อธิบายเรื่อง
คำฉันท์สรรเสริญพระเกียรติสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงปราสาททอง
นายบุญเตือน ศรีวรพจน์
เรียบเรียง
วรรณคดีสมัยอยุธยา เรื่องคำฉันท์สรรเสริญพระเกียรติสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงปราสาททองของพระมหาราชครู มีเนื้อหาหลายตอนที่เกี่ยวข้องกับประเด็นประวัติศาสตร์ในรัชสมัยดังกล่าว หนังสือเล่มนี้ประพันธ์เป็นคำฉันท์ ซึ่งจำเป็นต้องประกอบด้วยศัพท์ชั้นสูง ยากแก่การทำความเข้าใจ และยิ่งเป็นกวีนิพนธ์สมัยอยุธยาด้วยแล้ว คำศัพท์ต่างๆ ที่ใช้ในครั้งนั้นหลายคำไม่มีใช้ในปัจจุบัน ดังนั้นการพิจารณาความหมายของศัพท์จึงเป็นการยากลำบากแก่ผู้ศึกษา ทั้งต้องพินิจพิเคราะห์ด้วยความรอบคอบ เพื่อมิให้เกิดการผิดพลาดในการตีความ
การจัดพิมพ์ในครั้งนี้ กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร ได้ตรวจสอบชำระ ปรับปรุงต้นฉบับให้อักขรวิธีใกล้เคียงกับปัจจุบันโดยการศึกษาเปรียบเทียบกับวรรณคดีสมัยอยุธยาเรื่องอื่นๆ และใช้หลักวิชาการทางอักษรศาสตร์ ภาษาศาสตร์และนิรุกติศาสตร์ ประกอบในการอธิบายความหมายของคำศัพท์บางคำ คำศัพท์จำนวนมากที่ใช้ในคำฉันท์สรรเสริญพระเกียรติฯ เป็นศัพท์ที่แผลงออกจากรูปศัพท์เดิม หรือตัดศัพท์เพื่อให้เหมาะสมกับบังคับของฉันทลักษณ์ คำเหล่านี้หลายคำไม่ปรากฏในพจนานุกรมไทย การพิจารณาความหมายนอกจากจะต้องใช้หลักวิชาการตามที่กล่าวแล้ว ยังต้องพิจารณาคำอื่นๆ ที่เป็นบริบทแวดล้อมคำนั้นประกอบด้วย
ในส่วนของเนื้อหา คำฉันท์เรื่องนี้ให้ความกระจ่างทางด้านประวัติศาสตร์ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าปราสาททองหลายประเด็นเช่นพระราชประวัติ พระราชกรณียกิจ ฯลฯ ในส่วนของสำนวนโวหาร วรรณคดีเรื่องนี้ อาจนำไปสู่สมมุติฐานการกำหนดยุคสมัยที่ชัดเจนของวรรณคดีอยุธยาบางเรื่องที่ยังคลุมเครือ รวมถึงข้อมูลใหม่เกี่ยวกับกวีในราชสำนักสมเด็จพระเจ้าปราสาททองและสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ซึ่งผู้ศึกษาได้วิเคราะห์ไว้ในตอน “ความเป็นมาของหนังสือและข้อมูลเกี่ยวกับผู้ประพันธ์”
อนึ่ง ในการพิมพ์ครั้งนี้ได้จัดทำบทอธิบายลักษณะคำประพันธ์ และรวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวกับสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง จากพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาและเอกสารจดหมายเหตุที่ชาวต่างชาติบันทึกไว้ ทั้งได้อธิบายพระราชประวัติ พระราชกรณียกิจ และพระราชพิธีต่างๆ ที่กล่าวถึงในคำฉันท์สรรเสริญพระเกียรติฯเพื่อให้ผู้อ่านมีความเข้าใจเนื้อหาของวรรณคดีเรื่องนี้ดียิ่งขึ้น
