ฉากที่ ๑ เฉลียงในบ้านท่านเสงี่ยม

​(ท่านเสงี่ยมกับนายพานั่งอยู่ด้วยกัน)

ท่านเสงี่ยม

เออเรื่องที่พูดกันไว้น่ะ จัดการแล้วหรือ

นายพา

คุณไม่ต้องวิตกหรอกครับ ผมจัดการเสร็จแล้ว ผมเอาความไปเล่าให้คุณหอมฟังแล้ว สั่งไว้ว่าอย่าให้บอกใครเปนอันขาด คุณก็ทราบอยู่แล้วว่าในส่วนตัวคุณหอมน่ะ ถ้าใครเอาเรื่องอะไรไปเล่าให้แกฟังแล้ว ยิ่งสั่งให้ปิดเหมือนยิ่งยุให้ประกาศ

ท่านเสงี่ยม

ถ้ายังงั้นก็ดีน่ะซิ

​นายพา

ไม่ต้องสงไสยละครับ ตามที่ผมได้ทราบมาแล้ว คุณหอมได้ทำให้ผัวเมียแตกกันมาเสียสี่ห้าคู่แล้ว ที่พ่อตัดลูกเสียเพราะท่านผู้นี้ก็ถึงสามราย ผู้หญิงผู้ชายที่สู่ขอตกลงกัน แล้วต้องเลิกไปเสียเพราะปากคุณหอมนับคู่ไม่ถ้วน แต่ถึงเก่งยังนั้นก็ยังสู้ตัวคุณเองไม่ได้ ใคร ๆ ต้องยอมทั้งนั้นว่าคุณพยักหน้ากักเดียว ได้ผลดีกว่าคนอื่นๆ พูดหลายคน บางทีถึงข้างโน้นเขาจะมีความจริงพูด คนก็เชื่อคุณมากกว่า

ท่านเสงี่ยม

ไม่ต้องมานั่งยอกันเองหรอกน่า

นายพา

แต่ยังมีอยู่เรื่องหนึ่งที่คุณใช้ให้ผมทำ แต่ยังไม่เข้าใจว่าคุณจะทำเพื่อประโยชน์อะไร

​ท่านเสงี่ยม

เรื่องไหน เรื่องเจ้าคุณวัชรินทร์กับเมียน่ะหรือ

นายพา

นั่นแหละครับ เดี๋ยวนี้ตามที่ผมเข้าใจ เรื่องราวของพวกนั้นอยู่ก็คือ มีสองคนพี่น้องที่เจ้าคุณวัชรินทร์ท่านเปนผู้อุปถัมภ์มาตั้งแต่บิดาเขาเสีย ท่านขุนเจริญคนพี่เปนคนดีใครได้ใครชม พ่อบุญสมน้องชายน่ะสุรุ่ยสุร่ายไม่มีคนดีเขานับถือ. ขุนเจริญน่ะใครก็แลเห็นว่า ชอบอยู่กับคุณและคุณก็ชอบเขามาก ส่วนนายบุญสมน่ะก็รู้กันอยู่ทั่วว่ารักกับแม่ถวิลหลานสาวเจ้าคุณวัชรินทร์ และแม่ถวิลก็รักกับนายบุญสม

ท่านเสงี่ยม

เออ เออ ถูกละ

​นายพา

ก็นั่นแหละครับ ทำให้ผมฉงนใจว่า ทำไมคุณถึงพยายามจะให้นายบุญสมกับแม่ถวิลแตกกันนัก ที่จริงรับประทานโทษเถิดขอรับ ขุนเจริญดูก็เปนคนสมควรที่คุณจะ–เอ้อ–

ท่านเสงี่ยม

แกยังไม่เข้าใจเรื่องราวตลอด ฉันต้องขอเล่าให้ฟังว่าการที่ฉันกับขุนเจริญชอบกันสนิทนักน่ะ ไม่ใช่เพราะความชอบพอกันอย่างที่แกนึกหรอก

นายพา

ยังงั้นหรือขอรับ

ท่านเสงี่ยม

ที่จริงขุนเจริญรักแม่ถวิล รือเงินของแม่ถวิลอะไรอย่างหนึ่ง แต่เมื่อเห็นว่าน้องชายไปแย่งเสียแล้ว จึงได้ทำไถลให้คนเข้าใจเสียทางอื่น ​เพื่อจะให้ฉันช่วยให้สำเร็จประสงค์เขา

นายพา

ก็ถ้ายังงั้นก็ยิ่งปลาดหนักขึ้น ว่าทำไมคุณจึงร้อนอกร้อนใจ อยากให้ขุนเจริญได้สำเร็จตามประสงค์นัก

ท่านเสงี่ยม

พุทโธ่ ไม่รู้เลยว่าแกจะโง่ได้ถึงเพียงนี้ แกทายไม่ถูกเทียวหรือว่าฉันน่ะมีความสนใจที่ฉันอาย จนชั้นแกก็ยังไม่ได้บอก เอาเถอะไหน ๆ ก็ได้ชอบกันมามาก ฉันจะสารภาพให้ว่าฉันน่ะ–ฮือ–พูดยากนัก–ใจฉันน่ะผูกพันอยู่ที่พ่อบุญสม

นายพา

เข้าใจละครับ นายบุญสมหน้าตาเขาดีจริง แต่ยังไงขุนเจริญจึงเกิดมาสนิทกับคุณได้มากมายนัก

​ท่านเสงี่ยม

อ๋อเพื่อประโยชน์ซึ่งกันและกัน. ฉันรู้ดีเทียวว่าขุนเจริญน่ะเปนคนฉลาดโกง เห็นแต่กะตัวเท่านั้นแหละ นั่นแหละถ้าจะให้พูดกันสั้นๆ ก็แปลว่าลับลมคมใน หรือจะว่าข้างนอกสดใสข้างในเปนโพรงก็ได้ แต่อีตาพระยาวัชรินทร์กับคนอื่นๆ โดยมากที่รู้จักขุนเจริญละก็เปนเข้าใจเสียว่า เปนคนหนุ่มที่อย่างเยี่ยมอยู่คนหนึ่งเทียว ทั้งระมัดระวังและรู้จักเจียมตัว ทั้งใจก็ดี

นายพา

จริง ผมเคยได้ยินเจ้าคุณวัชรินทร์ชมขุนเจริญนัก ว่าหาคนดีเหมือนยากในเมืองไทย

ท่านเสงี่ยม

จริงซิ ต้มตาเจ้าคุณนั้นเสียออกสุก จนเอาใจช่วยในเรื่องหลานสาวเต็มที่แล้ว ส่วนพ่อบุญ​สมสิจะหาใครช่วยพูดแก้ให้สักคนก็แสนจะยาก

(นางสาวแอบมาเข้ามา)

แอบ

ท่านขุนเจริญมาหาคุณนายเจ้าคะ

ท่านเสงี่ยม

เชิญท่านเข้ามาซิ. (แอบออกไป) มาเวลานี้เสมอก็ไม่น่าปลาดหรอก ที่คนพากันพูดว่ามีอะไร ๆ เกี่ยวข้องกะตัวฉัน.

(ขุนเจริญเข้ามา)

ท่านเสงี่ยม

เชิญนั่งสิคะ พ่อพากำลังล้อดิฉันอยู่เทียวว่า คุณกะดิฉันสนิทกันนัก แต่ดิฉันได้อธิบายให้เขาเข้าใจตามความจริงแล้ว พ่อพาละไว้ใจได้เทียว

ขุนเจริญ

ผมไม่สงไสยเลย เพราะได้ทราบอยู่แล้วว่า​นายพาเปนผู้มีความเฉลียวฉลาด และช่างสังเกตสังกา

ท่านเสงี่ยม

เถอะน่าไม่ต้องมัวทุ่มเหวกันหรอก นี่แน่บอกดิฉันหน่อยเถอะว่า ได้พบแม่ถวิลหรือพ่อบุญสมมั่งไหมหมู่นี้

ขุนเจริญ

ในสองสามวันนี้ยังไม่ได้พบเลยทั้งสองคน แต่ผมทราบว่าคู่นั้นไม่ได้พบกันนานแล้ว เรื่องอะไรต่างๆ ของคุณที่คุณจัดการ ให้เป่าหูแม่ถวิลเรื่องพ่อบุญสมน่ะ ดูเหมือนจะมีผลมั่งแล้ว

ท่านเสงี่ยม

พ่อพาได้ยินไหมล่ะ นี่เปนอันนับว่าสำเร็จได้เพราะแก แต่ยังไงกันเรื่องหนี้สินของน้องชายคุณน่ะ

​ขุนเจริญ

มากขึ้นทุกที เปนภูเขาเลากาแล้ว ผมยังไม่เคยได้เห็นใครใช้เงินสุรุ่ยสุร่ายเหมือนเจ้าน้องชายผมคนนี้เลย

ท่านเสงี่ยม

พุทโธ่ น่าสงสาร

ขุนเจริญ

จริงครับ ถึงจะชั่วยังไงก็อดสงสารไม่ได้ ผมละช่างอยากเสียจริงๆ ที่จะช่วยให้ได้จริงๆ เพราะผมเห็นว่าคนที่ไม่โอบอ้อมอารี ช่วยเกื้อกูลพี่น้องแล้วเปนไม่ควรนับถือเลย ถึงน้องจะไม่ดียังไง–

