ร่าย
๏ ฝ่ายว่าวิศวามิตร พรหมนักสิทธิ์แสนกล จึงล่องหนหายตัว ติดตามทั่วทางจร แห่งภูธรหริศจันทร์ พร้อมจอมขวัญวนิดา โอรสายอดเสน่ห์ อิกเจ้าเล่ห์นักษัตรก์ ทั้งสี่ลัดเลาะป่า มุ่งกาศีแคว้นอุดม จึงพระพรหมสิทธา แปลงมรรคาทางจร ซึ่งแต่ก่อนเรียบราย บัดนี้หยาบขรุขระ ระกะหลุมลึกสลอน ก้อนหินผาสล้าง แทรกแซงหว่างวิถี นอกจากนี้ต้องฝ่า คงหนามหนาเนือง ๆ ส่วนเบื้องเวหนนั้น แสงตวันแผดเผา ระอุอ้าวราวไฟ ทรามไวและโอรส แทบหมดแรงอิดโรย หิวโหยเหลือกำลัง แต่ยังมีมานะ พระวิริยะแรงกล้า ฝ่าลำบากร่วมองค์ สุริยพงศ์นรนาถ จนพระบาทฟกช้ำ ฉวีคล้ำหม่นหมอง สองกษัตริย์อดทน ไม่พร่ำบ่นแต่น้อย หักทุกข์โศกละห้อย เหือดหาย ฯ
โคลง ๓
๏ นายนักษัตรก์แสนกล |
บ่นอิดออดค่ำเช้า |
ว่าหนามไหน่เกี่ยวเท้า |
มากมาย |
๏ จะผายผันต่อไป |
แม้นมิให้ขัดข้อง |
หริศจันทระต้อง |
ช่วยเอื้อ อุ้มมัน |
๏ ราชันทำตามขอ |
ครั้นต่อมาหน่อยไซร้ |
มันเริ่มกล่าวแคะไค้ |
นานา |
๏ อ้าพระอุ้มอย่างนี้ |
เห็นทีจะเหวี่ยงข้า |
ลงณเหวเมื่อหน้า |
กระมัง |
๏ จงหยุดยั้งปล่อยข้า |
เถิดพระราชะเจ้า |
แล้วอย่าช้ารีบก้าว |
ต่อไป |
๏ ครั้นภูวไนยเดินหน้า |
นักษัตรกว่าท่านได้ |
ทิ้งทอดเขาเพื่อให้ |
พยัคฆ์กิน |
๏ ครั้นภูมินทร์เดินหลัง |
นักษัตรก์ยังโยกโย้ |
พูดว่าท่านนี่โอ้ |
คิดไฉน |
๏ ข้านี้ใช่สกุลต่ำ |
เปนบ่าวสำหรับใช้ |
นำเสด็จท่านได้ |
บทจร ฯ |
โคลง ๔
๏ มันแสนงอนแง่ซ้ำ |
เรียกกัน |
ผลไม้ที่งอม |
สุกสล้าง |
ครั้นได้เสร็จสมจิน |
ตนะ |
หาว่าดิบจับขว้าง |
กระจาย |
๏ ทำกระหายอยากน้ำ |
เหลือทน |
พระจึ่งวักวารี |
ยื่นให้ |
แต่นักษัตรก์แสนกล |
พลอดว่า |
ข้าดื่มจากหัดถ์ไท้ |
อย่างไร |
๏ ข้าไซร้กำเหนิดข้าง |
เผ่าพราหมณ์ |
ช้างท่านตระกูลต่ำ |
กว่าข้า |
ฉะนี้จะดื่มน้ำ |
จากหัดถ์ ท่านนอ |
ผิดนิยมทั่วหล้า |
แหล่งตรี |
๏ ครั้นจรลีไม่ช้า |
นานนัก |
เจ้าเล่ห์ว่ากระหาย |
มากไซร้ |
ไยเล่าพระทรงศักดิ์ |
เฉยอยู่ |
ไม่วักน้ำมาให้ |
ดื่มพลัน |
๏ หริศจันทร์สดับถ้อย |
นักษัตรก์ |
ตรัสว่าไยท่านจึง |
ใส่ร้าย |
เมื่อกี้กล่าวว่าขัด |
นิติ พราหมณ์นอ |
ณบัดนี้ยักย้าย |
วาจนา |
๏ ราชาไยยกข้อ |
นั้นกล่าว |
นักษัตรกะจึง |
คัดง้าง |
ข้านี้กระหายราว |
ดับชีพ |
ควรฤยังยึดข้าง |
แบบพราหมณ์ |
๏ สามกษัตริย์ยิ่งด้วย |
อดทน |
พร่ำประนอนักษัตรก์ |
ทุกก้าว |
นิดหนึ่งมิได้บ่น |
ดุว่า มันนา |
พระมุนีทราบเค้า |
เหตุการณ์ |
๏ ทรงญาณเกรงว่าไท้ |
หริศจันทร์ |
ไหนจะตรัสมุสา |
วาทได้ |
เพราะเหตุว่าราชัน |
รักสัตย์ |
ยอมรับทุกข์เพื่อไท้ |
สงวนธรรม์ |
๏ มันคงหาทรัพย์ได้ |
