โคลงชลอพระพุทธไสยาสน์

พระเจ้าบรมโกษฐ ทรงพระราชนิพนธ์

พระผทมพนมโมกไม้ ไพรสาณฑ์
ยาวทวาทศบทสถาน เทียบไว้
สถิตเสถียรจำเนียรนาน แนวฝั่ง
ประชาชนกล่นกันไหว้ สพรั่งพร้อมสลับสลอน ฯ
ตวันลงตรงทิศทถุ้ง แทงสาย
เซราะฝั่งพังระหุยระหาย รอดน้ำ
ขุดเขื่อนเลื่อนทลมทลาย ริมราก
ผนังแยกแตกแตนซ้ำ รูปร้าวปฏิมา ฯ
ประชุมสงฆ์ผจงเขื่อนขั้น หลายขนัด
ดินถมรดมกระดานดัด เกียดกั้น
รนามฝั่งผนังฟัด ฝืนยาก
กดานเดาะเฉนาะขาดชั้น หลุดหลุ้ยขจุยขจาย ฯ
อธิการดาลเดือดดิ้น รเหหน
มาสู่ภูธรสกล หม่่นไหม้
แถลงถวายสายชลผจญ พุทธรูป
เชิญป้องปรคองภัยให้ ผ่อนพ้นปฏิมาน ฯ
พระองค์ทรงเดชได้ ฟังสาร
ใสสุทธิอุดมบาน ถ่องแท้
รับรองปรคองภาร พุทธรูป
จักกั้นอันตรายแก้ เกิดน้ำทำเข็ญ ฯ
จึงมีสิงหนาทอื้น โองการ
ส่งงเสนีพิริยชาญ เชี่ยวใช้
เร่งคิดกิจการสมาน เสมอเนตร
เล่ห์กลร่นคดีให้ ผ่อนพ้นชลธาร ฯ
เสนาสามารถเชื้อ ชาญสนาม
พระราชสงครามความ ชอบใช้
เคยคิดสำฤทธิตาม มามาก
ให้แต่งแสดงการไว้ ท่าท้าวนเรนสูร ฯ
เจาะฐานการจะเข้ขุด ปคองคาน
ไม้เรียบเปรียบปรุงกดาน ทาบไว้
รององคบันจงสถาน เทียบแท่น
ตโลงตลอดรอดรับให้ เปล่าพื้นดินเดิม ฯ
คั่นคลองสองแห่งซ้ำ สระสมาน
ดินถมรดมรดับการ รีบร้น
ทำถนนทศญาณ ยุรยาตร
รกชัฎสลัดเดอนด้น มุ่งไม้ไพรคนอง ฯ
๑๐ แถวถนนพลเพิ่มพ้อง พูนรับ
น้ำต้งงจังการดับ คิดไว้
กรินีขี่เหยียบยับ ลงเล่า
เติมต่ำจำแก้ให้ แน่นเนื้อเสมอสมาน ฯ
๑๑ ตรึกไตรในเล่ห์ล้วน ขบวนการ
โกลงกลึงถึงสถาน เปรียบแป้น
ดินรายทาบกดานทาน ชูช่วย
คิดชอบประกอบการแม้น หนักนั้นเสมอเบา ฯ
๑๒ เสด็จการสารส่งซ้ำ ทูลถวาย
ที่ประทับสลับสลอนหมาย หมู่ไม้
สวนศรีชีปขาวราย รุกขชาติ์
สถานที่มิใช่ได้ ย่านเยื้องชลาละ ฯ
๑๓ วันดีมีโชคเช้า เสด็จพลัน
ยอพยู่หสู่สถานอัน แต่งไว้
ตรวจไตรไพร่พลขันธ์ ขนันขนัด
สำหรับจัดการให้ เลื่อนล้วนสกลไกร ฯ
๑๔ พุทธวงษทรงฤกษรู้ เรียนขยัน
นิมิตรทิศใดถลัน ล่วงไว้
สกุณสุนทรสรรพ ทายถูก
นาทีมีสวัสดีได้ โชคเช้าศุภผล ฯ
๑๕ พระสงฆ์ลงราธนพร้อง ถวายพร
เชอญพระอุตมางค์จร จากหั้น
พลมานพ่านขจรซอน ซนซอก
รีบร้อนดรธารดั้น บริตเร้ารุมผลาญ ฯ
๑๖ เชือกใหญ่ใส่รอกกร้อย เรียงกระสัน
กว้านช่อชลอผันขัน ยึดยื้อ
ลวดหนังรังพัลวัน พวนเพิ่ม
โห่โหมประโคมอึงอื้อ ลากเล้าปรโคมไป ฯ
๑๗ สัญญาอาณัติพร้อม ทุกสถาน
กลองรับดันตบึงการ เร่งรื้อ
