โคลงชลอพระพุทธไสยาสน์
พระเจ้าบรมโกษฐ ทรงพระราชนิพนธ์
๑๏ พระผทมพนมโมกไม้ | ไพรสาณฑ์ |
ยาวทวาทศบทสถาน | เทียบไว้ |
สถิตเสถียรจำเนียรนาน | แนวฝั่ง |
ประชาชนกล่นกันไหว้ | สพรั่งพร้อมสลับสลอน ฯ |
๒๏ ตวันลงตรงทิศทถุ้ง | แทงสาย |
เซราะฝั่งพังระหุยระหาย | รอดน้ำ |
ขุดเขื่อนเลื่อนทลมทลาย | ริมราก |
ผนังแยกแตกแตนซ้ำ | รูปร้าวปฏิมา ฯ |
๓๏ ประชุมสงฆ์ผจงเขื่อนขั้น | หลายขนัด |
ดินถมรดมกระดานดัด | เกียดกั้น |
รนามฝั่งผนังฟัด | ฝืนยาก |
กดานเดาะเฉนาะขาดชั้น | หลุดหลุ้ยขจุยขจาย ฯ |
๔๏ อธิการดาลเดือดดิ้น | รเหหน |
มาสู่ภูธรสกล | หม่่นไหม้ |
แถลงถวายสายชลผจญ | พุทธรูป |
เชิญป้องปรคองภัยให้ | ผ่อนพ้นปฏิมาน ฯ |
๕๏ พระองค์ทรงเดชได้ | ฟังสาร |
ใสสุทธิอุดมบาน | ถ่องแท้ |
รับรองปรคองภาร | พุทธรูป |
จักกั้นอันตรายแก้ | เกิดน้ำทำเข็ญ ฯ |
๖๏ จึงมีสิงหนาทอื้น | โองการ |
ส่งงเสนีพิริยชาญ | เชี่ยวใช้ |
เร่งคิดกิจการสมาน | เสมอเนตร |
เล่ห์กลร่นคดีให้ | ผ่อนพ้นชลธาร ฯ |
๗๏ เสนาสามารถเชื้อ | ชาญสนาม |
พระราชสงครามความ | ชอบใช้ |
เคยคิดสำฤทธิตาม | มามาก |
ให้แต่งแสดงการไว้ | ท่าท้าวนเรนสูร ฯ |
๘๏ เจาะฐานการจะเข้ขุด | ปคองคาน |
ไม้เรียบเปรียบปรุงกดาน | ทาบไว้ |
รององคบันจงสถาน | เทียบแท่น |
ตโลงตลอดรอดรับให้ | เปล่าพื้นดินเดิม ฯ |
๙๏ คั่นคลองสองแห่งซ้ำ | สระสมาน |
ดินถมรดมรดับการ | รีบร้น |
ทำถนนทศญาณ | ยุรยาตร |
รกชัฎสลัดเดอนด้น | มุ่งไม้ไพรคนอง ฯ |
๑๐๏ แถวถนนพลเพิ่มพ้อง | พูนรับ |
น้ำต้งงจังการดับ | คิดไว้ |
กรินีขี่เหยียบยับ | ลงเล่า |
เติมต่ำจำแก้ให้ | แน่นเนื้อเสมอสมาน ฯ |
๑๑๏ ตรึกไตรในเล่ห์ล้วน | ขบวนการ |
โกลงกลึงถึงสถาน | เปรียบแป้น |
ดินรายทาบกดานทาน | ชูช่วย |
คิดชอบประกอบการแม้น | หนักนั้นเสมอเบา ฯ |
๑๒๏ เสด็จการสารส่งซ้ำ | ทูลถวาย |
ที่ประทับสลับสลอนหมาย | หมู่ไม้ |
สวนศรีชีปขาวราย | รุกขชาติ์ |
สถานที่มิใช่ได้ | ย่านเยื้องชลาละ ฯ |
๑๓๏ วันดีมีโชคเช้า | เสด็จพลัน |
ยอพยู่หสู่สถานอัน | แต่งไว้ |
ตรวจไตรไพร่พลขันธ์ | ขนันขนัด |
สำหรับจัดการให้ | เลื่อนล้วนสกลไกร ฯ |
๑๔๏ พุทธวงษทรงฤกษรู้ | เรียนขยัน |
นิมิตรทิศใดถลัน | ล่วงไว้ |
สกุณสุนทรสรรพ | ทายถูก |
นาทีมีสวัสดีได้ | โชคเช้าศุภผล ฯ |
