เดือนยี่ จุลศักราช ๑๒๔๗

วันอังคาร ขึ้น 1 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

พระสุรินทรามาจ อ่านบอกพระยาอนุรักส์โยธา ฉบับ 1ว่าจีนปังลักบันทุกปืนสไนเดอร์ 3 กะบอกเข้ามาทางเมืองตรัง เจ้าพนักงานจับได้ ได้เอาตัวมาถามรับ ได้เร่งเงินพินัยค่าปรับ 10 ชั่งหยู่ อีกฉบับหนึ่งว่า ได้ผูกปี้ข้อมือจีนไนเมืองตรังหยู่ แต่ดีกาไม่พอ ขอพระราชทานออกไปเพิ่มอีก

​อีกฉบับ 1 ว่าด้วยมีตราไปว่า ถ้าจะมีผู้ข้อตรวดแร่ถ่านลิกไนเมืองไดเมืองหนึ่งไห้ห้ามไว้นั้น ได้มีหนังสือไปแจ้งความต่อเจ้าเมืองกรมการทั้งปวงไห้ซาบทั่วกันแล้ว

พระยาพิพัธโกสา อ่านบอกพระยาสมุทสาครานุรักส์ เมืองสมุทสาคร ว่ามีตราไห้แต่งกรมการแทนเสนากำกับกันเก็บเงินค่านาจำนวนปีมะเมียจัตวาสกนั้น ได้เก็บส่งมาครั้งก่อนเงิน15ชั่ง ครั้งนี้ส่งมาอีก 9 ชั่ง 15 ตำลึง2 บาท ไห้กรมการคุมเข้ามาส่ง รวมเงิน 24 ชั่ง 5 ตำลึง 1 บาท 2 สลึง เปนเส็ดสิ้นจำนวนแล้ว

พระมนตรีพจนกิจนำพระยาพิสนุโลกาธิบดี กราบถวายบังคมลากลับไปบ้านเมือง สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสรับสั่งกับกรมหมื่นเทววงส์ครู่หนึ่งสเด็ดขึ้นข้างไน

วันพุธ ขึ้น 2 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

ไม่มีไบบอกข้าราชการ วันนี้โปรดเกล้า ฯ ไห้เจ้าพนักงานแจกเบี้ยหวัดข้าราชการไนกรมพระราชวังบวร คือ พราหมน์โหร ราชบันดิต ช่างสิบหมู่ ทหานไนกรมอาสาต่างๆ กรมอื่นๆอีก แต่กรมเล็ก ๆ ทั้งนั้น

​สเด็ดประทับตรัดกับสมเด็ดกรมพระจนเวลาทุ่มเสสสเด็ดขึ้นประทับออฟฟิส รับสั่งกับกรมหมื่นเทววงส์จนเวลา 2 ทุ่มเสส สเด็ดขึ้นข้างไน

วันพรึหัสบดี ขึ้น 3 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง ไม่มีไบบอกข้อราชการ

โปรดไห้แจกเบี้ยหวัดข้าราชการไนกรมพระราชวังบวร กรมพระตำหรวด กรมรักสาพระองค์ กรมอื่น ๆ อีกมาก สเด็ดประทับตรัดกับสมเด็ดกรมพระจนเวลาทุ่มเสส สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสรับสั่งหยู่จนเวลา 2 ทุ่มเสสสเด็ดขึ้น

วันสุกร์ ขึ้น 4ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง ไม่มีไบบอกข้อราชการ

โปรดไห้แจกเบี้ยหวัดข้าราชการไนกรมพระราชวังบวร กรมมหาดไทย กรมกลาโหม กรมพระนครบาล กรมวัง กรมท่า กรมนา กรมหมอ และกรมขึ้นกรมเหล่านี้ด้วย เปนเส็ดวันนี้ สเด็ดประทับตรัดกับสมเด็ดกรมพระเรื่องงานวัดราชประดิถ งาน​พระเมรุกรมพระราชวังบวร จนเวลาทุ่มเสสสเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสจนเวลา 2 ทุ่มเสสสเด็ดขึ้น

วันเสาร์ ขึ้น 5 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 4 โมงเสส สเด็ดออกประทับซิตติงรูม เจ้าพนักงานกรมท่า กรมวัง นำพระสยามธุรานุรักส์ มาดามเครฮาน เฝ้าทูนละอองธุลีพระบาทถวายบังคมลากลับไปบ้านเมือง พระเจ้าหยู่หัวดำหรัดพระราชปติสันถารโดยควนแล้วถวายบังคมลากลับไป

แล้วสเด็ดซงรถทระที่นั่งไปประทับวัดราชประดิถทอดพระเนตรการที่จะจัดการฉลองพระอารามไนปลายปีนี้ เวลาเกือบทุ่มสเด็ดกลับพระบรมมหาราชวัง

วันอาทิจ ขึ้น 6 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

พระมนตรีพจนกิจอ่านบอกพระยาวิเสสรือชัยเมืองฉะเชิงเซา ขอเบิกเงินค่าข้าวสารซึ่งจ่ายข้าหลวงทหานไปราชการเงิน 10 ชั่ง

พระสุรินทรามาจอ่านบอกพระอนุรักส์โยธาด้วยมีตราไห้​สืบเรื่องเกาะช้างเกาะพยามนั้น ได้พร้อมกับพระยารัตนเสตถีไปสืบเกาะช้าง มีป่าไม้พระยาเลย มีป่าไม้ยางเปนพื้น มีหวายต่าง ๆ มีเสม็ด มีคลองน้ำจืด 2 คลองมาบนเขา มีราสดรทำปลิงทเลบ้าง คนไทยหยู่ 2 ครัว ชาย 7 คน หยิง 2 คน ทำได้เมืองระนองไม่ได้เก็บพาสีอันได มีถ้อยความกรมการที่พระยาระนองตั้งไว้เปนผู้ว่ากล่าว เกาะพยามนั้นไม่มีคนหยู่เปนแต่ไปทำยางบ้างเลือกเปลือกเสม็ดบ้างเปนครั้งเปนคราวไนเกาะนั้น มีป่าไม้พระยาเลยไม้ยางเปนพื้นฉบับ 1

แล้วเจ้าพนักงาน นำโต๊ะทองคำ กาทองคำ ซึ่งจะโปรดเกล้า ฯ พระราชทานพระยามหาเทพมาตั้ง แล้วโปรดเกล้า ฯ ไห้พระราชทาน สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสตรัดกับกรมหมื่นเทววงส์ จนเวลาทุ่มเสสสเด็ดขึ้นข้างไน

วันจันท์ ขึ้น 7 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

วันนี้เปนพระราชพิธียำพวายตามเคยเช่นมีมาทุกปี มีการแห่พระยาซึ่งสมมตว่าเปนพระอิสวร ปีนี้โปรดไห้พระยาอนุชิตชาชัยเปนผู้ไปยืนซึ่งสมมตว่าเปนพระยาแห่ตามทางเช่นเคยมาทุกปี สมเด็ดพระเจ้าลูกเทอ และพระเจ้าถูกเทอสเด็ดไปทอดพระเนตรด้วย

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

​พระสุรินทรามาจอ่านบอกพระยาเพชรกำแหงสงคราม เมืองชุมพร 2 ฉบับ ๆ 1 ว่ามีตราโปรดไห้ผูกปี้ข้อมือจีนจำนวนปีระกาสัปตสกนั้นได้ผูกได้จีนคงเมือง 309 จีนจร 67 รวม 376 คน เงินค่าแรง 18 ชั่ง 16 ตำลึง ค่าดีกา 3 บาท 3 สลึง 1 เฟื้อง รวมเปนเงิน 18 ชั่ง 16 ตำลึง 3 บาท 3 สลึง 1 เฟื้อง ไห้กรมการคุมเข้ามาส่ง ฉบับ 1 ว่าไนเมืองชุมพรเกิดไข้ถึงแก่กัมอำเพอละ 9 อำเพอละ 10 อำเพอละ 20 อำเพอละ 30 คน แต่เดือน 7 ถึงเดือน 12 ปีระกาสัปตสกความไข้ก็ยังไม่สงบ กะบือก็ตายฝูงละ 50 ฝูงละ 60 ฝูงละ 100 ตายหมด ๆ ฝูง เปนถ่ายอุจาระเปนโลหิตไม่กินหย้ากินน้ำแล้วก็ตาย ราสดรได้รับความลำบากสาหัส ไห้สำหรวดจำนวนกะบือตาย 18790 กะบือ

สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสรับสั่งกับกรมหมื่นเทววงส์ครู่หนึ่ง สเด็ดขึ้นเวลาทุ่มเสส

วันอังคาร ขึ้น 8 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

ไม่ได้สเด็ดออก วันพระ

วันพุธ ขึ้น 9 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมง สเด็ดออกทางประตูแถลงราชกิจสเด็ดประทับหน้าพระที่นั่งสุทไธสวรรยมหาปราสาทข้างไน ส่งพระเจ้าลูกเทอซงรถ สเด็ดไปทอดพระเนตรถีบชิงช้าแล้วสเด็ดออกไปประทับเกยข้างหน้าพระที่นั่งสุทไธสวรรยส่งสมเด็ดพระเจ้าลูกเทอ​ซงช้างกูบดาวกะจาย ปีนี้สมเด็ดพระเจ้าลูกเทอพระองค์ไหย่ซงพระเกี้ยวยอดด้วย ครั้นซงส่งพระกรแล้วสเด็ดประทับพระที่นั่งสุทไธสวรรย โปรดไห้เชินขบวนแห่พระยาอนุชิตชาชัยมาแต่ทางวัดพระเชตุพนเดินไปตามถนนสนามชัย เลี้ยวไปถนนบำรุงเมือง ครั้นพระยาอนุชิตมาถึงท้ายพระที่นั่งสุทไธสวรรยข้างไต้ก็ลงจากเสลี่ยงเดินมาถวายบังคมหน้าพระที่นั่ง โปรดพระราชทานผลมะนาว 200 ผล แล้วเดินไปขึ้นเสลี่ยงเหนือพระที่นั่งไป นะโรงพิธีตามตำราไสยสาตร ครั้นเวลาค่ำสมเด็ดพระเจ้าลูกเทอก็ยังไม่สเด็ดกลับ พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดขึ้นทางไน สเด็ดมาประทับพระที่นั่งอาภรน์พิโมขปราสาท เวลาเกือบทุ่มสมเด็ดพระเจ้าลูกเทอพระเจ้าลูกเทอสเด็ดกลับ ซงรับพระกรแล้วสเด็ดขึ้นข้างไน

วันพรึหัสบดี ขึ้น 10 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดออกประทับซิตติงรูม เจ้าพนักงานกรมวังกรมท่านำมิสเตอร์วอลเกรงกีกงสุลเยอรมัน คนที่กลับไปยุโรปซึ่งบัดนี้กลับเข้ามารับราชการตามเดิมนั้น เข้าเฝ้าทูนละอองธุลีพระบาท ดำหรัดพระราชปติสันถารโดยควนแล้วถวายบังคมลากลับไป พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดขึ้น

เวลาเกือบค่ำ พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดออกทางพระที่นั่งจักรี ซงพระราชยานไปประทับท่าราชวรดิถ ซงเรือพระที่นั่งเก๋งสเด็ด​พร้อมด้วยขบวนนำและตามสเด็ดไปประทับท่าวังสมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอพระองค์ไหย่ ด้วยวันนี้เปนวันสวดพระพุทธมนต์ไนการรับพระสุพรรนบัตรเปนกรมพระนั้น พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดประทับที่ท้องพระโรงเก่า กรมหมื่นวชิราน หม่อมเจ้าพระราชาคนะผู้ไหย่ผู้น้อย 10 รูปสวดพระพุทธมนต์ที่นั่นพร้อมด้วยพระบรมวงสานุวงส์เสนาบดีข้าราชการประชุมพร้อมกัน แล้วพระบาทสมเด็ดพระเจ้าหยู่หัวสเด็ดเข้าไปไนตำหนักไนของสมเด็ดกรมหลวงจักรพัดิพงส์แล้วสเด็ดออกมาทอดพระเนตรละคอน เวลายามเสสสเด็ดกลับพระบรมมหาราชวัง วันนี้สมเด็ดพระนางเจ้าพระบรมราชเทวีก็สเด็ดด้วย

วันสุกร์ ขึ้น 11 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาเช้า 3 โมง พระบาทสมเด็ดพระเจ้าหยู่หัว ซงเครื่องหย่างเครื่องประดับจักรีบรมราชวงส์ ซงเครื่องราชอิสริยะยสนพรัตนราชวราภรน์ ซงเรือพระที่นั่งกราบพร้อมด้วยขบวนนำและตามสเด็ดพระราชดำเนินไปประทับท่าวังสมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอพระองค์ไหย่ สเด็ดขึ้นซงพระราชยานลงยาราชาวดีไปประทับท้องพระโรงซึ่งตั้งการมงคลพร้อมด้วยพระบรมวงสานุวงส์ เสนาบดีมนตรีมุขมาจข้าทูนละอองธุลีพระบาทฝ่ายทหานพลเรือนเฝ้าทูนละอองธุลีพระบาท มีเจ้าต่างกรมและหม่อมเจ้า พระราชาคนะ พระราชาคนะผู้ไหย่ที่สวดมนต์เมื่อคืนนี้นั่งเปน​ประธาน แต่การที่ฉันนั้นสมเด็ดกรมหลวงได้ซงถวายอาหารบินทบาตเสียแต่เวลาเช้าแล้ว อนึ่ง เมื่อเวลาวานนี้กรมพระปวเรสไม่ซงสบายรับสั่งไห้ถานามาสวดมนต์แทน

ครั้นได้พระเริกส์เช้า 3 โมง 32 นาที สมเด็ดกรมหลวงจักรพัดิพงส์ซงผลัดภูสาและซงสพักขาวเข้าสู่แท่นสง ๆ น้ำพระพุทธมนต์ แต่มิได้สงทั้งพระองค์เพราะประชวรพระโรคที่ถูกน้ำเย็นไม่ได้ แล้วพระบาทสมเด็ดพระเจ้าหยู่หัวพระราชทานน้ำพระพุทธมนต์ และพระบรมวงสานุวงส์ที่มีพระชนม์มากกว่าประทานน้ำพระพุทธมนต์ ท่านเสนาบดีถวายน้ำพระพุทธมนต์ พราหมน์ทั้งหลายถวายน้ำกรดสังข์ตามทำเนียม ขนะพระสงค์สวดชัยมงคลเจ้าพนักงานประโคมพินพาทย์แตรสังข์ค้องชัยตามทำเนียม สงแล้วสมเด็ดกรมหลวงจักรพัดิประชวรลมหน่อยหนึ่ง ครั้นคลายแล้วพระเจ้าหยู่หัวสเด็ดขึ้นพระที่นั่งโธรน พระบรมวงสานุวงส์เสนาบดีมนตรีมาจข้าราชการฝ่ายทหานพลเรือนเฝ้าพร้อมกัน จึ่งพระยาสรีสุนทรโวหารเจ้ากรมพระอาลักสน์อ่านประกาสว่าด้วยซงพระราชดำหริว่าสมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอ กรมหลวงจักรพัดิพงส์ซงมีความดีความชอบไนราชการและเปนพระอนุชาธิราชร่วมพระราชโสทราอันเดียวกัน ร่วมราชหรึทัยทุขสุขมาโดยมาก จึ่งซงพระกรุนาโปรดเกล้า ฯ ไห้สถาปนาเลื่อนพระนามเปนเจ้าฟ้ากรมพระ เกียรติยสไหย่ขึ้น ครั้น​อ่านประกาสจบแล้วมีพระบรมราชโองการไห้พาสมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอเข้าไปหน้าพระที่นั่งซงหลั่งน้ำพระมหาสังข์ทักสินาวัดและซงเจิมพระราชทาน ขนะนั้นพระสงค์ถวายชัยมงคลเจ้าพนักงานประโคมดุริยางคดนตรีตามทำเนียม และโปรดพระราชทานพระสุพรรนบัตรอันจารึกพระนามมีความว่า (สมเด็จพระเจ้าน้องยาเทอเจ้าฟ้าจาตุรนต์รัสมี กรมพระจักรพัดิพงส์ ดำรงขัตติยะสักดิอัควรยส รัตนสมมตบุริสาชานัย สิดลหรึทัยธัมสุจริต อเนกราชกิจสิทธิวิจารน์ มโหลารคุนสมบัติ พุทธาทิรัตนสรนะคมน์ อุดมเดชานุภาพบพิตร ซงสักดินา 50000) กับไห้ซงตั้งเจ้ากรมเปนพระจักรพัดิพงส์ สักดินา 800 หลวงจำนงราชกิจ สักดินา 600 ขุนสิทธิพลนิกร สักดินา 400 ซงพระกรุนาโปรดพระราชทานเครื่องราชอิสริยะยสช้างเผือกสยามมหาวราภรน์ชั้นที่ 1 องค์ 1 พระแสงฝักทองคำลงยาราชาวดี 1 พระธำมรงค์เพชร 1 องค์ ดุมมรกตสำรับ 1 กรมพระจักรพัดิพงส์ถวายต้นไม้ทองเงินเครื่องสักการะธูปเทียนทองและหีบกะจกกรอบทองคำฝังเพชรพลอยต่างๆ ไบ 1 แล้วสเด็ดจากพระที่นั่งโธรน พระสงค์ถวายอติเรก พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดเข้าไปข้างไน จนเวลาบ่ายสเด็ดออกมาประทับพลับพลาทอดพระเนตรละคอน จนเวลาบ่ายโมงเสสสเด็ดกลับพระบรมมหาราชวัง

