คำนำ

โอรสและธิดา ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทววงศ์วโรประการ ได้ทรงมีสมานฉันท์แจ้งความจำนงมายังกรมศิลปากรว่า ในการพระราชทานเพลิงศพ หม่อมใหญ่ เทวกุล นี้ ใคร่จะทรงพิมพ์หนังสือจดหมายเหตุพระราชกิจรายวันอันเป็นพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และทรงปรารถนาจะได้พิมพ์ในตอนที่มีข้อความเกี่ยวข้องกับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทววงศ์วโรประการด้วย กรมศิลปากรได้ตรวจดูข้อความในจดหมายเหตุพระราชกิจรายวันนั้นแล้ว เห็นว่าข้อความที่กล่าวเกี่ยวกับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์นั้น ย่อมปรากฏอยู่ในจดหมายเหตุนั้นเกือบทุกวัน เพราะทรงเกี่ยวข้องกับราชการแผ่นดินตลอดมา จะทรงพิมพ์ตอนใด ก็น่าจะถูกพระประสงค์ทั้งนั้น จึงทูลความนี้ให้ทรงทราบ ก็พอพระทัย กรมศิลปากรจึงได้จัดพิมพ์จดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ซึ่งนับต่อจากที่พิมพ์มาแล้ว เป็นภาคที่ ๑๔ นี้ ถวายสนองพระประสงค์

ด้วยอำนาจกุศลเจตนาที่โอรสธิดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทววงศ์วโรประการ ทรงมีสมานฉันท์บำเพ็ญทักษิณานุปทาน และทรงพิมพ์หนังสือนี้แจกจ่ายเป็นธรรมวิทยา เนื่องในการพระราชทานเพลิงศพหม่อมใหญ่ เทวกุล นี้ หากหม่อมใหญ่ เทวกุล จะทราบด้วยญาณวิถีทางหนึ่งทางใด ขอจงบันเทิงใจรับอนุโมทนาให้สัมฤทธิตามอุทิศเจตนา และอำนวยอิฏฐคุณมนุญญ, ตามคตินิยมในฐานะนั้นเทอญ

กรมศิลปากร

๒๔ มกราคม ๒๔๘๐