บทที่ ๓

ท่านคงจะสงสัยว่าทำไมข้าพเจ้าจึงไม่รู้จักตั้งต้นเรื่อง “ผิวเหลืองหรือผิวขาว” กันเสียที พูดอะไรเหลวไหลเพ้อเจ้อมาตั้งสองบทแล้ว ถ้าท่านมีความรู้สึกเช่นนั้น ข้าพเจ้าก็จำเป็นจะต้องขออภัย แต่ก่อนอื่นท่านควรจะทราบไว้ก่อนว่า สิ่งที่ได้กล่าวมาแล้วทั้งสิ้น ไม่ใช่ข้อปรารภของข้าพเจ้าเองโดยลำพัง แต่เป็นข้อปรารภของชาวต่างประเทศ เขาเคยถามข้าพเจ้าเนืองๆ ขณะที่ยังทำงาน หนังสือพิมพ์อยู่ในยุโรป เป็นข้อหารือระหว่าง “ผิวขาวและผิวเหลือง” ผู้ใดที่คิดว่าบ้านเมืองเราภายในจะเป็นอย่างไร ก็ไม่มีชาวต่างประเทศที่ไหนรู้จริงนั้นเป็นผู้ที่คิดผิด ข้าพเจ้าเชื่อว่าพวกสโมสรหนังสือพิมพ์ในกรุงลอนดอน ปารีส นิวยอร์ก เบอร์ลิน ฯลฯ รู้เรื่องเมืองไทยดีกว่าพวกเราเป็นจำนวนมากนัก ถ้าท่านได้มีฐานะอย่างข้าพเจ้าในสมัยที่อยู่ในสมาคมหนังสือพิมพ์ และได้ยินได้ฟังเรื่องราวต่างๆ ที่เขาพูดกันถึงเรื่องเมืองไทย ท่านจะต้องตกใจไม่น้อยทีเดียว

พูดมาถึงเพียงนี้ ข้าพเจ้าอดนึกถึงชีวิตเมื่อครั้งยังเป็นนักหนังสือพิมพ์อยู่เมืองนอกไม่ได้ สมัยนั้นข้าพเจ้าเป็นสุขอย่างที่สุด ไม่เคยรู้สึกว่าในโลกนี้จะมีสวรรค์แห่งความสุขชั้นอื่นเทียม ไม่เคยนึกถึงวันที่ได้ผ่านพ้นไปแล้วและวันที่จะมาในภายหน้า ข้าพเจ้าอยู่สำหรับวันหนึ่งๆ ไม่คำนึงถึงความทุกข์ยากใดๆ ทั้งสิ้น ทั้งนี้ก็เพราะข้าพเจ้ายังอยู่ในโชคลาภอันใหญ่ยิ่ง ข้าพเจ้าสามารถจะหาเงินมาใช้จ่ายได้อย่างฟุ่มเฟือย มีเพื่อนฝูงมากมายจนนับไม่ถ้วน มีสโมสรหนังสือพิมพ์อันเป็นสโมสรที่ใหญ่โตหรูงามที่สุดแห่งหนึ่งในโลกเป็นที่หย่อนใจ มีมาเรีย เกรย์เป็นเพื่อนและสตรีคู่ชีวิต มีอาร์โนลด์ แบริงตันเป็นสหายร่วมทุกข์สุข และมีบ้านอันหรูที่ถนนเอิร์ลสคอร์ตโรด ตำบลเซาท์เคนซิงตันในกรุงลอนดอน

บางทีท่านจะยังคงจำอาร์โนลด์ แบริงตัน เลดีมอยรา ดันน์ และมาเรีย เกรย์ สหายที่รักยิ่งของข้าพเจ้าได้กระมัง อาร์โนลด์เป็นผู้ที่ถูกมอบหมายให้เป็นผู้นำข้าพเจ้าเข้าอยู่ในสมาคมหนังสือพิมพ์  เนื่องจากอาชีพซึ่งเราดำเนินร่วมกัน เราเกิดชอบพอรักใคร่เป็นมิตรกันจนถึงกับจากกันไม่ได้ สำหรับอาร์โนลด์ ข้าพเจ้าไม่เคยรู้สึกว่าเป็นคนผิวขาวและตนเองเป็นคนผิวเหลือง เราช่างอยู่ในโลก เดียวกันได้อย่างสนิทสนมเสียนี่กระไร เลดีมอยรา ดันน์เป็นผู้มีความรู้เรื่องโลกอย่างกว้างขวาง รู้จักประเทศต่างๆ รู้จักเมืองไทย และรู้ว่าพวกเรามีชีวิตอยู่กันอย่างไร ตนเป็นคนไทย หน้าที่ของข้าพเจ้าไม่ใช่เป็นนักหนังสือพิมพ์ แต่เป็นผู้ที่จะต้องกลับมาเมืองไทย ช่วยค้ำจุนประเทศสยามให้เจริญเท่าเทียมอารยประเทศทั้งปวง หล่อนเคยพูดกับข้าพเจ้าครั้งหนึ่งว่า เมื่อรู้จักสนิทสนมจริงๆ แล้ว ผิวเหลืองและผิวขาวจะผสมกันไม่ได้เป็นอันขาด หล่อนแนะนำให้ข้าพเจ้ากลับเมืองไทยมาเขียนเรื่อง “ละครแห่งชีวิต”

