ตอนที่ ๘ อังกฤษจัดราชการปกครองหัวเมืองไทยใหญ่

กฎหมายหัวเมืองไทยใหญ่

ใน พ.ศ. ๒๔๒๙ ได้ออกประกาศพระราชบัญญัติที่ ๓๓ วิคตอเรียภาค ๓ ตราไว้ว่า เมืองพม่าตอนบน เว้นไว้แต่หัวเมืองไทยใหญ่ให้ผนวกเข้าเปนเขตร์เมืองขึ้น ในเวลานั้นเมืองพม่าตอนบนทั้งมวญ รวมหัวเมืองไทยใหญ่ด้วย ก็ประกาศว่า เปนส่วนราชอาณาจักร์อินเดียตามมาตรา ๘ แห่งพระราชบัญญัต กฎหมายพม่าตอนบน พ.ศ. ๒๔๒๙ รัฐบาลในเมืองนั้นมีอำนาจ หากคอเวอเนอเยเนอราล พร้อมด้วยมนตรีอนุญาตแล้ว อาจจะจัดราชการในหัวเมืองไทยใหญ่ตามกาลเวลาสมควรได้ แลตามข้อนั้นๆ หัวเมืองไทยใหญ่ย่อมแยก จากต้องใช้กฎหมายอย่างใดที่รัฐบาลในเมืองพม่านั้นได้รับอนุญาตจากคอเวอเนอเยเนอราล พร้อมด้วยมนตรีแล้ว แต่ใม่ได้บ่งเฉพาะให้ขยายไปถึงหัวเมืองไทยใหญ่นั้นด้วยก็ได้

ใน พ.ศ. ๒๔๓๐ หัวเมืองไทยใหญ่พึ่งได้มีกฎหมายครั้งแรกตามมาตรา ๘ ของพระราชบัญญัตกฎหมายพม่าตอนบน แลในพฤษจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๔ แลอิกครั้งหนึ่งในกรกฎาคม ๒๔๓๘ มีคำแก้ไขประกาศ กฎหมายหัวเมืองไทยใหญ่นั้นได้ออก หัวเมืองไทยใหญ่ตามกฎหมายใหม่ที่ประกาศในกรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๓๘ นั้น ต้องแบ่งออกเปนมณฑลดังนี้

๑ หัวเมืองไทยใหญ่มณฑลข้างเหนือ อันอยู่ในบรรชาของสุเปอรินเตนเดนต์ แลเจ้าพนักงารทางราชการหัวเมืองไทยใหญ่ข้างเหนือนั้น คือ

(๑) จังหวัดตองเป่งฤๅทองเพ็ง (พม่าเรียกตองบาย)

(๒) จังหวัดแสนหวีเหนือ (เสียนนี)

(๓) จังหวัดแสนหวีใต้ (เสียนนี)

(๔) จังหวัดสีปอ (ธีบอ) มีเมืองขึ้น คือ ๑ เมืองหลวง (เมียงโลน) ๒ เมืองชุมสาย (โถวเซ) แล ๓ เมืองตุง (เมียงโตน)

(๕) จังหวัดเมืองหลวงตวันออก แลตวันตก (เมียงลุน) มีเมืองขึ้นคือ ๑ เมืองมอผา ๒ เมืองโหมดให ๓ เมืองโทกแลบ ๔ เมืองแสง ๕ เมืองปัต แล ๖ เมืองเงกถีง หัวเมืองเหล่านี้เปนตำแหน่งเจ้าฟ้าครอง

(๖) จังหวัดหัวเบื้องทั้งปวง เมืองตวันออกแม่น้ำสัละวีน

ใม่ได้ออกนามในประกาศซึ่งเมื่อณวันที่ ๒๗ พฤษจิกายน พ.ศ. ๒๔๒๘ ได้ทอดไมตรีต่อพระมหากษัตริย์พม่า โดยทางตรงฤๅทางอ้อมซึ่งยังคงเปนส่วนอาณาจักร์พม่าตอนบนอยู่

หัวเมืองเหล่านี้คือหัวเมืองลว้าต่างๆ แลหมู่บ้านมนุษย์ะชาติอื่นๆ ซึ่งเที่ยวตั้งกระจ่ายเปนเอกระอยู่ในจำพวกลว้าที่นี่บ้างที่โน่นบ้าง

๒ หัวเมืองไทยใหญ่มณฑลข้างไต้ อันอยู่ในบรรชาของสุเปอรินเตนเดนต์ แลเจ้าพนักงารทางราชการหัวเมืองไทยใหญ่ข้างไต้นั้น คือ

ตำแหน่งเจ้าฟ้า

(๑) จังหวัดเมืองหน่าย (โมแน) มีเมืองขึ้น คือ เชียงตอง (กเยียงตอง)

(๒) จังหวัดเมืองปั่น (เมียงปัน) มีหัวเมืองขึ้นในตรานสัละวีน คือ ๑ เมืองตวน ๒ เมืองหาง ๓ เมืองจวต แล ๔ เมืองทา

(๓) จังหวัดลอกสอก (ยัตสอก) มีเมืองขึ้น คือ เมืองปิง (เมียงยิน)

(๔) ยางห้วย (พยองฮเว) มีเมืองขึ้น คือ ๑ เมืองไลสัก (เลตเสต) ๒ อองเลวา (อินเลวา) ๓ กยอกตับ (กยอกตัด) แล ๔ สีขีป (สิคยิต)

(๕) จังหวัดเมืองกุ้ง (เมียงกาย)

(๖) จังหวัดไลฃา (แลคยา)

(๗) จังหวัดเมืองป้อน ฤๅป่วน (เมียงปุน)

(๘) จังหวัดหมอกใหม่ (มอกแม) มีเมืองขึ้นในตรานสัละวีน คือ ๑ เมืองแม่สะกุน แล ๒ เมืองมัว

(๙) จังหวัดเมืองใผ่ (โมพแย)

(๑๐) จังหวัดเมืองเชียงตุง (กเยียงโตน) มีหัวเมืองขึ้น คือ ๑ เมืองปู ๒ เมืองสาต ๓ เมืองแสนเมือง ๔ เมืองแสนยอด (สินเมียง แลสินสุต) แล ๕ แถบซิสแม่โขง ส่วนเมืองเชียงแข็ง (กเยียงเชียง)

ตำแหน่งเมียวซา (ฤๅเจ้าฟ้าอ่อน)

(๑๑) จังหวัดเมืองหนอง (เมียงนอง)

(๑๒) จังหวัดเกษีแมนสัม (กเยสีบันสัน)

(๑๓) จังหวัดเมืองสี (เมียงเสียก)

(๑๔) จังหวัดสันทุ่ง หรือเสือทุ่ง (สะโตน) รวมเมืองตัมผัก (ตะเบต) แลเมืองโล้น (เลตมาย)

(๑๕) จังหวัดวานยิน (คือบ้านยิน มานยิน)

(๑๖) จังหวัดหนองวอน (นองโมน)

(๑๗) จังหวัดสากอย (สะคเว)

(๑๘) จังหวัดเชียงคำ (กเยียงกัน)

(๑๙) จังหวัดหัวโป่ง (ฤๅหัวพง พม่าเรียกหัวโปน) รวมเมืองไหหลวง (แหโลน)

(๒๐) จังหวัดน้ำโคก (นันโกก)

(๒๑) จังหวัดเมืองสู (เมียงชุ)

(๒๒) จังหวัดเมืองแสง (เมียงสิน)

(๒๓) จังหวัดเชียงโล้น (กเยียงลูน)

(๒๔) จังหวัดลอยหลวง (ลแวโลน)

๓. มณฑล เม้ยลัต อันอยู่ในบรรชาของสุเปอรินเตนเดนต์แลเจ้าพนักงารทางราชการหัวเมืองไทยใหญ่ข้างไต้นั้น คือ

ตำแหน่งเมียวซา (ฤๅเจ้าฟ้าอ่อน)