วันนี้สมเด็ดพระนางเจ้าพระบรมราชเทวีก็สเด็ดเหมือนกัน

​อนึ่งวันนี้โปรดเกล้า ฯ พระราชทานตรามงกุตสยามชั้นที่ 3 มันทนาภรน์แก่พระยามหาเทพกสัตร 1 พระราชทานตราช้างเผือกสยามชั้นที่ 5 ทิพยาภรน์แก่จมื่นทิพเสนา 1 ไนการที่ออกไปรับราชการพร้อมด้วยพระองค์สาย

วันเสาร์ ขึ้น 12 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาย่ำค่ำ สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

พระมนตรีพจนกิจอ่านบอกพระชัยบูรน์ปลัดเมืองพิสนุโลก 4 ฉบับ ๆ หนึ่งขออนุาตทำตึกสำหรับไว้เก็บปืนกะสุนดินดำ ขอเบิกเงินไปทำ 8 ชั่ง 11 ตำลึง อีกฉบับหนึ่งส่งกล้วยไม้ของกรมหมื่นประจักส์ทูนเกล้า ฯ ถวาย อีกฉบับหนึ่งว่าพระยาสุริยเดชปลัดเมืองนครราชสีมานำปืนหามแล่น ปืนนกสับคาบสิลากับเขนงดิน ดินดำกะสุนมาฝากไว้ ด้วยพระยาปลัดกับไพร่พลจะรับปืนสไนเดอของหลวงไปราชการ อีกฉบับ 1 ว่ากรมหมื่นประจักส์ยกไปจากเมืองพิสนุโลก วันสุกร์ แรน4 ค่ำ เดือนอ้ายได้มอบปืนกะสุนดินดำที่เหลือบันทุกช้างโคต่างไว้ ถ้าช้างโคต่างกลับมาถึงเมื่อใดจะรีบส่งไปโดยเร็ว ฉบับ 1 พระสุรินทรามาจอ่านบอกพระยาประสิทธิสงครามเมืองกาจนบุรีว่า พระศรีสุวรรนคิรี เมืองสังขละบุรี หลวงยกบัตร หลวงสัสดี กรมการ​ 4 นาย ไพร่ 6 คน ลงมาเมืองกาจนบุรีว่าจะขอคุมเครื่องบรรนาการเข้ามาทูนเกล้า ฯ ถวาย ได้ตรวดดูเครื่องราชบรรนาการไนพระบรมมหาราชวัง เทียนไหย่ 2 เล่มหนัก 10 ชั่งจีน ดอกไม้เงินปักยอด 2 ช่อ ผ้ากะเหรี่ยง 20 ผืน ของไนพระบวรราชวัง เทียนหนัก 8 ชั่งจีน 2 เล่ม ดอกไม้เงิน 2ช่อ ผ้ากะเหรี่ยง 5 ผืน พระยาประสิทธิสงครามแต่งไห้หลวงมหาดไทยนำเข้ามาแล้ว แล้วพระสุรินท์นำพระสรีสุวรรนคีรี หลวงยกบัตร หลวงสัสดีเฝ้าทูนละอองธุลีพระบาท ซงพระราชปติสันถารโดยควนแล้วสเด็ดขึ้น

สเด็ดประทับออฟฟิสรับสั่งกับกรมหมื่นพิชิต กรมหมื่นภูธเรส กรมหมื่นเทววงส์เรื่องเรียกกรมหมื่นนเรสราชทูลเมืองอังกริด พระองค์ปริสดางค์ราชทูตไนประเทสคอนติเนนต์ยุโรปกลับ ท่านทูตเมืองอังกริดมีโทรเลขขอผัดว่า หม่อมยังมีครรภ์หยู่หมอไม่ไห้ไปไหน ถ้ามีราชการท่านจะขอเข้ามาก่อน ท่านทูลเมืองฝรั่งเสสและคอนติเนนต์นั้น ขอผัดไปสแดงตราตั้งเมืองออสเตรียก่อน และรับสั่งต่อไปอีกจนเวลาเกือบ 4 ทุ่มสเด็ดขึ้นข้างไน

วันอาทิจ ขึ้น 13 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาย่ำค่ำ สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

​พระสุรินทรามาจอ่านบอกพระอนุรักส์โยธาข้าหลวงหัวเมืองฝ่ายตะวันตก 2ฉบับๆ1 ว่าพระยารัตนเสตถีเมืองระนองส่งเงินพาสีอากรเมืองระนองมาไห้หลวงทวีปสยามกิจกงสุลสยามเมืองปีนังฝากแบงก์ 10080 เหรียน หลวงทวีปนำฝากที่ชาเตอร์แบงก์ 3360 ฮ่องกงแอนด์เซี่ยงไฮ้แบงก์ 3360 ชาเตอร์แมคแคนไตน์แบงก์ 3360 รวม 3 แบงก์ 10080 เหรียน ฉบับ 1 ว่าพระเสนานุวงส์ภักดีเมืองคิรีรัถนิคม ส่งเงินพาสีอากรมาไห้ 800 เหรียน หลวงทวีปนำฝากชาเตอร์แมกแคนไตน์แบงก์แล้ว

สเด็ดประทับหยู่ครู่หนึ่ง สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสรับส่งกับกรมหมื่นเทววงส์จนเวลา 2 ทุ่มเสสสเด็ดขึ้น

เวลา4ทุ่มเสส เกิดเพลิงไหม้ที่บ้านนายช้อยหลังวัดสะเกส สเด็ดออกประทับที่มุขหน้าพระที่นั่งจักรีครู่หนึ่ง เพราะเพลิงไหม้น้อยไม่มาก ดับเสียโดยเร็ว

วันจันท์ ขึ้น 14 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส เกือบย่ำค่ำ สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระและพระคัมภีร์แล้ว สเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

พระสุรินทรามาจ อ่านบอกพระอนุรักส์โยธาข้าหลวงหัวเมืองฝ่ายตะวันตกว่า พระรัตนเสตถียื่นหนังสือว่าได้ทำนุบำรุงบ้านเมืองทำถนนยาว 454 เส้นเสส มีสพาน 7 แห่ง ราสดรทำ​การค้าขายบ้านเมืองจเรินขึ้น เมืองระนองก็ติดต่อกับเมืองมลิวัลย์ฝ่ายอังกริด ๆ รักสาการแขงแรงมีโปลิสตระเวน 40 คน พระยารัตนเสตถีจะขอจ้างประจำทำการถนน 15 คน เดือนละ 75 เหรียน ปีหนึ่ง 900 เหรียน จ้างคนเปนโปลิสรักสาเขตแดนระวังผู้ร้ายทางบกทางเรือ รวม 50 คน เงินเดือน ๆ ละ 260 เหรียน ปีละ 3120 เหรียน รวมทั้งสิน ปีละ 4020 เหรียน พระอนุรักส์เห็นว่า เปนการรักสาเขตแดนบ้านเมืองควนจะไห้โปลิสพักที่เกาะเซี่ยงไฮ้ ซึ่งต่อกับเกาะสนแดนอังกริดจะได้ไม่ลำบากไนทางราชการกับอังกริดต่อไป (ซงพระกรุนาโปรดเกล้าฯ ไห้มีตราอนุาตไป)

สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสทอดพระเนตรแผนที่ ซึ่งจะหาที่ทำวังพระเจ้าลูกเทอจนเวลาเกือบยามสเด็ดขึ้นข้างไน

วันอังคาร ขึ้น 15 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช1247

ไม่มีราชการอะไร ไม่ได้สเด็ดออก

วันพุธ แรม 1 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

พระยาพิพัธอ่านบอก พระยาวิชยาธิบดีสรีรนรงค์รือชัย​เมืองจันทบุรี ส่งเงินพาสีบ่อพลอย ตำบนเขาพลอยแหวนจำนวนปีวอกฉสก คนหาพลอย 8 คน ๆ ละ 3 บาท เงิน6 ตำลึง ปีระกาสัปตสก คนหาพลอย 114 คน ๆ ละ 3 บาท เงิน 3 ชั่ง 19 ตำลึง 2 บาท รวม 2จำนวน เงิน 4 ชั่ง 11 ตำลึงกึ่ง หักพระราชทานผู้กำกับ 7 ตำลึง 2 บาท 2 สลึง คงส่งหลวง 4 ชั่ง 3 ตำลึง 3 บาท 2 สลึง ไห้กรมการคุมเข้ามาส่งฉบับ1 กับไบบอกพระยาสมุทบุรานุรักส์ กล่าวโทสหมื่นชัยภูสาข้าหลวงผู้กำกับผูกปี้ ว่าไม่ลงไปผูกปี้ทิ้งการเสีย ฉบับ 1

สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสประเดี๋ยวหนึ่ง สเด็ดลงทางพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ซงพระราชยานไปประทับวัดพระศรีรัตนสาสดารามทอดพระเนตรพระสงค์ไล่พระไตรปิดก สเด็ดประทับตรัดกับพระราชาคนะผู้ไล่ครู่หนึ่ง สเด็ดกลับประทับหน้าท้องพระโรงกลางซงจุดเทียนเครื่องสักการะเทวรูป คือ พระอิสวร พระอุมาภควดี พระขันธกุมาร ซึ่งจะได้เชินไปเข้าขบวนแห่นเรสวร ซึ่งพราหมน์จะได้แห่และทำพิธีไนค่ำวันนี้ ประทับตรัดกับกรมหมื่นภูธเรส กรมหมื่นเทววงส์ ครู่หนึ่งสเด็ดขึ้นข้างไน

วันพรึหัสบดี แรม 2 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

​พระมนตรีพจนกิจ อ่านบอกพระยาวิเสสชัยชาเมืองอ่างทอง ฉบับ 1 ว่าได้นำเงินค่านาไปซื้อข้าวเปลือกไว้สำหรับราชการทัพ 20 เกวียน ราคา เกวียนละ 7 ตำลึง

พระยาพิพัธโกสาอ่านบอก พระยาพิชัยชลธีเมืองปัจจันตคีรีเขต ว่าได้เกนไพร่ส่วยกองนอกไนพระราชวังบวรหาสิ่งของตามรายเกนไนงานพระสพกรมพระราชวังบวรส่งเข้ามา

อนึ่ง เมื่อเวลาออกขุนนางนั้น พระมหาราชครูพิธี พระครูอัสดาจารย์ และพราหมน์ทั้งปวงถวายข้าวตอก และของพิธีต่างๆ ไนการพระราชพิธีจองเปรียง โปรดพระราชทานเงินตามเคยทั่วกัน

สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสรับสั่งกับกรมหมื่นเทววงส์ และคนอื่นๆ จนเวลาทุ่มเสสสเด็ดขึ้น

วันสุกร์ แรม 3 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาวันนี้เปนวันสวดมนต์ ที่วังบูรพาภิรมย์ไนการเลื่อนกรมสมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอ กรมหลวงภานุพันธุวงส์วรเดช เวลาย่ำค่ำเสส พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดซงรถพระที่นั่งพร้อมด้วยขบวนนำ และตามสเด็ดไปประทับวังบูรพาภิรมย์ สเด็ดขึ้นไปประทับบนตำหนักสมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอ ขนะนั้นกรมพระปวเรส กรมหมื่นวชิราน หม่อมเจ้าพระ พระราชาคนะผู้ไหย่​ผู้น้อย 10 รูป กำลังสวดมนต์หยู่ พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดประทับหยู่ที่ข้างหน้า พระบรมวงสานุวงส์เฝ้าหยู่ที่นั้นพร้อมกัน รับสั่งหยู่ประมานโมง 1 สเด็ดเข้าไปข้างไน จนเวลายามเสส สเด็ดไปประทับพลับพลาทอดพระเนตรละคอน จนเวลา 4 ทุ่มเสสสเด็ดกลับพระบรมมหาราชวัง

วันนี้สมเด็ดพระนางเจ้า พระบรมราชเทวีก็สเด็ดด้วยเหมือนกัน

วันเสาร์ แรม 4 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาเช้า 3 โมง พระเจ้าหยู่หัวซงเครื่องราชาภรน์หย่างมหาจักรีบรมราชวงส์ซงเครื่องราชอิสริยะยสนพรัตนราชวราภรน์ สเด็ดซงรถพระที่นั่งเทียม 4 ม้าพร้อมด้วยขบวนนำ และตามล้วนแต่งยุนิฟอร์มเต็มยส สเด็ดพระราชดำเนินไปประทับวังบูรพาภิรมย์ สเด็ดประทับบนตำหนักสมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอ กรมหลวงภานุพันธุวงส์วรเดช ครั้นได้พระเริกส์เช้า 3 โมง 15 นาที สมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอซงผ้าซง และซงสพักขาวเข้าสู่ที่สง ขนะนั้นพระสงค์ 10 องค์ถวายชัยมงคล เจ้าพนักงานประโคมพินพาทย์ค้องชัยแตรสังข์ตามทำเนียม พระบาทสมเด็ดพระเจ้าหยู่หัวสเด็ดพระราชทานน้ำพระพุทธมนต์ แล้วพระบรมวงสานุวงส์ที่ซงพระชนมพรรสาจเรินมาก ประทานน้ำ​พระพุทธมนต์ แล้วเสนาบดีถวายน้ำพระพุทธมนต์ พราหมน์ทั้งหลายถวายน้ำกรดสังข์ตามทำเนียม ครั้นสงเส็ดแล้ว พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดขึ้นมาประทับบนตำหนัก สมเด็ดกรมหลวงภานุพันธุวงส์วรเดชซงเครื่องแล้ว สเด็ดขึ้นมาเฝ้าทูนละอองธุลีพระบาทบนพระตำหนัก

พระบาทสมเด็ดพระเจ้าหยู่หัว สเด็ดขึ้นพระที่นั่งโธรนพร้อมด้วยพระบรมวงสานุวงส์ เสนาบดีมนตรีมุขมาจราชเสวกากรฝ่ายทหาน พลเรือนเฝ้าทูนละอองธุลีพระบาทพร้อมกัน จึ่งพระยาสรีสุนทรโวหาร อ่านประกาสกะแสพระบรมราชดำหริว่า สมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอ กรมหลวงภานุพันธุวงส์วรเดช เปนสมเด็ดพระบรมราชโสทรานุชาธิบดี ร่วมพระราชหรึทัย มีพระอัธยาสัยซื่อตรงดำรงหยู่ไนสัจสุจริต และได้ซงรับราชการโดยพระอุสาหะอันแรงกล้า มีความจงรักภักดีต่อราชการ และไต้ฝ่าละอองธุลีพระบาท และมีพระหรึทัยมุ่งหมายที่จะไห้บ้านเมืองรุ่งเรืองจเริน และซงคิดจัดราชการที่ได้ซงบังคับ และอื่นๆ ไห้จเรินมิได้ท้อถอย จึ่งมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ไห้สถาปนาเลื่อนพระนามขึ้นเปนเจ้าฟ้ากรมพระ มีพระนามตามจารึกไนพระสุพรรนบัตรว่า สมเด็ดพระเจ้าน้องยาเทอ เจ้าฟ้าภานุรังสีสว่างวงส์ กรมพระภานุพันธุวงส์วรเดช พิเสสขัตติยะสักดิ อัคอุดมชาติบรมนราธิราช โสทรานุชาธิบดี ​สุจริตจารีราชกรันย์ มหันตมหาอุสาหะ พิริยะพหลดลประสิทธิ อเนกพิธคุนากร สุนทรธัมพิทักส์ อัคมโหลารัธยาสัย สรีรัตนตรัยสรนะธาดา อดุลเดชานุภาพบพิตร ซงสักดินา 50000 ไห้ซงตั้งเจ้ากรมเปนพระภานุพันธุวงส์วรเดช สักดินา 800 ปลัดกรมเปนหลวงภูเบสบริบาล สักดินา 500 สมุห์บัชีเปนขุนประมานประชุมชน สักดินา 400 ครั้นประกาสจบแล้ว พระเจ้าหยู่หัวที่พระบรมราชโองการไห้หาสมเด็ด ฯ กรมหลวงภานุพันธุวงส์วรเดชเข้าไปหน้าพระที่นั่งซงหลั่งน้ำพระมหาสังข์ทักสินาวัต และซงเจิมพระราชทาน แล้วพระราชทานพระสุพรรนบัตร พระธำมรงค์เพชร 1 วง ดุมทับทิม 1 สำรับ พระแสงดาบฝักทองคำลงยาราชาวดี 1 องค์ ขนะนั้นพระสงค์สวดชัยมงคล เจ้าพนักงานประโคมสังข์แตรค้องชัยพินพาทย์ตามทำเนียม แล้วสมเด็ดกรมพระภานุพันธุ์ถวายครอบต้นไม้ทองเงิน และเทียนธูปทองเงิน และหีบกรอบสมุดทองคำมีสมุดเรื่องราชประวัติ 4 รัชกาลด้วย

