เดือน ๕ จุลศักราช ๑๒๕๑

จดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน

ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ปีฉลู จุลศักราช ๑๒๕๑

----------------------------

^๑วันที่รัชกาล ๗๔๔๗ วัน ๒ ๑ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๑ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๔๕๓๒)

วันนี้มีการสโมสรสำราญปีใหม่ พระเจ้าอยู่หัวเสด็จออกท้องพระโรงกลาง ประชุมพระบรมวงษานุวงษ์รับพระราชทานอาหารค่ำ ๒ ทุ่มเสศเลิกประชุมที่นั้น แล้วพระราชทานฉลาก ขึ้นฉลากที่ด้านตวันออก ๔ ทุ่มเสศเสด็จประทับในเตนที่ลานน่าพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซึ่งมีลครพระองค์เจ้าดวงประภา^๒ ๓ ยามเสด็จขึ้นทางพระที่นั่งจักรี

อนึ่ง เช้าวันนี้เป็นวันบำเพ็ญพระราชกุศลกาลานุกาลพิธีตรุศ โปรดให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช^๓เสด็จออกบำเพ็ญพระราชกุศล.

วันที่รัชกาล ๗๔๔๘ วัน ๓ ๒ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๒ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาสามยามเสศ เสดจออกวัดพระศรีรัตนศาศดาราม ในการสวดมนธ์พิธีศรีสัจจปานกาล ขึ้นทางพระที่นั่งจักรี ๔ ทุ่มเสศ วันนี้ เมื่อพระสงฆ์สวดมนต์ พระราชทานตราตั้งสมเดจพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์น้อย^๔ เป็น ผู้แทนผู้บัญชาการกรมทหารต่อไป

​วันที่รัชกาล ๗๔๔๙ วัน ๔ ๓ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๓ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเช้าพระสงฆ์ซึ่งสวดมนต์ฉันแล้ว มาพร้อมกันในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาศดาราม เวลาเที่ยงพระเจ้าอยู่หัวเสด็จทางพระที่นั่งจักรีมาประทับในพระอุโบสถ มีการถือน้ำพระพิพัฒนสัจจาแล้ว เสด็จมาถวายบังคมพระบรมอัฐิที่พระที่นั่งสนามจันทร์ ขึ้นทางพระที่นั่งอำมรินทรบ่าย ๒ โมงเสศ

เย็นพระสงฆ์สวดมนต์พิธีคเชนทรัศวสนานตามเคย

วันที่รัชกาล ๗๔๕๐ วัน ๕ ๔ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๔ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลาเย็นแห่คเชนทรัศวสนานเหมือนทุก ๆ ปี โปรดให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเสด็จออก.

วันที่รัชกาล ๗๔๕๑ วัน ๖ ๕ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๕ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายามเสศออกขุนนาง พระยาไชวิชิต^๕ว่า หลวงธรรมาภิมณฑ์เชิญท้องตราคุมเครื่องนมัสการขึ้นบูชาพระพุทธบาท พุทธฉาย พุทธรูปนั้น ได้พร้อมกันทำการแล้ว ขอพระราชทานถวายพระราชกุศล

​บอกหลวงสัจพันธคิรี ถวายพระราชกุศลการซึ่งได้บูชาพระพุทธบาทพระพุทธรูปพร้อมด้วยหลวงธรรมาภิมณฑ์ตามเคย

พระยาไชยณรงค์ ถวายพระราชกุศล การบูชาพระพุทธฉายเหมือนกัน

พระยาศรีธรรมศุขราช ขอพระราชทานหีบศีลาน่าเพลิงไปพระราชทานเพลิงศพพระพลสงคราม

บอกพระยาสมุทบุรานุรักษ์ ขอพระราชทานทำทำนบปิดคลอง ซึ่งพระยาวิเสศฦๅไชยแห่ง ๑ คลองนาแห่ง ๑ คลองสนามจันทรแห่ง ๑ เพื่อจะให้ราษฎรทำนาโดยสดวก เพราะฤดูฝน ๆ ไหลลงคลองไปไม่ขังในนา มีความเดือดร้อน

กระลาโหมอ่านบอกเมืองตรังด้วยเงินจีนบ่าทรวดหาย ๒๐๐ เหรียญ ทุบตีเมีย ชำระไม่ตกลง แต่มีที่สงไสย จีนบ่าบาชมยื่นจำหน่ายฝิ่นอยู่ แล้วจีนบ่าทรวดยิงถูกจีนบ่าบกชมตาย จีนข้อพาเจ็บสาหัศ จับจีนบ่าททรวดมากลางทางชักแอ่นหลังล้มลง มาถึงศาลากลางสิ้นใจ ควรประการใดแล้วแต่จะโปรด

บอกพระอนุรักษโยธา จับผู้ร้ายแขกปล้นที่หาดแดง แขวงเมืองสตูน ฆ่าเจ้าของทรัพยตายได้ขังตรางไว้ ได้ส่งคำให้การแขกผู้ร้ายมาด้วย

