ภาค ๓

​ร่าย

๏ ในกาละบัดนั้น เกาศิกนันทน์จอมพรต ไป่ละลดพยายาม เพื่อให้สามกษัตริย์ ต้องวิบัติเดือดร้อน จึงบวรมุนี เสกให้มีไฟป่า ด้วยวิทยาอาคม เลิดบรมศักดิ์สิทธิ์ ไฟก็ติดสมปอง เปนกองใหญ่สว่างวาม ไหม้ลุกลามเร็วถนัด ดังลมพัดมิหึง พลันถับถึงบริเวณ ใกล้ภูเบนทร์หริศจันทร์ อัคคีนั้นห้อมล้อม พระจอมจักร์และคณะ ราชะจึงดำรัส แก่นักษัตรก์ศิษย์ธชี ว่านี่แน่ท่านเอ๋ย ไม่ควรเลยสหาย จักยอมตายด้วยเรา จงหนีเข้าป่าเถิด เริดเราเสียดีกว่า มันได้ท่าจึงทูล นเรนทร์สูรว่าดนู รู้ว่าท่านจงใจ ขับไล่ข้าเพราะมี ประสงค์หนีข้าพลัน เรื่องเงินนั้นว่ากระไร ข้าไม่ไปทุกท่าน ภูบาลต้องช่วยข้า ปลอดอัคคีภยกล้า แน่นอน ฯ

โคลง ๔

โคลง ๒

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๒

​โคลง ๔

โคลง ๒

ร่าย

๏ เกาศิกนันทน์นักสิทธิ์ ผู้ต้นคิดก่อไฟ แลโพยภัยทั้งผอง ทดลองปัถวิบาล ด้วยประการต่าง ๆ เพื่อหาทางให้พระ เปล่งวะจีมุสา ครั้นเห็นว่าอุบาย ไม่สมหมายแน่แล้ว ซึ่งพระแกล้วพรตกิจ ประดิษฐ์กลขึ้นใหม่ ครานี้ให้สามกษัตริย์ ต้องพลัดพรากจากกัน สบจาบัลย์วิโยค ทรวงโทรมโศกสาหัส เช่นนั้นขัตติยะเจ้า คงจักต้องวากย์เว้า มุสา แหละนอ ฯ

โคลง ๒

โคลง ๔

​โคลง ๓

โคลง ๔

ร่าย

๏ อนุสนธิ์แต่นี้ พระภูมีหริศจันทร์ พร้อมเมียขวัญโอรส ศิษย์จอมพรตไคลคา รอนแรมป่ากันดาร หลายคืนวารประเวศน์ ​ถึงขอบเขตรชายแดน แว่นแคว้นพาราณสี ธานีใหญ่อุดมถนัด สามกษัตริย์ลงสรง ชำระองค์ในลำ น้ำคงคาศักดิ์สิทธิ์ กระทำจิตต์ผ่องแผ้ว แล้ววอนพระพิษณู อ้าพระผู้โลเกศร์ วรเดชอะคร้าว เปนเจ้าครอบงำปวง เลอสรวงทรงคุณส่ำ ล้ำเทวะทั้งหลาย เกียรติกำจายเจิดฟ้า ทั่วแหล่งหล้าสรรเสริญ เยินยอคุณบ่มี ที่สิ้นสุดนั่นไซร้ ขอพระหริได้ ช่วยป้อง ภยัน ฯ

๏ ครานั้นจวบถึงวาร พระภูบาลต้องใช้ เงินให้เกาศิกนันทน์ ตามสัญญาหนึ่งมาส แต่ยังขาดอีกวัน ศิษย์นักธรรม์จึงว่า ดูราท้าวหริศจันทร์ ราชันลืมแล้วหนา ว่าพรุ่งนี้จักถึง กำหนดซึ่งต้องใช้ เงินให้พรหมฤษี ข้านี้จักทำไฉน ในน่าที่ควบคุม จุมพลตามบัญชา พระอาจารย์คงต้อง เรียกร้องเอาเงินตรา กับข้าเปนแน่แท้ แม้ไม่มีจะให้ มุนีไซร้คงโกรธ เอาโทษผิดกะข้า สาบแช่งด่าป่นปี้ ชีวีข้าจักสลาย ฦๅสายทำแก่ข้า เช่นนี้หนาบาปแล้ ชื่อว่าเหี้ยมโหดแท้ ไม่ต้อง สงกา ฯ