(๑) จังหวัดมอนาง (มอนิน)

ตำแหน่งงะเวกุนฮมู

(๒) จังหวัดเยงาน (ยวังงัน)

(๓) จังหวัดปล่อยลา (ปเวฮลา)

(๔) จังหวัดมอโสน (มอซาย)

(๕) จังหวัดน้ำโคน (นันโกน)

(๖) จังหวัดผังมี (ปินฮมี)

(๗) จังหวัดลอยม่อ (ลแวมอ)

(๘) จังหวัดน้ำตก (นัมโตก)

(๙) จังหวัดมยอกกุ สีวาน (มยอกกุเลยวา)

(๑๐) จังหวัดพังตรา (ปันดะยา)

(๑๑) จังหวัดกโยง (กโยน)

(๑๒) จังหวัดสาเมืองคำ (สะมะกันรวมมะคเวด้วย) คือ ๑ ลอยอั้น ๒ ทองลา แล ๓ เมืองถี

(๑๓) จังหวัดลอยอ้าย (ลแวอี)

(๑๔) จังหวัดน้ำไข (นัมแก)

(๑๕) จังหวัดม่อ (มอ)

๔ หัวเมืองอันอยู่ในบรรชาของคอมมิชะเนอภาคเหนือ คือจังหวัดเมืองมีต (โมเมียก) มีเมืองขึ้น คือ ๑ เมืองลาง (โมลาย) แล ๒ เมืองคำตี่หลวง (กันตคญี)

๕ หัวเมือง อันอยู่ในบรรชาของคอมมิชะเนอภาคกลาง คือ

(๑) จังหวัดสองสุบ (ฤๅสมโชคพม่าเรียกตองสุต)

(๒) จังหวัดสิงกะลิงคำตี่ (ซิงคเลียน กันตี)

เมืองมอ (บอ) นั้นยังคงอยู่ในบรรชาของคอมมิชะเนอภาคตวันออก จนกระทั่ง พ.ศ. ๒๔๓๘ จึงได้ยกกลับคืนให้ไปตามเดีม คือเปนหัวเมืองในมณฑลเม้ยลัต แลลอยหลวง กฎว่าด้วยรเบียบหัวเมืองสัละวีน ยังใม่เปนอันตกลงจนปีเดียวกันกะเมื่อลดอำนาจเมืองเชียงตุงลงเท่ากะหัวเมืองไทยใหญ่อื่นๆ เมืองเชียงรุ่งกะเมืองเลมนั้นยกให้แก่กรุงจีน แลเมืองเชียงแสน ซึ่งตกอยู่ในมือกรุงสยามมาช้านานก่อนอังกฤษได้เมืองพม่าแล้วนั้น ก็คงยกให้แก่กรุงสยาม คัดออกจากเปนหัวเมืองไทยใหญ่ของอังกฤษ

