วันที่ ๒๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๔ น

​บ้านปลายเนีน คลองเตย

วันที่ ๒๐ พฤษภาคม ๒๔๗๔

กราบทูล สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทราบฝ่าพระบาท

ลายพระหัตถ์ลงวันที่ ๑๘ เรื่องโคลงสมโภชพระอัฏฐิของกรมหมื่นศรีสุเรนทร์^๑ได้รับทราบเกล้าแล้ว

“กับสองบรมธา ตุชนก” คำนี้ฟังเป็นว่า พระอัฏฐิสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกแบ่งเป็นสองส่วน

“ทั้งธาตุสองสมเด็จ” คำนี้ฟังเป็นว่า พระอัฏฐิสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก กับทั้งสมเด็จพระปฐมบรมราชชนนีด้วย

“แห่ธาตุราชสองพัน ปีปิ่น ภพแฮ” คำนี้ฟังเป็นว่าพระอัฏฐิทั้งสองพระองค์เหมือนกัน

หากจะสันนิษฐานประกอบเขาก็ดำเนิรไปได้สองทางเหมือนกัน ทางหนึ่งเป็นว่า สมเด็จพระปฐมบรมราชชนนีนั้น ได้ทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวายพระเพลิงสนองพระเดชพระคุณมาแล้ว แต่สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกนั้น ยังมิได้ทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวายพระเพลิงสนองพระเดชพระคุณ จึ่งทรงพระราชดำริแต่งการสมโภชบำเพ็ญพระราชกุศลสนองพระเดชพระคุณฉะเพาะสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกพระองค์เดียว พร้อมกันทั้งส่วนของวังหลวงและวังหน้า เช่นนี้ก็ได้ หรืออีกทางหนึ่งจะทรงพระราชดำริว่าพระองค์ได้ดำรงรัฐ เป็นบรมกษัตราธิราชขึ้นแล้ว สมควรที่จะประกอบการเฉลิมพระเกียรติยศ สมเด็จพระบรมชนกนาถราชชนนี สนองพระเดชพระคุณให้เป็นการใหญ่ จึ่งโปรดเกล้าฯ ให้แต่งการพระเมรุ เชิญพระอัฏฐิออกประดิษฐานทำการสมโภชบำเพ็ญพระราชกุศลถวาย สนองพระเดชพระคุณทั้งสองพระองค์ สมเด็จพระปฐมบรมราชชนนีไม่มีพระอัฏฐิก็จารึกพระนามแทน เช่นนี้ก็ได้

เห็นด้วยเกล้าว่าทางสันนิษฐานอย่างหลังกว้างขวางงดงามกว่าอย่างก่อน สมควรที่บัณฑิตจะพึงปฏิบัติเช่นนั้น จึ่งพอใจที่จะถือเอาอย่างหลังว่าเป็นการถูกต้องแน่นอน

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด