คำนำ

พณท่าน จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี ปรารภงานพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งกำหนดในวันที่ ๑๑ มีนาคม พ.ศ. นี้ว่า สมควรจะจัดหนังสือตีพิมพ์ขึ้น เพื่อแจกชำร่วยเป็นที่ระลึกอนุสรณ์ แด่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์นั้น ในฐานะที่พระองค์ท่านทรงเป็นสมาชิกกิตติมศักดิ์ของวรรณคดีสมาคมแห่งประเทศไทย และเป็นที่ปรึกษาราชการของกรมศิลปากร จึงสั่งให้กรมศิลปากรจัดหาเรื่องหนังสือที่กล่าวนี้ กรมศิลปากรเห็นว่าหนังสือสำหรับแจก ควรจะเป็นเรื่องที่ทรงนิพนธ์ และเป็นเรื่องที่ยังไม่เคยตีพิมพ์แพร่หลาย ก็จะเหมาะด้วยประการทั้งปวง มาระลึกขึ้นได้ว่า สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงหนังสือขึ้นใหม่ไว้เรื่องหนึ่ง คือเรื่อง “นิทานโบราณคดี” และเพิ่งจะทรงพระนิพนธ์เสร็จเมื่อก่อนหน้าสิ้นพระชนม์ไม่กี่วันถ้ามีโอกาสจัดพิมพ์ขึ้นให้แพร่หลาย ก็จะได้ประโยชน์เกี่ยวกับความรู้เรื่องเก่าไม่น้อย กรมศิลปากรจึงจัดการติดต่อขอต้นฉบับจากทายาท ก็มีแก่ใจมอบให้ตามประสงค์ กรมศิลปากรนำเสนอเรื่อง แด่พณท่านนายกรัฐมนตรี พณท่านนายกรัฐมนตรีมีความยินดีอนุโมทนา เป็นอันว่าได้มีโอกาสจัดตีพิมพ์หนังสือเรื่องนิทานโบราณคดีเป็นสาธารณกุศลขึ้นเป็นครั้งแรก ด้วยเหตุดั่งกล่าวมานี้

หนังสือนิทานโบราณคดี กล่าวถึงเรื่องราวเกี่ยวกับความรู้ในทางภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ โบราณคดี และขนบธรรมเนียมประเพณีต่างๆ ตามความทรงจำของสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ แบ่งออกเป็นตอน ๆ ตามลักษณะเรื่อง เป็นต้นนิทานเรื่อง “ค้นเรื่องโบราณ” ทรงเล่าเรื่องการค้นหาพระเจดีย์ ซึ่งสมเด็จพระนเรศวรมหาราชโปรดให้สร้างขึ้นเป็นที่ระลึกในคราวชนช้างกับศัตรู และทรงได้ชัยชนะอย่างเด็ดขาดงดงาม เป็นสงครามกู้ชาติ ให้ชาติไทยคงความเป็นไทยมาได้จนทุกวันนี้ ในพระราชพงศาวดารกล่าวว่า สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงทำยุทธหัตถีหรือชนช้างกับราชศัตรูที่ตำบลหนองสาหร่าย แต่ไม่กล่าวว่าตำบลนี้อยู่ที่ไหน จึงเป็นเหตุให้มีการสำรวจตรวจค้นกัน จนพบพระเจดีย์อันเป็นอนุสาวรีย์เทิดเกียรติไทย ซึ่งปรักหักพังซ่อนอยู่ในป่ารก สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเล่าเรื่องตอนนี้ กล่าวถึงต้นเหตุที่ไปตรวจค้น และทรงวินิจฉัยเรื่องตามที่กล่าวไว้ในพระราชพงศาวดารด้วยหลักโบราณคดี กะทำให้ผู้ที่อ่านแล้วได้รับความรู้และความภาคภูมิใจในชาติของตน อีกเรื่องหนึ่ง ทรงเล่าถึงเรื่องจังหวัดเพชรบูรณ์ เมื่อครั้งเสด็จไปราชการยังจังหวัดนั้น ทรงเล่าถึงภูมิประเทศ ระยะทางและประวัติของจังหวัดเพชรบูรณ์ไว้ละเอียดลออ เป็นความรู้ของผู้ที่ใฝ่ใจในเรื่องซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของประเทศบ้านเกิดเมืองนอนที่รักของตน ใช่แต่เท่านั้น เมื่อเร็ว ๆ นี้ สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพยังประทานบันทึกเรื่องจังหวัดเพชรบูรณ์ในลางประการ มาให้กรมศิลปากรเป็นแนวสำหรับสำรวจตรวจค้นต่อไป และกรมศิลปากรก็ได้ส่งบันทึกนั้นไปยังจังหวัดเพชรบูรณ์ เพื่อสำรวจตรวจค้นต่อไปในเวลาอันควร แต่งานสำรวจตรวจค้นเรื่องโบราณคดี ย่อมกินเวลานาน ทั้งผู้สำรวจตรวจค้นต้องเป็นคนมีความอดทน เพียร รักและสนใจด้วย จึงจะทำงานชนิดนี้ลุล่วงไปได้ รวมความหนังสือนิทานโบราณคดี มีเรื่องที่ให้ความเป็นต่าง ๆ กัน เป็นประโยชน์แก่นักศึกษาผู้ใคร่ในความรู้เกี่ยวกับเรื่องของชาติอย่างเกินคุณค่า

กรมศิลปากรขออนุโมทนาในกุศลสาธารณประโยชน์ ซึ่งพณท่านจอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรี โปรดให้ตีพิมพ์หนังสือนี้เป็นของชำร่วยอนุสรณ์แด่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ หากพระองค์ท่านทรงทราบด้วยญาณวิถีใดๆ คงจะทรงอนุโมทนาด้วยพระหฤทัยอันประกอบด้วยปิติโสมนัสหาที่สุดมิได้ และหวังว่าผู้ได้รับแจกไปคงชอบใจอ่านและยินดีอนุโมทนาโดยทั่วกัน.

พระยาอนุมานราชธน

กรมศิลปากร

๑๕ กุมภาพันธ์ ๒๔๘๗

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