๕

๏ เมื่อนั้น	พระพิไชยมงกุฎผู้รุ่งฟ้า
วันเสียสำเภาเภตรา	ฉวยคว้าได้ลูกทั้งสององค์
แลหาไม่พบองค์เทวี	กำลังคลื่นอสุรีนั้นตีส่ง
ขึ้นขี่สังข์สิทธิ์ฤทธิรงค์	กับลูกสององค์เที่ยวดูไป
ขับสังข์ไปตามกระแสชล	จะพบมิ่งนิฤมลก็หาไม่
หรือปลากินเสียประการใด	หรือขึ้นฝั่งได้กระมังนา ฯ

ฯ ๖ คำ เพลง ฯ

๏ มาถึง	ยังริมพระสมุทรทะเลใหญ่[๑]
เหลือบแลไปเห็นผ้าสไบ	ทำธงปักไว้ริมหาดทราย
พระองค์ก็เสด็จเข้าไป	..........................[๒]
..........................	..........................
จำได้ว่าของนางโฉมฉาย	พิกุลทองตกมาเรี่ยรายอยู่
หลากแหลกแปลกใจเป็นพ้นรู้	หรือเจ้าซุ่มอยู่ที่แห่งใด
กู่ก้องร้องหาเมียแก้ว	ตามแถวโตรกเตรินเนินไศล
รักยมพ่อเอ๋ยทำกระไร	ชลนัยน์ฟูมฟองนองพักตรา
ได้ยินเสียงนกร้องก้องไพร	แว่วไปเหมือนน้องร้องเรียกหา
ฟังไปใช่เสียงนางกัลยา	ก็โศกาพิลาปร่ำไร
ได้ยินเสียงชะนีร้องโหยหวน	เหมือนเสียงนิ่มนวลเจ้าร้องไห้
เจ้าเรียกพี่โน่นแล้วแก้วกลอยใจ	พาลูกสายใจเที่ยวมองหา
ครั้นว่าฟังไปมิใช่แก้ว	ข้อนทรวงเข้าแล้วกันแสงหา
สุดใจผัวแล้วเจ้าแก้วตา	เดินทรงโศกาตามทางไป ฯ

ฯ ๑๔ คำ โอด ฯ

ทยอย

๏ เมื่อนั้น	นางนกสาลิกาเสียงใส
ทำรังอยู่บนต้นไทรใหญ่	แลเห็นท้าวไทกับลูกยา
เดินทรงโศกาตามทางไป	คิดสงสารใจเป็นหนักหนา
จึงร้องไปพลันมิทันช้า	พ่อลูกโศกาด้วยเหตุใด ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระมงกุฎหยุดฟังนกถามไถ่
จึงบอกนุสนธิ์แต่ต้นไป	พรัดเมียเราไซร้ที่คงคา
พ่อลูกสามคนดั้นด้นไพร	ติดตามทรามวัยขนิษฐา
ยังรู้บ้างหรือนางสาลิกา	เมตตาจงบอกให้แจ้งใจ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ พันปี	เรารู้คดีจะบอกให้
นางไปทางนี้จำชี้ไป	นานแล้วก็ได้เจ็ดราตรี
นางร้องไห้สั่งเนื้อความไว้	แม้นเห็นท้าวไท้ลูกสองศรี
ให้เร่งติดตามจรลี	ภูมีจงเร่งติดตามไป ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระมงกุฎรู้แจ้งไม่สงสัย
..........................[๓]	แม้นไปได้พบนางกัลยา
จะสนองคุณเจ้าเป็นที่เลิศ	ค่อยอยู่ก่อนเถิดนางปักษา
อยู่เป็นผาสุกทุกเวลา	อวยพรปักษาแล้วคลาไคล ฯ

ฯ ๔ คำ เชิด ฯ

๏ มาจะกล่าวบทไป	พระวสิษฐ์ฤๅษีอันเป็นใหญ่
อยู่ในแว่นแคว้นแดนไพร	สุริย์ใสพอค่ำย่ำเวลา
กองกูณฑ์พิธีระดมไฟ	จะให้เรืองฤทธิ์แรงแสงกล้า
ตั้งพรตตบะประสมยา	หลับตาอ่านเวทในกุฎี ฯ

