ตรีติยรัชช
ฉะบัง
๑๖๏ จักขอต่อความตามมูล | เค้าเรื่องเบื้องบูร |
พราชประวัติรัชช์สมัย | |
๏ เจษฎาบดินทราธิปไตย | ขัตติย์พิสัย |
พิสิฐสุรราชที่สาม | |
๏ ปรมาภิไธยเทอดนาม | นั่งเกล้าเจ้าสยาม |
จักรีบรมราชวงศ์ | |
๏ มีนัยมาในราชพง | ศาวดารนานคง |
พระเดชพระคุณคำนึง | |
๏ เนิ่นอยู่คู่หล้าฟ้าสึง | ตราบกาลลาญตรึง |
ตราใจไทยชาติทวยชน | |
๏ พระบรมสมภพมงคล | ณวันจันทร์ดล |
เดื่อนสี่มาสมีนาคม | |
๏ ทสมดฤถีนิยม | ปักษ์กาฬอนุกรม |
กฤดาภินิหารวารวัน | |
๏ สมมตเมษพรรษสองพัน | สามร้อยสร้อยสรร |
สามสิบพุทธศกตกขาน | |
๏ ณพระราชวังเดิมกาล | เป็นพระราชฐาน |
สถิตมหิสสรไท | |
๏ พระพุทธเลิศหล้านภาลัย | บรมชนกใน |
สมัยพระปฐมกษัตริย์ | |
๏ เถลิงถวัลยราชสมบัติ | ล่วงมาห้าพรรษ |
ขนัดพระชนม์คณนา | |
๏ โสกันต์ทันบรมไอยกา | ธิราชเจ้าครา |
ครองรัฏฐาธิปัตย์ปฐม | |
๏ บรรพชาสามเณรนิยม | และลุอุปสม |
บทณพระพุทธศาสน์งาม | |
๏ วัดพระศรีรัตนนาม | สร้อยศาสดาราม |
เป็นที่ทรงผนวชในสงฆ์ | |
๏ ปางพระบรมชนกทรง | ตำแหน่งแห่งองค์ |
อุปราชอนุราชราชัย | |
๏ ยงยศพระเจ้าหลานไท | พระองค์เจ้าใน |
บวรพระราชวังสถาน | |
๏ ดำรงทรงรอบราชการ | ทั่วทุกธูรภาร |
เป็นที่พึงราชหฤทัย |
จิตรปทาฉันท์
๘๏ เมื่อพระบรม | พระประถมรัชช์ |
วารนิวัตน์ | ประลุครรไล |
สู่ศิวภพ | ก็ประสพภัย |
อาจอริใน | ทุติย์ไอศูริย์ |
๏ ยังมิลุทัน | พระถวัลย์เอก |
อ่าอภิเษก | รชยางกูร |
กากสกุณ | บสถุลพูล |
เพียบคุณมูล | กตเวที |
๏ คาบฉะเพาะอัก | ษรลักษณ์ลับ |
ทำกลกับ | ประจุฟองดี |
มาสละไว้ | ณมิไกลมี |
มนทิรศรี | สุนิวาสน์ฐาน |
๏ ผู้พิศพบ | พิเคราะห์จบอัตถ์ |
คุยหรหัส | ก็ประจักษ์การณ์ |
โอรสองค์ | บดิทรงธาร |
ธนบุรมาน | ณบุรพวงศ์ |
๏ มั่วมุขฐาน | ทุรการณ์จัก |
ก่อกลิกัก | ขลเจตน์จง |
เวรวิรุธ | จะประทุษฐองค์ |
อิสสรทรง | สิริราชันย์ |
๏ เดชะพระบา | รมิปรากฏ |
ภัยเพราะกบฏ | ก็มิเกิดทัน |
ทราบบทรัช | พระขจัดพลัน |
มอบธุระสรร | พพิพากษา |
๏ ตรีติยขัต | ติยรัชช์กาล |
เทอดณประธาน | ดุลอาชญา |
สัตย์สิพะพ้อง | นยฟ้องหา |
ต่างอริมา | ชิวะตนตาย |
๏ นี้กิจเริ่ม | พระเผดิมเป็น |
เหตุผลเห็น | พระสมรรถหลาย |
โดยพระแสดง | เหมาะเจาะแจ้งภาย |
ในนระหมาย | มนะชื่นชม |
สัททุลลวิกกีฬิตฉันท์