พระราชทานสัญญาบัตรให้ขุนบรินทรเป็นขุนมหาวิไชยชาญ ปลัดกรมมหาดไทยตำรวภูธรซ้าย นา ๘๐๐ ท้าวศรีวรวงษ เป็นพระศรีทรงไชย เจ้าเมืองภูเวียง พระยาศรีนำพระเทียรฆราษ ยกบัตรเมืองนครสวรรค์ ถวายบังคมลาไปบ้านเมือง เสด็จขึ้น ๔ ทุ่มเสศ

อนึ่ง มีลายพระราชหัตถ์สั่งให้พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นดำรงราชานุภาพเป็นผู้กำกับการกรมธรรมการ

​วันที่รัชกาล ๗๔๕๒ วัน ๗ ๖ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๖ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

ยามเสศออกขุนนาง (มีบอก)

มหาดไทยอ่านบอกเมืองอ่างทอง ส่งเงินค่าผูกปี้จีน ครั้งที่ ๒ จีน ๓๔๐ คน เงิน ๑๗ ชั่ง ค่าฎีกา ๓ บาท ๒ สลึง

บอกเมืองสรรคบุรี ด้วยมีผู้ร้ายเที่ยวปล้นราษฎรเนือง ๆ แต่งให้คนไปจับก็หนีไป ครั้นหยุดไม่ได้จับก็ซ่องสุมกันเข้าอีก

อีกฉบับหนึ่งขอรับพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงไปพระราชทานเพลิงศพพระสรรคบุรานุรักษ์

บอกเมืองวิเชียร ขอพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงไปพระราชทานเพลิงศพพระนรินทรภักดี เจ้าเมืองไชยบาดาล

กรมท่าอ่านบอกเมืองจันทบุรี ขอรับพระราชทานที่ผูกพัทธสีมาอุโบสถวัดนาวาธารามยาว ๑๐ วา กว้าง ๙ วา

บอกเมืองระยอง ส่งเงินค่าแรงจีน จำนวนปี ๑๒๕๐ จีน ๖๕๘ เงิน ๓๒ ชั่ง ๑๘ ตำลึง

บอกเมืองสมุทสาคร เรื่องผู้ร้ายปล้นอ้ายจีนเกี้ยว ทาษจีนเก้า ยิงจีนเกี้ยวตายได้อวนไป ยังสืบจับผู้ร้ายอยู

อีกฉบับ ๑ มีผู้ร้ายทุบตีแล้วชิงทรัพยสิ่งของจีนบวดไป ได้ตามจับผู้ร้ายที่โรงแห่ง ๑ รู้ตัวหนีไปได้ ยังสืบอยู่

กระลาโหมอ่านบอกพระอนุรักษโยธา ๕ ฉบับ

​๑ ได้นำเงินภาษีฝิ่นคอเวอนเมนต์เมืองภูเก็จ จำนวนปีชวดสัมฤทธิ๒๑ศก ส่งหลวงทวีปสยามกิจนำฝากแบงก์เมืองปีนัง ๒ รายวัน เงิน ๒๐๐๐๐๐ เหรียญ

๒ ได้นำเงินภาษีอากรเมืองตกัวป่า จำนวนปีชวดสัมฤทธิ๒๑ศก งวดเดือน ๑๑ ส่งหลวงทวีปฝากแบงก์เมืองปีนัง เงิน ๒๒๘๘๔ เหรียญ

๓ จัดเงินภาษีอากรผลประโยชน์เมืองภูเก็จ ปีชวดสัมฤทธิ๒๑ศก ส่งหลวงทวีปฝากแบงก์เมืองปีนัง รวม ๕ รายวัน เงิน ๒๗๑๘๔-๓๗} เหรียญ

๔ พระยารัตนเศรษฐีจัดเงินภาษีอากรเมืองระนองจำนวนปีกุนนพศก เงิน ๑๐๖๒๐-๙๘} เหรียญ เงินผลประโยชนเมืองตรัง จำนวนปีวอกฉศก เงิน ๑๗ ๔๔๓๕-๑๘-๑} เหรียญ ส่งหลวงทวีปฝากแบงก์เมืองปีนัง

๕ พระยาบริรักษภูธร จัดเงินภาษี ๕ อย่างเมืองพังงา จำนวนปีชวด งวดที่ ๑ เงิน ๕๒๐๐-๐} เหรียญ ส่งหลวงทวีปฝากแบงก์เมืองปีนัง

พระยาศรีนำพระสรรคบุรานุรักษ หลวงสัจพันธคิรีถวายบังคมลาไปบ้านเมือง โปรดเกล้า ฯ พระราชทานเครื่องยศพระสรรค คือถาศก้าไหล่ทอง ๑ คนโทก้าไหล่ทอง ๑ ลูกประคำทองสำรับ ๑ เสด็จขึ้น ๔ ทุ่มเสศ

​วันที่รัชกาล ๗๔๕๓ วัน ๑ ๗ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๗ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

เวลายามเสศออกขุนนาง มีบอก

วันที่รัชกาล ๗๔๕๔ วัน ๒ ๘ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๘ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ.ศ. ๒๔๓๒)