สเด็ดจากพระที่นั่งโธรนสเด็ดไปประทับห้องที่พระสงค์ ๆ อนุโมทนาถวายอติเรก ถวายพระพรลา แล้วสเด็ดไปประทับโต๊ะเสวย ๆ พร้อมด้วยพระบรมวงสานุวงส์ ครั้นเสวยแล้วสเด็ดประทับตรัดหยู่จนเวลาเที่ยงเสส สเด็ดทอดพระเนตรละคอน จนเวลาบ่ายโมงเสสสเด็ดกลับพระบรมมหาราชวัง

​วันอาทิจ แรม 5 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดลงซ้อมแห่โสกันต์พระเจ้าลูกเทอ พระองค์เจ้าบันทรวรรนวโรภาส เดินขบวนออกประตูราชสำรานมาตามถนนริมกำแพงวัง มาเลี้ยวถนนหน้าประตูวิมานชัยสรี มาเข้าประตูพิมานชัยสรี ไปหน้าพระที่นั่งอาภรน์พิโมขปราสาทซงรับพระกร พระเจ้าลูกเทอจากพระยานมาสแล้ว โปรดไห้เลิกขบวนแห่ สเด็ดขึ้นมาประทับบนพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทองค์ตะวันตก คือ ออฟฟิสหลวง รับสั่งหยู่กับกรมหมื่นเทววงส์จนเวลายามหนึ่ง

วันนี้พราหมน์กะทำพิธีตรีปวาย คือ แห่พระนารายน์ และพระลักสมี พระมเหสวารีตามทำเนียม

วันจันท์ แรม 6 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 4 โมงเสส พระเจ้าหยู่หัว และสมเด็ดพระนางเจ้าพระบรมราชเทวี สเด็ดออกประทับพระที่นั่งสมมตเทวราช คือ ดอรนิงรูม สมเด็ดพระนางเจ้า เจ้าพนักงานกรมวัง และกรมหมื่นเทววงส์วโรประการผู้สำเหร็ดราชการกรมท่านำวอนเกรงกี กงสุลเยอรมัน 1 มิสซิสลุยส วอนเกรงกี ภรรยา1 เข้าเฝ้าทูนละอองธุลีพระบาท พระเจ้าหยู่หัวและสมเด็ดพระนางเจ้าดำหรัดปติสันถารโดยสมควน แล้วกราบบังคมลากลับไป

​แล้วเจ้าพนักงานกรมวัง พระองค์เจ้าโสนบันดิตราชไปรเวตสิเกรตารีต่างประเทส นำ มิสเตอร์ ดาคอสเตอร์หลวงราชายสาธก 1 มิสซิสดาคอสเตอร์ ภรรยา 1 มิสมาเรีย เปีย ดาคอสเตอร์ บุตรสาว 1 กับบุตรหยิงเล็ก 1 เข้าเฝ้าทูนละอองธุลีพระบาท สมเด็ดพระเจ้าหยู่หัว และสมเด็ดพระนางเจ้าไนการซึ่งจะแต่งงานบุตรสาว แล้วถวายบังคมลากลับไป

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับท้องพระโรงกลางพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท โปรดไห้นิมนต์พระสงค์ที่จะได้จเรินพระพุทธมนต์ไนการพระราชพิธีโสกันต์ มีกรมพระปวเรส กรมหมื่นวชิราน หม่อมเจ้าพระ พระราชาคนะผู้ไหย่ผู้น้อย 30 องค์ เข้าไปนั่งที่ ซงพระกรุนาโปรดเกล้า ฯ ไห้พระองค์เจ้าบันทรวรรนวโรภาส ถวายผ้าไตรสลับแพรย่ามโหมดเทส แด่กรมพระปวเรส กรมหมื่นวชิราน พระสงค์ทั้ง 30 องค์ พระสงค์ถวายอติเรกถวายพระพรลา แล้วสเด็ดออกซ้อมแห่โสกันต์

เวลาบ่าย 5 โมงเสสสเด็ดขึ้น

วันอังคาร แรม 3 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

วันนี้เริ่มการพระราชพิธีโสกันต์ เจ้าพนักงานจัดการไนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท และที่ต่าง ๆ ตามที่เคยมาทุกคราว

เวลาบ่าย 4 โมงเสส พระเจ้าหยู่หัวซงฉลองพระองค์​เยียระบับ ซงเครื่องราชอิสริยะยสมหาสุราภรน์มงกุตสยาม สเด็ดลงประทับเกยหน้าท้องฉนวนต้นชมพู่ โปรดไห้เรียกขบวนแห่โสกันต์เข้าไปตั้งขบวนที่หน้าเกยนั้น แต่ขบวนที่เข้าไปมีแต่ริ้วเด็กหัวจุก เด็กแขก เด็กจีน แตรสังข์ เครื่องสูง โหรพราหมน์ คู่เคียง อินท์ พรหม ยานมาส นอกนั้นคือกลองชนะเทวดาคู่แห่ กลองแขก ทหานหน้าหลัง คอยรับนอกประตูราชสำราน ครั้นขบวนเข้าไปตั้งแล้ว พระเจ้าหยู่หัวซงพระกรพระองค์เจ้าหยิงบันทรวรรนวโรภาส ซึ่งซงเครื่องเกี้ยวยอดและอื่นๆตามหย่างโสกันต์ลงซงยานมาสอันล้อมด้วยบังแซกบังสูรย์คู่เคียง แล้วเดินขบวนไปออกประตูราชสำราน พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดออกทางพระที่นั่งจักรีซงราชยานไปประทับพระที่นั่งอาภรน์พิโมขปราสาท หน้าพระที่นั่งอาภรน์พิโมขมีปะรำข้าราชการเฝ้าทูนละอองธุลีพระบาท แต่พระบรมวงสานุวงส์นั้นทอดพระเนตรที่ทิมดาบตำหรวด ขบวนแห่เดินมาตามถนนริมกำแพงวังอันรายด้วยราชวัตเบจรงค์ ไนราชวัตนั้นมีพินพาทย์รายทางกรมอาสาต่าง ๆ แต่งตนถือสรรพาวุธนั่งกลาบาดด้วย ขบวนเห่เดินมาเลี้ยวถนนหน้าประตูวิเสสชัยสรี มาเข้าประตูพิมานชัยสรี ขนะนั้นพายนอกประตูพิมานชัยสรีมีสิงห์โต กะอั้วแทงควาย ไม้ต่ำสูงแทงวิสัยตามเคย ขบวนเดินเข้ามาประตูพิมานชัยสรี มีระเบ็ง โมงครุ่ม กุลาตีไม้ ​หน้าประตูพรหมมีละคอนรำ ต้นไม้ทองเงินรับขบวน 2 คู่ ครั้นพระยานมาสเดินมาเทียบเกยพระที่นั่งอาภรน์พิโมข ซงรับพระกรพระเจ้าลูกเทอขึ้นจากยานมาส สเด็ดทอดพระเนตรหยู่จนสิ้นขบวนจึ่งสเด็ดขึ้นบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซงจุดเทียนนมัสการกรมพระปวเรสถวายสีล แล้วพระสงค์ 30 องค์จเรินจุลราชปริตรเวลาย่ำค่ำแล้วสวดมนต์จบถวายอติเรก สเด็ดขึ้นข้างไนสเด็ดไปประทับพระที่นั่งอาภรน์พิโมขส่งพระกรพระเจ้าลูกเทอซงยานมาสแล้วเดินขบวนแห่กลับตามทางเดิม พระสงค์ที่จเรินพระพุทธมนต์นั้นแบ่งแต่ที่มีถานันดรยสมาก ๆ ขึ้นไปถวายชัยมงคลไนเวลาเดินขบวนแห่ด้วย สิ้นขบวนแห่แล้วสเด็ดซงพระราชยานกลับมาขึ้นพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทสเด็ดไปรับพระกรข้างเกยต้นชมพู่

