เรื่องพระสงฆ์ลังกา

เวลาที่ข้าพเจ้าไปอยู่น้อยนัก ไม่พอที่จะไต่สวนอันใด อาศรัยแต่สังเกตด้วยตา แลฟังคำเล่าบอกบ้างเล็กน้อย คงได้ความว่าแยกหมู่แยกคณะกันเปนอันมาก ไม่มีผู้ใดเปนใหญ่บังคับบัญชาทั่วไป ฝ่ายอาณาจักรก็มิได้เกี่ยวข้องอันใดในการสาสนา เขามิได้รื้อถอนคุมเหงเหมือนครั้งโปรตุเกศ แต่อาศรัยที่ไม่มีผู้ใดจะตราสินข้อที่ถูกที่ผิด หมู่ใดมีทิฏฐิอย่างใดก็ประพฤติตนไปตามทิฏฐิตน ที่เปนหมวดใหญ่หรือต่างวงศ์กันอยู่นั้นสามจำพวก คืออุบาลีวงศ์ หรือนัยหนึ่งเรียกว่าสยามวงศ์นี้มากทั่วไปทั้งเกาะ พวกที่สอง คือ อมรปุรวงศ์หรือมรัมมะวงศ์ พวกพม่าพวกหนึ่ง มักจะอยู่ตามชายทเลฝ่ายใต้ พวกที่สาม คือรามัญวงศ์ตั้งขึ้นใหม่ ก็ตั้งอยู่ตามชายทเลเหมือนกัน ในสามพวกนี้แบ่งกันออกไปอีก พวกละหลาย ๆ คณะ ไม่อยู่ในบังคับกัน มีทิฏฐิต่าง ๆ กัน เปนต้นว่า พวกอุบาลีวงศ์โดยมากไม่ห่มคลุมเลย จะไปแห่งหนึ่งแห่งใดก็ห่มพาดควายเท่านั้น ไมใช้ราตคดอก อีกพวกหนึ่งห่มคลุม แลเลิกผ้าขึ้นข้างล่างเหมือนอย่างพระมหานิกาย ในสองพวกนี้ก็เถียงกัน ข้อที่เถียงนั้นก็เลวทรามเต็มที พวกที่ไม่ห่มคลุม อ้างว่าไม่เห็นรูปพระพุทธเจ้าที่ทำไว้แห่งไรห่มสองไหล่ พวกที่ห่มคลุมแต่เลิกผ้าข้างล่าง ทราบลัทธิธรรมยุติกาในกรุงเทพฯ บ้าง ค้นวินัยพบลงเนื้อเห็นด้วยว่าไม่สู้เปนปริมณฑล เปลี่ยนแปลงแหวกผ้าทางลูกบวบยกลูกบวบขึ้นบ่า แต่คงม้วนขวาอยู่ตามเดิม แต่พวกอื่นห่มอย่างรามัญ คือม้วนซ้ายแต่ไม่ยกผ้าชายในขึ้นบ่าหรืออย่างไร พาดขึ้นไปบนบ่าแล้วแลเห็นผิดกันกับธรรมยุติกา ที่ห่มคล้ายธรรมยุติกามีอยู่น้อยองค์ ที่ได้เข้ามากรุงเทพฯ ข้างฝ่ายรามัญถือไม่ใช้รองเท้าไม่กั้นร่ม ใช้แต่ใบตาลป้องศีร์ษะไม่ห่มแพร พวกไม่ห่มคลุมนั้น มักใช้จีวรแพรต่วนเหลืองอนุวาตเล็ก ๆ กั้นร่มแพร สวมรองเท้าอยู่ข้างจะสูง คนในเกาะลังกาย่อมสรรเสริญพระรามัญนิกาย มากกว่านิกายอื่น ๆ พระสงฆ์ข้างฝ่ายเมืองแกนดีไม่สู้เอื้อเฟื้อในการสั่งสอนมาก ข้างฝ่ายท่าอยู่ข้างจะเอื้อเฟื้อแลรู้ตื้นลึกหนาบาง อุบาลีวงศ์บางนิกายโกนคิ้ว ดูอาการกิริยาคล้ายพระกรุงเทพ ฯ เห็นว่าต้องการอยากจะประพฤติเหมือนพระในกรุงมาก ข้อเถียงกันต่าง ๆ มีมากนัก ข้าพเจ้าจะไม่กล่าวในที่นี้ การปกครองฝ่ายอังกฤษถือเหมือนราษฎรสามัญ ข้าพเจ้ามีความสงสัยมาก ว่าถ้าทำผิดด้วยอาณาจักรไม่ถึงปราชิกแล้ว เขาจะลงโทษทั้งเพศสมณะหรือประการใด แต่ครั้นเมื่อถามขึ้นก็กลั้นหัวเราะไม่ได้ ด้วยไม่ควรจะเขลาเช่นนั้นเลย คือเมื่อทำผิดอันใด ที่โทษควรจำคุก เขาก็ให้เสื้อกางเกงที่สำหรับคนคุกแต่ง จะสึกหรือมิสึกก็ตามใจ เมื่อต้องสวมเสื้อกางเกงแล้วก็เปนพระต่อไปไม่ได้อยู่เอง

เรือพระที่นั่งจักรี

ในมัชฌันตรวิถี ทเลอาหรับ

วันที่ ๒๗ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๑๖

----------------------------

ศักราช ๑๐๐๐๕ สังเขปพระราชโองการ รามาธิบดีศรีสินทร ภูมินทรวเนศวร กัมพลกัมพุชาธิราช บรมราชบรมบพิตร ควรนสังเขป พระจักรวัติศรีสินทร ยโสธร บรมราชชายามหาอัครมเหษี พระพิธรณินธรเชษเชษฐ สัทธาสาสนลิขิตตักษร สุวัณณบัตตกัมมวาจา นิพพาน ปัจจโยโหตุ อนาคเตกาเล จิรํติฏฐตุสัทธัมโม

----------------------------

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