๑๙๏ ครั้นโอกาศวรราชพิธีกรบรม | |
ราชาภิเษกสม | สฤษฎิ์ |
๏ จึงทรงโปรดกรุณาสถาปนสถิต | |
ปรากฏพระยศสิท | ธิเสริม |
๏ เป็นกรมหมื่นณสมัญญมั่นทะนุเผดิม | |
เจษฎาบดินทร์เติม | พระนาม |
๏ ทรงกรมท่าธุระรอบประกอบสกลความ | |
สิทธิ์ขาดประสาทตาม | ประสงค์ |
๏ สำเภาหลวงก็ทะบวงณภารฉะเพาะพระองค์ | |
เอื้อกิจพณิชย์ทรง | กระทำ |
๏ หมู่เมืองจีนและกะไทยณกัยวิกยกรรม | |
ต่างไปและมานำ | เสนอ |
๏ กอบกันฉันท์มิตรพันธ์นิรันดร์ก็เจอะก็เจอ | |
ตามภารอำเภอ | มนัส |
๏ กรมตำรวจพิเคราะห์รับและสรรพพสกขัด | |
ข้องด้วยคดีอรรถ | อะไร |
๏ มานมุ่งมาตลุพระราชวิจารณะไฉน | |
ทุกข์เบียนพิบัติภัย | จะปราศ |
๏ ล้วนเป็นธุระพระภูมิผู้พระยุพราช | |
สำเร็จเผด็จพาท | พิฉินท์ |
๏ ต้องตามส่ำบทธรรมมนูญนิยมยิน | |
ดีชอบประชาจิน | ตนา |
สาสินีฉันท์
๑๑๏ ต่อมาม่านข้าศึก | กระเหิมฮึกอหังการ์ |
เพียบพลเพื่อรณมา | ประมวลซึ่งสะเบียงสรรพ์ |
๏ ยับยั้งยังกาญจน | บุรีสนธิเขตต์พลัน |
เหตุศัพท์ถับถึงทัน | ณแทบบาทยุคลมูล |
๏ สมเด็จภูเบศร์นาถ | ชนกราชนเรศูริย์ |
โปรดมอบหมายรอบธูร | ตระเตรียมทัพและกรีธา |
๏ แต่องค์ทรงนั่งเกล้า | พระยศเยาวราชคลา |
คุมซึ่งสามพันสา | รพัตรพรรค์ฉกรรจ์พล |
๏ ออกไปตั้งขัดทัพ | ประจำรับณตำบล |
ปากแพรกเป็นแรกหน | พระอยู่หัวณรัชช์สาม |
๏ ทรงออกงานเศิกสู่ | สมรภูมิสงคราม |
แต่ยั้งตั้งอยู่ตาม | กะกาลเปลืองก็ปีปลาย |
๏ ไม่เห็นม่านหาญฮึก | คะนองนึกคะนึงหมาย |
ไป่กล้ารบร้าราย | ระดมยุทธแท้จริง |
๏ จึงได้ตรัสให้เพิก | พยูห์เลิกพิชัยชิง |
โดยความรอบคอบสิง | กมลราชนิรันดร์มา |
๏ ยกทัพครากลับยั้ง | สถิตยังสมุทรปรา |
การภาคปากน้ำฐา | ปนาป้อมประดิษฐาน |
๏ ตั้งนามตามสำเหนียก | ละอย่างเรียกสรูปมาน |
หกป้อมเสร็จพร้อมการย์ | เสด็จกลับประทับกรุง |
อีทิสังฉันท์
๒๐๏ ทรงสนองพระเดชพระคุณผดุง | |
บรมชนกดิลกจรุง | เจริญราษฎร์ |
๏ ตราบตลอดกระทั่งณเบื้องพระบาท | |
บพิตรทวีติยาธินาถ | ประชวรกาล |
๏ เป็นปรัศจาตวารภาร | |
พิทักษ์มิถอยวยาวสาน | สวรรคต |
๏ โดยบ่ได้ประกาศพระราชพจน์ | |
เถลิงมไหศุรียยศ | นิยมมี |
๏ มอบพระราชประยูรพงศ์บดี | |
ณหนึ่งณใดประดุจวิธี | ทะนุกราชย์ |
๏ จึงประดาประธานมุขอมาตย์ | |
สมัครสมานวิจารณ์ประสาท | สุปรีชา |
๏ กรมหมื่นสมัญญเจษฎา | |
