คำนำ (พิทยาลงกรณ์)

นิทานเหล่านี้มีที่มาเดิมในหนังสือสํสกฤตชื่อเวตาลปัญจวึศติ แปลว่านิทาน ๒๕ เรื่องของเวตาล ซึ่งศิวทาสได้แต่งไว้แต่โบราณ และโสมเทวะได้นำเอามารวมเข้าไว้ในกถาสริตสาคร ในราวครึ่งต้นแห่ง ๑๐๐ ปีที่ ๑๒ แห่งคฤศต์ศักราช ต่อมาในระหว่าง ค.ศ. ๑๗๑๙ กับ ค.ศ. ๑๗๔๙ พระราชากรุงชัยปุระตรัสให้มีผู้แปลนิทานเวตาลจากภาษาสํสกฤตเป็นพ๎รัชภาษา^๑ แล้วมีผู้แปลเป็นฮินดี ภายหลังเรียกว่า ไพตาลปัจจีสี แลทั้งแปลเป็นภาษาอินเดียอื่น ๆ แทบทุกภาษา

นิทานเวตาลทั้งฉะบับสํสกฤตและฉะบับฮินดี ได้มีคนอังกฤษแปลเป็นภาษาอังกฤษ แลทั้งนายร้อยเอก เซอร์ อาร์. เอฟ. เบอร์ตัน ได้นำเอาเรื่องมาแต่งยักเยื้องไปตามสำนวนโวหารของเขา สำหรับให้คน​อังกฤษอ่านอีกชั้นหนึ่ง แต่ไม่เต็มทั้ง ๒๕ เรื่อง ถ้าใครอ่านนิทานเวตาลในภาษาอังกฤษ อ่านฉะบับของเบอร์ตันสนุกกว่าฉะบับอื่น ถ้าจะเปรียบกับเครื่องเพ็ชร์พลอยที่ทำเป็นวัตถุสำหรับประดับกาย ก็เหมือนกับพลอยแขกอย่างดีที่ช่างฝรั่งเอาไปฝังในเรือนทองคำที่มีรูปและลายงดงามถูกตาผู้ดูที่มิใช่แขก ถึงผู้อ่านไม่ใช่ฝรั่งก็เห็นดีอย่างฝรั่งได้ เพราะอ่านภาษาอังกฤษ

ส่วนฉะบับภาษาไทยนี้ได้ใช้ฉะบับเบอร์ตันเป็นหลักในการเรียบเรียง ถ้าจะเอาเทียบกับฉะบับที่แปลตรงมาจากสํสกฤตหรือฮินดี จะเห็นผิดกันมาก เพราะในฉะบับอังกฤษสำนวนความคิดและโวหาร เบอร์ตัน ปะปนอยู่ก็มากชั้นหนึ่งแล้ว ซ้ำในภาษาไทยมี น.ม.ส. ​ปนลงไปอีกชั้นหนึ่งเล่า อนึ่งเรื่องในฉะบับไทยนี้ บางเรื่องไม่มีในฉะบับเบอร์ตัน บางเรื่องในสมุดของเบอร์ตันไม่ได้เอามาลงในหนังสือนี้.

คลองบางกอกใหญ่

กรุงเทพฯ วันที่ ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๔๖๑