ฯ ๔ คำ ตระ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระพิไชยมงกุฎเรืองศรี
เดินตัดลัดป่าพนาลี	สุริย์ศรีเลี้ยวลับพระเมรุไกร
จันทรส่องสว่างพ่างพื้น	ร่มรื่นเงียบสงัดทั้งป่าใหญ่
พาลูกเดินตามพนาลัย	เห็นแสงไฟสว่างข้างคีรี
ลูกเอ๋ยเตรียมตัวจงฉับไว	ดีร้ายแดนไตรของยักษี
มันจับแม่เจ้าไว้ไม่รู้ที	พระขึ้นศรศรีค่อยย่องมา
ให้ลูกถอดถือพระขรรค์ไชย	ท้าวไทสังเกตว่ายักษา
แม้นยักษ์พ่อจะฆ่าให้มรณา	ชิงเอามารดาของเจ้าไป
ว่าแล้วดำเนินเดินมา	แอบเงาชายป่าเข้าให้ใกล้
จึงเห็นดาวบสยศไกร	เถกิงกูณฑ์อยู่ในที่ศาลา ฯ

ฯ ๑๐ คำ เจรจา ฯ

๏ พ่อลูกก็ชวนกันเข้าไป	กราบไหว้บังคมเหนือเกศา
พระดาวบสจงทรงพระเมตตา	ข้าขออาศัยสักราตรี ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระวสิษฐ์โคดมฤๅษี
จึงปราศรัยไถ่ถามด้วยปรานี	โฉมศรีจะไปแห่งใด
สามคนพ่อลูกองอาจมา	ในป่าระหงดงใหญ่
หรือเป็นกษัตริย์พรัดเมืองไกล	บอกให้รู้แจ้งแห่งคดี ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระมงกุฎบอกแจ้งเป็นถ้วนถี่
ข้าเสียสำเภาในวารี	พรัดกับเทวีที่คงคา
ข้าจึงพาลูกขึ้นฝั่งได้	รู้ข่าวทรามวัยเพราะปักษา
จึงมาพบองค์พระอัยกา	เมตตาจงโปรดปรานี ฯ

ฯ ๔ คำ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระดาวบสรู้แจ้งแห่งโฉมศรี
หนทางยังไกลในพงพี	ต่อรุ่งพรุ่งนี้จึงคลาไคล
จัดแจงที่บรรณศาลา	ให้พระราชาอยู่อาศัย
หยุดพักหลับนอนสำราญใจ	ตามไปก็จะพบเป็นไรมี ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ ได้ฟัง	พระทรงสังข์ประณตบทศรี
พระเข้าปรนนิบัติพัดวี	แล้วให้สองศรีเจ้านิทรา ฯ

ฯ ๒ คำ ตระ ฯ

๏ รุ่งแล้ว	พาสองลูกแก้วเสน่หา
ทั้งสามก็ชวนกันวันทา	กราบลาเจ้าตาจะคลาไคล
พระดาวบสค่อยอยู่จงดี	ครองกิจพิธีให้ผ่องใส
จะขอพรพระอาจารย์ชาญชัย	ทั้งสามจะได้เป็นมงคล
พระอาจารย์ช่วยพิจารณา	ข้าจะไปพนาวาไพรสณฑ์
ยังจะพบนิ่มน้องนิฤมล	จะไปตำบลหนทางใด ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระวสิษฐ์ผู้มีอัชฌาศัย
ดูในทิพญาณทันใด	ก็รู้แจ้งใจในปัญญา
ตัวเจ้าจะได้คู่ครอง	แต่จะต้องรบพุ่งกับยักษา
แล้วจะพบเมียรักของราชา	ตามทิศบูรพาจงเร่งไป
กูจะให้แหวนน้อยใบหนึ่งนี้	ศักดิ์สิทธิ์ฤทธีแปลงตัวได้
แม้นว่าจะนึกเป็นอันใด	จำแลงแปลงได้ทุกสิ่งอัน ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระมงกุฎชื่นชมหฤหรรษ์
รับแหวนแล้วกราบลงฉับพลัน	ทั้งสามอภิวันท์พระมุนี
แล้วทำประทักษิณสามรอบ	นบนอบกราบกรานพระฤๅษี
ยาตราออกมาจากกุฎี	ตามทิศมุนีให้ฤกษ์ไป ฯ