โคลง ๓

​โคลง ๔

โคลง ๓

​โคลง ๔

โคลง ๒

​ร่าย

๏ อ้าราชาพระจอม ทูลกระหม่อมเมียขวัญ อันว่าผัวภริยา นับว่าคนเดียวกัน เช่นนั้นใช่หรือไม่ โภคทรัพย์ไท้ทั้งผอง ก็เหมือนของหม่อมฉัน สรรพสิ่งบรรดามี แห่งข้านี้คือ ของพระฦๅสายแท้ เปนแน่นอนไม่ผิด เพราะชีวิตเราสอง ครองกันเปนอันหนึ่ง ซึ่งจะแยกจากกัน เปนอันสุดวิสัย ไยพระจอมนรเสรฐ ฝ่าเภทภัยผู้เดียว ทิ้งน้องเปลี่ยวสำนัก ข้าจักอยู่อย่างไร ห่างเหไท้ทูลหัว อันตัวข้าเปนสตรี ไม่มีอาชีวะ ที่จะได้เงินพอ ถ่ายพระหน่อสุริยวงศ์ ต้องพรากองค์จวบกาล อวสานเปนแน่ แต่ถ้าพระกรุณา จงขายข้าขัดนี้ แล้วทรงศรีค่อยตรอง หาช่องทางทำงาน ได้ธนสารเงินตรา จึงถ่ายข้าคราหลัง ดังนี้จึงจะปลอด รอดภยันทั้งมวญ อย่าคร่ำครวญเลยนะ จะวิตกไยมี เวลานี้หาใช่ คราร่ำไห้รำพรรณ อันพราหมณ์ผู้นี้หนอ คอยก่อเรื่องให้พระ ตรัสประภาษมุสา ที่เขามาทั้งนี้ มีประสงค์เช่นนั้น เปนแม่นมั่นเชื่อข้า เถิดราชายอดชาย พระฦๅสายจงอย่า ตรัสมุสามาตรแม้น ประสพทุกข์ขุกแค้น เพื่อค้ำ ความจริง ฯ

โคลง ๓

​โคลง ๔

โคลง ๓

​โคลง ๔

​โคลง ๓

ร่าย

๏ อันว่าพราหมณ์ผู้นี้ ชาวบุรีเกลียดชัง มาตั้งแต่เดิมกาล ครั้นวารนั้นกล่าวถ้อย ไม่เรียบร้อยสักนิด ผิดมรรยาททั้งปวง ล่วงเกินต่อราชา พญาผู้ต่างถิ่น บุรินทระอโยธยา เปนที่น่าหมั่นไส้ ยั่วให้คนทั้งผอง ปองโกรธหลายเท่าทวี ที่สุดเหล่าทารก เข้าทุบชกแช่งด่า ฉีกเสื้อผ้าขาดหวิ้น แล้วปีนขึ้นบนบ่า ดึงเกศาพราหมณ์เล่น ไม่เห็นแก่เวทนา ทำให้สาสมที่ กล่าววาทีหยาบคาย บ้างกอบทรายเควี่ยงซัด เล็งถนัดตรงหน้า ทรายเข้าตาชักแสบ พราหมณ์แทบร้องไห้โฮ โทโสเหลือกำลัง เด็กทั้งหลายเกรียวกราว เสียงโห่ฉาวอึงมี่ ภูบดีเห็นการณ์ สงสารพราหมณ์ที่สุด ห้ามเด็กหยุดตีด่า เฒ่าชราร่างวิกล บัดดลพราหมณ์หัวดื้อ จึงรับซื้อชายา ให้เงินตราเท่าที่ พระมุนีนาถเจ้า ต้องประสงค์จากท้าว หริศจันทร์ นั้นแล ฯ

