วันที่ ๙ กันยายน พ.ศ. ๒๔๗๑ น

​หัวหิน

วันที่ ๙ กันยายน ๒๔๗๑

ขอเดชะ ฝ่าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม

ข้าพระพุทธเจ้า ขอพระราชทานกราบบังคมทูลรายงาน ในการซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระเมรุ ณ ท้องสนามหลวง ที่พระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี

ชั้นแรกข้าพระพุทธเจ้าทำงบประมาณทูลเกล้าฯ ถวาย รวมทั้งค่าทำพระเมรุแลทำที่บรรจุพระอังคารด้วย เปนเงิน ๕๒,๐๐๐ บาท โปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตแล้ว ภายหลังได้โอนการทำที่บรรจุพระอังคารไปขึ้นงบประมาณทางกระทรวงวัง แต่เงินค่าทำที่บรรจุพระอังคารซึ่งตั้งไว้ก่อนนั้นเปนเงินเล็กน้อยจึ่งมิได้ตัดไปโอนเข้ารวมไว้ในประเภทเผื่อขาด ยอดเงินคงได้พระราชทานพระบรมราชานุญาตเท่าเดิม ได้รับใส่เกล้าฯ จัดทำการไปดั่งนี้.

องค์พระเมรุเปนสิ่งที่ทำยากด้วยต้องระวังมิให้เสียทรง จึ่งได้เรียกช่างและจัดนายงานที่ชำนาญดูแลทำการเอง ซื้อของใช้การเอง แต่ส่วนพระที่นั่งทรงธรรมกับคดซั่งราชวัดทึบนั้น เปนสิ่งที่ทำง่ายจึ่งได้เรียกประมูลจ้างเหมาทำเสร็จทั้งค่าของและค่าแรง เว้นแต่การตกแต่ง เครื่องผ้าและกระดาษ เมื่อเสร็จงานแล้วให้ผู้รับเหมารื้อเอาของคืนไป เปรียบเหมือนว่าจ้างให้ปลูกให้เช่าใช้ราชการชั่วคราวเท่านั้น ส่วนการตกแต่งประดับประดาทั่วไปนั้นซื้อของและจ้างแรงให้นายด้านดูแลทำการเอง ได้จ่ายเงินสิ้นไป ๓๖,๖๐๐ บาทกับ ๐๕ สตางค์ คงเหลือเงิน ๑๕,๓๙๙ บาทกับ ๙๕ สตางค์ ประเภทใดได้จ่ายไปมากน้อยกว่างบประมาณเท่าใด แจ้งอยู่ในบัญชีรายละเอียดอันข้าพระพุทธเจ้าได้ทำทูลเกล้าฯ ถวายมากับรายงานนี้แล้ว

เมื่อเสร็จงานแล้ว ของสิ่งใดซึ่งจะใช้ราชการต่อไปได้ก็เก็บรักษาไว้ ที่จะใช้ไม่ได้ก็ขายทอดตลาดไป ได้เงินกลับส่งพระคลัง ๗๔๗ บาทกับ ๑๒ สตางค์ ถ้าคิดหักในเงินรายจ่ายก็เปนเหลือ ๑๖,๑๔๗ บาทกับ ๗ สตางค์

​ผู้ทำการสร้างพระเมรุครั้งนี้ ข้าพระพุทธเจ้าจัดขึ้นเปนกองทำการโดยฉะเพาะ ขอพระสถาปนานุกิจกับหลวงราชนุจิตร ข้าราชการกระทรวงวัง กับขอแรงพระชำนาญโยธา ข้าราชการนอกราชการ มาช่วยกันกับข้าราชการในศิลปากรสถาน แบ่งหน้าที่กันทำการดั่งนี้

คณะอำนวยการ ข้าพระพุทธเจ้าเปนประมุข หม่อมเจ้าอิทธิเทพสรรค์เปนตัวรอง และมีแม่กองทำการ ๓ แผนก คือ

๑. รองอำมาตย์ตรี ช้วน จัดสุคนธ์ เปนแม่กองทำการเบิกจ่ายเงิน

๒. นายพลอย น้อยนำนนท์ เปนแม่กองทำการซื้อจ่ายของ

๓. หลวงสมิทธิเลขา เปนแม่กองทำการออกแบบ และจัดให้มีนายด้าน ๓ แผนก คือ

๑. พระชำนาญโยธา (นอกราชการ) เปนนายด้านทำการปลูกสร้างประดับประดา ตลอดถึงรักษาสถานที่ปลูกสร้างด้วย