๑๕๏ พระสงฆ์ลงราธนพร้อง | ถวายพร |
เชอญพระอุตมางค์จร | จากหั้น |
พลมานพ่านขจรซอน | ซนซอก |
รีบร้อนดรธารดั้น | บริตเร้ารุมผลาญ ฯ |
๑๖๏ เชือกใหญ่ใส่รอกกร้อย | เรียงกระสัน |
กว้านช่อชลอผันขัน | ยึดยื้อ |
ลวดหนังรังพัลวัน | พวนเพิ่ม |
โห่โหมประโคมอึงอื้อ | ลากเล้าปรโคมไป ฯ |
๑๗๏ สัญญาอาณัติพร้อม | ทุกสถาน |
กลองรับดันตบึงการ | เร่งรื้อ |
ม้าฬ่อภอปรสารชาญ | เชอญหยุด |
เสียงอัดอึงคนึงอื้อ | อาจร้องเปนไฉน ฯ |
๑๘๏ แปรผันขันยิ่งเยื้อง | ตรงตรา |
โกลนดายบายขยายหา | ขัดข้อง |
ยากนักสลักสนอมมา | เทียมเที่ยง |
โรยรารอาร่วมหร้อง | เร่งร้นพลกระสัน ฯ |
๑๙๏ เชือกสายหลายเส้นลอด | พัลวัน |
รอกรายกระจายกระสันหัน | เกี่ยวกว้าน |
เคียวขึงตบึงตบันดัน | โยงแย่ง |
มากมีพิริยพลสท้าน | ทั่วแคว้นแดนพรหม ฯ |
๒๐๏ เสด็จลงทรงแย่งยื้อ | พวนทอง |
พุทธบุตรอุดมสนอง | หน่วงหน้า |
พระองค์จำนองปคอง | รองรอด |
เสนีพิริยไพรฟ้า | ลากแล้วสรรเสรอญ ฯ |
๒๑๏ สัตรีมีอเนกซร้อง | เสียดสน |
คับคั่งหวังแสวงผล | แบ่งบ้าง |
รอบรุนวุ่นอลวน | ใสเสือก |
ทายส่งปลงใจสร้าง | เสพเนื้อนาสวรรค์ ฯ |
๒๒๏ ชลอไปได้ดั่งไท้ | คนึงนาน |
ด้วยองค์อัคจักรพาฬ | แจ่มจ้าว |
เคยดำรงองคประธาน | พุทธรูป |
เรืองรุ่งผดุงผดาท้าว | ทั่วท้องธรณี ฯ |
๒๓๏ เชอญพระปละไปล่พ้น | อันตราย |
มาใหม่ไกลสถานหมาย | สิบเส้น |
เคียงวัดถัดถนนราย | ริมป่า |
โสมนาปราโมชเว้น | หว่างไว้ใครมี ฯ |
๒๔๏ จอมภพลบโลกย์ล้ำ | แดนไตร |
แถลงสารการกิจใน | ล่วงแล้ว |
ชลอรัตนพิมานไชย | พาลราช |
รณรงคกาแก้ว | เกอดครั้งอุษา ฯ |
๒๕๏ สมภารลานโลกย์ล้ำ | โลกีย์ |
เสมอมุนินทร์ชินศรี | เสด็จยั้ง |
ให้สัตยประวัติปรีดี | ปราโมช |
สิ่งของปคองตามตั้ง | แต่งน้อมปรนมถวาย ฯ |
๒๖๏ ประชาชนกล่นเกลื่อนซร้อง | สนองถวาย |
สิ่งผสงผจงผแจงหมาย | หวั่งไหว้ |
อิฐปิดสุวรรณหมาย | ปรมาณมาก |
แขกขอมปรนอมปรนมได้ | ลาภเนื้อนาสวรรค์ ฯ |
๒๗๏ ฐานต่ำจำคิดได้ | รเมียรหมาย |
เสาคดกหยดแยงปลาย | ขดได้ |
อิฐทังรดับรเดียนหลาย | ขืนข่ม |
ขอนคั่นปรจันพื้นไว้ | เสียดซ้ำประกำรอง ฯ |
๒๘๏ เสด็จชลอก่อแท่นขึ้น | รองรับ |
รื้อเรือกเผือกประดับ | ทับไว้ |
เสมอนิทรกิจกลหลับ | ลืมตื่น |
ร้าวฉานสท้านไม้ | แยกย้ายสลายคง ฯ |
๒๙๏ ที่สุวรรณ์อันชอกช้ำ | สล่ำสลาย |
ปูนปั้นสรรพทลุยทลาย | เร่งรื้อ |
แคะคุ้ยขจุยขจายทราย | โรยร่วง |
อิฐผุพลุพังชื้อ | ชั่วช้าประดาเสีย ฯ |
๓๐๏ ชินสีห์ปรีดิ์เลื่องล้ำ | ขจายจร |
สถิตย์ไหนให้สถาวร | แห่งหั้น |
วัดวาบรำบราทร | มานอยู่ |
พลอยเรืองประเทืองเปลื่องปั้น | เลิศล้ำจำเสมอ ฯ |
๓๑๏ วัดใกล้ในประเทศแคว้น | แขวงขัน |
ชำรุดซุดโทรมสรรพ | หักหั้น |
… … … … … … … … … … | |
(บาท ๓ บาท ๔ ฉบับลบ) | |
(บาท ๑ บาท ๒ ฉบับลบ) | |
… … … … … … … … … … | |
จำแกระแหนะวางบาน | ผจงบวก |
ปจิดปจงทรงแปลงปั้น | เลื่อนล้ำเสมอสมาน ฯ |
๓๓๏ อิฐขนผลชอบใซ้ | แสวงสาร |
สุริวงษองค์กุมารพาล | หนุ่มน้อย |
โฉมเฉลาเยาวมาลย์การ | แสวงหาบ |
คานแบกแสรกหิ้วห้อย | แอรแน้พรุงพรัง ฯ |
๓๔๏ พระองค์ทรงโลกย์ล้ำ | สุริยวงษ์ |
บำรุงผดุงสาสนยง | ยิ่งไท้ |
แม้ชินสีห์บดีองค | คงอยู่ |
จักแจ้งแสดงธรรมให้ | มารคเนื้อในผล ฯ |
๓๕๏ มหาโพธิ์โตรดน้อยหนุ่ม | ยรรยง |
อยู่ลอดอทลมลง | เลื่อนน้ำ |
ภูวไนยไปล่ปลงผจง | จรึงรอด |
ชลอไปไม่ชอกช้ำ | ช่วยพ้นอันตราย ฯ |
๓๖๏ พิหารการก่อได้ | เสมอใจ |
ยาวย่านสถานขึงไข | ชื่อชื้น |
พนักอิงพิงเพียงไสล | ไสยาศน์ |
ถานส่งผจงพูนพื้น | แน่นเนื้อนูนเสมอ ฯ |
๓๗๏ วัดเก่าเอาสถิตย์เข้า | เคียงสอง |
เป็นโบถโทษแถลงปอง | ล่วงส้้าง |
พระสงฆ์จำนงสนอง | เสนอนาศ |
วินัยกิจประสิทธิส้าง | สืบเท้าดรธาร ฯ |
๓๘๏ ปราการสถานก่อกั้น | ผจงทรง |
ริมรอบปรกอบปรสงค์ลง | ดอกไม้ |
เสนอสนองจำนององค์ | พุทธรูป |
กลิ่นเกลาเสาวคนธ์ให้ | เฟื่องฟุ้งขจายถวาย ฯ |
๓๙๏ การบุเรียญเสถียรสถิตย์ไว้ | ในสถาน |
ก่ออิฐพิศดารการ | แต่งตั้ง |
อาศนพระชนมารปาล | ชนชาติ |
ทำบุญสุนทรท้งง | เพศพร้องแสนเกษม ฯ |
๔๐๏ แถวถนนชนชื่นช่วย | เกษมศรี |
หลังคารจนารี | รวดนั้น |
เห็นสนุกนิ์ศุขสานต์ปรีดิ์ | เปรมราษฎร์ |
สอาดสอ้านสถานทุกชั้น | ชื่นชื้อสนุกนิ์สนาน ฯ |
๔๑๏ หอรฆังต้งงแต่งไว้ | ทำสการ |
คูหาปรากฎสถาน | แน่งน้อย |
พระสงฆ์ทรงธรรมสาร | แสวงโมกข |
ในกิจสิทธิการร้อย | สิ่งส้างผดุงบุญ ฯ |
๔๒๏ คูขุดสุดเล่ห์เลี้ยว | วงเวียน |
รอบราบปราบสถิตย์เสถียร | ปลูกไม้ |
ที่สถานสอ้านสอาดเตียน | แลลิ่ว |
ไผ่สลับรดับรเดียนให้ | ชอบชั้นพรรณราย ฯ |
๔๓๏ ยางใหญ่ไว้นอกนั้น | เปนขนัด |