ฯ ๔ คำ เชิด ฯ

๏ ตามมา	ในป่าระหงดงใหญ่
เทพเจ้าเมืองบนเข้าดลใจ	เข้าแดนภพไตรอสุรา
พลบค่ำย่ำเย็นลงอยู่ไรไร	ภูวไนยก็ลุถึงสวนขวา
ของพระบุตรีศรีโสภา	ลับตามารหมู่อสุรี
พาพระลูกยาเข้าอาศัย	สุมทุมพุ่มไม้ในสวนศรี
แต่พอลับหมู่อสุรี	ต่อรุ่งพรุ่งนี้จะคลาไคล ฯ

ฯ ๖ คำ ตระ ฯ

ช้า

๏ มาจะกล่าวบทไป	นางอรุณวดีศรีใส
เป็นบุตรท้าววิรุฬจักรฤทธิไกร	ชันษาเจ้าได้สิบห้าปี
จำเริญรุ่นสุนทรลักขณา	พักตราช้อยแช่มแจ่มศรี
อันองค์สมเด็จพระชนนี	เทวีสู่สวรรคาลัย
เมื่อจะได้คู่ครองของบังอร	ให้เดือดร้อนในจิตไม่ผ่องใส
เคยไปเล่นอุทยานใน	ที่สวนดอกไม้อย่างทุกที
จึงเรียกพี่เลี้ยงผู้ร่วมใจ	เราจะออกไปสวนศรี
พี่ไปสั่งนักเทศขันที	ให้เตรียมวอมณีจินดา ฯ

ฯ ๘ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พี่เลี้ยงรับสั่งใส่เกศา
เดินผาดนาดนวยออกมา	จากวังฉายาภิรมย์ใน
จึงสั่งขอเฝ้าเจ้ากรม	นักสนมสาวศรีน้อยใหญ่
พระบุตรีจะเสด็จออกไป	ให้จัดแจงไว้ในบัดนี้ ฯ

ฯ ๔ คำ เจรจา ฯ

๏ ครั้นว่าจัดแจงได้พร้อมแล้ว	คลาดแคล้วมาทูลพระโฉมศรี
ได้พร้อมเสร็จแล้วพระเทวี	โฉมศรีจงทราบในพระทัย ฯ

ฯ ๒ คำ ชมตลาด ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางอรุณวดีศรีใส
สระสรงสนานสำราญใจ	เอาสุคนธ์ลูบไล้ละลายทา
ใส่นํ้ามันกุหลาบอาบกลิ่น	ให้ซาบสิ้นทุกเส้นเกศา
ผัดผ่องละอองพักตรา	กรีดกันเกศาบรรจงไร
ภูษาก้านแย่งพื้นดำ	เลิศล้ำไม่มีใครเปรียบได้
ทรงสไบตาดทองยองใย	เนาวรัตน์ตรัสไตรจินดา
ใส่สร้อยตาบประดับทับทรวงทรง	สอดพระธำมรงค์ทั้งซ้ายขวา
ทองหลามอร่ามรจนา	ทรงพาหุรัดตรัสไตร
ใส่ฉลองรัดเกล้าเพราเพริศ	ฉลุเลิศรักร้อยดอกไม้ไหว
ทรงเสร็จเสด็จคลาไคล	ขึ้นเฝ้าท้าวไทพระบิดา ฯ

ฯ ๑๐ คำ เพลง ฯ

๏ มาถึงจึงตั้งบังคม	ด้วยมโนภิรมย์หรรษา
จะขอลาสมเด็จพระบิดา	ไปชมสวนขวาสำราญใจ ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พญามารผ่านภพผู้เป็นใหญ่
ได้ฟังลูกน้อยกลอยใจ	จะลาไปเล่นสวนอุทยาน
เจ้าอย่าเล่นอยู่ให้ช้านัก	นงลักษณ์พ่อยอดสงสาร
จะไปเที่ยวเล่นให้สำราญ	สุริย์ฉานบ่ายคล้อยจงกลับมา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางอรุณวดีเร่งหรรษา
จึงถวายบังคมทูลลา	พี่เลี้ยงซ้ายขวาห้อมล้อมไป ฯ