บดินทร์บรมโอรสา | ธิราชไท |
๏ ทรงเจริญพระชนมวุฑฒิวัย | |
สนองพระราชกรัณยะใน | ชนกนาถ |
๏ ต่างพระเนตรพระกรรณและวางพระราช | |
หทัยวิธูระทั่วฉลาด | เฉลิมลักษณ์ |
๏ มวญอมาตยราชพงศศักดิ์ | |
จะน้อยจะใหญ่ก็สามิภัก | ดิเกรงยำ |
๏ มานพระเมตตเจตน์กรุณประจำ | |
สุรัฏฐศาสาโนปถัม | ภสมควร |
๏ สิทธิฉันทะเชิญเสด็จประมวล | |
พระมิ่งมหิศราดิศวร | เสวยรัชย์ |
๏ ตั้งพระราชพิธีถวัลยขัต | |
ติยาภิเษกสะเสกกษัตริย์ | ประเพณี |
สุรางคณางค์
๒๘๏ ปีเดียวเกี่ยวกัน | กับองค์ทรงธรรม์ |
เทอดรัชชกาลตรี | เสวยไอศวรรย์ |
ขณะนั้นคดี | ทรงทราบบทศรี |
เนื่องเทศเขตต์ไกล | |
๏ ฝรั่งอังกฤษ | ปางมาเป็นมิตร |
กับด้าวชาวไทย | ตีแคว้นแดนม่าน |
รุกรานขึ้นไป | ถึงเบื้องเมืองไข |
ชื่อย่างกุ้งเกิน | |
๏ กระทั่งปรวนบุรี | เป็นเศิกธานี |
ต่างชาติตามเผชิญ | เล่ห์กลรณกรรม |
กระทำดำเนิร | เบาหนักจักเดิร |
ด้วยประการใด | |
๏ โปรดให้ไปสืบ | ฝ่ายผู้รู้คืบ |
ข่าวมูลทูลไท | กิจจประยุทธ์ |
บหยุดรุทร์ภัย | ยังรบสบสมัย |
ประชิดติดกัน | |
๏ โดยราชดำริ | เหตุยุทธคติ |
กระแหน่แปรผัน | อย่างหนึ่งอย่างใด |
ควรใคร่รู้ทัน | ราชโองการสรร |
สั่งทัพสรรพธูร | |
๏ จัดเจ้าพระยา | มหาโยธา |
คุมกองมอญตระกูล | หนึ่งสุรเสนา |
พระยายศมูล | หนึ่งนามศักดิพูน |
พิพัฒโกษา | |
๏ รวมทัพสรรพยก | เดิรบถโดยบก |
เข้าตั้งขัดตา | ทัพยั้งยังด่าน |
สถานสมญา | สำเหนียกเรียกว่า |
เจดีย์สามองค์ | |
๏ โปรดให้พระยา | ชุมพรเป็นนา |
ยกหนึ่งกองตรง | ไปตั้งรั้งครอง |
ระนองนับคง | สามพันจำนง |
นับพลเกรียงไกร | |
๏ ไทยทัพนับมิตร | ช่วยข้างอังกฤษ |
ประชิดชิงชัย | สหายฝ่ายฝรั่ง |
เวี่ยหวังหฤทัย | ชอบอัชฌาสัย |
ไมตรีดีครัน | |
๏ ยอมให้ไทยทัพ | มิตรพันธ์มั่นนับ |
เนื่องเกี่ยสเดียวกัน | เข้าตั้งยังไผท |
ตีได้ไว้พลัน | เผด็จเสร็จสรรพ์ |
ศึกกิจสิทธิชัย | |
๏ เจ้าบูรเบงคอล | แต่งนายนามกร |
กัปตันอันไกร | ชำนาญการค้า |
เคยมาเคยไป | นามนั้นขานไข |
เฮนรีเบอรนี | |
๏ เป็นทูตสื่อสาส์น | เครื่องบรรณาการ |
คุมมาพร้อมมี | สู่พระมหา |
นคราธิศรี | เข้าเฝ้าบทธุลี |
ทูลเกล้าถวาย | |
๏ กล่าวความตามชอบ | ฉันทะประกอบ |
ขอบพระคุณภาย | ใต้เบื้องบาทบงสุ์ |
ทรงส่งนิกาย | โยธีมีหมาย |
เกื้อมิตรสิทธิผล | |
๏ พระเดชกระเดื่อง | พระคุณประเทือง |