วันหนึ่ง |
ด้วยวิธีสุจริต |
นั่นแล้ |
ฝ่ายเราจักต้องถึง |
อัประยศ |
ต้องคิดฆ่าเพื่อแก้ |
อับอาย |
๏ จึงผายพจน์เรียกร้อง |
รากษส หนึ่งนา |
บอกวิธีเดินการ |
มุ่งร้าย |
ให้แต่งร่างหมดจด |
สอาด |
และมุ่นเมาฬีคล้าย |
ชฎิล |
๏ คอยนรินทร์ราชเจ้า |
แทบผลู |
แม้ท่านถามถึงทาง |
จุ่งชี้ |
ให้ไปณที่อยู่ |
รากษส |
ทำอย่างข้าสั่งนี้ |
ฉับพลัน |
๏ นักษัตรก์ครั้นทราบซึ่ง |
อุบาย |
ทำประหนึ่งวิงเวียน |
มืดหน้า |
โดยอ้างเหตุกระหาย |
น้ำแหละ |
ร้องช่วยด้วยอย่าช้า |
เถิดไท |
๏ ภูวไนยโอบอุ้ม |
นักษัตรก์ |
ขึ้นสะเอวออกเดิน |
แช่มช้า |
หาน้ำทั่วแนวชัฎ |
บ่เจอะ |
ครั้นหน่อยผะเชิญหน้า |
ฤษี |
๏ จึงมีพระกระทู้ |
ถามไป |
ข้าแต่ท่านผู้ทรง |
พรตกล้า |
อันห้วงนทีใส |
สอาด |
อยู่แห่งใดบอกข้า |
เถิดชี |
๏ ฤษีแปลงจึ่งชี้ |
หนทาง |
สู่หลักแหล่งรากษส |
โหดร้าย |
พระอุ้มนักษัตรก์พลาง |
เดินต่อ |
เมียมิ่งโอรสย้าย |
ยาตรตาม |
๏ สามกษัตริย์ไต่เต้า |
มรรคา |
จนจวบถึงสายัณห์ |
มืดคลุ้ม |
เหลือบเห็นพุ่มพฤกษา |
ไทรอร่าม |
เข้าประทับใต้ซุ้ม |
พักแรม |
๏ แจ่มจันทร์โอรสทั้ง |
นักษัตรก์ |
พระตรัสให้หลับนอน |
ทั่วผู้ |
ส่วนขัตติยะรัช |
บ่หลับ |
เดินตรวจตราเพื่อรู้ |
เหตุการณ์ |
๏ ประมาณเที่ยงค่ำนั้น |
ยักษ์กาจ |
ที่แอบอยู่เหนือค่า |
คบไม้ |
ต่างปิติถึงขนาด |
เพราะว่า |
มีเหยื่อรออยู่ใกล้ |
ปากมัน |
๏ ชวนกันไต่กิ่งไม้ |
ลงมา |
ทีละตนแนวยาว |
ยืดเยื้อ |
ต่างคนต่างหรรษา |
เริงรื่น |
เพราะจะได้ฉีกเนื้อ |
มนุษย์กิน |
๏ ภูมินทร์ไป่ครั่นคร้าม |
รณรงค์ |
พระชักดาบคู่กร |
ง่าเงื้อ |
ได้ที่ฟาดฟันลง |
ฉาดฉะ |
ยักษ์ต่อสู้หลายเทื้อ |
ไป่หนี |
๏ ศรีโกศลราชเจ้า |
จับยักษ์ |
ตัดหัดถ์และใบหู |
ขาดหวิ้น |
บ้างถูกบั่นชีพชัก |
ดุบดุบ |
ยักษะแทบทั้งสิ้น |
วอดวาย |
๏ นายเวตาลพระเจ้า |
รากโษส |
แสนเดือดจิตต์ฉุนฉิว |
แทบบ้า |
ว่าเหวยมนุษยโฉด |
มึงจะ |
ลองฤทธิ์กันกับข้า |
ก็เชิญ |
๏ พลางเดินเข้าผลักอก |
หริศจันทร์ |
อีกขู่คำรามรณ |
กึกก้อง |
ราชะจึงฟาดฟัน |
ด้วยดาพ |
ถูกประมุขยักษ์ร้อง |
ขาดใจ ฯ |
โคลง ๓
๏ ได้ทราบเรื่องเวตาล |
พระอาจารย์ขุ่นข้อง |
เรียกมหาวาตก้อง |
นภา |
๏ เสียงน่าหวาดเสียวสยอง |
ฟ้าคนองครั่นครื้น |
ฝนตกซู่ซ่าชื้น |
โชกดิน |
๏ นรินทร์และเทวี |
ปียะบุตรสท้าน |
หนาวเยือกเย็นซาบสร้าน |
วรินทรีย์ |
๏ เพราะบาระมีค้ำจุน |
จึงพระบุญโศลกล้น |
ฝ่าวิบากปลอดพ้น |
ภยัน |
๏ ครั้นอรุณรุ่งสว่าง |
วาตะสว่างเสื่อมแล้ว |
พระหทัยผ่องแผ้ว |
ไต่เต้า ต่อไป ฯ |
----------------------------