วันที่ ๑๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๔ น

​บ้านปลายเนิน คลองเตย

วันที่ ๑๖ เมษายน ๒๔๖๔

กราบทูล กรมพระดำรงราชานุภาพ ทราบฝ่าพระบาท

หนังสือพิมพ์ “สฟีร” ซึ่งมีรูปกลอง ที่ประทานมาได้พิจารณาดูแล้ว คิดเปรียบเทียบกับกลองชนะของเรา เหนมีพ้องกันแต่สองอย่าง คือ รูปยาว กับมีลายเท่านั้น รูปกลองชนะของเรา เหมือนกับกลองแขกฤๅกลองมลายูนั้นเอง คือน่าใหญ่ฃ้างหนึ่ง เลกฃ้างหนึ่ง กลางมีกระพุ้ง ผิดกว่ากลองฝรั่งอันมีน่าเท่ากันแลรูปเปนกระบอก วิธีตพายก็ต้องกันกับกลองแขกที่ตพายขวาง ฝรั่งตพายตั้ง ไม้ตีก็ใช้ไม้งอนอันเดียวอย่างกลองแขก ฝรั่งใช้ไม้ปลายตุ้มตรงตีสองอัน น่าที่ของเราจะเอาอย่างแขกมากกว่าฝรั่ง เพราะรูปก็ใกล้กว่าแลประเทศก็ใกล้กว่า คงเหลือปลาดอยู่อย่างเดียวแต่ที่มีลายเหมือนกับฝรั่งซึ่งไม่เคยเหนกลองแขกมีลายเหมือน แม้กระนั้นจะคิดเอาว่าเอาอย่างฝรั่งที่ลายก็ไม่แน่ อาจจะเปนต่างคนต่างทำไปโดนกันก็ได้

กระบวรแห่ของเรา มีเขียวแดงเปนซ้ายขวา อินทรพรหมยังปรากฎอยู่ กลองเขียวกลองแดงก็เปนกลองซ้ายขวา กลองแดงคนดีแต่งแดง คนแต่งเขียวตีกลองเขียว ยังปรากฎอยู่จนทุกวันนี้ สีแดงเฃ้าใจว่าแทนทอง สีเขียวเฃ้าใจว่าแทนเงิน กลองแดงเดิรต่อน่ากลองทอง กลองเขียวก็คงเดิรต่อน่ากลองเงิน เพราะจะเอาเงินเอาทองหมดเปลืองพระราชทรัพย์ จึ่งเอาเขียวแดงแซม แต่ดูมันก็ผิดกันอยู่มาก จึ่งฉลุปิดลายทองลายเงินให้ดู แพรวพราวเฃ้ากันสนิทขึ้น จะเปนทางนี้ได้กระมัง ที่กลองแดงจัดว่าเปนเฟิสต์คลาสก็เพราะมันเปนทอง กลองเขียวเปนสกันด์คลาสก็เพราะมันเปนเงิน ค่าที่ถือเฟิสต์แลสกันด์หลงไป เลยไล่กลองเขียวออกเสียจากกระบวรหลวงทีเดียว นี่เปนผิดมาก กลองแดงอย่างดีมีลายฉลุทอง อย่างเลวฉลุรงค์ กลองเขียวไม่มีลายฤๅฉลุรงค์เหมือนกัน จำไม่ได้ถนัด เดิมคงฉลุเงินเปนแน่ โดยเหตุนี้ เหนว่าเราทำลายเพื่อให้เข้ากับเงินทอง น่าจะไม่ได้เอาอย่างฝรั่ง กลองฝรั่งในรูปหนังสือพิมพ์ดูทำนองจะเปนสีสลับหลายสี

อีกทางหนึ่ง กลองชนะมีสามเสียง จะลืมเสียไม่ได้ว่าได้หลัก อาตตํ วิตตํ อาตตวิตตํ ซึ่งจะมีแต่สองน่าก่อน เติมกลองชนะทีหลัง ความเหนยังตัดไม่ออก แต่ชื่อกลองชนะนั้นมาใหม่เปนแน่ แต่กลัวจะใหม่มาทั้งสำรับ คือทั้งสองน่าด้วย อินทเภรีกลัวจะมีต่างหาก ​จำได้ว่าได้เคยเหนริ้วกระบวรแห่อะไรในรัชกาลที่ ๓ นี้เอง ก็ยังมีอินทเภรี จะมีประกอบกับอไรบ้าง แต่ใช้คนกี่คน น่าจะค้นตำราที่หอพระสมุดดูสักทีก็จะดี

ควรมิควรแล้วแต่จะโปรส

ได้ถวายหนังสือพิมพ์ “สฟีร” คืนมานี้แล้ว