พระเกียรติดำกล | ถึงทูรประเทศ |
เปนเหตุให้ยล | นิยมยินดล |
แด่ราชอาณา |
อินทรวงศฉันท์
๑๒๏ ภายในไผทขัณ | ฑภยันดรธรรมดา |
เพียงพวกประพฤติพา | ละประเภทณจีนวิสัย |
๏ แต้จิ๋วและฮกเกี้ยน | กลเสี้ยนประทุษฐ์ไผท |
เจ็ดร้อยสรูปใน | คณะมันประมาทประมาณ |
๏ อาชีวะมีตั้ง | คหะยั้งนิคมสถาน |
ถิ่นจันทบูรวาร | ณวิธีทะนุกกุศล |
๏ ตามลัทธิจีนทำ | พลิกรรมประกอบสกล |
เรียกทิ้งกระจาดดล | เหมาะสมัยจะมั่วจะสุม |
๏ ลงชื่อระบือกัก | ขละพรักก็พร้อมประชุม |
ชวนรวบประจวบคุม | กะพระยาปลัดประลอง |
๏ อั้งยี่นิยมเข้า | คณะเผ่าทุพาลผอง |
ตั้วเฮียณนามครอง | ดุจฐานประธานนิกาย |
๏ ก่อเอิกเกริกเกรี้ยว | กิจเกี่ยวกะวุ่นกะวาย |
เป็นวารแรกภาย | ณบุรีสิมาสยาม |
๏ จึ่งจันท์บุรีฐา | นพระยาประจักษนาม |
เกณฑ์พลสะพรึบปราม | ประทะปราบประหัฏประหาร |
๏ จับได้และบ้างปลีก | ดนุหลีกละลนละลาน |
แล้วพรรคกรมการ | ก็เกาะกุมประดังประดา |
๏ ตั้วเฮียและตัวรอง | คณะผองพิรุธพระยา |
ตำแหน่งปลัดมา | ประลุกรุงพระโปรดประมวล |
๏ หน้าที่คดีชำ | ระกระทำก็สอบก็สวน |
สมสัจจะสำนวน | ตริพิจารณาระบิล |
๏ ลงทัณฑโทษา | นุพระยาปลัดพิฉินท์ |
ไปเป็นตะพุ่นติณ | คชเลี้ยงและจำและจอง |
๏ อ้ายอันธพาลเผ่า | คณะเหล่าณหนึ่งและสอง |
จำคุกตลอดครอง | ชิวะเคร่าพิกัดกะหมาย |
๏ แต่ครั้งกระนั้นมา | นยราชดำริภาย |
ใต้บาทบงสุ์ปราย | สุขโปรดประโยชน์ทวี |
๏ โดยราชประกาศวาง | บทอ้างพระกฤษฎี |
กาไว้มิให้มี | กิจตั้งประชุมนิกาย |
๏ ซุ่มซ่องคะนองเนื่อง | เกะกะเรื่องระรานระคาย |
เข็ญขุ่นจะวุ่นวาย | อุปสัคครัฏฐ์มิควร |
๏ ทรงเห็นประเด็นเหตุ | ขรเภทพระพงศมวล |
ขุนนางสิต่างชวน | ปริชนอนนต์แนะนำ |
๏ ให้ชั่วเพราะมั่วสุม | นรซุ่มณไพรกระทำ |
ถ่อยชัดอนัตถ์กรรม | จะมิเกิดประโยชน์ไผท |
๏ ปลูกโจรโมหันธ์ | ทุรพรรคพาลพิสัย |
กำเริบเขยิบใน | คติร้ายละนายละมูล |
๏ เหล่าทาสประดาษหนี้ | สละหนีสิทรัพย์ก็ศูนย์ |
ปราศสารอาดูร | ธุระราษฎร์นิราสสราญ |
ฉะบัง
๑๖๏ ปางปีเป็นที่สามกาล | ลำดับนับวาร |
แต่เสด็จเสวยไอศวรรย์ | |
๏ เจ้าอนุผู้ทะนุเวียงจันท์ | เจิดด้าวลาวขัณฑ์ |
ประเทศเขตต์ขึ้นของสยาม | |
๏ คิดคดเป็นกบฏบตาม | เคยประพฤติยึดความ |
สวัสดินิพัทธ์อัตรา | |
๏ กำเริบเอิบอาตม์อหังการ์ | เกิดจิตต์ฤษยา |