แปดค่ำวันพระหยุด ออกขุนนางไม่มีการอไร

วันที่รัชกาล ๗๔๕๕ วัน ๓ ๙ฯ ๕ ค่ำ ปีฉลูเอก๒๒ศก ๑๒๕๑

วันที่ ๙ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๐๘ (พ ศ. ๒๔๓๒)

เวลายามเสศเสด็จออกขุนนาง (มีบอก)

มหาดไทยอ่านศุภอักษรเมืองนครเชียงใหม่ ๒ ฉบับ

๑ บอกตามที่ได้จัดการรับรองพระองค์เจ้าโสณบัณฑิตยตามสมควร

๒ ถวายพระราชกุศลในการซึ่งได้รับพระราชทานพระแล้ว มีการฉลอง

พระยาไชยวิชิตบอกฉบับ ๑ ขอรับพระราชทานที่ผูกพัทธสีมา ซึ่งนายคล้ายสร้างอุโบสถวัดใหม่ บ้านเสาธงทอง ตำบลนครใหญ่แขวงกรุงเก่า กว้าง ๘ วาศอก ยาว ๖ วา ๓ ศอก

​แล้วกระลาโหมอ่านบอกเมืองนครศรีธรรมราช เรื่องอำแดงกิมฮูกล่าวโทษหมื่นพิมลสรไกรเสมียนในข้าหลวง คืออีแก้ว ทาษในอำแดงคิมฮูหลบไปอยู่กับหมื่นพิมล กิมฮูจะไปเอาตัวคืน หมื่นพิมลว่าจะส่งเงินแต่ยังไม่ได้ส่ง วันหนึ่ง อำแดงกิมฮูไปธุระพบอีแก้วอาบน้ำ จึงเรียกให้ขึ้นเรือไปด้วยกัน มาถึงกลางทางหมื่นสกล ๆ กับพรรคพวกพากันมาชิงอีแก้วไป ทุบตีคนในเรือป่วยเจ็บ ชำระยังไม่ตกลง หมื่นพิมลซ้อนคดีกล่าวโทษอำแดงกิมฮูว่ามาแย่งชิงเอาอีแก้วไป อีแก้วคนนี้ ตามนายเนตรคนของหมื่นสกลมา ไม่รับว่าเปนทาษอำแดงกิมฮู อีแก้วร้องให้ช่วยจึงพากันมาช่วย คนในเรือกลับทุบตีเอา ได้พิจารณายังไม่ตกลง พระสุริยภักดีข้าหลวงกลับมากรุงเทพฯ หมื่นพิมลอีแก้วมาด้วย จึงได้ส่งความมากรุงเทพฯ

บอกเมืองประทุมธานี ขอรับพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงไปพระราชทานเพลิงศพพระครูเถรสถาน วัดอำปุรำ ฉบับ ๑

บอกเมืองกาญจนบุรี ขอรับพระราชทานหีบศิลาน่าเพลิงไปพระราชทานเพลิงศพ พระผลกดิฐ เมืองท่ากระดาน ฉบับ ๑

พระยาศรีนำนายร้อยตรี นายเลียมบุตรเจ้าพระยาสุรวงษ^๖ กลับมาจากกองทัพพระยาสุรศักดิ์^๗ เฝ้าทูลลอองธุลีพระบาท

แล้วโปรดเกล้าฯ พระราชสัญญาบัตรข้าราชการ ๙ นาย คือ ๑ เลื่อนหลวงเกษตรหิรัญรักษ เปนพระเกษตรหิรัญรักษ มีตำแหน่งราชการในกรมเกษตราธิการ ถือศักดินา ๘๐๐ ๒ ขุนประเสริฐอักษรเป็นหลวงชนานุกูล กรมเกษตราธิการ ถือศักดินา ๘๐๐ ๓ นายรองชิตมหาดเล็กเวรสิทธิเป็นพระศรีทิพโภชน มีตำแหน่งราชการในกรมเกษตราธิการ ​ถือศักดินา ๘๐๐ ๔ นายมามหาดเล็กเวรสิทธิ เปนหลวงเขตตานุรักษ มีตำแหน่งราชการในกรมเกษตราธิการ ถือศักดินา ๘๐๐ ๕ นายนินมหาดเล็ก เวรสิทธิ เป็นขุนกสิการบัญชา ปลัดกรมไพร่หลวงหางไถ ถือศักดินา ๔๐๐ ๖ นายอุ้ย มหาดเล็กเวรศักดิ บุกรพระยาเกษตรรักษ เป็นหลวงนิกรภักดี มีตำแหน่งราชการในกรมเกษตราธิการ ฝ่ายพระราชวังบวร ถือศักดินา ๓๐๐ ๗ นายเอี่ยมมหาดเล็กเวรสิทธิ เป็นหลวงวิจารณคาวี มีตำแหน่งราชการในกรมเกษตราธิการ ฝ่ายพระราชวังบวร ถือศักดินา ๓๐๐