ฯ ๒ คำ เชิด ฯ

๏ มาถึง	ลงจากวอทองอันผ่องใส
พร้อมทั้งนักสนมกรมใน	เที่ยวไปในสวนอุทยาน
พระทองลดเลี้ยวเที่ยวชมไม้	ตกกลาดดาษไปล้วนบุปผา
พิศดอกช่อแย้มผกา	จำปาลำดวนหอมยวนใจ
การะเกดกระดังงาสารภี	ซ่อนชู้มะลุลีบานไสว
สายหยุดพุดตานตระการใจ	ล้วนพรรณดอกไม้นานา
บ้างมาเล่นซ่อนเล่นไล่	อื้ออึงคะนึงไปในสวนขวา
ร้องลำขับโต้กันไปมา	ปรีดาภิรมย์ชื่นชมใจ ฯ

ฯ ๘ คำ เพลงฉิ่ง ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระพิไชยมงกุฎพิสมัย
มองตามสุมทุมพุ่มไม้	แลไปเห็นโฉมพระบุตรี
เล่นอยู่กับฝูงนางใน	สายสุดสวาดิใจอาลัยพี่
ทรงโฉมแช่มช้อยร้อยมาลี	อยู่กลางสาวศรีกัลยา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เห็นแล้ว	บอกสองลูกแก้วเสน่หา
เราจะซ่อนอยู่ฉะนี้มิลับตา	ยักษาตรวจตราระวังไว
พ่อจะจำแลงเป็นสาลิกา	กับสองลูกยาพิสมัย
ขึ้นอยู่บนพฤกษาให้พ้นภัย	เสกด้วยพระเวทศักดา
.................................	.................................[๔]
.................................	กลายเป็นสกุณาด้วยฤทธี
สามตัวพ่อลูกก็บินวน	จับบนกิ่งไม้ตรงโฉมศรี
พลอดเป็นภาษาสกุณี	หวังจะให้เทวีเจ้าชอบใจ ฯ

ฯ ๘ คำ ลำ สาลิกา ฯ

๏ เจ้าสาลิกาแก้วพ่อ	ค่ำวันนี้หนอแก้วพ่อจะนอนไหน
ลูกนกนั้นเล่าก็ว่าไป	.....................[๕]
แม่เราหาไม่	ไหนไหนก็นอนเถิดรา
.................................	.................................
พ่อนกบอกลูกสองมา	ว่าพ่อจะหาแม่ให้ใหม่ครานี้
ลูกนกตอบพลันทันที	.................................
.................................	พ่อจะหาที่นี่เป็นเห็นชอบกล
พ่อนกร้องตอบบัดเดี๋ยวดล	พ่อเห็นจะเป็นผลแล้วลูกยา
.................................	ฝ่ายว่าลูกนกก็ร้องมา
อยากกล้วยหนักหนา	บิดาจะคิดประการใด
.................................	พ่อนกตอบลูกบัดใจ
ร้องขอลงไป	ใจบุญจะให้ทานกิน ฯ

ฯ ๑๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	โฉมศรีมีจิตคิดถวิล
ฟังเสียงนกหลอดให้ยวนยิน	โฉมฉินพิศวาสจะขาดใจ
รู้พลอดดั่งคนรู้เจรจา	ชะรอยว่าพรัดตรงมาแต่ไหน
สุรเสียงไพเราะเพราะจับใจ	พิศวงหลงใหลด้วยสาลิกา
จึงสั่งสาวสรรกำนัลใน	ให้เอากล้วยไปให้เจ้าปักษา
ให้จัดของหวานใส่พานมา	ตามแต่สาลิกาจะขอบใจ ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	สาวที่รับสั่งบังคมไหว้
ออกมาจัดของด้วยบัดใจ	สาวใช้ก็ยกเข้ามา
นวลนางพี่เลี้ยงร้องเรียกไป	พ่อจะกินอะไรเจ้าปักษา
ลงมากินเถิดเจ้าสาลิกา	ลงมาเร็วเร็วจากต้นไทร ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระสุวรรณสาลิกาเสียงใส
ร้องตอบสาวศรีไปทันใจ	จะเอากล้วยมาให้กูไม่เอา
กูเป็นนกท้าวนกพญา	ไม่สมควรจะลงมาหาเจ้า
ถ้าแม้นโฉมยงนงเยาว์	นั้นแหละตัวเราจะลงไป ฯ