หยิ่งยกโยธีมี่กราย | |
๏ หยามย่ำเหยียบล้ำล่วงภาย | ภาคไผทไทยหมาย |
เมืองสกลนครตอนเหนือ | |
๏ กวาดต้อนนาครคุมเมือ | เมืองตนจนเหลือ |
ร้างบ้านปานไพรไร้คน | |
๏ นครราชสิมาหน | ศึกห้อมล้อมดล |
กระทั่งเข้าตั้งตอมตี | |
๏ ท่านโม้ท้าวสุรนารี | สองพระยามี |
ยกรบัตรกับปลัดบ่งนาม | |
๏ เป็นหัวหน้าครัวไทยยาม | ถูกต้อนจรตาม |
ริปูไปสู่เขตต์เขา | |
๏ แสรังเสเล่ห์กล่อมออมเอา | ใจอริตริเลา |
เลศเพื่อเชื่อจิตต์คิดกล | |
๏ เหมาะท่าฆาตข้าศึกพล | ผู้ควบคุมดล |
ชีวิตวินาสเหลือหนี | |
๏ ข่าวอึงถึงเจ้าอนุมี | สั่งทัพกลับลี |
ลาศติดตามมาร้าราญ | |
๏ ครอบครัวทั่วไทยใจสมาน | หมู่ชายหญิงชาญ |
ตระเตรียมตนรอบตอบรณ | |
๏ ตั้งค่ายรายชุมนมคน | ขวาฝ่ายซ้ายหน |
แห่งกลางข้างบุรุษโยธา | |
๏ ท่านโม้มิ่งขวัญกัลยา | คุมราษฎร์ดาษดา |
ด้วยหมู่หญิงหม้ายหลายสาว | |
๏ เป็นกองหนุนสนองเศิกลาว | รบเลี้ยวเกรียวกราว |
ทัพอนุพินาสพ่ายหนี | |
๏ เกียรติไกรในคณะสตรี | เชิดเช่นเป็นศรี |
กล้าศึกเสริมศักดิ์หญิงสยาม | |
๏ แพร่ข่าวศึกลาวราวความ | ภูบดีที่สาม |
ทรงทราบกิจปราบประมวล | |
๏ ให้พระองค์อาว์อดิศวร | ทรงพระยศควร |
ตำแหน่งบวรราชวัง | |
๏ ยกพรรคพหลดลยัง | ราชสีมารัง |
รักษ์ไว้แล้วได้เสด็จตาม | |
๏ ปราบเหล่าเจ้าอนุลุความ | สฤทธิได้ชัยงาม |
เพราะเหตุพระเดชดำเกิง | |
๏ จับกุมดัสกรจรเถิง | กรุงสะดวกโดยเริง |
ชยะนิยมสมบูรณ์ |
วังสัฏฐฉันท์
๑๒๏ ณกัมพุชากรุง | ธุระยุ่งเพราะเกี่ยวกะมูล |
สวามิภักดิ์ศูนย์ | มุหสึงคะนึงมิควร |
๏ ก็มีทวีครา | เพราะชนาธิปัตย์ประมวล |
เขมรประมาทหวล | หฤทัยมิใคร่จะคง |
๏ เหมาะช่องสนองมุ่ง | ฉะเพาะกรุงสยามประสงค์ |
ประทุษฐโดยตรง | ณพระบาทยุคลละออง |
๏ หะแรกพระองค์จัน | สละธรรม์อธรรมสนอง |
เพราะแพ้ประยุทธ์กอง | พลทัพมหานคร |
๏ บดินทรเดชา | ระบุฐานนามกร |
ธเจ้าพระยาจร | ถลมรรคประมุขพหล |
๏ พระคลังอนึ่งเล่า | ยศเจ้าพระยาถกล |
ประธานวิถีชล | คณะรบก็ครบก็ครัน |
๏ คระไลลุได้ปราบ | อริราบมิรอประจัน |
มิช้าชะล่าขัน | มนะแข่งจะแย้งพิชัย |
๏ เพราะเหตุพระองค์อิ่ม | ตริกระหยิ่มเขยิบหทัย |
เราะร้าวคุกร้าวใน | คตินาสอนัตถ์ถวิล |
๏ ธเจ้าพระยากล้า | รณะการะนามบดินทร์ |
ก็จอมพหลภิน | ทสภาพกบฏสลาย |
๏ ริปูณบูรพ | ทิศภพสงบก็คลาย |