สว่างไสวในวงวัด | เขตรขั้น |
ขนุนขนันพิกุลถัด | แถวหนึ่ง |
เรียงเรียบรเบียบชิดชั้น | ม่วงไม้ในคู ฯ |
๔๔๏ ศิลาจาฤกพื้น | พจมาลย์ |
แรกเริ่มเผดิมผดุงการ | แต่งต้งง |
สถิตย์เสถียรจำเนียรนาน | ปฐมแท่น |
ในอนาคตยศยั้ง | อยู่เท้ากัลปา ฯ |
๔๕๏ ภัพผลล้นลาภล้ำ | จักรวรรดิ |
แม้นใดในเนาวรัตน | โกฏแก้ว |
สมบัติจักรพรรดิจัด | ภูนเพิ่ม ก็ดี |
บุญแบ่งแมลงลัดแล้ว | เลิศล้ำแสนเสนอ ฯ |
๔๖๏ พระองค์ทรงยศเจ้า | จักรพาฬ |
ทรงธรรมสรรพสุทธิสาร | สืบไว้ |
เสวยสวัสดิวัทธสถาน | ทานเทียบ |
เรืองรุ่งกรุงกระษัตรให้ | นอบน้อมปรนมถวาย ฯ |
๔๗๏ ขอพรพุทธรูปเรี้ยง | จอมอาริย |
กันผจญพลมารดาล | พ่ายแพ้ |
ขอจงภูดาธาร | ทรงทวีป |
เรืองฤทธิปลิดไปล่แปล้ | ปราบท้าวทุกสถาน ฯ |
๔๘๏ ขอพรพระพุทธห้าม | สมุทไทย |
ห้ามชลาไลยไหล | ขาดค้าง |
ขอจงองค์ภูวไนย | ทุกทวีป |
ห้ามหายมลายล้าง | นอกเนื้อในขันธ์ ฯ |
๔๙๏ ขอพรพุทธยาตรเยื้อง | เจียรจร |
กรรุณานรากร | ใฝ่ฝั้น |
ขอจงดำรงนร | นิจภาพ |
ผดุงบำรุงภพชั้น | เกียจร้ายสลายแสลง ฯ |
๕๐๏ ขอพรพุทธภาคยเพี้ยร | จักรวรรดิ |
ทรมานจุลจักรพรรดิ | แก่นแก้ว |
ขอจงเพิ่มพูนสวัสดิ | บดีราช |
ฤทธิร้นผจญภพแผ้ว | ผ่านพื้นสกลไกร ฯ |
๕๑๏ ขอพรพระสมาธิน้ำ | ในสาร |
สมาบัติขัดชาญการ | แก่นเกื้อ |
ขอจงองค์บดีบาล | ภูวโลกย |
ให้ได้อำมฤตยเนื้อ | เนื่องน้าวไญยธรรม ฯ |
๕๒๏ ขอพระพุทธรูปเรื้อง | รัมพึง |
ตฤกไตรในทวดึงษ | ถ่องถ้วน |
ขอจงทรงศักดิคำนึง | ในน่าน |
เสลขสลัดสัจธรรมล้วน | เลอศเนื้อในผล ฯ |
๕๓๏ ขอพรพระพุทธห้าม | แก่นจันท์ |
ห้ามสิ่งสรรพอาธรรม์ | ผ่องแผ้ว |
ขอจงพระองค์ถลัน | เถลองโลกย |
ห้ามหายขยายประทุษฐ์แล้ว | เฟื่องฟุ้งผดุงดี ฯ |
๕๔๏ ขอพรพุทธเนตรน้าว | นำถวาย |
เจ็ดสถานสการเสมอหมาย | มุ่งไว้ |
ขอจงพระองค์ผสาย | ศุขภาพ |
สัตทิศประสิทธิจงได้ | ลาภล้ำนำสนอง ฯ |
๕๕๏ ขอพรพุทธภาคยให้ | ไสยา |
อสุรินทรจินตนามา | ใฝ่เฝ้า |
ขอจงองค์จักรา | สุรภาพ |
เกษมสานต์บานจิตรเช้า | ค่ำคล้อยนิจกาล ฯ |
๕๖๏ ขอพระปเจกเจ้า | แรงฤทธิ |
แลให้ไวยวุฒิสิทธิ | เศกหล้า |
ขอจงพระองค์อิศ | ศวรภาพ |
เรวรุ่งบำรุงผดุงฟ้า | เฟื่องฟุ้งคุงสวรรค์ ฯ |
๕๗๏ ขอพระเอารสสร้อย | สาริบุตร |
วิทยาปรากฎสุทธ | โลกยล้ำ |
ขอจงจรรโลงอุด | ดมเลอศ |
