วันที่ ๑๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๔ ดร

วันที่ ๑๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๔

ทูล สมเด็จกรมพระนริศ ฯ

หม่อมฉันได้เขียนจดหมายไปถวายนานแล้ว บัดนี้มีความรำลึกถึงขึ้นมาอิก ด้วยเหตุอ่านหนังสือเรื่องประเพณีพราหมณ์ในอินเดีย ของบาทหลวง ดือบัว (ที่หม่อมฉันถวายไปเมื่อเร็วๆนี้ เล่ม ๑ นั้น) พบอะไรแปลกๆ เมื่อคืนนี้เรื่อง ๑ เปนเหตุให้เขียนจดหมายฉบับนี้

เขากล่าวว่า พวกฮินดูโดยปกติกลัวมลทิน หม้อเข้าหม้อน้ำที่ใช้มักใช้หม้อดินแต่ในการจร เช่นหุงเข้าเลี้ยงแขกเป็นต้น เพราะถือว่าเมื่อเปื้อนแล้ว หรือมีธุลีอัประมงคลอันใดเจือปนลงไปแล้ว ไม่อาจจะล้างออกจากดินให้หมดได้ เพราะฉะนั้นเมื่อใช้หม้อดินแล้วคราว ๑ ย่อมต่อยทิ้งเสีย หม้อที่เขาใช้เองเป็นปกติย่อมใช้หม้อโลหะ ด้วยถือว่าอาจจะล้างถูมลทินให้หมดจดจากโลหะได้ ดังนี้เป็นอธิบายของประเพณีการต่อยหม้อน้ำ เมื่อเอาศพลงจากเรือนที่เรายังถือกันอยู่

อิกข้อ ๑ กล่าวว่าหม้อดินที่เอามาได้ในการงานพิธีนั้นย่อมเอาสีขาวทาตรงกับหม้อเข้าเชิงกรานที่เราทำพิธีสามหาบแต่เพราะเหตุใดยังหาพบอธิบายไม่

อาการป่วยของหม่อมฉันนับว่าเป็นอันหายแล้วได้ เปนแต่ตัวยังซูบอยู่สักหน่อย กับเครื่องย่อยอาหารยังไม่เป็นปกติทีเดียว ยังต้องกินอาหารที่อ่อนกว่าสามัญ ขอได้โปรด​นำความขอบใจแจ้งแก่หญิงอาม^๑กับทั้งคุณโต^๒ด้วย ที่อุตส่าห์ส่งมะพร้าวแก้วออกมาให้ เวลานี้อากาศที่หัวหินกำลังดี กลางวันปรอทขึ้นอย่างสูงเพียง ๘๓ กลางคืนลงถึง ๗๔ ทุกคืน ลูกเต้าที่มาก็เป็นสุขสบายดีอยู่ด้วยกันทั้งนั้น หวังใจว่าท่านคงจะทรงพระสำราญและพวกที่วังจะเป็นสุขสบายอยู่ด้วยกัน

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรด

ป.ล. วันนี้หม่อมฉันอ่านหนังสือเรื่องประเพณีพราหมณ์ที่ทูลมาข้างต้นหนังสือนี้ ถึงแชบเตอร ๗. ว่าด้วยเสบิยาวัตรของคฤหัสถ์ อันเปนต้นตำราเรื่องสวัสดิรักษาของเราอยู่ข้างเก่ง ขอทูลเชิญเสด็จให้ทรงเปิดเล่มที่หม่อมอันถวายทรงแชบเตอร ๗. ดูก่อน