สารตราตั้งพระยาอนุชิตเป็นพระยาปราจินบุรี

​วันอาทิตย์ขึ้น ๒ ค่ำ เดือน ๔ ปีระกาตรีศก จุลศักราช ๑๒๒๓

สารตรา เจ้าพระยาจักรีฯ มาถึงพระปลัดหลวงยกกระบัตรกรมการ ผู้รักษาเมืองปราจินบุรี พระกำแหงมหิมา เจ้าเมืองกะบิล พระภักดีเดช เจ้าเมืองปจันตคาม หลวงบริบูรณเสบียงเจ้าเมืองวัฒนานคร หลวงเหี้ยมใจหาญเจ้าเมืองอรัญประเทศ

ด้วยมีพระบรมราชโองการตรัสเหนือเกล้า ฯ สั่งว่า พระยาปราจินบุรีเข้ามาเฝ้าทูลละออง ฯ ก็พอเจ้าพระยาธรรมาธิกรณป่วย โปรดให้พระยาปราจินบุรีอยู่รักษาพยาบาลอาการหาคลายไม่ เจ้าพระยาธรรมาธิกรณถึงแก่อนิจกรรม จึงโปรดเกล้าตั้งพระยามหาอำมาตย์ไปเป็นที่เจ้าพระยาธรรมาธิกรณจางวางกรมวัง ตั้งพระยาปราจินบุรีเป็นที่พระยามหาอำมาตย์ทำราชการอยู่ณกรุงเทพ ฯ แล้ว และเมืองปราจินเป็นเมืองหน้าด่านมีเมืองขึ้นหลายเมือง เลขพลเมืองไทยลาวเขมร และเลขไพร่หลวงไพร่สมสังกัดพันเลขกองส่วยสับสนปนกันอยู่มาก แล้วก็เป็นเมืองต้นทางที่ประชุมรี้พลกองทัพ รับส่งข้าหลวงเจ้าเมืองกรมการลาวเขมรเข้าออกไปมา ราชการส่งของส่วยของเกณฑ์ไม่ขาดราชการ สำหรับบ้านเมืองมีมาก ทั้งคดีความของราษฎรที่เมืองปราจินบุรีเมืองขึ้นก็มีชุกชุม ในกาลนี้ราชการทางเมืองเขมรก็ยังคิดราชการอยู่ ทรงพระราชดำริเห็นว่าพระยาอนุชิตชาญไชยจางวางกรมพระตำรวจขวา ได้ทำ​ราชการฉลองพระเดชพระคุณอยู่ในกรมพระตำรวจมาช้านาน แล้วก็โปรดให้ออกไปขัดทัพตั้งอยู่ณเมืองพระตะบองฟังราชการทางเมืองอุดงมีชัยถึงปีเศษรู้เบาะแสลู่ทาง รู้ขนบราชการดีพอจะเป็นที่ผู้สำเร็จราชการเมืองต่างพระเนตร์พระกรรณได้ จึงโปรดเกล้าพระราชทานนามสัญญาบัตรประทับพระราชลัญจกร ตั้งพระยาอนุชิตชาญไชยเป็นที่พระยาอุทัยมนตรี ศรีสุริยราชบดินทร นรินทรมาตยามหาพิชัยสงครามผู้สำเร็จราชการเมืองปราจินบุรีถือศักดินา ๓๐๐๐ ไร่ ให้พระราชทาน โต๊ะทองคำ ๑ คนโททองคำ ๑ กระโถนทอง ๑ ประคำทองสาย ๑ กระบี่บั้งทอง ๕ บั้ง เล่ม ๑ หมวกตุ้มปี่ยอดกาหลั่ยทอง ๑ เสื้อทรงประพาศตัว ๑ เสื้อเข้มขาบตัว ๑ ผ้าผืน ๑ แพรขาวเพลาะ ๑ ผ้าปูมผืน ๑ เป็นเครื่องยศบรรดาศักดิ์ออกมาว่าราชการตัดสินสำเร็จกิจสุขทุกข์ของราษฎรเมืองปราจินบุรีเมืองขึ้นพร้อมด้วยพระปลัดด้วยหลวงยกกระบัตรกรมการ ให้พระปลัดหลวงยกกระบัตรกรมการเมืองปราจินบุรี เจ้าเมืองกรมการเมืองกบิลบุรีเมืองจันตคาม เมืองวัฒนานคร เมืองอรัญประเทศฟังบังคับบัญชาพระยาปราจินบุรีแต่ซึ่งชอบด้วยราชการ อย่ามีความรังเกียจถือเปรียบแก่งแย่งกันให้เสียราชการแผ่นดินไปแต่สิ่งใดสิ่งหนึ่งได้