ฯ ๔ คำ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางอรุณวดีศรีใส
โฉมนางเสด็จเข้าไป	ทรามวัยร้องเรียกเจ้าสาลิกา
โอ้เจ้าขุนทองของแม่เอ๋ย	ทรามเชยจงบินลงมาหา
กล้วยอ้อยของกินเราเอามา	เจ้าปรารถนากินสิ่งไร
อยู่ด้วยกันเถิดเจ้าสาลิกา	แม่จะหากรงทองอันผ่องใส
ลงมาเถิดพ่อมาเจ้ายาใจ	แม่จะเลี้ยงเจ้าไว้ทั้งสามตัว ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ ได้ยิน	สาลิกาก็ยิ้มแย้มหัว
ทำดั่งจะโผเข้าจับตัว	ร้องหัวแล้วพลอดเป็นคำใน
มั่นคงแล้วหรือจะเลี้ยงกัน	จอมขวัญยังจะจำคำสั่งได้
ลวงล่อแต่พอให้ลงไป	แล้วจะไม่เหมือนดั่งวาจา
ข้าคิดรักตัวกลัวภัย	ด้วยทรามวัยเป็นเชื้อยักษา
ขัดใจแล้วจะฆ่าให้มรณา	แม้นให้สัจจาจะลงไป ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ ฟังปักษี	เทวีจะรู้กลก็หาไม่
น้อยหรือถ้อยคำน่าเจ็บใจ	ช่างรู้กลอะไรพ้นปัญญา
จึงว่าดูราเจ้าขุนทอง	คำของเราสัจจะไม่มุสา
แม่จะเลี้ยงเจ้าไว้โดยสัจจา	หรือจะหนีลงมาก็ตามใจ ฯ

ฯ ๔ คำ เจรจา ฯ

๏ จึงสั่งมหาเสนา	ขึ้นคล้องสาลิกาให้จงได้
แม้นได้สามตัวพ่อลูกไซร้	เราจะให้ประทานรางวัล ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนารับสั่งขมีขมัน
หาบ่วงหาข่ายได้ครบครัน	ชวนกันขึ้นคล้องสกุณา ฯ

ฯ ๒ คำ เชิด ฯ

๏ เมื่อนั้น	จึงพระสุวรรณปักษา
ตรัสสั่งทั้งสองพระลูกยา	ให้เสนาเขาคล้องเอาตัวไป
แล้วทำเป็นเชิงมิใคร่จะบิน	ปักษินให้คล้องเอาตัวได้
ค่อยค่อยโลดโจนไม่บินไป	อยู่บนกิ่งไม้ชม้อยตา ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนีปีนขึ้นบนพฤกษา
ได้ทีคล้องพลันมิทันช้า	จับได้สาลิกาบัดเดี๋ยวใจ ฯ

ฯ ๒ คำ เชิด ฯ

๏ จึงพาเจ้านกนั้นเข้ามา	ถวายนางกัลยาไม่ช้าได้
โฉมนางชื่นชมภิรมย์ใจ	รับเอานกไว้ด้วยยินดี
ทั้งลูกนกน้อยก็ได้มา	แม่จะหากรงทองอย่าหมองศรี
สั่งให้รางวัลแก่เสนี	ให้มีบำเหน็จผู้ได้มา ฯ

ฯ ๔ คำ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางอรุณวดีเสน่หา
เย็นรอนอ่อนแสงพระสุริยา	กัลยาจะกลับเข้าวังใน
พานกสาลิกาขึ้นวอทอง	ปิดป้องกำบังพระสุริย์ใส
พร้อมพรั่งนักสนมกรมใน	ตามเสด็จทรามวัยเข้าพารา ฯ