คู่เคียงนั้นคือ พระยารัตนโกสา พระยานานาพิพิธพาสี คู่ 1 พระยาสมุทสาครานุรักส์ เมืองสมุทสาคร พระยาอมรินทรือชัย เมืองราชบุรี คู่ 2 พระยาจ่าแสนบดี พระยาสรีสรราชภักดี คู่ 3 พระยาอินทราธิบดีราชรองเมือง พระยาราชวังเมือง คู่ 4 พระยาพัธโกสา พระยาประชาชีพบริบาล คู่ 5 พระยาเพชรชดา พระยาจเรินราชไมตรี คู่ 6

วันพุธ แรม 8 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 4 โมงเสส พระเจ้าหยู่หัวซงฉลองพระองค์​เยียระบับ ซงเครื่องราชอิสริยะยสมหาวราภรน์ช้างเผือกสยาม เสด็ดลงประทับเกยหน้าท้องฉนวนต้นชมพู่ โปรดเกล้า ฯ ไห้เรียกขบวนแห่เข้าไปตั้งขบวนที่หน้าเกยนั้น พระเจ้าหยู่หัวซงส่งพระกรพระองค์เจ้าหยิงบันทรวรรนวโรภาสลงซงพระยานมาส อันล้อมบังสูรย์บังแซกไสวและคู่เคียง พร้อมด้วยนางเชินมยุระฉัตรต้นไม้ทองเงินนำหน้าพระยานมาส มยุระฉัตรนั้นคุนจอมเยี่ยม บุตรพระยาสุรินทรือชัย เมืองเพชรบุรี เปนผู้เชิน พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดพระราชดำเนินออกพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ซงพระราชยานไปประทับพระที่นั่งอาภรน์พิโมขปราสาท ขบวนออกประตูราชสำรานแล้วเดินขบวนไปตามทางหย่างวันก่อนมา เมื่อถึงหน้าประตูพิมานชัยสรี มีงานมหรสพครบทุกสิ่งสิ้นตามเคย ขบวนเดินเข้ามา ๆ ถึงหน้าเกยแล้วพระยานมาสก็ประทับซงรับพระกรพระเจ้าลูกเทอขึ้นจากพระยานมาสแล้ว สเด็ดทอดพระเนตรขบวนครู่หนึ่ง สเด็ดขึ้นพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซงจุดเทียนนมัสการ กรมพระปวเรสถวายสีล แล้วกรมพระปวเรส กรมหมื่นวชิราน หม่อมเจ้าพระ พระราชาคนะ 30 องค์สวดธัมจักกัปวัตนสูตร เวลาบ่าย 5 โมงเสสสวดมนต์จบ สเด็ดขึ้นทางไน สเด็ดประทับพระที่นั่งอาภรน์พิโมขส่งพระกรพระเจ้าลูกเทอลงซงพระยานมาส แล้วเดินขบวนแห่กลับตามทางเดิม สิ้นขบวนแห่แล้วสเด็ดกลับมาประทับพระที่นั่งจักรี​มหาปราสาทสเด็ดไปรับพระกรทางไน วันนี้การมหรสพข้างนอกข้างไนเมื่อขบวนแห่มาและแห่กลับนั้นมีตามเคยหย่างวันก่อน

วันพรึหัสบดี แรม9 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 4 โมงเสส พระเจ้าหยู่หัวซงเครื่องเหมือนเวลาวานนี้ ซงเครื่องราชอิสริยะยสปถมจุลจอมเกล้า สเด็ดลงส่งพระกรพระเจ้าลูกเทอที่เกยข้างไน แล้วเดินขบวนออกทางประตูราชสำราน พระบาทสมเด็ดพระเจ้าหยู่หัวสเด็ดกลับมาสเด็ดออกทางพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท สเด็ดซงราชยานไปประทับพระที่นั่งอาภรน์พิโมขปราสาท ครั้นขบวนแห่มาเข้าประตูพิมานชัยสรีมีการมหรสพตามทำเนียม ครั้นพระยานมาสเข้าเทียบพระที่นั่งอาภรน์ พระเจ้าหยู่หัวรับพระกรพระเจ้าลูกเทอขึ้นจากพระยานมาสสเด็ดขึ้นพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซงจุดเทียนเครื่องนมัสการพระสงค์สวดมหาสมัยสูตร เวลาบ่าย 5 โมงเสสสวดมนต์จบ สเด็ดขึ้นทางไนสเด็ดไปประทับพระที่นั่งอาภรน์พิโมขปราสาท ซงส่งพระกรพระเจ้าลูกเทอซงยานมาสแล้วเดินขบวนแห่กลับ สิ้นขบวนแล้วสเด็ดมาประทับพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทสเด็ดขึ้น ข้างไนสเด็ดไปรับพระกรทางไน

​วันสุกร์ แรม 10 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาเช้าโมงครึ่งพระเจ้าหยู่หัวซงเครื่องหย่างวานนี้ แต่ซงเครื่องราชอิสริยะยสนพรัตนราชวราภรน์ สเด็ดออกพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทสเด็ดลงทางอัธจันท์เบื้องตะวันออกที่เคยสเด็ด สเด็ดส่งพระกรพระเจ้าลูกเทอซงพระราชยานมาสเดินขบวนแห่แต่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดซงพระราชยานไปคอยรับพระกรพระเจ้าลูกเทอขึ้นแล้วสเด็ดขึ้นพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท การที่แห่แต่พระที่นั่งจักรีไปนั้น เพราะพระเริกส์เช้าแต่ก่อนมาเคยแห่แต่พระที่นั่งดุสิดาภิรมย์ไป ครั้งนี้รื้อพระที่นั่งอมรินท์กั้นค่ายจึงโปรดไห้แต่พระที่นั่งจักรีไป

อนึ่ง เมื่อวันแห่มาซงสดับพระปริตรพุทธมนต์ ์3วัน กับเวลาเช้าวันนี้ ท่านผู้เชินมยุระฉัตรสวมกรอบหน้าเพชร นางเชินต้นไม้ทองเงินสวมเกี้ยวทองคำ นางเชินเครื่อง 7 คนสวมกรอบหน้าทองคำ แต่นุ่งห่มนั้นนุ่งเยียระบับขาวห่มตาดขาวปักหย่างผ้านาง นางสะเด็กไส่เกี้ยวทองคำ นางสะข้างไนอีกพวกหนึ่งนุ่งเยียระบับบ้างยกบ้างห่มผ้าปักสไบเฉียง อนึ่งคู่เคียงและสารวัดคุมเด็กคู่แห่และหุ้มแพรมหาดเล็กต้นเชือกที่เข้าขบวนล้วนนุ่งเยียระบับขาวสวมเสื้อครุยขาวลอมพอกขาว ขบวนคู่แห่อื่นๆก็แต่งเครื่องขาวโดยทั่วไปทั้งนั้น เมื่อแห่มานั้น​การเล่นมหรสพและพินพาทย์ไม่ได้เล่นไม่ได้ประโคมคอยพระเริกส์