เรืองวิชาณการก้ำ | กึ่งเที้ยนเสมอสมาน ฯ |
๕๘๏ ขอพระอนุรุทธเฉี้ยว | ชาญชงัด |
ทิพยเนตรเดชใครทัด | เทียบได้ |
ขอจงองค์กระษัตร | สนองเนตร |
เห็นแจ้งแห่งใดให้ | รุ่งรู้เรองเสมอ ฯ |
๕๙๏ ขอพระสิมพลิศล้ำ | ในสถาน |
ภพไตรใครเสมอสมาน | เปรียบได้ |
ขอจงจุธาธาร | ธรณิศร์ |
สรรพบรรณการให้ | นอบน้อมปรนอมถวาย ฯ |
๖๐๏ ขอพระกัสสปส้าง | แสนกัลป |
ทรงธุดงคคงขันธ | อยู่ย้งง |
ขอจงภูธรธรร | มิกราช |
ไว้ยศยงจงต้งง | ต่อเท้ากัลปา ฯ |
๖๑๏ ขอพรอุปคุตคฤ้น | มารขาม |
วัสวดีอสุริตาม | กราบเกล้า |
ขอจงพระองค์ปราม | หริราช |
ทุกนครอ่อนฤทธิ์เร้า | นอบน้อมสยบแสยง ฯ |
๖๒๏ ขอพระอุปฐากโอ้ | อานนท |
คลังธรรมสรรพสบสกล | รวดรู้ |
ขอจงจตุรภุชดล | แดนทวีป |
อเนกอนนตสรรพสิทธิผู้ | อื่นนั้นอย่าเสมอ ฯ |
๖๓๏ ขอพรภิกษุนิศน้าว | ทางธรรม |
วิไนยไกรษรสรรพ | ผ่องแผ้ว |
ขอจงทรงคุณันตจรร | โลงโลกย |
บริสุทธวุฒไว้แล้ว | เลิศล้วนศุขสานต ฯ |
๖๔๏ จงพระแรมโรคร้าง | ในสกนธ์ |
จงพระจำเริญชนม์ | กว่าร้อย |
จงพระเสวยศุขผล | เพียรเพิ่ม |
จงพระไทยไคลคล้อย | คลาศพ้องพงษพันธุ ฯ |
๖๕๏ เดชะพระพุทธให้ | สถาผล |
เดชะพระธรรมผจญ | บาปบี้ |
เดชะพระสงฆดล | แดนมารค |
เดชะตระบะบุญมลี้ | หลีกร้ายขจายหนี ฯ |
๖๖๏ ขอจงทรงเดชได้ | ไอยรา |
ขอจงจำนงหา | แก่นเกื้อ |
ขอจงดำรงอา | รามรวด |
ขอจงได้ในเนื้อ | ยอดเยิ้มไญยธรรม ฯ |
๖๗๏ จงพระทรงโลกยล้ำ | สุริวงษ |
จงจำเริญยศยงค | อย่าม้วย |
จงเรืองรุ่งฤทธิ์รงค | ราญราบ |
จงสิ่งใดได้ด้วย | เดชพร้องพรถวาย ฯ |
๖๘๏ สิ่งประสงคจงได้ดั่ง | โดยแสวง |
เสร็จสรรพรรนอันแสดง | ผ่องแผ้ว |
เสวยสวัสดิ์วัทธแจง | คุณเลิศ |
จงพระไทยไคลแคล้ว | คลาศร้ายขจายเสีย ฯ |
๖๙๏ อนุชาข้าแกล้วกล่าว | กลอนถวาย |
เพียญชนคลาดบาทคลายหลาย | แห่งพลั้ง |
ผิดอรรถขจัดขจายปลาย | สลายสล่ำ |
แม้พลาดปรมาทปรมาณยั้ง | โทษร้ายขจายเสีย ฯ |
(โคลงเรื่องนี้ บางทีจะมีผู้สำคัญว่าทรงแต่งผิด ด้วยปรากฎไม่นำพาต่อคำซึ่งควรใช้เอกตามตำราโคลงอยู่หลายแห่ง ที่เปนเช่นนั้นมิใช่แต่งผิดโดยปราศจากความรอบรู้ตำรา ที่จริงเปนด้วยในสมัยนั้นการแต่งโคลงไม่ถือเอกเปนสำคัญ แม้ในโคลงของกวีซึ่งมีชื่อเสียงเช่นศรีปราชญ์ เปนต้น ก็ไม่นิยมเอกเปนสำคัญเช่นเดียวกัน)
----------------------------