จดหมายฉบับที่ ๑

​บางปอิน

ณวันที่ ๑๒ เดือน กรกฎาคม ร.ศ. ๑๒๓

ถึง พ่อประดิษฐ

ฉันมาตามเสด็จคราวนี้ หมายว่าจะมาตั้งหน้ากินแลนอนได้สบายจนเสด็จกลับ อย่างเคยมาตามเสด็จบางปอินเที่ยวก่อน ๆ แต่เที่ยวนี้เห็นจะต้องพลัดที่นาลาที่อยู่ไปเที่ยวเตร็ดเตร่หลายวันทีเดียว ด้วยได้ทราบว่าจะเสด็จไปประพาศเมืองราชบุรีหรืออย่างไรยังรู้แน่ไม่ได้ เปนแต่เห็นเขาตระเตรียมเรือแพชุลมุนกันอยู่

เหตุที่จะเสด็จประพาศต่อไปในคราวนี้ ได้ทราบว่าเมื่อก่อนจะเสด็จขึ้นมาบางปอิน พระเจ้าอยู่หัวไม่ใคร่จะทรงสบาย หมายจะเสด็จขึ้นมา​พักรักษาพระองค์ตามเคย ก็มีพระราชกังวลแลพระราชกิจติดตามขึ้นมา หาเวลาพักไม่ใคร่ได้จึงไม่ทรงสบายมากไป เสวยไม่ได้แลบรรธมไม่หลับทั้งสองอย่าง หมอเห็นว่าจะต้องเสด็จประพาศเที่ยวไปให้พ้นความรำคาญ อย่าให้ต้องทรงเปนพระราชธุระในราชกิจอย่างใด ๆ เสียสักคราวหนึ่ง จึงจะรักษาพระองค์ให้ทรงสบายได้ดังเก่าโดยเร็ว เจ้านายผู้ใหญ่ที่มาตามเสด็จจึงพร้อมกันกราบบังคมทูลขอให้ทรงระงับพระราชธุระเสด็จประพาศตามคำแนะนำของหมอ ทรงพระดำริห์เห็นชอบด้วย จึงจะเสด็จไปประพาศตามลำน้ำด้วยกระบวนเรือปิกนิกพ่วงเรือไฟไปจากบางปอินนี้ จะเสด็จไปถึงไหนแลจะเสด็จไปกี่วันฉันยังหาทราบไม่ เปนแต่ทราบว่าการเสด็จครั้งนี้เจ้ากระทรวงท่านห้ามปรามไม่ให้จัดการรับเสด็จตามทางราชการ จะให้เปนการเสด็จอย่างเงียบ ๆ ​แล้วแต่พอพระราชหฤไทยจะเสด็จที่ใด หรือประทับที่ใดได้ตามพระราชประสงค์ อย่าให้มีเครื่องขุ่นเคืองรำคาญพระราชหฤไทยได้เลยเปนอันขาด

ส่วนตัวฉันเองนั้นท่านสั่งให้ไปตามเสด็จด้วยในคราวนึ้ ต้องตระเตรียมหาผู้คนเสบียงอาหารลงเรือ ได้เรือ ๖ แจวลำหนึ่งจะไปด้วยกันกับนายอัษฎาวุธ หวังใจว่านายอัษฎาวุธจะไม่ไปเจ็บไข้ลงกลางทางอย่างเมื่อไปตามเสด็จเมืองชวาด้วยกันคราวนั้น

ขอจบจดหมายฉบับนี้เพียงนี้ที ด้วยกำลังจัดเรือแพวุ่นวาย แล้วจึงจะจดหมายบอกข่าวคราวมาให้ทราบต่อไป

นายทรงอานุภาพ หุ้มแพร