นางอรุณวดีนำนกสาลิกาทั้งสามตัวเข้าไปเลี้ยงในวัง เมื่อเข้าไปอยู่ในวังแล้วพระพิไชยมงกุฎแปลงกายเป็นคน ได้นางอรุณวดีเป็นชายา และเกิดการสู้รบกับท้าววิรุฬจักร ห้าววิรุฬจักรพลาดพลั้งถูกศรสิ้นชีวิต[๖]

๏ เมื่อนั้น[๗]	พระพิไชยมงกุฎนาถา
เห็นองค์สมเด็จพระมารดา	จึงยอกรวันทานางเทวี
แล้วทูลว่าอย่าไห้อาลัยนัก	หน่อยจักประชวรไม่ควรที่
ลูกไม่หมายว่าแม่ของเทวี	ลูกนึกว่าชนนีของลูกยา
อันองค์อสุรีที่ม้วยมิด	ลูกก็ผิดเธอก็พลั้งจึงสังขาร์
ลูกงอนง้อขอรักสมัครสมา	ท้าวยิ่งถือโทษาคิดฆ่าตี
เหลือทนพ้นที่จะอดกลั้น	จึงหยิบศรกรกันท้าวยักษี
เผอิญเคราะห์จำเพาะถูกภูมี	ถึงที่ชีวาตม์ขาดชะตา
จงคิดปลงส่งสการเถิดผ่านเกล้า	อย่าสร้อยเศร้าอาลัยให้นักหนา
เกิดกรรมจะสนองลูกสองรา	พระมารดายกโทษได้โปรดปราน ฯ

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	นางพญากำสรดน่าสงสาร[๘]
เห็นลูกเขยมาประณตบทมาลย์	นงคราญรับคมประนมกร
พิศวงทรงบางร่างรัด	งามทัดอรุณดวงสมร
ท่วงทีกิริยาว่าวอน	โอนอ่อนเอาใจไม่หยาบคาย
ที่วิโยคโศกเศร้าถึงสามี	เทวีค่อยเบาบรรเทาหาย
จึงตรัสกับลูกเขยภิเปรยปราย	ไม่ควรขุ่นวุ่นวายถึงเพียงนี้
จริงแล้วหนอเพราะเพื่ออกุศล	เข้าดลใจจอมจักรท้าวยักษี
แม่ไม่ถือโทษาอย่าราคี	เหตุทั้งนี้ก็กรรมได้ทำมา
แล้วว่ากับบุตรีศรีสมร	ไม่ห้ามปรามบิดรชังน้ำหน้า
จนวุ่นวายตายเปล่าไม่เข้ายา	อายเขาหรือว่าเจ้าไม่อาย ฯ

ฯ ๑๐ คำ ฯ

๏ ฟังมารดา	กัลยาประหวั่นขวัญหาย
กราบทูลรำพันบรรยาย	เธอวางวายสำหรับลูกอัประมาณ
ลูกห้ามท้าวไทก็ไม่โปรด	คาดโทษกริ้วตรัสประหัตประหาร
ลูกทำชั่วกลัวตัวจะวายปราณ	เหมือนพาลฆ่าพ่อให้มรณา
มาตุรงค์ทรงขรรค์นี้ฟันฟาด	ถึงเศียรขาดก็ควรกับโทษา
อยู่ก็อายไม่วายคำนินทา	กัลยาทูลพลางทางโศกี ฯ

ฯ ๖ คำ โอด ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระมารดรวอนปลอบลูกสาว
แต่แม่ห้ามยังไม่ฟังเลยครั้งนี้	หรือจะฟังเทวีเจ้าห้ามปราม
จะโทษอื่นโทษไกลไม่เป็นผล	เพราะพระชนม์เธอสิ้นอวสาน[๙]
แล้วหันหน้าว่ากับพระภูบาล	พ่อเป็นภารธุระด้วยช่วยจัดแจง ฯ

ฯ ๔ คำ เจรจา ฯ

๏ เมื่อนั้น	จึงองค์บดินทร์ทูลแถลง
ราชการมารดาอย่าระแวง	ทุกตำแหน่งจะให้เสร็จสำเร็จการ
ทูลพลางทางจับศรสาตร์	อภิวาทตั้งจิตพิษฐาน
ยืนแยงแผลงโดยคัคนานต์	ไปพิมานเนรมิตวิสสุกรรม์ ฯ