พระองค์เจ้าบันทรวรรนวโรภาสซงเปลื้องเครื่องแล้ว ซงเครื่องถอดขาวทั้งสำรับสเด็ดออกมาประทับมุขตะวันออกพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เจ้าพนักงานแบ่งพระเกสา 3 ส่วน พอได้พระเริกส์เช้า 2 โมง 4 นาที พระเจ้าหยู่หัวซงสีลแล้ว หลั่งน้ำพระมหาสังข์ทักสินาวัตรดพระราชทานพระเจ้าลูกเทอ พระองคเจ้าบันทรวรรนวโรภาสแล้วซงจรดพระกันไกรพระกัลบิตจำเรินพระเกล้าโสกันต์ส่วน 1 โปรดไห้กรมหลวงวรสักดาพิสาล กรมสมเด็ดพระบำราบปรปักส์ จำเรินพระเกสาพระองค์เจ้าบันทรวรรนวโรภาสองค์ละส่วน ขนะนั้นพระสงค์ 30 องค์ถวายชัยมงคลพร้อมกัน เจ้าพนักงานประโคมบันเดาะ สังข์ แตร ค้องชัย พินพาทย์ มโหรีพร้อมกัน ขนะนั้นมีมหรสพ ระเบ็ง โมงครุ่ม กุลาตีไม้ สิงห์โตหกคเมน ไม้ต่ำสูง กะอั้วแทงควายพร้อมกันด้วย ครั้นโสกันต์เส็ดแล้วสเด็ดไปนะเขาไกรลาสข้างพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทเบื้องอัสดงคต พระเจ้าลูกเทอเข้าสู่ที่สง ๆ น้ำอันไหลจากปากสัตว์ทั้ง 4 คือราชสีห์ กุชร อัสดร อุสุภราช แล้วสเด็ดมาประทับที่พระเบจาสงน้ำพระพุทธมนต์ พระเจ้าหยู่หัวพระราชทานน้ำพระพุทธมนต์แก่พระองค์เจ้าบันทรวรรน แล้วโปรดไห้กรมสมเด็ด​พระบำราบปรบักส์และพระบรมวงสานุวงส์ฝ่ายหน้า ที่ดำรงพระยสเปนต่างกรมประทานน้ำพระพุทธมนต์แก่พระเจ้าลูกเทอ แล้วสมเด็ดพระนางเจ้าพระบรมราชเทวีพระบรมวงสานุวงส์ฝ่ายไนที่ซงพระชนมพรรสาจเรินมากประทานน้ำพระพุทธมนต์ และเจ้าจอมมารดาของท่านถวายน้ำพระพุทธมนต์ด้วย แล้วเจ้าพระยาสุรวงส์เจ้าพระยาเสนาบดีถวายน้ำพระพุทธมนต์ พระครูพราหมน์โหรดาจารย์ถวายน้ำกรดสังข์ตามไสยเวชสาตร เจ้าพนักงานประโคมดุริยางค์นรึนาทตามบุพราชวิธี ครั้นเส็ดแล้วสเด็ดขึ้นมาปติบัติพระสงค์ ๆ รับพระราชทานฉัน ครั้นพระสงค์ฉันแล้วพระองค์เจ้าบันทรวรรนสเด็ดออกมาซงประเคนบริขาร พระสงค์ถวายอนุโมทนา พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดขึ้นข้างไน โปรดไห้แต่งพระองค์พระเจ้าลูกเทอพระองค์เจ้าบันทรวรรนซงเครื่องต้นซงพระชดา 5 ยอดสเด็ดออกพระที่นั่งอาภรน์พิโมขปราสาท ส่งพระกรพระเจ้าลูกเทอซงยานมาสแห่กลับตามทางที่แห่มาสดับพระพุทธมนต์ ครั้นสิ้นขบวนแล้วพระเจ้าหยู่หัวสเด็ดขึ้นเวลาเช้า5โมงเสส ไนเวลาเช้าวันนี้ขบวนแห่ที่สวมเสื้อครุยขาวนุ่งผ้าขาวลอมพอกขาวนั้นเปลี่ยนเปนเสื้อครุยชมพู ลอมพอกชมพูนุ่งเยียระบับสีบ้างผ้าสมปักลายบ้าง แต่ท่านผู้เปนนางเชินมยุระฉัตรนั้นสวมกรอบหน้าทองคำประดับทับทิมสวมมงกุต สตรีห่มตาดสีหย่างผ้านางปักลวดลายวิจิตรสอาด ​นางเชินต้นไม้ทองเงินก็สวมเกี้ยวยอด นางเชินเครื่องสวมมงกุตสตรี นางสะก็เปลี่ยนเครื่องขาวเปนเครื่องสีสิ้นทั้งนั้น

ครั้นเวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดลงส่งพระกรแห่มาสมโภชตามทางเดิม พระเจ้าหยู่หัวสเด็ดออกทางพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทซงพระราชยานไปคอย นะ พระที่นั่งอาภรน์พิโมข ครั้นขบวนแห่มาถึงก็มีการมหรสพตามเคย พระยานมาสเข้าเทียบเกยซงรับกรขึ้นจากพระยานมาส สเด็ดขึ้นบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท การมหรสพทั้งปวงยังเล่นหยู่กว่าจะสมโภชแล้ว พระเจ้าลูกเทอประทับท่ามกลางพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระมหาราชครู พระครู พราหมน์เบิกแว่นเวียนเทียนสมโภชโดยทักสินาวัตถ้วนเบจวาร แล้วซงหลั่งน้ำพระมหาสังข์และซงพระราชทานโปรดไห้กรมหลวงวรสักดาพิสาล กรมสมเด็ดพระบำราบปรปักส์ สมเด็ดกรมพระจักรพัดิพงส์ สมเด็ดกรมพระภานุพันธุวงส์วรเดช กรมขุนบดินท์ กรมขุนจเริน กรมหมื่นพิชิต กรมหมื่นภูธเรส กรมหมื่นเทววงส์ ถวายซงเจิมพระเจ้าลูกเทอพระองค์เจ้าบันทรวรรน แล้วสมเด็ดพระนางเจ้าพระบรมราชเทวีสเด็ดออกมาซงเจิมพระราชทาน แล้วเจ้าพระยาสุรวงส์ เจ้าพระยาพลเทพ เจ้าพระยาสรีพิพัธน์ ถวายซงเจิมด้วย พระเจ้าหยู่หัวพระราชทานเงินพระคลังมหาสมบัติ 5 ชั่ง พระคลังข้างที่ 20 ชั่ง หีบหมากเสวยลงยาหีบ 1 พระธำมรงค์เพชร 4 วง ​แล้วแห่กลับเวลาเกือบทุ่มหนึ่ง วันนี้พระเจ้าลูกเทอซงพระมงกุตคุนจอมเอี่ยมผู้เชินมยุระฉัตร สวมกรอบหน้าประดับด้วยมรกตขบวนนอกนั้นเหมือนเวลาเช้าตอนแห่กลับ ครั้นสิ้นขบวนแล้วสเด็ดขึ้นทางพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท วันนี้พระเจ้าหยู่หัวซงเครื่องราชอิสริยะยสมหาจักรีบรมราชวงส์

วันเสาร์ แรม 11 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนางซงเปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

พระสุรินทรามาจ อ่านบอกพระยารัตนเสตถีเมืองระนอง ว่าด้วยมิสเตอร์ฮอก สุปริเตนเดน นายทหานเมืองมะริดมาเมืองระนองพร้อมด้วยกรมการเมืองระนองชำระโปลิสฝ่ายอังกริดกับไทยวิวาทกันที่นาตลิ่งชัน ชำระได้ความว่า โปลิสฝ่ายอังกริดแพ้เพราะทำล่วงเกินจะเอาความไปปรึกสาลงโทสที่เมืองมะริด

สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิส รับสั่งกับกรมหมื่นเทววงส์ครู่หนึ่งสเด็ดขึ้นข้างไน

