เรื่องพระทันตธาตุ

​หรือที่ชาวลังกาเรียกว่า ทาฒะ

อีกนัยหนึ่งเรียกเลือน ๆ ว่า ดาลาดา

เรื่องนี้เขามีหนังสือ เรียกชื่อว่า ดาลาดา วังสะ แต่ไม่ได้อ่านต้นฉบับ เข้าใจว่าคงเปนเรื่องปาฏิหารต่าง ๆ เช่นรัตนพิมพวงศ์เปนต้น ที่จะเก็บความมากล่าวบ้างบัดนี้ จากหนังสือฉบับหนึ่งซึ่งเขาแต่งในภาษาอังกฤษ เปนของพวกโซไซเอตี การเล่าเรียนที่ถือสาสนาพระเยซูได้แต่งแลลงพิมพ์เมื่อรัตนโกสินทรศก ๑๑๓ ในหนังสือนี้แต่งด้วยความมุ่งหมายที่จะยกเหตุผลแห่งความเชื่อถือในสิ่งซึ่งไม่น่าเชื่อของพุทธสาสนิกชน​ในเมืองลังกา แลกล่าวต่อไปถึงหนังสือที่อ้างว่าเปนพระพุทธวจนะ เช่นคัมภีร์ไตรภูมิ กล่าวถึงโลกเปนอยู่อย่างไร ตามความคาดคเนของคนโบราณที่ยังมีความสังเกตตรวจตราไม่พอ แลกล่าวถึงคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ซึ่งละเสียไม่ได้สั่งสอนให้นับถือผู้สร้างโลกดังนี้ เปนต้น ซึ่งอาจจะแก้ได้ง่าย ๆ ในข้อที่ ๑ ว่า สาสนาคริสเตียน มีเครื่องที่อ้างว่าเปนของเกี่ยวข้องด้วยพระเยซูหรือนักบุญมากยิ่งกว่าสาสนาพระพุทธ เรื่องที่น่าหัวเราะก็ไม่น้อยกว่าในข้อ ๒ เรื่องความรู้ว่าโลกนี้เปนอย่างไร ก็ย่อมเซอะซะอย่างยิ่งเหมือนกัน คือ แบ่งวันสร้างโลกใน ๖ วัน ไม่เสมอกันได้เปนต้น แต่ในข้อ ๓ ผู้ที่กล่าวไม่รู้พุทธสาสนาเลย พูดข้างเดียว ไม่ได้มุ่งต่อความจริงหรือความประพฤติที่เปนธรรมอย่างหนึ่งอย่างใด เพราะฉนั้น ในเหตุเหล่านี้ไม่ควรจะต้องกล่าวถึง ยกมาเปนข้อวินิจฉัยอันใด

​แต่ถึงหนังสือฉบับที่ข้าพเจ้าได้อ่านนี้ เปนของผู้ซึ่งมีทิฎฐิอันกล่าวแล้วข้างต้นได้แต่งก็จริง แต่มีข้อความที่คัดจากหนังสือเก่า ๆ มีย่อดาลาดา วังสะ แลจดหมายเหตุการณ์พอที่จะรู้เปนเค้า ไม่พักต้องอ่านหนังสือหลายเล่ม ข้าพเจ้าจะเก็บแต่ข้อความที่เห็นว่าจะต้องการรู้มากล่าว ไม่ได้คิดที่จะแปลหนังสือนั้นทั้งเล่ม ดังจะกล่าวต่อไปนี้

พระทันตธาตุนี้ ได้กล่าวว่าเมื่อถวายพระเพลิงพระพุทธสริระพระอัฏฐิธาตุนอกจากที่เปนเท่านั้น เหลือพระทนต์ ๔ องค์ กับพระอัฏฐิที่โหนกพระปรางทั้งสองข้าง แลพระเศียร เจ้าประเทศราช ๘ องค์แย่งชิงกัน ภายหลังตกลงกันโดยสวัสดิภาพ แบ่งไปองค์ละส่วน ต่างองค์ต่างสร้างพระสถูปบัญจุไว้ พระบรมธาตุซึ่งเปนสำคัญนั้น คือ พระทนต์ทั้ง ๔ องค์หนึ่งเทพยดาพาไป องค์ที่ ๒ นาคทั้งหลายพาไป องค์ที่ ๓ ตกไปเมืองคันธาระ อยู่ในตวันตกเฉียงเหนือแห่ง​ชมพูทวีป องค์ที่ ๔ ตกไปอยู่เมืองกลิงคะ ทิศตวันออกเฉียงใต้แห่งชมพูทวีป ข้อความทั้งนี้คัดมาจากหนังสือซึ่งเซอมอเนียวิลเลียมแต่ง ว่าด้วยพุทธสาสนา