กระเหิมกระหายหมาย | เสาะระงับเสงี่ยมวิสัย |
มาณวกฉันท์
๘๏ ส่วนทะนุป้อง | ปองบริหาร |
สรรพประการ | เกี่ยวกะไผท |
ยิ่งณบุราณ | กาลกลไข |
เพียงฉะเพาะนัย | ย่ออนุมาน |
๏ เหตุมิประมาท | ยาตรสมุทร์ |
แม้ริปุรุด | เร็วจะระราน |
ถึงพระมหา | ธานิยฐาน |
ป้อมปะทะธาร | ควรจะสถีร์ |
๏ ให้พหุหาก | มากและเผดิม |
สร้างพิเคราะห์เสริม | สมกะบุรี |
ป้องอริอ้าง | ทางชลลี |
ลาศพลตี | ต้องสละหวัง |
๏ คลองก็กะขุด | สุดระยะซ่อม |
ยามเหมาะเจาะห้อม | ภัยทกพัง |
ลัดเลาะประจบ | สบทะลุยัง |
ตื้นเซาะแซะขัง | น้ำมิเคอะเขิน |
๏ พาหนนา | วาทวิวิธ |
รบและพณิชย์ | ทางชลเดิร |
ใหม่เหมาะก็เต้า | เก่าปะประเชิน |
แล่นลุเจริญ | พอกะสมัย |
๏ คามนิคม | รมย์สุขะหลาย |
เหล่านระหมาย | กัยและวิกัย |
เกี่ยวสหะค้า | มาลุคระไล |
เทอดระบุใน | ฐานบุรี |
๏ ภัณฑ์พิธศัสตร์ | พัตถุนิยม |
สืบเสาะสะสม | มากบุระมี |
อาทิกะปืน | พื้นพหุดี |
ควรกะวิธี | ยุทธประจัญ |
ภุชงคปยาตรฉันท์
๑๒๏ อนึ่งเล่าพระเจ้าตรี | ติย์รัชช์ศรีประเสริฐสรร |
พระนามาภิไธยอัน | พิเศษเสริมพระคุณทรง |
๏ บรมพุทธศาสนู | ปถัมภ์ภูมินาถองค์ |
อดุลกิจสถิตคง | คุคู่หล้าและฟ้าลาญ |
๏ พระทรงธรรมศรัทธา | ณพุทธศาสนาธาร |
กุศลเลิศประเสริฐการ | สกลเกิดกะกองบุณย์ |
๏ พระเทอดทำนุบำเพ็ญ | บว่างเว้นประโยชน์คุณ |
สภาพผองประคองสุน | ทรากรณก่อนกาล |
๏ เสวยราชสมบัติ | ลุตราบรัชช์สมัยวาร |
ประมวลโดยประดามาน | พิเศษกรรมณสำคัญ |
๏ ประกิตสร้างสล้างบูร | ณเพื่อพูนภิโยบรรพ์ |
พิบูลอ้างละอย่างสรร | พโอฬารตระการงาม |
๏ พระเจดียที่ถูป | พระพุทธรูปพระอาราม |
อุโบสถวิหารตาม | ตลอดส่ำกุฎีสงฆ์ |
๏ ผิสาธกนิทัศน์เนตร | ก็วัดเชตุพนทรง |
สถาปน์เหมือนวิมลคง | ณบัดนี้เจริญเนา |
๏ มหาพุทธไสยาศน์ | พิลาศพร้อยพิลัยเพรา |
ระเบียงเรียบระเบียบเสา | สะพรึบตั้งสะพรั่งตา |
๏ สุทัศน์เทพวราราม | สระเกศนามนิยมมา |
บรมบรรพตาภา | พิจิตรล้ำประจำกรุง |
๏ สมุทรเจติยัฏฐาน | ประจำย่านทะเลคุง |
เสถียรปัจจุบันปรุง | ประสาทไท้ธรังสรรค์ |
๏ สถาพรบวรวัต | ลุสมบัติอนันต์อัน |
อุบัติพร้อมพระจอมธรรม์ | ดิลกรัชชกาลสาม |
วสันตติลกฉันท์
๑๔๏ สมภารพระสาส์นปริยัต | ติพิพัฒน์พิบูลงาม |
เสกสิกขกิจพิพิธคาม | ภิรบาฐพระบาลี |
๏ ทรงสร้างพระไตรปิฎกอัก | ษรลักษณลานมี |