ท่านเสงี่ยม

(พูดสอด) อุ๊ยหมั่นไส้ มาทำพูดหรูหรา​ราวกะไม่ได้อยู่ในหมู่กันเองยังงั้นแหละ

ขุนเจริญ

จริง ผมเผลอตัวไป ทำๆ มันก็เคยตัวไปมั่ง พูดยังงี้ต้องเก็บไว้พูดกะเจ้าคุณวัชรินทร์ แต่ที่จริงการที่เราคิดจะช่วยแม่ถวิล ให้พ้นจากคนอย่างน้องผมน่ะ ต้องนับเปนการทำบุญอย่างหนึ่งเหมือนกัน ส่วนพ่อบุญสมเองก็เหมือนกัน ต้องอาไศรยผู้หญิงที่มีความคิดดีๆ อย่างตัวคุณช่วยชักจูงจึงจะกลับตัวเปนคนดีได้

นายพา

ผมเห็นจะต้องลาคุณไปเสียที จะได้ไปเขียนหนังสือที่คุณสั่งให้เขียน. ท่านขุนผมลาก่อน. (ออกไป)

ขุนเจริญ

คุณเสงี่ยม ผมออกไม่ชอบแท้ๆ ทีเดียว​ในการที่คุณไว้ใจอ้ายเจ้าพานั้นมากเหลือเกิน ออกจะไม่น่าไว้ใจนักนะ

ท่านเสงี่ยม

ทำไม

ขุนเจริญ

หมู่นี้ผมเห็นเจ้าพาพูดซุบซิบอยู่กะตาคงบ่อยๆ คุณรู้จักแล้วไม่ใช่หรือ แกเคยเปนทนายของเจ้าคุณพ่อผมเก่า แกไม่เคยชอบผมเลยเทียว

ท่านเสงี่ยม

คุณนึกว่าพ่อพาจะทำเราเสียหรือ

ขุนเจริญ

อาจจะได้ เชื่อเถอะครับ อ้ายคนอย่างนายพาน่ะ มันไม่มีความดีพอที่จะซื่อตรงต่อใคร หรือสิ่งไรทั้งนั้น แม้ความชั่วของมันเองมันก็​ทำให้เสมอต้นเสมอปลายไม่ได้แท้ๆ เทียว (แอบเข้ามา)

แอบ

คุณหลวงพจนกิจ กับคุณเสริมมาหาคุณนายเจ้าคะ

ท่านเสงี่ยม

เชิญเข้ามาซิ. (บ่าวออกไป)

ขุนเจริญ

(พูดป้อง) เบื่อนักอีตาสองคนนี่ ใส่ความคนจนเหลือที่จะเชื่อได้ พูดจะหาความจริงสักเท่าเส้นผมตั๊กกะแตนก็ไม่ได้

(หลวงพจนกิจกับนายเสริมเข้ามา)

ท่านเสงี่ยม

เชิญนั่งซิคะ เฮ้ยนางแอบ ทำไมไม่หาน้ำร้อนน้ำชามาเลี้ยงแขกล่ะ ยังไงพ่อเสริมมีข่าวอะไรมาเล่าสู่กันฟังมั่งไหม

นายเสริม

มีซิ แต่บางทีหล่อนจะได้ยินเสียทางอื่นแล้ว

ท่านเสงี่ยม

เรื่องอะไร

นายเสริม

เรื่องแม่สีกะบ่าวนะไงล่ะ ตกลงกันแน่แล้ว แม่สีจะรับเปนผัวออกหน้าออกตาทีเดียว

ท่านเสงี่ยม

ต๊าย ตายละ

นายเสริม

ถามหลวงพจน์ดูซิ

หลวงพจน์

จริงเทียวครับ เปนข่าวแน่นอนเทียว

นายเสริม

เขาว่ากันว่ามีเหตุจำเปนที่แม่สีจะต้องรีบรับเจ้านั่นเปนผัวโดยเปิดเผยเสียเร็ว ๆ

ท่านเสงี่ยม

อะร๊าย ไม่จริงละ ใครจะเชื่อได้ แม่สีหรือออกเปนคนระมัดระวังตัวออก

หลวงพจน์

เพราะระวังนักซิครับ พอมีข่าวยังงี้ขึ้นคนจึงเชื่อกันทันที แม่สีดูระวังตัวเหลือเกินนักจนคนเชื่อกันหมดว่า คงต้องมีเหตุอะไรอย่างหนึ่งที่ต้องทำให้ระวัง ถ้าไม่มีเหตุที่จะต้องปิดบัง จะต้องเสงี่ยมเจียมตัวทำไมจนเหลือเกินเช่นนั้น

