คำนำ

อำมาตย์เอก พระยาเวชสิทธ์พิลาศ (จรัส วิภาตแพทย์) จะทำการปลงศพสนองคุณมารดา ประสงค์จะพิมพ์หนังสือเปนของแจกสักเรื่อง ๑ มาขอให้กรรมการหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนครช่วยเลือกเรื่องหนังสือให้ ข้าพเจ้าจึงเลือกหนังสือเรื่องเที่ยวที่ต่าง ๆ ภาคที่ ๔ อันว่าด้วยเที่ยวมณฑลอุดรแลมณฑลอิสาณให้พระยาเวชสิทธิ์ ฯ พิมพ์ตามประสงค์.

เรื่องเที่ยวมณฑลอุดรแลมณฑลอิสาณที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ เดิมพระยาศรีวรวงศ์ (ม.ร.ว. จิตร สุทัศน์ ณกรุงเทพ) แต่งไว้เมื่อครั้งข้าพเจ้ายังรับราชการอยู่ในกระทรวงมหาดไทยไปตรวจราชการ ๒ มณฑลนั้นเมื่อปีมะเมีย พ.ศ. ๒๔๔๙ พระยาศรีวรวงศ์ยังเปนเจ้าหมื่นศรีสรรักษ์ ผู้จัดการโรงเรียนมหาดเล็กหลวง อยากจะเห็นการปกครองหัวเมืองได้อาไศรยไปด้วย จึงรับเปนผู้เรียบเรียงระยะทางที่ไปตรวจราชการคราวนั้น ได้พิมพ์ไว้ในหนังสือเทศาภิบาลเมื่อปีมะแม พ.ศ. ๒๔๕๐ เปนครั้งแรก เมื่อเร็ว ๆ นี้ข้าพเจ้าค้นหาหนังสือเรื่องเที่ยวที่ต่าง ๆ ซึ่งมีผู้ได้แต่งไว้ ไปพบระยะทางเที่ยวมณฑลอุดรแลมณฑลอิสาณที่พระยาศรีวรวงศ์เรียบเรียง เห็นว่าน่าอ่านอยู่ เดิมคิดจะเอามาพิมพ์จามฉบับเดิมทีเดียวแต่รู้สึกขัดข้อง ด้วยฉบับเดิมแต่งเปนจดหมายเหตุเสนาบดีไปตรวจราชการ มีข้อความเกี่ยวด้วยกระบวนราชการอยู่หลายอย่าง ไม่เหมาะแก่การที่จะเอามาพิมพ์เปนเรื่องสำหรับอ่านกันเปนสามัญ อิกประการ ๑ ข้อความคิดเห็นของข้าพเจ้าได้กำหนดไว้ในครั้งนั้นหลายข้อ แต่หาได้บอกให้พระยาศรีวรวงศ์เขียนลงเมื่อเวลาแต่งระยะทางนั้นไม่ ด้วยเหตุทั้ง ๒ ประการนี้ข้าพเจ้าจึงได้ถือวิสาสะเอาหนังสือระยะทางของพระยาศรีวรวงศ์มาตัดทอนแล้วแต่งเพิ่มเติมเปลี่ยนเปนโวหารของข้าพเจ้าเองสำหรับพิมพ์ในสมุดเล่มนี้ ต้องขออภัยพระยาศรีวรวงศ์ ฯ แลขอให้ท่านทั้งหลายผู้อ่านหนังสือเรื่องนี้เข้าใจว่า ความรู้แลประโยชน์ทั้งปวงอันจะพึงได้ในการอ่านหนังสือเรื่องเที่ยวมณฑลอุดรแลมณฑลอิสาณที่พิมพ์ในสมุดเล่มนี้ ที่จริงเปนของพระยาศรีวรวงศ์แต่งไว้โดยมาก ข้าพเจ้าเปนแต่ผู้แก้ไขเพิ่มเติมหาได้แต่งเองทั้งหมดไม่.

ข้าพเจ้าขออนุโมทนากุศลบุญราษีทักษิณานุปทาน ซึ่งอำมาตย์เอก พระยาเวชสิทธิ์พิลาศ ได้ทำการปลงศพสนองคุณมารดาด้วยความกตัญญูกตเวที แลได้พิมพ์หนังสือเรื่องนี้ให้ได้อ่านกันแพร่หลาย หวังใจว่าท่านทั้งหลายที่ได้รับสมุดเล่มนี้ไปอ่าน คงจะอนุโมทนาด้วยทั่วกัน.

สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ สภานายก

หอพระสมุดวชิรญาณ

วันที่ ๑๐ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๓

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