อธิบาย
พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในเรื่องเสด็จประพาสมีหลายเรื่องหลายคราว ดังได้แสดงบรรยายไว้ในต้นเล่มพระราชหัตถเลขาซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้พิมพ์พระราชทานในงารสัปตมวารพระศพสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขมาลมารศรี พระอัครราชเทวีนั้นแล้ว พระราชหัตถเลขาพระราชทานมายังพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อยังดำรงพระยศเปนมกุฎราชกุมาร ทรงสำเร็จราชการรักษาพระนคร ทรงแถลงเรื่องเสด็จประพาสมณฑลราชบุรีซึ่งพิมพ์ในสมุดเล่มนี้ ดูเหมือนถ้าว่าโดยลำดับจะเปนคราวที่สุดซึ่งทรงพระราชนิพนธ์ในเรื่องเสด็จประพาส ด้วยต่อมาอีกปีหนึ่งสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงก็เสด็จสวรรคต ในระหว่างนั้นได้เสด็จประพาสเมืองเพ็ชร์บุรีอิก ๓ คราว แต่ก็เปนการเสด็จไปโดยรถไฟตรงไปตรงมาไม่มีกิจที่จะทรงพระราชนิพนธ์พระราชหัตถเลขา