โคลง ๔

​โคลง ๒

โคลง ๔

โคลง ๓

​โคลง ๔

โคลง ๒

โคลง ๔

ร่าย

๏ ครั้งนั้นพราหมณ์ใจกาจ พานางนาถจันทรา มาตีและโอรส ยังชนบทใกล้แคว้น แดนพาราณสี ที่สำนักแห่งตน มอบนฤมลเปนทาส เมียร้ายกาจนามมี กลกันตีเลวทราม ความทารุณร้ายกาจ ใช้นางนาฏทำงาน ตั้งแต่กาลรุ่งเช้า ตราบเท่าจนดื่นดึก ไม่ได้นึกปราณี มารศรีเล็กน้อย มีแต่คอยหาเหตุ แก่อัคเรศร์​ทุกวัน ฝ่ายจันทรามาตี ไม่ได้มีพร่ำบ่น ทนทำงานนานา ตามบัญชาลุล้วน กาลบรรจบครบถ้วน หนึ่งพรร ษาแล ฯ

โคลง ๔

โคลง ๒

โคลง ๔

๏ ครานั้นหริศจันทร์ ราชันแสนเศร้าโศก วิโยคลูกเมียรัก ทรงศักดิ์ไม่ไยดี ที่จะเสียเวลา เจรจายืดยาว กับศิษย์เกาศิกนันทน์ ผู้คอยสรรหาผิด ทรงฤทธิ์กล่าวตัดความ ว่านี่พราหมณ์เพื่อนยาก หากท่านมีเจตนา เรียกค่าจ้างดอกเบี้ย ให้ข้าเสียแม่นมั่น เงินก้อนนั้นข้าสละ ผละให้ท่านทั้งกอง ส่วนที่ต้องหาใช้ จอมไสยะพรตนั้น หมดปัญญาอาตมะ ที่จะเสาะแสวงหา ขายข้าเสียเถิดท่าน แลกธนสารเงินตรา ถวายพระดาบสเจ้า ณวาระย่างเข้า ครบนัดนั่นแล ฯ

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๔

ร่าย

๏ โดยนามะผู้นาย แห่งฦๅสายหริศจันทร์ เรียกกันวิระพาหุ มีนิสสัยดุดัน มันใช้พระทำงาน การเลวทรามทุกอย่าง อ้างอาทิให้ฆ่า ประศุน่าสมเพช ภูเบศร์ต้องหาบหาม เนื้อโคตามตลาด ​เต็มกระจาดร้องขาย แก่หญิงชายนาคร ครั้นภูธรเสร็จกิจ เฒ่าอำมหิดหายอม ให้จอมจักร์พักผ่อน เอนกายนอนเอาแรง มันแสร้งทำเปนปวด เมื่อยยิ่งยวดตามขา ใช้ราชานวดฟั้น พลันทำเปนม่อยหลับ เพื่อคอยรับความผิด ว่าทรงฤทธิ์จะทำ ตามคำสั่งหรือไฉน แต่ทรงชัยเคร่งครัด ปฏิบัติตามสั่ง ทนนั่งนวดแข้งขา วิระพาหุเถ้า ตั้งแต่ค่ำจวบเช้า บ่ได้หยุดเลย ฯ

โคลง ๔

โคลง ๓

โคลง ๔

ร่าย

๏ พระปิ่นภพอโยธยา วาระนี้สบถนัด ทุกขสาหัสใหญ่หลวง ร้ายกว่าปวงโพยภัย ที่ได้เคยพบมา แต่ในคราก่อน ๆ นเรนทรเคยเกลียด รังเกียจย่านป่าช้า มาตั้งแต่เริ่มที่ บัดนี้สิกลับต้อง อยู่ครอบครองสุสาน ย่านกเลวระ ฐานะอันพึ่งสยอง ชวนขนพองขนลุก แทบทุกทิศทุกทาง เสียงครวญครางร่ำโรทน์ โอดรำพรรณนานา จากวงศาคณาสหาย แห่งผู้ตายน่าอนาถ ทรากศพกลาดเกลื่อนลำเนา ส่งกลิ่นเน่าฟุ้งตระหลบ ชวนทรงภพวิงเวียน และอาเจียนสำราก พื้นภาคเวหานั้น ควันเผาผีกลบกลุ้ม มืดคลุมทั่วทิศทาง ไม่มีสร่างบ้างเลย พระไม่เสบยจิตต์ล้ำ ทนกระทำน่าที่ มิได้มีพร่ำบ่น ล้นขัตติยมานะ ไม่ลดละพยายาม กระทำตามบัญชา แห่งเฒ่าชรานายตน จนทุกอย่างลุล้วน กาลบรรจบครบถ้วน หนึ่งพรร ษาแฮ ฯ