มาเรีย เกรย์ไม่เก่งหรือฉลาดเหมือนเลดีมอยรา เพราะหล่อนยังเด็กกว่ามาก มาเรียมองไม่เห็นว่าคนเช่นข้าพเจ้าจะมีประโยชน์อะไรแก่ประเทศสยามได้เท่าที่เลดีมอยรานึก ในข้อนี้มาเรียของข้าพเจ้าเป็นฝ่ายที่คิดถูก ข้าพเจ้าไม่ใช่คนเก่ง ถ้าจะเปรียบกับมุสโสลินีหรือนะโปเลียน ข้าพเจ้าคือสุกรอ้วนตัวหนึ่งซึ่งเจ๊กชอบฆ่าเป็นภักษาหาร เลดีมอยรา ดันน์ และมาเรีย เกรย์ผิดกันก็เพราะว่า เนื่องจากที่เห็นแก่ข้าพเจ้า เลดีมอยรารู้สึกว่าข้าพเจ้าเป็นคนฉลาด และเก่งพอที่จะมีส่วนได้เสียในความเจริญและความผาสุกของเมืองไทย ที่จะมีมาในอนาคตได้ผู้หนึ่ง หล่อนรู้ดีว่าเมืองไทยมีฐานะเป็นอย่างไร แต่หล่อนไม่รู้สึกสงสาร หล่อนไล่ข้าพเจ้าให้กลับเมืองไทย ให้มารับหน้าที่อันควรเช่นเดียวกับชาวไทยที่ดีทั้งหลาย ส่วนมาเรีย เกรย์มีนิสัยไปอีกอย่างหนึ่ง หล่อนก็รู้เรื่องเมืองไทยดี เหมือนกัน เพราะได้เคยฟังปาฐกถาที่สโมสรหนังสือพิมพ์บ่อยๆ ผู้เขียนข่าวคนใดที่เคยมาเที่ยวประเทศต่างๆ ทางทิศตะวันออก เมื่อกลับไปลอนดอนก็ไปแสดงปาฐกถาที่สโมสร เล่าเรื่องเมืองญี่ปุ่น เมืองจีน เมืองไทย เมืองพม่า ฯลฯ มาเรียรู้ดีว่าพวกเรา - คนไทย เป็นคนผิวเหลืองและผิวดำ ชีวิตของพวกเราอยูในฐานะที่ต่ำต้อย ใกล้ความเป็นป่าเถื่อนมากกว่าชาวยุโรป แต่แทนที่จะรู้สึกสมน้ำหน้า มาเรียกลับรู้สึกสงสาร หล่อนเข้าใจว่าการที่เมืองไทยไม่เจริญเหมือนเมืองนอก ก็คงจะเป็นเพราะธรรมชาติไม่อำนวยดอกกระมัง อากาศร้อนจัด ท้องที่ชื้นแฉะเป็นโคลนเป็นเลน ฯลฯ ข้าพเจ้าคนเดียวจะไปทำอะไรได้ใครเขาจะเชื่อถือ ดังนั้นหล่อนจึงมิได้แนะนำให้ข้าพเจ้ากลับมาเมืองไทย หล่อนต้องการให้ข้าพเจ้าอยู่เมืองนอก ทำงานร่วมกับหล่อน เป็นเพื่อนและคู่รักหล่อนไปจนวันตาย แม้ว่าจะรักและบูชาหล่อนเพียงใดก็ดี ในที่สุดก็ต้องกลับมาเมืองไทยจนได้ ทั้งนี้ก็มีเหตุผลอยู่เพียงว่าข้าพเจ้าเป็นคนผิวเหลือง มาเรียเป็นผู้ที่เคยให้ความสุขแก่ข้าพเจ้ามาแล้วเป็นอันมาก จนทุกวันนี้หล่อนก็ยังคงติดต่อและเขียนจดหมายถึงข้าพเจ้าทุกเดือนมิได้ขาด ส่งของมาให้ในวันตรุษฝรั่งและวันเกิดของข้าพเจ้า หล่อนรักข้าพเจ้า... รักอย่างเพื่อน... รักอย่างคู่รัก... และรักอย่างผู้ที่เคยมีอาชีพร่วมกัน...