๒. พระสถาปนานุกิจ (กระทรวงวัง) เปนนายด้านทำเครื่องประดับ เครื่องแต่งตั้งอันต้องใช้ในการพระเมรุ

๓. หลวงราชนุจิตร (กระทรวงวัง) เปนนายด้านทำการเย็บผ้า และติดไฟฟ้า ได้จัดให้มีผู้ช่วยทำการด้วยบ้างทุกหน้าที่ ต่างพร้อมเพรียงกันทำการสนองพระเดชพระคุณเต็มกำลัง เปนผลให้การสำเร็จไปได้ด้วยดี ผู้ทำการสนองพระเดชพระคุณในการอย่างนี้ แต่ก่อนเคยได้รับพระราชทานรางวัล เปนเลื่อนบรรดาศักดิ์บ้าง ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสสริยาภรณ์บ้าง ได้รับพระราชทานสิ่งของบ้าง แล้วแต่เสนาบดีกระทรวงวังจะกราบบังคมทูลแนะนำ แต่ข้าพระพุทธเจ้าเห็นด้วยเกล้าฯ ว่า บรรดาศักดิ์ก็ดี เครื่องราชอิสสริยาภรณ์ก็ดี จะใช้เปนรางวัลสำหรับหมู่คนมากเช่นนี้ย่อมขัดขวางอยู่ เพราะว่าจะเหมาะแต่แก่บางคน จะดูเปนสูงเกินไปสำหรับบางคนจะไม่พระราชทานทั่วกันก็เปนลุ่ม ๆ ดอน ๆ แม้จะพระราชทานเปนสิ่งของที่ระลึกก็น่าจะไม่เปนประโยชน์แก่ผู้ได้รับพระราชทานมากนัก เพราะเปนข้าราชการชั้นผู้น้อย ไม่ค่อยจะมีโอกาศได้ออกแขกอวดของพระราชทานให้มีหน้ามีตา จึ่งเห็นด้วยเกล้าฯ ว่าพระราชทานรางวัลเปนเงินจะมีประโยชน์โดยรอบตลอดทั่วถึงกัน ข้าพระพุทธเจ้าได้ลองกะบัญชีเงินรางวัลทูลเกล้าฯ ถวายมาด้วยแล้ว เปนคน ๑๗ คน เปนเงิน ๑,๕๑๐ บาท ติดด้วยเกล้าฯ ว่าใช้เงินซึ่งเหลือจากการสร้างพระเมรุ หากทรงพระราชดำริเห็นว่าเปนการชอบแล้ว จะได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ มีพระบรมราชโองการดำรัสสั่ง ให้กระทรวงพระคลังมหาสมบัติจ่าย

​นอกจากนี้ยังมีผู้ที่ควรข้าพระพุทธเจ้าจะยกความชอบขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาให้ทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทอีก คือ เจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ ได้อนุญาตไม้เก่าๆ ซึ่งได้เก็บไว้ในกระทรวงวัง เจือจานให้ยืมมาใช้ทำตอหม้อทำคานที่พระเมรุ ให้เปนการทุ่นเงินขึ้น เสร็จแล้วข้าพระพุทธเจ้าก็ได้ขนส่งคืน กับได้จัดพนักงานไฟฟ้ามาช่วยติดไฟฟ้าด้วย นอกกว่านั้น บรรดาเจ้าหน้าที่ในกระทรวงวังและกรมนคราทร ซึ่งทำการติดต่อตกแต่งสถานที่พระเมรุ และตำรวจนครบาลได้ทำการรักษา แต่ล้วนตั้งใจทำจนการสำเร็จไปได้ด้วยดี ควรที่จะสรรเสริญเปนอย่างยิ่ง

ควรมิควรแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ

ข้าพระพุทธเจ้า

ขอเดชะ

​​บัญชีรายจ่ายเงินสร้างพระเมรุ งานพระศพสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี เทียบกับงบประมาณมีรายการขาดเหลือแจ้งอยู่ต่อไปนี้

​บัญชีผู้ที่สมควรได้รับพระราชทานรางวัล ในการทำพระเมรุสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี