนํ้าตา ถ่งงลงมาบมิขาดเลอย ฯ ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กลูนํ ปริเทวยิ ธก็เสด็จเข้าในบรรณศาลา ฟายนํ้าตาลห้อยถึงลูกน้อยท้งงสอง อนนพราหมณ์จำนำจำนองเอาไป อาลัยราชนักหนา โสดแล ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระศาสดา จุลาโลกคุรู สวยมภูญาณนุสนธิ ก็นิพนธคาถาดงงนี้ ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กลูนํ ปริเทวยีติ ฯ ภิกฺขเว ดูกรภิกษุท้งงหลาย ตโต รํ่าถึงนิยายเมื่อน้นน เวสฺสนฺตโร ราชา อันว่า เบื้องบ้นนพระแพศยันดรบรมนารถนายก ขตฺติโย อนนเปนดิลกโลกจุธามหากษัตราธิราช ทตฺวาน คร้นนธปรสาทแล้วด้วยดี ทานํ เมาะ ปุตฺตทานํ สองราชกุมารกุมารี เผ่ากษัตริย์เปนทาน พฺราหฺมณสฺส แก่ชูชกาจารย์ใจเพชร ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา และท้าวธก็เสด็จเข้าไป ยงงบรรณศาลาลยแห่งพระองค์ ปริเทวยิ ก็ทรง กันแสงแครงครํ่า ไห้ร้องรํ่าไปมา กลูนํ เมาะ การุญฺสญฺิตํ อนนกอปรด้วยกรุณา ลาลศ เพื่อเสนหแก่พระราชเอารสท้งงสอง พระองค์ท่านน้นน ตโต ปรํ มหาสตฺตสฺส วิลาปคาถา นาม โหนฺติ จำนยรแต่นี้ไป อันว่าอาการการุญภาพ พิลาปลาลศ กำสดกำสรวล ครวญแก่สองเสนหา ก็สวดคาถาดงงนี้ ฯ

กนฺวชฺช ฉาตา ตสิตา อุปรุจฺฉนฺติ ทารกาติ ฯ เทฺว ทารกา อันว่าลูกพงากู ท้งงสองเจ้า กนฺวชฺช ฉาตา ปานี้รอยอยากเข้าอีกอาหาร ตสิตา เมาะ ปิปาสิตา ปานี้รอยอยากนํ้าหิวหอบ อุปรุจฺฉนฺติ เมาะ อุปคนฺตวา โรทิสฺสนฺติ ฯ อุปคนฺตฺวา แลจะเข้าไปปลอบไปหา กถนฺนุ มาตรํ พระราชมารดาตนใด อญฺํ วา เมาะ อญฺาติกํ วา คนใครผู้อื่น ผู้ไกลอนนใช่ญาติ โรทิสฺสนฺติ แลจะไห้หิวสํวาศวอนขอ โภชนตฺถาย เพื่อเข้านํ้าพออยาก อนนจะล้ยงปากเปนงาย อชฺช อ้าวนนนี้ สายใจเจ้าพ่อ และจะไปแปลกหน้าต่อคนใด เลอยลูกฮา ฯ

สายํ สํเวสนากาเล โก เน ทสฺสติ โภชนํ ฯ โก ปุคฺคโล อันว่าบุทคลตนใด น้นนโสด ทสฺสติ โภชนํ แลจะให้ข้าวนํ้าโภชนาหาร เนสํ ทฺวินนํ กุมารานํ แห่ง สองกุมารเจ้าพ่อ สํเวสนากาเล เมาะ มหาชนสฺส ปริโภชนกาเล นับหน่อถ้าดูหน ในกาลเมื่อมหาชนอยากเข้า สายํ เมาะ สายณฺหํ ยามชายเลาลำงาจ ในเมื่อจะใกล้สนโธยบาทคล้อยอัศฎงคตน้นน ฯ กนฺวชฺช ฉาตา ตสิตา สองอยากนํ้าอยากข้าววนนนี้ จะเสด็จไปสู่สำนักนิออกเจ้าตนได้เลอย ลูกฮา อุปรุจฺเฉนฺติ ทารกา ไห้ห่อนวอนอักแอ่ ใครจะเปนพ่อเปนแม่ ล้ยงโลมสองกษัตริย์ พ่อเลอย สายํ สํเวสนากาเล เรื่อยเรื่อยสนโธยบาท ปานี้ฝูงราษฎร์จะใกล้กินเพรา โสดเลอย อมฺม ฉาตมฺห เทถ โน ใดใครจะเปนที่วิงวอนแห่งสองเจ้า ว่าตูอยากนํ้าแลเข้าลูกจะขอกินรา แม่ฮา กถนฺนุ ปถํ คจฺฉนฺติ หนทางหกสิบโยชน์ ด่งงฤน้อย นงโพธพ่อจะไปรอดเลอย ปตฺติกา อนุปาหนา เสียเกือกทองรองบาท บัดนี้สองเจ้ายาตรยินแคลน แก่พ่อแล สนฺตา สูเนหิ ปาเทหิ ตีนพองสองเดอนยาก เจ็บลำบากเจ้าใครจะเห็น โสดเลอย โก เน หตฺเถ คเหสฺสติ คนใดเลยและจะเปนญาติ แลจะจูงสองรักราชแก้วกูไป โสดเลอย ฯ กถนฺนุ โส น ลชฺเชยฺย เถ้าทูรชนทูรชาติ ฤๅบอาผาดแก่กู ผู้พ่อนี้ สมฺมุขา ปหรํ มม ตีลูกรักต่อหน้า กํพร้าพ่อรนตาย ดด่าวแล ฯ อทูสกานํ ปุตฺตานํ สองอ่อนน้อยนฤโทษ เถ้ากริ้วโกรธกุํตี ด่งงนี้ ฯ อลชฺชี วต พฺราหฺมโณ เถ้าบอายบอ่อน หักสามท่อนทูรลักษณ์โหจน้นน