(๑) ที่เมืองนครนายกนั้นก็ได้มีตรากำชับออกไปให้พระนครนายกว่าราชการบ้านเมืองให้ดี ถ้ามีเหตุการณ์สิ่งใดเกิดขึ้นหรือเป็นความโจรผู้ร้ายเสี้ยนหนามแผ่นในข้อใหญ่ พระนครนายกกรมการพิจารณาว่ากล่าวการจะไปขัดขวางอย่างไรก็ให้พระนครนายกกรมการมาปฤกษาหารือพระยาปราจินบุรี ให้พระยาปราจินบุรีบังคับการบ้านเมืองให้ถูกต้องตามกฎหมาย และช่วยพระนครนายกช่วยกรมการชำระความโจรผู้ร้ายให้ได้ตัวจนสิ้น​เชิง อย่าให้ผู้ร้ายพวกเพื่อนผู้ร้ายพากันทำร้ายอาณาประชาราษฎรในแขวงบ้านเมืองต่อไป แต่ความเบ็ดเสร็จเล็กน้อยนั้นพระนครนายกกรมการเคยชำระว่ากล่าวมาแต่ก่อนอย่างไร ก็ให้ชำระว่ากล่าวตามเคย

(๒) ให้พระยาปราจินบุรีรักษาสัตย์สุจริตและคิดโอบอ้อมทำนุบำรุงเจ้าเมืองกรมการไพร่บ้านพลเมืองให้อยู่เย็นเป็นสุขจงทุกบ้านทุกเมือง จะมีราชการและคดีถ้อยความสิ่งใด ก็ให้ปฤกษาพระปลัดกรมการผู้ใหญ่ให้เห็นพร้อมกัน อย่าทำเอาแต่ใจให้ผิดแบบอย่างบ้านเมืองได้ อนึ่งถ้าถึงเทศกาลพระราชพิธีตรุษสารท ก็ให้พระยาปราจินพร้อมด้วยเจ้าเมืองกรมการณพระอุโบสถพระวิหารกราบถวายบังคมกระทำสัตยานุสัตย์ถวายต่อใต้ฝ่าละออง ฯ รับพระราชทานน้ำพระพิพัฒสัจจาปีละ ๒ ครั้ง ตามอย่างธรรมเนียมเสมอจงทุกปี อนึ่งฝิ่นจีนรับทำภาษีซื้อขายกันแต่ตามพวกจีน คนที่เป็นเพศไทยห้ามไม่ให้ซื้อไม่ให้ขายฝิ่นสูบฝิ่น ความแจ้งอยู่ในพระราชบัญญัติแล้ว ให้พระยาปราจินบุรีตรวจตราดูแลบุตรหลานกรมการไพร่บ้านพลเมือง อย่าให้คบหาพากันซื้อฝิ่นขายฝิ่นสูบฝิ่น คบหากันเป็นโจรผู้ร้ายกระทำให้ผิดด้วยพระราชกำหนดกฎหมายห้ามปรามเก่าใหม่แต่สิ่งใดสิ่งหนึ่งได้เป็นอันขาดทีเดียว และพระบรมราโชวาทสำหรับที่นั้นได้เขียนขึ้นกระดาษประทับตราพระราชสีห์มอบออกมาด้วยแล้ว ให้พระยาปราจินบุรีหมั่นดูพระบรมราโชวาทให้เจนปากขึ้นใจ จะได้บังคับการบ้านเมืองให้ถูกต้อง แล้วให้เอาพระบรมราโชวาทอ่านให้กรมการฟังจะได้ปฏิบัติสียไป

สารตรามาณวัน ๑ ๒ฯ ๔ ค่ำ ปีระกาตรี๑๑ศก