พระราชหัตถเลขาฉบับที่ ๑

ทูลสมเด็จพระเจ้าบรมวงศเธอ เจ้าฟ้ากรมพระบำราบปรปักษ์ ถึงท่านกลาง^๑ ถึงคุณสุรวงศวัยวัฒน์ แลพระบรมวงศานุวงศ ข้าราชการผู้อยู่รักษาพระนครให้ทราบ ด้วยตั้งแต่ฉันออกจากกรุงเทพฯ มาพักนอนที่ปากอ่าวคืนหนึ่ง ครั้นรุ่งขึ้นออกเรือมาเวลาบ่ายหยุดนอนที่ช่องแสมสานคืนหนึ่ง ครั้นรุ่งขึ้นออกเรือมาหยุดที่ปากแกลง เวลากลางวันลงเรือเล็กไปขึ้นที่ปลายแหลมตรงปากคลองแกลง ซึ่งเขาทำปรำใบไม้ไว้รับ ได้เห็นตัวอย่างเสาโทรเลขซึ่งเขาลงมือปักบ้างแล้ว เวลาเย็นเดิรตามหาดซึ่งเปนหาดกว้างใหญ่ แล้วกลับลงมาเรือพักนอนอยู่ที่นั่นคืนหนึ่ง รุ่งขึ้นวัน ๑ ๑๐ฯ ๓ ค่ำ ออกเรือมาทอดที่ตรงปากน้ำพแสซึ่งเปนที่พระแกลงแกล้วกล้าอยู่ ลงเรือเล็กเรือกลไฟลากเข้าไปดูลำน้ำพแสสจนตลอดพ้นหมู่บ้านคน มีบ้านเรือนติดๆกันประมาณร้อยหลังเรือน ต่อเข้าไปข้างในเขาว่ายังมีบ้านเรือนอีกมาก แต่เปนหนทางไกลหาได้ไปไม่ กลับออกมาพักที่หัวแหลมซึ่งมี (ฉบับลบ) เมืองแกลงทำค้างไว้ พ้นปรำใบไม้ที่เขาทำไว้วันที่นั้นเห็นว่าภูมิฐานงาม จึงได้สั่งให้สร้างทำขึ้นประกอบกับพระเจดีย์เดิม ให้ชื่อไว้ว่า วัดสมมติเทพถาปนา​ราม ที่ต่อขึ้นไปข้างเหนือจะทำเปนที่โรงทหารสำหรับได้รักษาสลัดโจรผู้ร้าย ด้วยในระยะนี้เปนที่เปลี่ยว ย่านห่าง แต่ก่อนเคยมีสลัดทำร้ายเรืออยู่บ้าง จึงได้ให้จัดการรักษาให้แขงแรง เวลาบ่ายออกจากปากน้ำพแส มาถึงแหลมสิงห์ปากน้ำเมืองจันทบุรีเวลาค่ำสองทุ่ม ครั้นเวลารุ่งขึ้นได้ขึ้นดูโรงทหารที่หลังป้อม ฝั่งข้างใต้มีทหารปืนปากน้ำประจำการอยู่เแล้ว ดูเปนที่ครึกครื้นขึ้นกว่าก่อน เวลาเย็นขึ้นไปดูบนเขาแหลมสิงห์ซึ่งได้ปักเสาธงขึ้นไว้บนยอดเขา มีหนทางขึ้นลงได้ (ฉบับลบ) ดูไปได้เกือบรอบตัว (ฉบับลบ) เปนที่สบายมาก บรรดาพระบรมวงศานุวงศข้าราชการที่มาก็มีความสุขสบายอยู่ด้วยกันทั้งสิ้น

กำหนดเวลารุ่งพรุ่งนี้จะได้ออกเรือจากเมืองจันทบุรีไปพักนอนที่เกาะกง รุ่งขึ้นจะออกจากเกาะกงไปจนถึงที่ต่อเขตแดน เพื่อจะได้พบกับกอเวอเนอเมืองไซ่ง่อน ซึ่งมองสิเออร์ลอร์ยู ผู้ว่าการแทนกงสุลแลคอมมิแชร์ฝรั่งเศสได้มาแจ้งความที่เมืองจันทบุรี ว่ากอเวอเนอจะมาพบในที่นั้นโดยทางพระราชไมตรี เมื่อได้พบกับกอเวอเนอแล้วจึงจะกลับขึ้นมาพักตามระยะทางตลอดขึ้นมาจนถึงกรุงเทพ ฯ

เขียนในเรือพระที่นั่งเวสาตรี ที่แหลมสิงห์ปากน้ำจันทบุรี วัน ๒ ๑๑ฯ ๓ ค่ำ ปีวอกฉ๑๗ศก ศักราช ๑๒๔๖

สยามินทร์