โยปิ เม ทาสีทาสสฺส อญฺโ วา ปน เปสิโย ตสฺสาปิ สุวีหีนสฺส โก ลชฺชี ปหริสฺสติ ฯ โย ชโน อันว่าคนผู้ใดในแหล่งหล้า ทาสีทาโส อนนเปนข้าหญิงชาย อยู่กับอยัาว เม เมาะ มม แห่งกูผู้เปนท้าวแท่นธรณี อสฺส เมาะ ภวติ วา ปน แลมิด่งงน้นน อนึ่งโสด อญฺโ ชโน อันว่าคนผู้เค้าโคตรอื่นไปโดยบงงควร ทาโส อนนเปนค่าบนนทวนไปพายน่า ทาสสฺสาปิ ทาสิยา แห่งหญิงค่าชาย ครอกท้งง หลายฝูงน้นน โยปิ เม ทาสิโย อันว่าเบื้องบ้นนค่าช่วงใช้ผู้ใด สืบกันไปลิวลี่ จตุตฺโถ อนนเปนเคารพย์สี่ข้อยขาด ตสฺส ปติ ทาสสฺส แห่งค่าทาษต่อไปน้นน โก ปุคฺคโล อันว่าบ้นนบุทคลผู้ใด อลชฺชี เมาะ ลชฺชิสมฺปนฺโน อนนกอปรด้วยใจมลากใจดี มีความอนนรู้ลอาย อิติ การณํ ตฺวา อยํ เวสฺสนตรสฺส ทาสปติ ทาโส หมายในใจด่งงนี้แล รู้ว่ามนนว่าค่าครอกแห่งพระเพศยันดร อกฺโกสติ ปหรติ คนผู้ใดจะเทงทรตีด่าผ่าวาย ตสฺส ปติทาสสฺส เมาะ ตํ ทาสํ ปติทาสํ ค่าหญิงชายอนนต่อไป น้นนโสด สุวิหีนสฺส เมาะ อตินหีสฺส อนนหืนโหจนักหนา สมฺมุขา มยฺหํ ดีตต่อหน้าเราผู้เปนท้าวเปนพระยามหากษัตราธิราช ดงงฤๅแล พราหมณ์ใจกาจกลี แลมนนมาตีลูกเต้าเหง้าไท้ ชิแม้นข้าสืบกนนไปเปนบนนทวนก็ดี ก็บควรตีควรด่าแลฯ

วาริชสฺเสว เม สโต พทฺธสฺส กุมินามุเข อกฺโกสติ ปหรติ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสโต ฯ เม ในเมื่อกู สโต อนนเปนดนูยสัตบุรุษ เผ่าพระพุทธเจ้า ท้งงหลายมา วาริชสฺเสว อนนประดุจตัวปลาเปนดดัก พทฺธสฺส มจฺฉฆาฏเกน แลปรมงชักมาร้อยเหงือก กุมินามุเข ในปากเฝือกปากไซ ปสฺสโต ปิยปุตฺเต บไกลอยู่มลัก เลงลูกรักพ่อท้งงสอง อยํ พฺราหฺมโณ อันว่าเถ้าพุงพองพิกเลนทรีย อกฺโกสติ ปหรติ ตีต่อหน้ากูบอาว ทำกริ้วกล่าวบมิขาม วต อยํ พฺราหฺมโณ ดงงจริงพราหมณ์นี้โสด อโห อติทารุโณ โอะไปร้ายพ้นโทษในสงสาร แลใจไปจัณฑาลรบานี อถสฺส กุมาเรสุ สิเนเหน เอวํ ปริวิตกฺโก อุทปาทิ เมื่อน้นนอันว่า ความดำริห์ระบิ ดงงนี้ ก็เกอดมีแก่พระมหาสัตว์ เพื่อกำนัดนิแก่พระราชกุมารท้งงสอง โสดแล พฺราหฺมโณ มม ปุตฺเต อติวิย วิเหเติ อันว่าพราหมณ์นี้ มนนไปบยนบีทา สองเสนหาลูกพงา กูรบานี ฯ โสกํ สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺโต อันว่ากูเพื่อบมิอาจที่จะทลโศกกำเดา เผา กลางอกกูได้ โสดเลอย ฯ พฺราหฺมณํ อนุพนฺธิตฺวา มากูจะผาดผงงสรังไปด้วยฉับ จับจิกครยิกเอาชีพราหมณ์นี้ โสดเทอญ ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา กูก็จะฆ่าด้วยพระ ขรรค์ กูก็จะฟนนด้วยดาบ อย่าให้พราหมณ์บาปบยนลูกกู โสดเทอญ อาเนสฺสามิ เต กุมาเรติ กูก็จะเอาลูกรักกูท้งงสอง จากจำนองจำนำมนนมา จงส่างโสกากู โสดเทอญ ตโต อฏฺานเมตํ กุมารานํ ปีฬนํ อติทุกฺขํ ถัดน้นน อันว่าพระโพธิสัตว์ ก็ดำรัสดงงนี้ อันว่าความลำบากแห่งพระราชกุมารก็เปนภารทุกข์ขุกมาถึงกูจริง โสดแล ฯ ทานํ ทตฺวา ปจฺฉา อนุตปฺโป นาม สตํ ธมฺมํ น โหตีติ จินฺเตตฺวา อันว่าให้ทานดงงนี้แล้วแลจะคิดคืนเอา ก็บมิควรแก่กูผู้เผ่าโพธิสัตว์แต่ก่อน ก็บห่อน เห็น โสดเลอย ตทตฺถโชตนา อิมา เทฺว ปริวิตกฺกคาถา นาม โหนฺติ ชื่อว่าคาถา อันจินดาสองปรการ ก็บพึงจะสํแดงสารอรรถ ดงงนี้ อาทู จาปํ คเหตฺวาน ขคฺคํ พนฺธิย วามโต ฯ

๏ โส เวสฺสนฺตโร อันว่าพระแพศยันดรราช พระบาทไททรงฤทธิ อิติ จินฺเตตฺวา จึงจะมีพิดรกจิตรดงงนี้แลแล้ว อหํ อันว่ากูผู้กล้าแกล้วพระธราธร จาปํ อาทู คเหตฺวาน มากูจะทรงธนูศรสรับเสด็จ ขคฺคํ พนฺธิย วามโต มากูจะผูกตาว เพชรเบื้องซ้าย และจะผุดผ้ายไปตามพราหมณ์ นี้ธฤๅ ฯ อาเนสฺสามิ สเก ปุตฺเต คร้นนกูนิหตให้นาศ ก็จะเอาลูกรักราชแก้วกูมา เล่าเทอญ ฯ ปุตฺตานํ หิ วโธ ทุกฺโข มนนตีสองเสมอทาศ พ่อพยงขาดใจตาย แลลูกฮา ฯ อฏฺานเมตํ ทุกฺขรูปํ ลำบากบยนสองเจ้า ทุกข์พ่อเร้าฤๅเสบอย โสดเลอย ยํ กุมารา วิหญฺเร เด็กใด พราหมณ์ตีด่า พ่อพยงหว่าใจตาย แลลูกฮา สตญฺจ ธมฺมญฺาย โก ทตฺวา อนุตปฺปติ ฯ โก ปุคคโล อันว่าบุทคลผู้ใดน้นนโสด มาทิโส อนนบงงควรส้างสํโพธิ จรรยา ดงงกูมานี้จรหลํ่า อญฺาย เมาะ ชานิตฺวา อนนพรํ่าพรู้พรํ่าตรัส ธมฺมํ สวภาพอรรถธรรมอุดดม สตํ เมาะ ปุพฺเพ โพธิสตฺตานํ แห่งปรถมโพธิสัตว์ท้งง หลาย ฯ ปุตฺเต วา ทตฺวา ลูกหญิงชายธให้แล้ว ปิยภริยํ วา ท้งงเมียแก้วแก่นอนน สงวน อนนควรรักควรใคร่ ยาจกานํ แก่ยาจกผู้มาใฝ่ครางขอ อนุตปฺปติ เมาะ ปจฺฉา นุตปฺโป แลจะพอกินแหนง แคลงที่จะคืนเล่า น โหติ ก็บมิควรแก่กูผู้เผ่าโพธิสัตว์ ผู้จะหวงงตรัส แก่สรรเพชดาญาณ ในโลกนี้ โส กิร ตสฺมึ ขเณ โพธิสตฺตา นํ ปเวณึ อนุสฺสริ ดงงได้ยินในกษณน้นน อันว่าพระโพธิสัตว์ก็คำนึง รำพึงถึงบุรพประเพณี โพธิสัตว์อนนกำนัดนี้ที่จะให้ทานท้งงหลาย โสดแล ฯ ตโต สพฺเพสํ โพธิสตฺตานํ อันว่าพระโพธิสัตว์ก็รำพึงดงงนี้ อันว่าพระโพธิสัตว์แต่ก่อน อนนบห่อนให้ทาน ห้าปรการหากบห่อนได้ โสดเลอย ธนปริจฺจาคํ คือให้ทรัพย์อนนปรมาณ เปนทานน้นน องฺคปริจฺจาคํ คือองคาพยพสพสรรพางค์ แลธวางให้เปนทาน โสดแล ชีวิตปริจฺจาคํ คืออาตมชีวิตร แลธปลิดให้เป็นทาน ด่งงนี้ ภริยปริจฺจาคํ คือเมียอนนรัก แลธชักให้เปนทาน นิวใส้ ปุตฺตปริจฺจาคํ คือลูกอนนเสมอหน่วยตาท้งงสอง แลธปองให้เปนทานน้นน ฯ อิเม ปญฺจ มหาปริจฺจาเค อปริจฺจชิตฺวา แม้โพธิสัตว์ท้งงหลายบมิได้ ให้มหาปริตยาคทานห้าปรการ นิ้วใส้ พุทฺธภูตปุพฺพา นาม นตฺถิ แลจะได้เปนพระพุทธอุดดมเสร็จ สรรเพชญ์ชาณ ก็บห่อนมีมา ในโลกนี้ ฯ

๏ อหํปิ เตสํ อพฺภนฺตเร อนุปวิฏฺโ พ้นนกูนี้ก็เข้าในแล้ว กแห่งพระ โพธิอนนอุบัติทงงหลายแต่ก่อนน้นน ฯ มยา ปุตฺตธีตโร อทตฺวา อันว่าคร้นนบมิ ได้ปรสาท อาตมบุตรหญิงชายหมายเปนทาน นิวไส้ น สกฺกา พุทฺเธน ภวิตุนฺติ จินฺเตตฺวา กูก็บมิอาจที่จะได้เปนพระ ชนะแก่เบญจพิธมาร ผลาญเกลศสหสรที่ ยัทธได้ โสดเลอย กึ ปท ตวํ เวสฺสนฺตร ปเรสํ ทาสตฺถาย ทินฺนปุตตานํ ทุกขภาวํ น ชานาสิ พระโพธิสัตว์ก็กล่าวแก่พระองค์ ดงงนี้ ดูกรเจ้าแพศยนนดร อนนว่าท่านดงงฤๅ แลบมิรู้สวภาพลูกตนท้งงสองอนนรัก แลชักให้เปนค่าตกช้าชาติเขนใจ แก่คนใครผู้อื่นผู้ใกล แลมีหฤทยว่ามิเปนทุกข์ ดงงนี้ โย พฺราหฺมณํ อนุพนฺธิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสฺสามีติ สญฺํ อุปฺปาเทตฺวา ท่านก็มาดำริ ตริในหฤทย ดงงนี้ ว่ามากูจะตามพราหมณ์จงได้ แลอย่าไว้ชีวิตมนน ด้วยความอนนดับศุขทุกข์ แห่งลูกกูทงงสองดงงนี้ ฯ ทานํ ทตฺวา ปจฺฉานุตปฺโป นาม สตํ ธมฺโม น โหตีติ จินฺเตตฺวา อันว่าให้ทานดงงนี้แล้วแลจะกินแหนง สำแดงในหัวใจ ก็บมิควรในพระองค์ท่าน โสด เอวํ อตฺตานํ ปริภาสิตฺวา พระมหาสัตว์ก็ติตยน ดำนยนพระองค์ เพื่อจะให้คงบุรพประเพณี พระศรีพุทธางกูรแต่ก่อนน้นน ฯ

๏ สเจ เอโส กุมาโร มาเรสฺสติ พระโพธิสัตว์ก็รำพึงดงงนี้ อันว่าพราหมณ์นี้ ผิมันจะพิฆาฏ พระราชกุมารทงงสองให้วอดวาย หายชีวิตร นิกดิวไส้ ฯ ทินฺนกาลโต ปฏฺาย มม กิญฺจิ น โหติ จับเดอมแต่กาลกูให้พระราชกุมาร ทงงสองเปนทาน อันว่าความอนนจะเปนรำคาลคยด สยดทุกข์ทำงล หากบมิได้แห่งตนกู โสด เลอย ฯ ทฬฺหํ สมาทานํ อธิฏฺาย นิสีทิ ธก็ต้งงปรณิธาน อธิษฐานหม้นน มิคลา ในพระอาตมาบพิตรน้นน ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา ธก็เสด็จออกมาจากบรรณ ศาลาลยน้นน ปาสาณผลเก สุวณฺณปฏิมา วิย นิสีทิ ธจึ่งเสด็จแพนงเชิง ดำเกอง คอคาธ ในสิลาบาตรสถาน แทบทวารบรรณศาลา ดุจสุพรรณาลงการ์ อนนนฤมานนฤมิตรรูปรจิตรน้นน ฯ

๏ ชูชโกปิ กุมาเร โปเถนฺโต เนติ ส่วนชูชกาจารย์ ก็ตีราชกุมารสอง กษัตริย์ เชือกเขามัดมือไป โสดแล ฯ ตโต กุมาโร วิลปนฺโต อาห อนนดับนั้น อันว่าเจ้าชาลีกุมาร จำอานองค์ปรดาบ ไห้พิลาปไปมา ก็สวดคาถาด่งงนี้ สจฺจํ กิเรวมาหํสุ นรา เอกจฺจิยา อิธ ฯ อมฺม กณฺเห ดูกรราชบุตรีธิดาราชกัณหา กิร ด่งงได้ยินมานาน้อง เอกจฺจิยา นรา อันว่าคนในแห่งห้องห้วงสงสาร โดยโบราณบางหมู่ วิชฺชมานา อนนมีช่ววกาลจรหลํ่า จรหลี้วพรํ่าลับไป อิธ โลเก ในพิษยโลกนี้ อาหํสุเอว วจนํ บมิรู้กี้กล่าวจรรจา ดงงนี้มาแลนาแม่ ทักแท่แท้จริง จริงนาแลเจ้า ยสฺส นตฺถิ สกา มาตา ยถา นตฺถิ ตเถว โส ฯ ยสฺส กุมารสฺส ยงงเด็กผู้ใด ใครนน้อยอักแอ่ สกา มาตา นตฺถิ อนนบมีแม่แห่งตววคน สนฺติเก ในที่ขวรขวาย ไกล่เกลี่ยทายโลมลูบ อุ้มเอาจูบถือถนอม โส ปิตา อันว่าพ่อผู้เปนจอมเปนเจ้า ตสฺส กุมารสฺส แห่งเด็กอนนยงงหนุ่มเหน้านงพาล วิชฺชมาโนปิ แม้ชื่อว่ามีมานาน จรหล่ำ อตฺถิ ตเถว พรํ่าเสมอหาบมิได้ โอะเอนดูออกไท้ราชมาดา บมิเห็นทุกข์ที่สองรา แลนาเจ้า ฯ เอหิ กณฺเห มริสฺสาม ดูกรเจ้ากัณหา มาสองรา แลจะตาย ทนาเจ้า นตฺถตฺโถ ชีวิเตน โน กาลใดแลจะอยู่เปนคน แลจะมาทนความยากนี้ ทินฺนมฺหาปิ ชนินฺเทน ดงงจริงท้าวธจับจ่าย ให้เราง่ายเปนทาน พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน ให้แก่พราหมณ์พรวงพรยงหวาน ขอท่ววบ้านทุกทวาร โสดแล ฯ อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส อนนใจแข็งแรงโลภ เถ้าสมโกปรกรักษ์ ยิ่งน้นน โย โน คาโวว สุมฺภติ พราหมณ์ใดใจกาจ ตีเราราชพยงตีววว จำแล่นแล อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา อนนนี้ ต้นหว้า รื่นราแรงเหล้น เมื่อร้อนราจเร้นแห่งหนใด แม่ฮา เวทิสา สินฺธุวาริตา ยางทรายทรายยงงอยู่ วนนนี้ราก็จะก้มหน้าสู่สำนักใคร นี้นาเจ้า วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ ไม้เห็นลูกเหลือแล่ บัดนี้ออกท้าวแม่บมิเห็น ลูกเลอย ตานิ กณฺเห ชหามเส ไม้ทรสุมสมกิ่งวนนนี้ ราบมีสมออกท้าวมิ่งมาดา โสดเลอย อสฺสตฺถา ปนสา เจเม โพเพลดขนุนขนรรอยู่ บัดนี้ราร้อนคู่ใครขนรร รอดเลอย นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา ไซรขวิดขวาดบงงใบ บัดนี้ราพี่น้องจะสดุ้งตกใจวงวาดแล, วิวิธานิ ผลชาตานิ นานาพฤกษผลชาติ ชาตินิราจร้างอาวาศบมิเห็น แลแม่ฮา ตานิ กณฺเห ชหามเส อ้า วนนนี้ยามแล้ง แล้งแลนาแม่ ราจไปเร้นแดดงใด อิเม ติฏฺนฺติ อารามา อาราม ร่มราแรงแล่น บัดนี้ แดดร้อนขแข้นดงใด จรื่นเลอย อยํ สีตูทกา นที นทีธารเย็นเฉื่อย ราพี่น้องเมลื่อยมือสองโสดแล ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม อกวงงป่วนเปนน้ำ บัดนี้อกราตรลํ้าป่วนเปนไฟแลแม่ฮา ตานิ กณฺเห ชหามเส ดูกรเจ้ากัณหา ราจเสียที่สรนุกนิ์ บัดนี้จะไปต้องความทุกข์ความยากแล วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ บุษบารยงราหมาย พราหมณ์รายร้ายรยกราไป แลนาเจ้า อสฺมึ อุปริปพฺพเต สูง บนเขากป่ำ บัดนี้ราพี่น้องตกตํ่า ฤๅเห็นเล่าเลย ยานสฺสุ ปุพฺเพ ธาเรม กรไดสร้อย สรพู่ก้ยวเกล้า บัดนี้ก้ยวเชือกเคล้าคลอรา แลนาเจ้า ตานิ กณฺเห ชหามเส เคยเด็จดวงแซมเกล้า ส่วนราสองเจ้าดยวเด็จไปปล่ยวแล วิวิธานิ ผลชาตานิ ผลพฤกษารามวรศ สองรากจต้องเจ็บปวดรามรยว แลนาเจ้า อสฺมึ อุปริปพฺพเต งอกบนเขาขยวอยู่ บัดนี้เถ้ากุมทรู ข้ยวไปแล นาแม่ฮา ยานสฺสุ ปุพฺเพ ภุญฺชาม แผลผลชาติไปทาย แผลวรรวายเจ็บยิ่งน้นน ตานิ กณฺเห ชหามเส ลูกไม้ราก็จะคลาด ลูกรักราชก็จะคลา พ่อแม่แล ฯ

๏ อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา รูปช้างไลลาอยู่ บัดนี้รา พี่น้องท้งงคู่จะลาไป แลนาเจ้า พลิพทฺธา จ โน อิเม รูปวววพรยวเพราะอยู่ ราพี่น้องพลัดคู่เพราะไปแล แม่ฮา เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม รูปสิงห์สัตว์เหลือแหล่ รูปเท้าแม่บมิเห็น โสดเลอย ตานิ กณฺเห ชหามเส ดูกรเจ้ากัณหา สบสิงสัตว์ราจจากสัตว์ชื่อว่า ความร้ายยากก็จะถึง แลนาเจ้า ฯ ปุน พฺราหฺมโณ เอกสฺมึ วิสมฏฺาเน ปกฺขลิตฺวา ปตติ อันว่า ชูชกาจารย์ เดอนลเลอกลลานบมิดูตีน อยยบกรวดหินซึ่งบราบบพยง เถ้าก็เอียง โอนแอน ล้มตรแบ่นถาไถไปเล่าแล เตสํ หตฺถโต พนฺธนํ มุญฺจิตฺวา อันว่าวัลวัด ก้ยวมือสองกษัตริย์ลุ่ยหลุด เพื่อพราหมณ์ภูตใจบาป ล้มสภาพพำเสมา อยู่น้นน ฯ เต ปหฏกุกฺกุฏา วิย กมฺปมานา ปลายิตฺวา ราชกุมารท้งงสองมีตวว ส่นนรรววดุจตววไก่ อนนททายไม้ค้อนไล่ตามตี ก็แล่นหนีโสดแล เอกเวเคน ปิตุ สนฺติกํ อคมํสุ สองเจ้าก็ไปรงงสรงงด้วยพลนน ยงงบรรณศาลาแห่งสํนักนิพระมหาบุรุษเสด็จ อยู่น้นน ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระสาศดาจารยธิบดี มุนีนารถ นายกดิลกรัตน์ จะสำแดงอรรถคาถา แก่สราพกท้งงหลาย ดงงนี้ ฯ นียมานา กุมารา เต ดูกรสงฆ์ อันว่าสองกุมารช้าช่อน เถ้าเร่งร้อนเอาไป โสดแล พฺราหฺมณสฺส ปมุญฺจิย พ้นมือพราหมณ์ยาจก เถ้าสรสรกสรเสรือง กระด้างกระเดื่องท่ววทงงตน โออกขนทูรชน อาโกรธน้นน เตน เตน ปธาวึสุ ทิศใดท้าวพ่ออยู่ สองเสด็จสู่บมินาน โสดเลอย ฯ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ คือชาลีหนุ่มเหน้าหน้าแจ่มจ้ากัณหา ท่านน้นน ฯ ชูชโกปิ เวเคนุฏฺฐาย อติวิย วลฺลิทณฺฑหตฺโถ อันว่า ชีชูชกใจนี้ฉกรรจ์ มีมือถือวัลแลไม้เท้า เถ้าก็ลุกด้วยด่วนแล กปฺปุฏฺานคฺคิ วิย อวตฺถรนฺโต อาคนฺตฺวา พราหมณ์ก็แล่นมาด้วยพลัน ดุจไฟกัลป์ลุกลาม ตามติดพระราชกุมารท้งงสองบอยู่เลอย อติวิย ปลายิตุํ เฉกา ตุมฺเหติ พราหมณ์ก็ร้องตวาด พระราชกุมารท้งงสอง สรเสรก พเวอยเด็กนน้อยนี้ใจอาจ แลไปฉลาดแก่ความหนี รบานี หตฺเถ พนฺธิตฺวา ปุน เนติ มนฺนก็ไล่ตามคล้อง มือพี่น้องนงถ่าว บอ่าวเอาไปเล่าแล ฯ

๏ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห พระสรรเพชดาญาณ อารยเทพยมนุษย์ พิศุทธสาศดา บัณฑูรคาถา ดงงนี้ ฯ ตโต โส รชฺชุมาทาย ดูกรสงฆ์เถ้าตาตุง พุงพ่วง ก้มเอาบ่วงบัดดยว โสดแล ฯ ทณฺฑญฺจาทาย พฺราหฺมโณ โก้งโค้งคว้าไม้เท้า ผงงผาดเท้าสาวตีน แล่นแล อาโกฏยนฺโต เต เนติ เถ้าผีสางมางโกง พาทงงโลงลุกไล่ เท้าไม้ไผ่ตามตี อีกโสด ฯ สิวิราชสฺส เปกฺขโต ซึ่งหน้าท้าวผู้พ่อ มลักต่อตาแล ลูกน้นน เอวํ นียมาเนสุ กณฺหาชินา นิวตฺติตฺวา โอโลเกนฺตี ในเมื่อพระราชกุมาร ทงงสอง แลพราหมณ์จำนองพาไป อันว่าเจ้ากัณหาหลยวแล พระราชบิดาลไล้ ร้องรํ่าไห้นักหนา ก็ทูลพระกรุณาแด่ออกญาตน ดงงนี้ ๆ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อันว่าพระสาศดาบพิตรพิชิตมาร ก็บันทูลสารพระคาถา ดงงนี้ ฯ ตํ ตํ กณฺหาชินาโวจ ดูกรภิกษุ อันว่าเจ้ากัณหา ก็ทูลแด่พระราชบิดา ดงงนี้ อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ บพิตรพราหมณ์นี้กาจกัศมล ร้ายพ้นคนในโลกย์นี้ ลฏฺิยา ปฏิโกเฏติ มนนตีข้าด้วยเชือก ลากกลํ้าเกลือกกลางดิน แลพ่อฮา ฆเร ชาตํว ทาสิยํ ดุจข้าหญิงช่วงใช้ อนนเกอดใกล้กลางเรือนมนน โสดแล ฯ น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต บพิตรมนนนี้ไซ้นรลักษณ์ รอยรูปยักษตววนี้น้นน โสดไส้ ฯ ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา ฝูงพราหมณ์พฤทธิชาติ ย่อมใจสาธุ์ แสวงธรรม โสดไส้ ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน เถ้านี้รอยผีเสื้อ เยียอเคื้อคูคนดีไส้ พ่อฮา ขาทิตุํ ตาต เนติ โน ภาตูไปเปนภักษ มนนจะหักฅอกินเลือดแล นียมานา ปิสาเจน เถ้ามราญควานผีป่ง ท้าวธอย่าส่งตูไปรา พ่อฮา กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสิ ดงงฤๅ ท้าวธเล็งดูอยู่มลัก ละลูกรักรนตาย ดงงนี้ ทหรกุมาริกาย วิลปนฺติยา ในเมื่อเจ้ากัณหาอ่อนน้อย ลห้อยไห้ไปมา