ก่อนได้ออกพระราชบัญญัตหัวเมืองไทยใหญ่ พ.ศ. ๒๔๓๑ นั้น มีกฎหมายที่อาจจะพาดไปถึงหัวเมืองไทยใหญ่ได้อยู่ ก็แต่ประกาศตามมาตรา ๘ แห่งกฎหมายพระราชบัญญัตเมืองพม่าตอนบนเท่านั้น มาตรานั้นก็มิได้อำนวยอำนาจที่จะแก้ไขลดหย่อนข้อพระราชบัญญัตสุดแก่สมกาละเวลาของหัวเมืองนั้นๆ นอกจากอนุโลมตามกฎหมายพระราชบัญญัต ที่ใช้อยู่ในอาณาจักร์อินเดียของอังกฤษอันเปนบ้านเมืองอื่นจากหัวเมืองไทยใหญ่แล้ว ก็ใม่มีอำนาจจะเอาอะไรเปนหลักจัดราชการในหัวเมืองไทยใหญ่นั้นๆได้ อานุภาพแลอำนาจของเจ้าผู้ครองเมืองไทยใหญ่ต่างๆ แลอำมาตย์ต่าง ๆ ของเจ้าฟ้านั้นๆ ก็ทำไปโดยถือวิสาสะ ปราศจากข้ออนุญาตจากกฎหมายโดยชอบธรรมอย่างไรเลย จนปลายปี พ.ศ. ๒๔๓๑ จึงมีพระราชบัญญัตหัวเมืองไทยใหญ่ออก เพื่อจะให้การที่จัดราชการนั้นๆเปนธรรมเดีนทางที่ถูกแบบแผนขึ้นอิกหน่อย พระราชบัญญัตนี้เริ่มใช้ในกุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๓๑ ตามมาตรานั้นการจัดการยุติธรรมคดีแพ่ง อาญา แลสรรพากรทุกๆหัวเมืองไทยใหญ่มอบให้ในเจ้าผู้ครองเมือง ตามข้อสะนัดที่ได้อนุญาตอำนาจให้ ตามมาตราสาขาคดีที่จะพิจารณาพิพากษาในหัวเมืองนั้นๆ ให้ทำตามกฎหมายแลเพสบ้านเพสเมืองนั้นๆ แต่กฎหมายนั้นต้องเปนยุติธรรมมีหลักฐาน แลรู้ศึกนิยมเห็นชอบ แลใม่ตรงกันข้ามกับใจความอย่างเดียวกันที่ใช้ในอินเดียของอังกฤษ กฎหมายตามธรรมเนียมเพสบ้านเพสเมืองนั้นอาจจะแก้ไขให้ตรงกันกะพระราชบัญญัติที่ให้ใช้เปนกฎหมายเมืองพม่าตอนบนด้วย แต่ต้องเอามาใช้ให้เปนยุติธรรมมีหลักฐาน แลรู้ศึกนิยมเห็นชอบ ทั้งให้ร่วมกันกับใจความในกฎหมายที่ใช้ในอินเดียของอังกฤษ อนึ่งตามกฎข้อบังคับที่รัฐบาลในหัวเมืองไทยใหญ่ได้ออกตามมาตรา ๔ แลมาตราน้อย (๑) ข้อ ๑ ของพระราชบัญญัตหัวเมืองไทยใหญ่นั้น ได้พรรณนาถึงอำนาจที่จะตั้งเจ้าพนักงารที่จะรับราชการในเมืองนั้นๆ แลจำแนกอำนาจแลทางที่เจ้าพนักงารนั้นๆจะปฏิบัติราชการนั้นๆ มอบให้เปนน่าที่ของรัฐบาลในหัวเมืองไทยใหญ่ แลมาตรา ๕ แห่งพระราชบัญญัตนั้นข้อใดที่สมควรใช้ก็ให้เอามาใช้ในหัวเมืองไทยใหญ่ตามกาละเวลาที่สมควรได้.

