๑๔

วันที่ ๖ มิถุนายน ๘๔

วิธีดำเนินการ

​วิธีดำเนินการยึดอำนาจอันที่สองได้กำหนดว่า ให้จัดส่งหน่วยต่างๆ ไปคุมตามวังเจ้านายและข้าราชการคนสำคัญ และในขณะเดียวกัน ให้จัดหน่วยออกทำการตัดการสื่อสารติดต่อ เช่น การโทรเลขและโทรศัพท์เป็นอาทิ และให้จัดการรวบรวมกำลังทหารไปชุมนุม ณ ลานพระบรมรูป โดยวิธีออกคำสั่งลวงในตอนเช้าตรู่ แล้วประกาศเปลี่ยนการปกครองต่อหน้าทหารเหล่านั้น เวลาตกตลึงพรึงเพริดทหารเหล่านั้นคงจะไม่ทำการขัดขวางอย่างใด และเมื่อนายทหารคณะผู้ก่อการ ให้เข้าควบคุมบัง​คับบัญชาทหารเหล่านั้น แทนผู้บังคับบัญชาคนเดิมแล้ว ทหารก็คงจะฟังคำสั่งจากผูับังคับบัญชาคนใหม่ต่อไป การณ์ก็คงจะสำเร็จลงโดยเรียบร้อย โดยมิต้องมีการต่อสู้จนเลือดนองแผ่นดิน

วิธีดำเนินการอันที่สาม มีกำหนดการว่าให้หน่วยทหารหน่วยหนึ่งจู่โจมเข้าไปในวังบางขุนพรหม และเข้ากุมพระองค์กรมพระนครสวรรค์ฯ มาประทับที่พระที่นั่งอนันต์ เพื่อเป็นประกันความปลอดภัยของคณะราษฎร และให้ดำเนินการอย่างอื่น ๆ ตามทำนองที่กล่าวแล้วในวิธีที่สอง

บรรดาหัวหน้าคณะผู้ก่อการได้พิจารณาแผนการณ์ที่พระยาทรงฯ เสนอแล้ว เห็นวิธีดำเนินการอันหลังนี้เป็นวิธีที่แยบคายกว่าวิธีอื่น จึงได้ตกลงรับรองแผนการยึดอำนาจ​ตามวิธีดำเนินการอันที่สาม ที่ประชุมได้กำหนดเอาวันอาทิตย์ที่ ๑๙ มิถุนายน เป็นวันลงมือ

อย่างไรก็ดี คณะปฏิวัติได้สืบทราบว่าโดยปรกติกรมพระนครสวรรค์ฯ มักจะทรงเลือกเอาวันเสาร์ เป็นวันเสด็จประพาสสำราญพระอิริยาบถตามลำน้ำเจ้าพระยา และมักจะประทับแรมคืนอยู่บนเรือพระที่นั่ง และจะไม่เสด็จกลับวัง จนกว่าจะถึงวันจันทร์ เพราะฉะนั้นถ้าจะลงมือทำการในวันอาทิตย์แล้ว ก็อาจจะไม่ได้พระองค์กรมพระนครสวรรค์ฯ มาเป็นตัวประกัน บรรดาหัวหน้าก่อการจึงติดต่อปรึกษากัน ให้เลื่อนการลงมือทำการไปเป็นวันอังคารที่ ๒๑ มิถุนายน