โดยบรรพฉะบับปฐมวี | ระกษัตริยธำรง |
๏ เทิดธรรมเจติยพระจา | คปสาทเสริมสงฆ์ |
สืบพุทธศาสนจะทรง | สุตท่องสนองเรียน |
๏ ล้วนงาและมุกตมยกรอบ | ฉลุขอบฉลากเขียน |
ลวดลายระบายระบุระเมียร | ก็ประณีตเจริญนัยน์ |
๏ ผ้าห่อพระคัมภิรสุพัต | ถะปะรัชชุรัดไหม |
อย่างเอกและโทพิพิธไพ | จิตรแผกชะนิดพรรณ |
๏ โปรดคุมประชุมสกลเถ | ระประเภททรงคันถ์ |
ธูรสอบพระพุทธวจนสรรพ์ | คณะภิกษุสามเณร |
๏ ไทยมอญประมวลสมณมาน | เหมาะกะการกะก่อเกณฑ์ |
สามปผิใครสุตจะเจน | พจิอัตถอันแปล |
๏ ถึงชั้นเปรยญธก็สฤษฎี | ยศกิตต์เถกิงแล |
มารดาบิดาผิกระอุแด | เพราะประดาษทุราดูร |
๏ ด้วยทุกขทาสธนหนี้ | พระก็มีกรุณย์มูล |
โอกาสพระราชอนุกูล | ก็ลุไทยเพราะถ่ายถอน |
๏ ไพร่หลวงผะสมสละบ่หลุด | ลุวิมุตติ์ประมวลพร |
พึงปรารถนาพระอุปกรณ์ | อดิเรกประการมี |
๏ บางคราวก็ป่าวสรประกาศ | นยราชปรีดี |
ในบุณยสุนทรนิธี | สหฉันทชวนทำ |
๏ ให้ราชวงศคณะข้า | วรบาทมูลนำ |
สัตว์ใหญ่และน้อยนิยมจำ | วชขังประดังกรง |
๏ น้อยมากประมาณจะลุพิฆาต | ชิวะขาดพินาสลง |
หามาและปรารภะจะปลง | ภยะเปลื้องปละปล่อยเป็น |
๏ ชนถิ่นณจีนบุรสิจน | ประทะทนสภาพเข็ญ |
มีมากพระหากกรุณเพ็ญ | ทุรภิกขภัยเบา |
๏ เข้ากล้องก็โปรดประจุประจำ | ฉะเพาะลำณสำเภา |
ไคลค้าและนาวิกประเทา | ธุระแจกประจาคไป |
๏ ทรงมาดพระราชกุศลหลาก | พิธภาคพหุลมัย |
เยิรยอชะลอรุจิระไข | อธิคุณอดุลเกียรติ์ |
ฉะบัง
๑๖๏ ตราบตรีติยนาถราชเสถียร | รัชยะพระเพียร |
ผดุงอุตดมสมบูรณ์ | |
๏ โยคยุคสุขศานติ์มานมูล | ราชบารมีพูน |
พระอานุภาพปราบบร | |
๏ บริหารกิจการพระนคร | สรูปอุปกรณ์ |
ก่องกลรัฏฐประศาส์น | |
๏ พุทธศาสนายุกาล | ก้าวคืบสืบนาน |
เพราะพระทะนุอุปถัมภ์ | |
๏ นิยมอนุกรมเนื่องนำ | กำหนดจรดจำ |
จิรานุประวัตติ์วรรษา | |
๏ ศกพุทธสองพันคัณนา | สามร้อยสร้อยตรา |
เก้าสิบกะสามเศษปลาย | |
๏ กุญปีดิถีปฐมหมาย | ค่ำข้างขึ้นภาย |
ในจิตรมาสหมายขาน | |
๏ วันพุธสุดเศร้าโศกวาร | สวรรคตกาล |
แห่งบาทภูบดีที่สาม | |
๏ นับปียี่สิบเจ็ดตาม | ลำดับครองสยาม |
ประเทศพิเศษสากล | |
๏ วัสสคณนานุสนธิ์ | กษณะพระชนม์ |
หกสิบสี่พรรษไพบูล | |
๏ สังเขปข้อความตามมูล | ราชประวัติพูน |
ภิยโยพระยศเยิ่นยิน | |
๏ เยี่ยมอยู่คู่คราฟ้าดิน | โลกภพลบภินท์ |
นิรันดร์อย่ารู้แรมศูนย์ |