​ท่านเสงี่ยม

บางทีความจริง จะไม่ร้ายกาจถึงที่คุณหลวงว่าหรอก เรื่องพรรณนี้บางทีสาเหตุมีนิดเดียว พูดกันไปพูดกันมาเลยมากมายใหญ่โตไปก็ได้

นายเสริม

ก็เปนได้ (พูดกับขุนเจริญ) เออท่านขุน จริงหรือครับ เขาว่าเจ้าคุณลุงของคุณเข้ามากรุงเทพฯ

ขุนเจริญ

ผมยังไม่ทราบเลย

นายเสริม

ท่านไปอยู่ทางภูเก็จเสียนาน ดูเหมือนท่านขุนแทบจะไม่รู้จักไม่ใช่หรือ น่าเสียใจเมื่อท่านกลับมาจะต้องฟังเรื่องต่างๆ ของพ่อบุญสม

​ขุนเจริญ

พ่อบุญสมก็ประพฤติปราศจากสติจริงอยู่ ผมรับ แต่ผมหวังใจว่ายังไม่มีใครรู้มากยากนานแอบเอาความไปเป่าให้เข้าหูเจ้าคุณลุง บางทีพ่อบุญสมจะยังกลับตัวได้หรอกครับ

หลวงพจน์

อ๋อข้อนี้อาจจะเปนได้อย่างท่านขุนว่า พ่อบุญสมน่ะยังมีคนนับถืออยู่จำพวกหนึ่ง คือพวกที่มีเงินให้ยืม

นายเสริม

จริงอย่างหลานว่า ถ้าเมืองไทยมีปาลิแมนต์ละก็ พ่อบุญสมคงได้เปนแมมเบ้อร์แขวงสำเพ็งแน่เทียว หาคนที่มีชื่อเสียงดีในหมู่พวกเจ๊กกับพวกโรงจำนำ อย่างเขายากเทียว พอพ่อบุญสมเจ็บไข้ไปนิดหน่อยละ พวกหากินทางให้ยืม​เงินเปนจัดการไหว้เจ้าเซ่นวักตั๊กกะแตนกันใหญ่เทียว บนบานให้หายเจ็บ

หลวงพจน์

แต่ถึงยังงั้นพ่อบุญสมอยู่กินราวกะเจ้า เลี้ยงดินเน่อร์พวกพ้องอยู่เสมอ

ขุนเจริญ

บางทีนี่จะเปนของขันของท่านทั้งหลาย แต่คุณควรนึกถึงใจผู้เปนพี่มั่ง

หลวงพจน์

พุทโธ่ท่านขุน ผมไม่ได้ตั้งใจจะเปนที่ขุ่นเคืองใจคุณเลยเทียว แต่เชื่อเถอะครับน้องคุณนะเปนจอดละ

นายเสริม

จริงเทียวครับ จอดไม่มีทางกระดิกเทียว

​หลวงพจน์

อะไรที่พอหยิบยกได้ ขายหรือจำนำหมดแล้ว

นายเสริม

ยังมีเหลืออยู่ก็แต่กระเบื้องถ้วยกลาแตก สองสามชิ้นกะขวดเหล้า

หลวงพจน์

ผมเสียใจที่ได้ยินเรื่องไม่ดีต่างๆ หลายเรื่อง แต่เพราะเปนน้องท่านขุน ก็จำต้องนิ่งไว้เล่าให้ฟังเวลาอื่น คุณอาไปกันหรือยัง

นายเสริม

ไปสิ แม่เสงี่ยมลาที ไว้วันอื่นจึงค่อยมาคุยกันใหม่

(นายเสริมกับหลวงพจน์ออกไป)

ท่านเสงี่ยม

ชั่วจริงๆ หลวงพจน์คนนี้ อดพูดใส่ความ​กะปากบอนไม่ได้เลย จนออกไม่อยากคบเสียแล้ว

ขุนเจริญ

อ๋อ ผมเห็นว่าจะรู้จักหรือไม่รู้จักก็เท่ากัน ถึงคนที่แกไม่รู้จัก หลวงพจน์แกก็นินทาใส่ความได้เท่ากัน

ท่านเสงี่ยม

แต่ก็เห็นได้อย่างหนึ่งว่า เรื่องที่เราจัดการแต่งขึ้นนั้นถึงหูท่านสองคนนี้แล้ว เห็นจะสำเร็จได้ตามความคิดของเราละ ไหนๆอยู่นี่แล้วท่านขุนเลยกินเข้าเสียด้วยกันเถอะ จะได้ปฤกษาการกันต่อไป

ขุนเจริญ

มีความยินดี

​ท่านเสงี่ยม

นายแอบ ให้เขายกสำรับมาที่นี่ (คุยกับขุนเจริญต่อไป)

----------------------------