หัวเมืองไทยใหญ่ข้างเหนือแลข้างไต้

ในหัวเมืองไทยใหญ่ข้างเหนือแลข้างไต้นั้น อำนาจจัดการยุติธรรมพิจารณาพิพากษาสาขคดีแพ่ง อาญา แลสรรพากรนั้นมอบให้แก่เจ้าผู้ครองเมือง แต่ให้ทำตามกำหนดที่อำนวยอำนาจ ปรากฎอยู่ในสะนัดแล้วนั้น แลยังให้เทียบใช้พระราชบัญญัตต่างๆในพม่าตอนบนได้ตามพระราชบัญญัตหัวเมืองไทยใหญ่ที่ได้ออกกฎหมายตามอย่างธรรมเนียมของบ้านเมืองเหล่านั้นมีอย่างไรก็คงใช้ได้ เว้นไว้แต่มณฑลเม้ยลัตต้องแก้ไขตามประกาศหมายเลขที่ ๑๑ ลงวันที่ ๑๙ พฤษจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๓ ซึ่งกำหนดโทษอาญาที่จะต้องลงฑัณฑ์แก่ผู้ผิดต่อกฎหมายอาญาไว้เปนข้อๆ กำหนดการที่จะทำโทษแก่ผู้ที่ผิดฐานครุโทษ และพรรณนาวิธีพิจารณาความอาญาไว้ง่ายๆ สุเปอรินเตนเดนต์ใช้อำนาจปกครองทั่วไปในการที่จะพิจารณาพิพากษาคดีอาญา แลมีอำนาจจะลบล้างคำพิพากษาเดีม แลกลับให้ชำระพิพากษาใหม่ก็ได้ บรรดาความอาญาทั้งปวงที่โจทย์ฤๅนักโทษที่ต้องหาเปนฝรั่งฤๅเปนข้าราชการอังกฤษหาใช่เปนพลเมืองไทยใหญ่ใม่แล้ว ถอนมาจากเจ้าผู้ครองเมืองมอบให้เปนน่าที่สุเปอรินเตนเดนต์ ฤๅผู้ช่วยเปนผู้พิจารณาพิพากษา คำว่าผู้ช่วยนี้หมายความถึงผู้ช่วยคอมมิชะเนอฤๅเจ้าพนักงารผู้ใดผู้หนึ่ง ซึ่งลุเตแนนต์คอเวอเนอจะได้ตั้งให้มารับหน้าที่เสมอตำแหน่งผู้ช่วยนั้น เจ้าพนักงารประจำมณฑล เช่นเนเมียวโมโคก แลเมืองมีตฤๅผู้แนะนำราชการ เจ้าฟ้าสีปอ ก็มีกรรมสิทธิ์เสมอผู้ช่วยที่ว่านี้ด้วย ในคดีฝรั่ง ฯลฯ ดังกล่าวแล้วข้างบนนี้นั้น ให้ใช้กฎหมายอาญาสามัญที่ใช้ในเมืองพม่าตอนบนลงวันที่ ๓๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๓๒ ในหัวเมืองไทยใหญ่ด้วยตลอดไป แต่สุเปอรินเตนเดนต์ฤๅผู้ช่วยที่กล่าวแล้วใม่มีอำนาจที่จะพิจารณาความแพ่งใม่ว่าโจทก์จำเลยจะเปนชาติไทยใหญ่ฤๅฝรั่ง ฤๅเปนชาติอะไรหมด ในมณฑลเม้ยลัตนั้น การพิจารณาพิพากษาสารคดีทั้งปวง ใช้ตามกฎหมายอย่างธรรมเนียมที่ใช้ในเมืองพม่าตอนบนแทบทั้งนั้น

หัวเมืองไทยใหญ่ข้างตวันออกแห่งแม่น้ำสัละวีน

กฎหมายหัวเมืองไทยใหญ่ แลคำสั่งด้วยเรื่องคดีอาญา พ.ศ. ๒๔๓๘ แลกฎข้อบังคับเพิ่มเติมนั้น หาได้ใช้ถึงหัวเมืองไทยใหญ่ข้างตวันออกแห่งแม่น้ำสัละวีนด้วยใม่ แต่สุเปอรินเตนเดนต์ก็ยังปกครองพิจารณาพิพากษาคดีอาญาในหัวเมืองเหล่านี้เหมือน หัวเมืองอื่นๆ อยู่ในอำนาจ มีแต่คำสั่งห้ามลงโทษอย่างร้ายกาจ แลใม่เคยมีอย่างธรรมเนียม ทั้งแนะวิธีพิจารณาคดีอาญาอย่างง่ายๆให้ใช้ทั่วไปในหัวเมืองเหล่านั้น