ฯ ๔ คำ เชิดฉิ่ง ฯ

๏ ตกลงตรงสุวรรณมิทันช้า	เสียงสะท้อนฟากฟ้าโกลาลั่น
ทุกองค์เทวฤทธิ์ปิดพระกรรณ	องค์ก็สั่นไม่เป็นสมปฤๅดี ฯ

ฯ ๒ คำ ยานี ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระวิษณุกรรมเรืองศรี
แลเห็นศรสิทธิ์ฤทธี	ภูมิหยิบทอดทัศนา
ศรทรงขององค์สังข์ศิลป์ไชย	มอบให้กับพระโอรสา
จะมีเหตุเภทภัยในโลกา	เทวาส่องเนตรสังเกตไป
แจ้งว่าพระไชยสุริย์วงศ์	ใช้ศรมาเชิญองค์เป็นการใหญ่
ให้ทำเมรุยักษีที่บรรลัย	จะต้องไปให้ทันท่วงที ฯ

ฯ ๖ คำ ฯ

๏ แล้วจัดแจงแต่งองค์ทรงเครื่อง	อร่ามเรืองจำรัสรัศมี
กรกุมมหาจินดาดี	ถือหางมยุรีระเห็จไป ฯ

ฯ ๒ คำ กลม ฯ

๏ ครั้นถึงจึงนั่งร่วมอาสน์	เทวราชกล่าวความถามไถ่
ใช้ศรไปหามาทำไม	ท่านประสงค์สิ่งไรเร่งบอกมา ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระโฉมยงทรงฤทธิ์ทุกทิศา
บอกพระวิษณุกรรมมิทันช้า	เชิญมาโปรดช่วยอำนวยการ
ครั้นจะกะเกณฑ์ทำเมรุใหญ่	ก็ลำบากบ่าวไพร่ในไพรสาณฑ์
พ่อนางโฉมฉายนั้นวายปราณ	เห็นแก่เยาวมาลย์ก่อนคราวนี้ ฯ

ฯ ๔ คำ ฯ

๏ เมื่อนั้น	เทวัญสำรวลสรวลศรี
มันต้องอย่างนั้นแหละพันปี	ชั่วดีขุนยักษ์ศักดิ์พ่อตา
ถึงไม่รักหากเห็นกับลูกสาว	จริงนะท้าวเรื่องบุราณการอาสา
นี่หากเหิมเริ่มรักกัลยา	ต้องเอาหน้าประกวดอวดแม่ยาย
ตรัสพลางทางเสด็จโยนแก้ว	แสงสว่างพร่างแพร้วเฉิดฉาย
นึกเอาเมรุสุวรรณพรรณราย	แพรวพรายบนยอดคีรีศรี ฯ

ฯ ๖ คำ ตระ ฯ

๏ เกิดเป็นพระเมรุมรฑป	สารพันครันครบต่างสี
ตรีมุขช่อฟ้าบราลี	เมรุทิศตั้งที่ประจำทิศ
สำซ่างวางสวดธรรมขันธ์	ราชวัติฉัตรชั้นไพจิตร
ประทีปตั้งจังหวะชวลิต	รอกติดระย้าแก้วแววระยับ
รูปสัตว์ตั้งถัดพานผ้าไตร	สังเค็ดใส่ใช้ฐานตั้งอันดับ
มีโรงเลี้ยงคาวหวานประทานทรัพย์	พลับพลาศรีที่ประทับข้างหน้าใน
ช่องระทากำมพฤกษ์ก็มีครบ	ไม่ใคร่จบท้าวนึกรำลึกใส่
โรงหวานคาวของเคียงเรียงกันไป	เสร็จดังเทพไทจินตนา ฯ

ฯ ๘ คำ เจรจา ฯ

๏ จึงตรัสกับโฉมยงพระทรงศักดิ์	เมรุนี้งามหนักเกินรักษา
แล้วลากษัตริย์ขัตติยา	เหาะไปฟากฟ้าด้วยฤทธี ฯ

ฯ ๒ คำ เชิด ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระมงกุฎปรีดิ์เปรมเกษมศรี
ตรัสสั่งยักษาธิบดี	ให้เชิญศพอสุรีขึ้นเมรุทอง ฯ

ฯ ๒ คำ ฯ

๏ บัดนั้น	เสนาบังคมประนมสนอง
ออกมาตราตรวจทุกหมวดกอง	เลือกรองพลไพร่ไล่จัดกัน
บ้างเทียบรถคอยประทับรับโกศ	บ้างก็โจษทุ่มเถียงกันเสียงสั่น
เกณฑ์ให้ใส่ลอมพอกบอกทั่วกัน	ยกสุวรรณยานุมาศมาลาดปู
จัดพระญาติของยักษ์ชักพระศพ	แต่งเครื่องครบเปล่งปลั่งอยู่ทั้งคู่
ไปนิมนต์สิทธาขรัวตาครู	ที่ท่านรู้เชี่ยวชาญอ่านพระธรรม์
เชิดโกศอำไพใส่รถแก้ว	ขนัดแถวนางห้ามตามโศกศัลย์
กลองตีปี่แจ้วเยือกแก้วกรรณ	สังข์แตรแซ่สนั่นเข้าเมรุทอง ฯ

ฯ ๘ คำ นางหงส์ ฯ

๏ ยกโกศวางมหาเบญจามาศ	โอภาสรังสีไม่มีสอง
นางร้องไห้ครวญคร่ำทำเป็นร้อง	เสียงโพธิ์แก้วโพธิ์ทองพร้อมพร้อมกัน ฯ

ฯ ๒ คำ เจรจา ฯ

๏ ฝ่ายพวกหุ่นงิ้วละครโขน	ก็ตั้งท่าท้าตะโพนกลองรัวลั่น
มาดหมายเขม้นเล่นประชัน	เสียงครื้นครั่นสนุกทุกโรงงาน
ยามเย็นเทวดาปาทานทิ้ง	บ้างช่วงชิงล้มลุกพลุกพล่าน
เพลาค่ำกลองฟังก้องกังวาน	พวกคนพาลเมาเหล้าวิ่งราวกัน ฯ

ฯ ๔ คำ กราว ฯ

๏ มีงานเบ็ดเสร็จเจ็ดราตรี	พระภูมีปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
จึงตรัสกับกัลยาวิลาวัณย์	จะปลงศพกุมภัณฑ์เวลานี้
บรรดาสาวสรรกำนัลใน	เสนาน้อยใหญ่ของยักษี
ญาติวงศ์พงศาบรรดามี	จงจัดแจงอัคคีให้พร้อมไว้
พระองค์ทรงประทีปบุปผา	ขอสมาแล้วพระองค์ประจงใส่
มารดากัลยาพวกหน้าใน	ก็จุดไฟรุ่งโรจน์โชตนา ฯ

ฯ ๖ คำ ปี่กลอง ฯ

๏ เสร็จงานการศพยักษี	สามกษัตริย์เปรมปรีดิ์เป็นหนักหนา
ตรัสสั่งมหาเสนา	เร่งตรวจตราตัวเราจะเข้าเมือง
สามองค์เสร็จทรงเครื่องประดับ	แวววับเปล่งปลั่งมลังเหลือง
ชวนฝูงกำนัลนางย่างเยื้อง	ทรงรถเรืองจำรัสชัชวาล
ช้างม้าร่าเริงบันเทิงเสียง	สำเนียงรี้พลทวยหาญ
โกฏิแสนแน่นพงดงดาน	คืนเข้าสถานพระพารา ฯ

ฯ ๖ คำ กราว ฯ

๏ ครั้นถึงจึงประทับรถทรง	พร้อมฝูงอนงค์ซ้ายขวา
ต่างองค์ลีลาศยาตรา	ไปยังปรางค์ปราพรรณราย ฯ

ฯ ๒ คำ เพลง ฯ

๏ เมื่อนั้น	พระมงกุฎสุริย์วงศ์ฦๅสาย
ทั้งสองกุมารสำราญกาย	ค่อยสบายยินดีปรีดา
อาทิตย์อัสดงลงลับไม้	ชวนโฉมทรามวัยขนิษฐา
กับสองลูกรักร่วมชีวา	สู่ที่ไสยาในราตรี ฯ

ฯ ๔ คำ ตระ ฯ