มีปัญหาเกิดขึ้นอีก

อย่างไรก็ดี ในระหว่างเวลาเข้าด้ายเข้า​เข็มนี้ ได้เกิดมีปัญหาสำคัญ ๆ ที่จะต้องขบอยู่บ่อย ๆ บรรดาหัวหน้าคณะก่อการ จึงมีการติดต่อพบปะปรึกษาหารือกันอยู่เสมอ ในวันอาทิตย์ที่ ๑๙ หลวงพิบูลฯ หลวงสินธุฯ หลวงทัศนัยฯ และนายตั้วได้ไปประชุมปรึกษาหารือกันอยู่ที่บ้านพระยาทรงฯ และพระประศาสน์ฯ ได้ไปสมทบภายหลัง ปรึกษากันด้วยเรื่องกำหนดวันลงมือทำการ ในวันเดียวกันนั้น ได้มีการประชุมบรรดาหัวหน้าอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งอาจเรียกได้ว่าเป็นการประชุมครั้งที่ ๕ ผู้เข้าร่วมประชุม คือ พระยาทรงฯ พระประศาสน์ฯ หลวงพิบูลฯ หลวงสินธุฯ หลวงทัศนัยฯ หลวงประดิษฐฯ และนายประยูร รวม ๘ ท่านด้วยกัน ปรึกษาหารือกันในเรื่องกำหนดวัน แต่ก็ยังไม่มีข้อตกลงอันแน่นอน เพราะที่ประชุมจะต้องรอฟัง​รายงานข่าวเหตุการณ์ เพื่อประกอบการพิจารณาต่อไป ที่ประชุมจึงได้ตกลงให้มีการประชุมวินิจฉัยปัญหาข้อนี้อย่างเด็ดขาดอีกครั้งหนึ่งในวันรุ่งขึ้นเวลา ๑๘.๓๐ น. ณ บ้านนายประยูร ภมรมนตรี

เลื่อนเป็นครั้งที่สอง

ผลของการประชุมเมื่อวันที่ ๒๐ มิถุนายน ปรากฏว่าที่ประชุมได้ตกลงให้เลื่อนวันลงมือทำการไปวันพฤหัสบดี ที่ ๒๓ ซึ่งเป็นวันตัวของท่านหัวหน้าคณะราษฎร ทั้งนี้เพราะเหตุว่าที่ประชุมได้รับรายงานว่าในวันอังคารเรือยามฝั่งยังไม่กลับ ถ้าลงมือในวันอังคารก็จะขาดกำลังความร่วมมือของคณะทหารเรือไปมาก ถ้ารอไปจนถึงวันพฤหัสแล้ว ก็จะได้​กำลังทหารเรือมาเพิ่มกำลังอย่างเป็นที่น่าอุ่นใจทีเดียว

ในวันนี้ ที่ประชุมได้ปรึกษาวางข้อกำหนดดำเนินการอันแน่นอนลงไว้ด้วย เพราะว่าจะไม่มีการประชุมปรึกษาอะไรกันอีก จนกว่าจะถึงวันกำหนดนัด ซึ่งผู้ก่อการจะได้ลงมือปฏิบัติการตามที่ได้รับมอบหมายทันที ที่ประชุมได้กำหนดเวลา ๔.๓๐ น. เป็นเวลานัดชุมพลหมู่ผสมซึ่งพระยาพหลฯ และพระยาทรงฯ เป็นผู้นำ จะไปชุมพลที่หน้ากองเสนารักษ์ที่ริมทางรถไฟตรงทางสามแพร่ง เมื่อได้รับคำชี้แจงมอบหมายหน้าที่การงานจากหัวหน้าแล้ว ทุกคนก็จะแยกย้ายกันไปทำการ กำหนดให้เคลื่อนขบวนเวลา ๕.๐๐ น. บรรดาคณะก่อการที่ได้แยกย้ายกันไป นำทหารเหล่าต่าง ๆ รวมทั้งเครื่องอาวุธยุทธภัณฑ์ด้วยนั้น จะไป​ชุมนุมพร้อมกันที่ลานพระบรมรูปเวลา ๖.๐๐ น. ณ ที่นั้นและในเวลานั้นท่านหัวหน้าคณะราษฎรจะได้ประกาศเปลี่ยนระบอบการปกครอง ต่อบรรดาทหารที่มาชุมนุมอยู่ ส่วนการเข้าควบคุมวังเจ้านาย และบรรดานายทหารและข้าราชการชั้นผู้ใหญ่นั้น ให้เริ่มแต่เวลา ๔.๓๐ น. เป็นต้นไป