คำนำ
บรรดาวิทยาการทุกประเภท เท่าที่ปราชญ์ทั้งหลายได้พยายามค้นกันออกมา เพื่อเปนสาระประโยชน์ให้กับโลกของเรามาจนทุกวันนี้ แม้เพียงวิทยาการประเภทเดียว ถ้าเราจะได้ศึกษากันให้ทั่วถึงโดยพละการของชีวิตต์แล้ว ก็ยังจะหาที่สุดสิ้นลงมได้ เพราะที่ว่ามีความใหม่เกิดขึ้นในวิทยาการกิ่งใดของเหล่านั้น ความใหม่ที่เราได้รู้สึกถึง แท้ที่จริงก็คือ วนหนึ่งในของเก่าที่ถูกจับมาดัดแปลงเสียใหม่เท่านั้นนั่นเอง เมื่อเปนดังนี้ เราจะแจ้งได้อยู่หรือว่าความเก่าและใหม่นั้นสุดสิ้นอยู่ในการศึกษาของเราแล้ว.
การประพันธ์เปนวิทยาการประเภทหนึ่ง ที่เปรียบกับวิทยาการโดยทั่วไป ก็คล้ายกับดอกไม้หอมพรรณดี ที่ทรงกลิ่นและทรงรูปอยู่ในบรรดาพรรณไม้ทั้งหลายไม่ผิดกัน ประกอบกับการที่มีใจรักอยู่แล้วเปนเบื้องต้น ข้าพเจ้าจึงมีความสนใจในวิทยาการประเภทนี้อยู่ไม่ใช่น้อย แต่ความที่สนใจนี้ ข้าพเจ้ายังนึกในน้ำใจตนเองว่า จะทำตนให้เปนผู้ฝังอยู่ในความทรงจำของท่าน ตลอดไปจนชั่วกาลนานนั้นยังหาได้ไม่ เพราะโดยทางที่ควรนั้น ข้าพเจ้าสร้างความสามารถมาได้เปนเพียงส่วนน้อย แต่โดยทางที่ยังไม่ควร คือข้าพเจ้าใจใหญ่ที่หมายจะสร้างความสามารถให้มีขึ้นกับคนเปนส่วนใหญ่ ในบัดนี้, แม้เพียงจะนับข้าพเจ้าเปนกำลังส่วนน้อย ของผู้ที่สร้างความสามารถมาแล้วแต่เดิมนั้น ก็ยังจะเห็นว่าเปนไปไม่ได้หรือยังมีเปนส่วนน้อยอยู่เต็มทีที่เดียว ข้าพเจ้าซึ่งหวังอยู่เพียงว่า เปนผู้หนึ่งที่มีหวังจะได้บากทางไปหาความนิยมชมชื่นของท่านขึ้นได้บ้างเท่านั้น
“ดำรงประเทศ” เปนนิยายเริงรมย์เรื่องแรก ที่ข้าพเจ้าได้สร้างขึ้นเปนเรื่องหนึ่งของข้าพเจ้าโดยฉะเพาะ ไม่เกี่ยวกับการไปรวมอยู่กับท่านผู้มีชื่อในทางนี้มากกว่าข้าพเจ้ามาเหมือนกับแต่ก่อน ความโดดเดี่ยวที่มีขึ้นกับข้าพเจ้าในครั้งนี้ จึงยงจะได้รับคำพยากรณ์ที่ไม่ได้เลยว่า จะได้รับความปราณีจากท่านทั้งหลายอยู่มากน้อยสักเพียงใด ได้แต่ยึดมั่นอยู่ในความปรารถนาที่ของข้าพเจ้าที่มีต่อท่านทั้งหลาย และหวังจะได้รับการตอบแทนไปในทางเดียวกันเท่านั้นหากจะเปนได้เหมือนใจนึก ก็นับว่าเปนกุศลที่ท่านได้กรุณาให้ไว้กับข้าพเจ้าแล้ว.
“ดำรงประเทศ” เปนเรื่องที่ไม่เคยมีต้นฉะบับเดิมมาแต่ก่อน ที่เปนรูปเปนเรื่องขึ้นมาได้ ก็ด้วยข้าพเจ้าได้อาศรัยหลักฐานเพิ่มในวรรณคดีที่ได้มีมาแล้วมาประกอบเปนโครงขึ้น และวางเรื่องให้เปนไปในทำนองที่จะเปนไปได้ในสมัยที่สมมุตินั้น แต่ถ้าจะพิจารณาลงไปให้ซึ้งแล้ว ยังมีความผิดพลาดอีกเปนหลายประการ ที่ข้าพเจ้าได้ให้ไว้กับเรื่องนี้ แต่ที่ยอมให้เปนไปได้เช่นนั้น ก็โดยอาศรัยความมุ่งหมายของเรื่อง ให้มีมากกว่าขนบธรรมเนียมและความถูกต้องตามสมัยที่ได้สมมุติขึ้น และเพียงแต่ยกเอาความที่พอจะเปนไปได้มาเปนเครื่องประกอบเท่านั้น หากจะคิดไปอีกทางหนึ่ง ถึงความรุ่งเรืองในภาษาศาสตร์ของสยาม จนสามารถสร้างเปนวรรณคดีสโมสรเปนของตนมาได้ ถ้าจะนับในอายุที่มีเพียงไม่เกิน ๑๐๐ ปี ทั้งยิ่งเรื่องข้าพเจ้านี้ หมายใจจะให้เปนเริงรมย์มากกว่าวรรณคดีด้วยแล้ว โดยฐานะที่เปนข้าพเจ้า ย่อมจะมีความผิดพลาดและความรู้เท่าไม่ถึงการณ์อยู่อีกเปนอันมาก ด้วยเหตุและผลดังนี้ จึงไม่มีอะไรอีกนอกจากข้าพเจ้าจะยอมรับความเห็นทั้งสิ้นจากท่านทั้งหลาย เพื่อนำมาแก้ไขตนให้เปนที่ชื่นตาและชื่นใจของท่านในกาลต่อไปเท่านั้น จึงขอให้ท่านผู้รู้ทั้งหลายให้ความหวังดีกับข้าพเจ้าด้วยความเปนจริงและทางที่ควรดังนี้ด้วย ความกรุณาที่ข้าพเจ้าได้รับมา จะทำความนับถือต่อท่าน และมีใจขึ้นกับตนเองเปนอย่างสูง
ท้ายคำนำนี้ ขอให้ท่านแก้ความเข้าใจในหัวบทที่ 4 ซึ่งเปนความว่า “ทาษของคนหรือของชาติ” เปน ความว่า “ธาตุของคนหรือของชาติ” เสียด้วย
เวทางค์.