วันอาทิจ แรม 12 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง

​พระมนตรีพจนกิจ อ่านบอกพระยาอานุภาพไตรภพเมืองนครเสียมราถว่า มีตราโปรดไห้เกนไพร่ถางทางตัดเสาพาดสายโทรเลขแต่เมืองกลันทบุรีไปต่อเมืองตึกโช เมืองขึ้นเมืองพระตะบองตลอดเมืองนครเสียมราถถึงเมืองขุขันธ์ เมืองสังคะนั้นได้ตัดเสาเตรียมไว้แล้ว แต่รึดูนี้ราสดรกำลังเกี่ยวข้าวหยู่ ขอพระราชทานออกทำการไนเดือน 3 ขึ้นค่ำ 1 เปนวันลงมือจัดการทำทาง ฉบับ 1 กับไบบอกหลวงวิเสสภักดียกบัตรเมืองพนมสกว่า โปรดไห้หลวงวิเสสภักดีกลับไปจากเมืองสรีโสภนไห้ไปรักสาราชการเมืองพนมสกแทน พระยาพนมพินิจบิดาที่ถึงแก่กัม และไห้จัดกรมการที่มีสติปัารักสาเมืองสรีโสภนนั้น ได้ปรึกสาพร้อมกันเห็นว่า หลวงวิเสสมนตรีสรีราชอาามหาดไทย หลวงอิสราแพ่ง เปนเชื้อแถวมา จึงได้จัดไห้ราชการเมืองสรีโสภนแทนต่อไป

สเด็ดประทับหยู่ครู่หนึ่งสเด็ดขึ้นประทับออฟฟิส เวลาย่ำค่ำเสสสเด็ดขึ้นข้างไน

วันจันท์ แรม 13 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาบ่าย 5 โมงเสส สเด็ดออกประทับห้องออกขุนนาง ซงปิดทองพระแล้วสเด็ดขึ้นพระแท่นออกขุนนาง พระมนตรีพจนกิจ อ่านสุภอักสรเมืองน่าน ว่าเจ้า​อนันตวรริทธิเดชนครเมืองน่านได้รับสุภอักสรว่า กรมพระราชรังบวรทิวงคต ได้จัดกะดาดเพลาลงมาช่วยไนการพระเมรุนั้นจัดได้กะดาดเพลา 15000 เพลา ขี้ผึ้งหนัก 1 บาท ผ้าขาว 50 ม้วน หมอนสามเหลี่ยม 5 หมอน มอบไห้เจ้าราชบุตรคุมลงมาทูนเกล้า ฯ ถวาย ฉบับ 1

พระสุรินทรามาจ อ่านบอกหลวงพรหมภักดียกบัตรผู้รักสาเมืองหลังสวน ว่าด้วยกะบือของกรมการราสดรเกิดความไข้ระบาดล้มทั่วไปทั้งเมือง สำหรวดได้บัชีกะบือล้มรวม 12470 กะบือ ราคาข้าวเปลือกขึ้นไปนาที่ราสดรทำก็น้อยตกไป ฉบับ 1

แล้วพระราชทานสัาบัตร นายเจิมลุดเตอแนนต์เปนหลวงสัลยุธวิธีการ กรมทหานมหาดเล็ก 1 พระเทวานรึมิต เปนพระยาหัถการบันชา จางวางช่างสิบหมู่ 1 หลวงวิจิตรราชมนตรี เปนพระเทวานรึมิต ปลัดจางวาง1 ขุนราชรจนา เปนหลวงวิจิตรราชมนตรี เจ้ากรมช่างสลัก 1 ขุนอุดมประดิถ เปนขุนราชรจนา ปลัดกรมช่างสลัก 1 ขุนสกนธ์ประดิถ เปนหลวงเทพยนต์ เจ้ากรมช่างหุ่น 1 หมื่นจำนงภักดี เปนขุนสกนธ์ประดิถ ปลัดกรมช่างหุ่น 1 ขุนริทธิราวี เปนหลวงรุธสรเดชเจ้ากรมฝรั่งแม่นปืนหน้าซ้าย 1 นายพิกุล เปนขุนริทธิราวีปลัดกรมฝรั่งแม่นปืนซ้าย 1 สเด็ดขึ้นประทับออฟฟิสครู่หนึ่ง สเด็ดขึ้นข้างไน

​วันนี้พวกเจ้าพาสีและยวนถวายของตรุสจีน

วันอังคาร แรม 14 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

วันนี้เปนวันตรุสจีน โปรดไห้มีการเลี้ยงพระที่พระที่นั่งราชกิจวินิฉัยตามเคย เวลาเช้า 5 โมงเสสสเด็ดลงท่าราชวรดิถ สเด็ดประทับพระที่นั่งราชกิจวินิฉัย ซงจุดเทียนนมัสการสมเด็จพระพุทธโคสาจารย์ถวายสีล แล้วซงประเคนสมเด็ดพระพุทธโคสาจารย์ พระราชาคนะถานานุกรม 20 รูปรับพระราชทานฉัน มีอาลักสน์อ่านสังเวยเทวดาตามเคย พระสงค์ฉันแล้วซงประเคนหมากพลูธูปเทียน พระสงค์ถวายอนุโมทนาอติเรกถวายพระพรลาไป โปรดไห้สมเด็ดพระเจ้าลูกเทอสเด็ดซงปล่อยปลา

สเด็ดออกขุนนาง พระมนตรีพจนกิจ อ่านบอกพระชัยบูรน์ ปลัดผู้รักสาเมืองพิสนุโลก 3 ฉบับ ๆ หนึ่งส่งเงินส่วยกองขุนสรีพนมไพรจำนวนปีมะเสงตรีสก 13 ตำลึง 2 บาท ปีมะเมียจัตวาสก 2 ชั่ง 15 ตำลึง 2 บาท ปีมะแมเบจสก 1 ชั่ง 11 ตำลึง รวม 5 ชั่ง ไห้นายกองคุมลงมาส่ง ฉบับ 1 ว่าได้ขนข้าวสเบียงกองทัพที่ส่งขึ้นไปนั้น ขึ้นฉางไว้ 316 เกวียน 89 ถัง ฉบับ 1 ว่าได้เบิกเงินค่านา 18 ชั่ง กับเงินท่านเจ้าพระยาสุรวงส์มอบไว้ 60 ชั่ง เงินคงเมือง 3 ชั่ง จัดซื้อข้าวเปลือกไว้ 149 เกวียน 56 ถัง เงินเหลือ 19 ชั่ง 5 ตำลึง 3 บาท​ 1 เฟื้อง รวมข้าวที่มีหยู่ที่เมืองพิสนุโลกทั้งที่จัดซื้อและส่งขึ้นไปรวมข้าวเปลือก 773 เกวียน 73 ถัง ข้าวกล้อง 87 เกวียน 27 ถัง ได้จ่ายราชการไปบ้างแล้ว

พระสุรินทรามาจ อ่านบอกพระยาสุรินทรือชัย ข้าหลวงทำการทางโทรเลขทางเมืองกาจนบุรี 2 ฉบับ ๆ หนึ่งมีตราเกนกรมการขุนหมื่น ไพร่ เมืองเพชรบุรี เมืองกาจนบุรี เมืองราชบุรี รวม 422 คนนั้น ขาดราชการเสีย 18 คน ได้ลงมือทำทางแต่วันจันท์ แรม 14 เดือนอ้าย ตั้งแต่เขาท่าทุมขึ้นไปบนเขาทางกว้าง 5 วาได้ 20 เส้น ฉบับ 1 ขอเบิกขวาน 100 จอบจีน 100 ดินดำ 100 ถ้ำ กะดาดทำชนวน 50 เพลา ไปทำทางต่อไป

สเด็ดประทับหยู่ครู่หนึ่ง สเด็ดซงพระราชยานกลับเข้าพระบรมมหาราชวัง

วันพุธ แรม 15 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกาสัปตสก จุลสักราช 1247

เวลาเช้า 5 โมงเสส พระบรมวงสานุวงส์ซงประเคนพระสงค์ที่รับพระราชทานฉันที่พระที่นั่งราชกิจวินิฉัยเสียก่อน เพราะยังไม่สเด็ดลง พระสงค์วันนี้สมเด็ดพระวันรัตนพระราชาคนะครูถานา 20 รูป พระสงค์ฉันยังไม่ทันแล้วสเด็ดลงซงปิดทองพระพุทธรูป พระคัมภีร์ ครั้นพระสงค์ฉันแล้วซงประเคนหมากพลู​ธูปเทียน พระสงค์ถวายอนุโมทนาอติเรกถวายพระพรลา โปรดไห้สมเด็ดพระลูกเทอสเด็ดไปซงปล่อยปลา สเด็ดออกขุนนางไม่มีราชการอะไร สเด็ดซงพระราชยานกลับเข้าพระบรมมหาราชวัง