วันที่ ๓๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๘ ดร

วันที่ ๓๐ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๕๘

ทูล สมเด็จพระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมพระนริศรานุวัติวงษ.

ด้วยหม่อมฉันถูกพระวานแต่งตำนานวัดอรุณ ฯ ได้ค้นหนังสือและไปเดินดูท้องที่ตลอด มีความสงสัยเกิดขึ้น ๒ ข้อ ขอทูลหารือพระดำริห์ด้วยจดหมายฉบับนี้ คือ :-

(๑) เรื่องประดับกระเบื้องที่ฝาผนังพระอุโบสถ แลตอนมณฑปพระบาท ท่านกับหม่อมฉันเคยสันนิฐานกันมาแต่ก่อน ว่าทำครั้งรัชกาลที่ ๓ ไปเห็นฝาพระวิหาร หุ้มกระเบื้องลายทั้งแผ่นทึบทั่วฝาทั้งหลัง จึงเกิดสงสัยว่าจะหุ้มกระเบื้องเมื่อใด ด้วยไม่เหมือนอย่างทำที่พระอุโบสถ สิ่งที่หุ้มกระเบื้องทึบทั้งแผ่น จึงนึกได้แต่พระพุทธปรางค์ปราสาทเปนของทำในรัชกาลที่ ๔ นอกนั้นก็วัดราชบพิตร์มาทำในรัชกาลที่ ๕ จึงนึกสงสัยว่า หรือการหุ้มกระเบื้องทั้งแผ่นที่พระวิหารวัดอรุณ ฯ จะหุ้มในรัชกาลที่ ๔ ถ้าหุ้มในรัชกาลที่ ๓ ทำไมไม่หุ้มพระอุโบสถ

(๒) เรื่องโรงพระแก้ว เปนที่เข้าใจกันว่า คือวิหารหลังข้างใต้ที่คู่กับโบสถ์เก่า มีเหตุที่เห็นสม ที่ข้างในบนฐานปูน มีรูปพระเจดีย์สร้างไว้ใหม่แทนพระแก้ว แต่มีเหตุที่สงสัยเหมือนกัน ด้วยโบสถ์แลวิหารของเก่านี้ ทั้งรูปร่างแลขนาดเท่ากัน พระปรางค์อยู่ข้างหลังก็ได้สูรย์กลาง จดหมายเหตุกล่าวว่าพระปรางค์เดิมมีก่อพระปรางค์ใหญ่นี้สรวม แต่ข้อที่ทำให้ฉงนนักนั้น เหตุใดจึงเรียกว่าโรงพระแก้ว ไม่เรียกว่าวิหารพระแก้ว ข้อปัญหาที่จะทูลหารือนั้น คือ วิหารนั้นเปนโรงพระแก้วแน่แล้วหรือ ๆ ว่าโรงพระแก้วเปนของปลูกชั่วคราวขึ้นในที่อื่น/.