หัวเมืองในบรรชาของคอมมิชะเนอ

ในหัวเมืองไทยใหญ่ที่อยู่ในบรรชาคอมมิชะเนอ มณฑลสะกายนั้น กฎหมายก็เหมือนกันกับในหัวเมืองไทยใหญ่ข้างเหนือข้างไต้ เว้นไว้แต่แทนที่จะใช้กฎหมายดังกล่าวไว้ในประกาศลงวันที่ ๑๙ พฤษจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๓ อันเปนคำสั่งคงใช้ให้อำนาจที่พิพากษาลงโทษแก่เจ้าครองเมืองหัวเมืองนั้นๆแลต้องเปีดเผยตามยุติธรรม การชำระความแลอำนาจอย่างสุเปอรินเตนเดนต์ใช้อยู่ในหัวเมืองไทยใหญ่ข้างเหนือแลข้างไต้ประการใด ก็ให้ดีปูตีคอมมิชะเนอแขวงชินดวินตอนบนใช้ในเมืองตองสุบแลเมืองสิงกะลิงคำตี่เช่นกับอำนาจศาลอุทธรณ์นั้น ตกอยู่ในลุเตแนนต์คอเวอเนอเหมือนกันกับหัวเมืองไทยใหญ่ข้างเหนือแลข้างไต้ พระราชบัญญัตแต่งงารคนคฤษเตียนนั้นหาได้ใช้ในหัวเมืองไทยใหญ่ด้วยใม่

ส่วนหัวเมืองไทยใหญ่ที่อยู่ในบรรชาของคอมมิชะเนอมณฑลมัณฑเล คือเมืองมีตแลเมืองขึ้นเมืองมีตนั้น ให้ดีปูตีบ่อทับทิมจัดการไปพลางเหมือนเปนเมืองขึ้นของแขวงนั้นฉนั้น แลใช้ตามกฎหมายที่ใช้ในเมืองพม่าตอนบนลงวันที่ ๑๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๓๔ แลกฎหมายอื่นๆ ต่อนั้นมา

เกือบอังกฤษจะใม่ได้พยายามที่จะเข้าไปเกี่ยวข้องอะไรด้วยเลย ในเรื่องการจัดราชการบ้านเมืองในจังหวัดคำตี่หลวง คำประกาศอำนาจที่จะลงโทษคดีอาญาแก่เจ้าผู้ครองเมืองก็ยังเปนอันใช้ได้อยู่ แต่หาได้มีเจ้าพนักงารที่ได้รับอำนาจเข้าไปดูแลในเมืองนั้นใม่

กะเหรี่ยง

หัวเมืองกะเหรี่ยงรวมทั้งข้างตวันออกแลข้างตวันตกทั้งสิ้นนั้นยังใม่ใช่เปนส่วนอาณาจักร์อินเดียของอังกฤษ จึ่งใม่ต้องใช้กฎหมายอย่างไรที่คงใช้ในหัวเมืองไทยใหญ่ฤๅใช้ในเมืองพม่าตอนบนฤๅตอนล่างด้วยเลย แต่ฉเภาะการชำระฝรั่งอันเปนชาติอังกฤษที่ต้องหาเปนความอาญาในเมืองกะเหรี่ยงนั้น สุเปอรินเทนเดนต์หัวเมืองไทยใหญ่ข้างไต้ แลผู้ช่วยสุเปอรินเตนเดนต์ในเมืองกะเหรี่ยงทุกคนเปนตัวผู้พิพากษามีอำนาจที่จะใต่สวน แล้วส่งลงมาว่ากันที่เมืองร่างกุ้ง การชำระคนอื่นนอกจากฝรั่งชาติอังกฤษฤๅคนเหล่านั้นที่ต้องหาร่วมคดีเดียวกันกะฝรั่งชาติอังกฤษนั้นแล้ว ผู้ช่วยสุเปอรินเตนเดนต์ต้องรับหน้าที่ผู้พิพากษาศาลโปริสภาชั้นใต่สวน แลสุเปอรินเตนเดนต์รับเปนน่าที่ผู้พิพากษาศาลอาญา แลลุเตแนนต์คอเวอเนอเปนอธิบดีศาลอุทธรณ์

ความอาญาที่นักโทษต้องหาเปนฝรั่งชาติอังกฤษฤๅผู้ต้องชำระด้วยฝรั่งชาติอังกฤษนั้น เมืองร่างกุ้งเปนศาลอุทธรณ์ใหญ่สำหรับหัวเมืองไทยใหญ่ทั้งปวงหมด

----------------------------

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