พิศพักตราฤดีย พระฤๅษีสิทธอยู่มลัก เจ็บใจนักกว่าชื่นแล มหาสตฺตสฺส พลวโสโก อุปปชฺชิ หทยวตฺถุํ อุณฺหํ อโหสิ อันว่าโสกาดูร จำรูลหฤทยพัศดุ์ ก็เกอดแก่พระโพธิสัตว์ มากโสด นาสิกาย อปฺปโหนฺติยา ในเมื่อท้าวธทละทุกรอุอกรอึก คคึกแค้นคาใจ เจ็บนักในพ้นปรมาณ ท้าวธก็บมิหายใจ หนพระฆรานเข้าออกได้ โสดเลอย มุเขน อุณฺเหน อสฺสาเส วิสฺสชฺเชสิ ท้าวธก็หายใจเข้าออกหนปาก ลำบากร้อนผผ่าว ท้าวธก็ถอยใจใหญ่ไปมา โสดแล อสฺสูนิ โลหิตวินฺทูนิ หุตฺวา เนตฺเตหิ นิกฺขมึสุ อันว่านํ้าตาพระมหาสัตว์ ไหลหล่งง ถ่งงเป็นเลือด เดือดดูแดง แครงตกลง จากพระเนตรทงงสอง บมิขาดโสด ฯ

๏ โส อิทํ เอวรูปํ ทุกฺขํ สิเนเหน โทเสน ชาตํ อันว่าพระโพธิสัตว์รำพึงดงงนี้ อันว่าทุกข์ อนนบมิบังควร กำสวญเสวอยอยู่รบม ปรารมก็เกิดแก่กูนัก เหตุ เพราะกูรักพระราชกุมารทงงสอง โสดแล ฯ น อญฺเน การเณน ทุกข์นี้บมิเกอด ด้วยปรการณ ความรำคาลอนนอื่นเลอย ตสฺมึ สิเนหํ อกตฺวา อันว่ากูอย่าบังเกอด สิเนหา แก่สองพงาเอารสนี้ โสดเลอย ฯ มชฺฌตฺเตเนว ภวิตพฺพฺํ พึงกูดำรงอาตม ภาพจงได้ แลจะทำใจอุเบกษา แก่สองพงาพ่อเทอญ ฯ โส ตถารูปํ โสกํ อตฺตโน าณพเลน วิโนเทตฺวา ธก็บันเทากำเดาโสกานล ด้วยปรีชาพลแห่งพระองค์ ท่าน น้นน ปกตินิสินฺนากาเรเนว นิสีทิ ธจึงเสด็จอุรุพทธาศน์ ในดาวอาศนโดยปรกติ อยู่แล ฯ คิริทฺวารํ อสมฺปตฺเตเยว กุมาริกา วิลปนฺติ อคมาสิ อันว่านางกัณหา หนุ่มเหน้า เจ้าก็ไปบมิหึงถึงช่องเขาวงกฏ ไทกำสรดสงโรธ ท้ยนสงโกจกำสรวลครวญไปพลาง โสดแล ฯ อิเม โน ปาทุกา ทุกฺขา ทีโฆ จทฺธา สุทุคฺคโม ฯ ภาติก ดูกรพี่พระยาชาลี อนนเปนกษัตรี ยงงเยาว์ อิเม ปาทุกา เมาะ อิเม ขุทฺทกปาทา โน เมาะ อมฺหากํ อันว่าฝ่าตีนน้อยแห่งเราพี่น้องท้งงสอง ทุกฺขา โหนฺติ ก็ดานพุพองเจ็บปวด สกฺขรปาสาณมทฺทเนน ด้วยอยยบกรวดหินซาย เดอนจำงายแจ้ง แจด ร้อนด้วยแดดผิงเผา อทฺธา จ เมาะ อมฺเหทิ คนฺตพฺพมคฺโค ทีโฆ เมาะ ทูโร อันว่าหนทางที่เราจะไป ดูไกลนัก แลนาพี่ ลิ่วลี่พ้นประมาณ อมฺหาทิเสหิ กุมาเรหิ อนนบังควรเด็กพาล ดงงเรานี้นาเจ้า สุทุคฺคโม แลไปดูยากเยาหนักหนา ทุราคมลิงโลด หกสิบโยชน์ประมาณ ทุราทวาร แลพี่ฮา ฯ นีเจ โวลมฺพเก สุริเย ในเมื่อพระสูรยเสด็จคล้อย ลห้อยตาเตือนเย็นนิ้วไส้ พฺราหฺมโณว ตเรติ โน พราหมณ์เร่งเราลำบาก เจ็บยากพ้นประมาณ รบานี โอกนฺทามฺหเส ภูตานิ มาเรา จะบำบวงไหว้ เทพดาให้รู้ความทุกข์ ที่ราพี่ฮา ปพฺพตานิ วนานิ จ อ้าอ้าเทพอารักษ์ อยู่สูงศักดิ์ด้าวแดนเขาใหญ่นี้ สิรสฺส สิรสา วนฺทาม มาเราจะยอกรกายเกล้า ไหว้เทพดาผู้เปนเจ้าอยู่รักษาสระนี้ ฯ สุปติตฺเถ จ อาปเก อีกปู่เจ้าวังหลวง นทีปวงวงงใหญ่น้นน ติณลตานิ โอสโธฺย หญ้าแพรกวัลปรยงป่า ปู่เจ้าหญ้าอย่ายำ อยู่โสด ปพฺพตานิ วนานิ จ อีกเขาถํ้านํ้าเถื่อน ผีฟ้าเกลื่อนกลางหาว อยู่น้นน อมฺมํ อาโรคฺยํ วชฺชาถ จงธบอกว่าตูบมิไข้ อย่าให้ออกท้าวไทยตนตายด้วย ลูกเลอย ฯ อยํ โน เนติ พฺราหฺมโณ เถ้ามัดมือตูคร่า เดอนด้นนป่าภาไป บอยู่เลอย วชฺชนฺตุ โภนฺโต อมฺมญฺจ จงธบอกแก่ออกนางตูข้า ทุกข์เท่าฟ้าธบเห็นลูกเลอย มทฺทึ อมฺหากํ มาตรํ แม้มัทรีนางพระยาอนนเปน พระราชมารดาตูนี้ ท่านอา สเจ อนุปติตุกามาสิ ผิออกนางธจะกว่า ด้นนดงป่าไปตาม ลูกไส้ ขิปฺปํ อนุปเตยฺย โน เร่งตามตูอย่าช้า จงทนนเห็นหน้าลูกท้งงสอง แก่แม่รา อยํ เอกปที เอติ หนทางโดยช้นนช่อง พอรอย่องตีนดยว ไต่แล อุชุํ คจฺฉติ อสฺสมํ ทางนี้ปัดไปเน่ง ครองคลายเคล่งอาศรมบทน้นน ตเมวานุปเตยฺยาสิ ออกท้าวไทยอย่าญ่า ด้นดงป่าไปตามลูกเทอญ อปิ ปสฺเสสิ โน ลหุํ ท้าวเทพีพระแม่ ก็จะเห็นลูกน้อยแต่หนทาง แลนาท้าว อโห วต เร ชฏินี ข้าแต่ออกนางเปนเจ้า ย่อมห่อเกล้าชฎาธารทุกเมื่อน้นน วนมูลผลหาริยา ย่อมเดอนดงแหล่งไหล้ แสวงลูกไม้มาเปนภักษ์ แก่ลูกไส้ สุญฺํ ทิสฺวาน อสฺสมํ คร้นนธเห็นอาศนอาศรม อยู่ชรงมเปล่าน้นน ตนฺเต ทุกขํ ภวิสฺสติ เจ็บลันลุงลาญสวาดิ เพื่อบ่เห็นหน้าราชเราท้งงสอง แลพี่ฮา อติเวลํ นุ อมฺมาย ออกนางราฤๅนาพี่ นานพ้นที่ธแรงมาแต่ป่านน้นน อุญฺฉาลทฺธํ อนปฺปกํ ลูกไม้มีเหลือแหล่ รากไม้แม่เอามา แก่ลูกนี้ ยา โน พทฺเธ น ชานาติ ออกนางเราบมิรู้ ว่าพราหมณ์คดคู้อกสองรานี้นาเจ้า พฺราหฺมเณน ธเนสินา พราหมณ์นี้เนื้อปีสาจ ขึ้นเรือนราษฎร์แสวงหาสิน โสดไส้ อจฺจายิเกน ลุทฺเทน เห็นของท่านดูบมิได้ ชี้ไม้เขี่ยไต้ก็ตามขอ โสดแล โย โน คาโวว สุมฺภติ พราหมณ์ใดตีตูอยาบ พยงชายราบรนนววว จำแล่นแล ฯ อปชฺช อมฺมํ ปสฺเสมุ อ้าปานี้เราจะเห็นออกท้าว ชํลูกด้าวพระกุฎี ท่านแล สายํ อุญฺฉาโต อาคตํ จากแต่ป่ามาอย้าว พอเพื่อท้าวทิพากร ตกตํ่าน้นน ทชฺชา อมฺมา พฺราหฺมณสฺส ออกนางเราก็จะแต่ง ลูกไม้แพ่งพอพราหมณ์ โสดแล ผลํ ขุทฺเทน มิสฺสิตํ ผึ้งรวงรศกระเอบ ธก็จะลายเลปด้วยผลาหาร อนนอร่อยน้นน ตทายํ อสิโต ราโต คร้นนพอพุงสรายเสริป เถ้ากระเอิบเรอสม ออกแล น พาฬฺหํ ตรเยยฺย โน เถ้าก็จะค่อยเดอนย้ายโล้ สองอ่อนโอ้ก็บจำ แล่นแล ฯ สูนา จ วต โน ปาทา พาฬฺหํ ตาเรติ พฺราหฺมโณ ฯ วต โดยดงงจริง แลนาพี่ ทุกข์พ้นที่สงสาร ปาทา อันว่าสองตีนปานบววโบษ โน เมาะ อมฺหากํ แห่งเราพี่น้องนฤโทษท้งงสอง สูนา เมาะ กณฺฏเกน สูนาถ อ้าบัดนี้หยอกหนามหนอง ดาลพุพองเป็นเลือด โหนฺติ ก็เห็นบแห้งเหือด สักอนน พฺราหฺมโณ อันว่าเถ้าอาธรรม์ขึ้งคยบ ตาเรติ ไสไป อยยบหนามหนา ภาไปอยยบหินงอน อมฺเห สองอ่อนโอ้อาดูร ร้อนแสงสูรย์ขแข่น พาฬฺหํ ตีจํแล่นบให้หลยว เร่งเร็วครยวจำกว่า ด้นนดงป่าจำไป อาไลแลไปเจ็บอาไล แลพี่ฮา ฯ อิติ ตตฺถ วิลปึสุ กุมารา มาตุคิทฺธิโน ฯ ภิกฺขเว ดูกรสราพกาจารย์ เทฺว กุมารา อันว่าพระราชกุมารแม้นหล่อ นน้อยพ่อท้งงสอง มาตุคิทฺธิโน เมาะ มาตริ พลวสิเนหา อนนมีใจสมพองรักแม่ วิลปึสุ ก็ให้อักแอ่นักหนา รํ่าไปมาบมิขาด ตตฺถ เมาะ ตสฺมึ คิริโน ทฺวาเร ในบรรพตบาททวาร อิติ ปกาเรน ด้วยประการดงงนี้เสร็จ พระสรรเพชญ์บัณฑูร บริบูรณ์ธรรมเท่านี้แล

กุมารปพฺพํ นิฏฺิตํ ธพรรณนากุมารบรรพธรรม สุคตอลงกฎรจนานับ คาถาร้อยเอจ ก็จบเสด็จเท่านี้แล ฯ

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