ม้าฬ่อภอปรสารชาญ เชอญหยุด
เสียงอัดอึงคนึงอื้อ อาจร้องเปนไฉน ฯ
๑๘ แปรผันขันยิ่งเยื้อง ตรงตรา
โกลนดายบายขยายหา ขัดข้อง
ยากนักสลักสนอมมา เทียมเที่ยง
โรยรารอาร่วมหร้อง เร่งร้นพลกระสัน ฯ
๑๙ เชือกสายหลายเส้นลอด พัลวัน
รอกรายกระจายกระสันหัน เกี่ยวกว้าน
เคียวขึงตบึงตบันดัน โยงแย่ง
มากมีพิริยพลสท้าน ทั่วแคว้นแดนพรหม ฯ
๒๐ เสด็จลงทรงแย่งยื้อ พวนทอง
พุทธบุตรอุดมสนอง หน่วงหน้า
พระองค์จำนองปคอง รองรอด
เสนีพิริยไพรฟ้า ลากแล้วสรรเสรอญ ฯ
๒๑ สัตรีมีอเนกซร้อง เสียดสน
คับคั่งหวังแสวงผล แบ่งบ้าง
รอบรุนวุ่นอลวน ใสเสือก
ทายส่งปลงใจสร้าง เสพเนื้อนาสวรรค์ ฯ
๒๒ ชลอไปได้ดั่งไท้ คนึงนาน
ด้วยองค์อัคจักรพาฬ แจ่มจ้าว
เคยดำรงองคประธาน พุทธรูป
เรืองรุ่งผดุงผดาท้าว ทั่วท้องธรณี ฯ
๒๓ เชอญพระปละไปล่พ้น อันตราย
มาใหม่ไกลสถานหมาย สิบเส้น
เคียงวัดถัดถนนราย ริมป่า
โสมนาปราโมชเว้น หว่างไว้ใครมี ฯ
๒๔ จอมภพลบโลกย์ล้ำ แดนไตร
แถลงสารการกิจใน ล่วงแล้ว
ชลอรัตนพิมานไชย พาลราช
รณรงคกาแก้ว เกอดครั้งอุษา ฯ
๒๕ สมภารลานโลกย์ล้ำ โลกีย์
เสมอมุนินทร์ชินศรี เสด็จยั้ง
ให้สัตยประวัติปรีดี ปราโมช
สิ่งของปคองตามตั้ง แต่งน้อมปรนมถวาย ฯ
๒๖ ประชาชนกล่นเกลื่อนซร้อง สนองถวาย
สิ่งผสงผจงผแจงหมาย หวั่งไหว้
อิฐปิดสุวรรณหมาย ปรมาณมาก
แขกขอมปรนอมปรนมได้ ลาภเนื้อนาสวรรค์ ฯ
๒๗ ฐานต่ำจำคิดได้ รเมียรหมาย
เสาคดกหยดแยงปลาย ขดได้
อิฐทังรดับรเดียนหลาย ขืนข่ม
ขอนคั่นปรจันพื้นไว้ เสียดซ้ำประกำรอง ฯ
๒๘ เสด็จชลอก่อแท่นขึ้น รองรับ
รื้อเรือกเผือกประดับ ทับไว้
เสมอนิทรกิจกลหลับ ลืมตื่น
ร้าวฉานสท้านไม้ แยกย้ายสลายคง ฯ
๒๙ ที่สุวรรณ์อันชอกช้ำ สล่ำสลาย
ปูนปั้นสรรพทลุยทลาย เร่งรื้อ
แคะคุ้ยขจุยขจายทราย โรยร่วง
อิฐผุพลุพังชื้อ ชั่วช้าประดาเสีย ฯ
๓๐ ชินสีห์ปรีดิ์เลื่องล้ำ ขจายจร
สถิตย์ไหนให้สถาวร แห่งหั้น
วัดวาบรำบราทร มานอยู่
พลอยเรืองประเทืองเปลื่องปั้น เลิศล้ำจำเสมอ ฯ
๓๑ วัดใกล้ในประเทศแคว้น แขวงขัน
ชำรุดซุดโทรมสรรพ หักหั้น
… … … … … … … … … …  
(บาท ๓ บาท ๔ ฉบับลบ)  
(บาท ๑ บาท ๒ ฉบับลบ)  
… … … … … … … … … …  
จำแกระแหนะวางบาน ผจงบวก
ปจิดปจงทรงแปลงปั้น เลื่อนล้ำเสมอสมาน ฯ
๓๓ อิฐขนผลชอบใซ้ แสวงสาร
สุริวงษองค์กุมารพาล หนุ่มน้อย
โฉมเฉลาเยาวมาลย์การ แสวงหาบ
คานแบกแสรกหิ้วห้อย แอรแน้พรุงพรัง ฯ
๓๔ พระองค์ทรงโลกย์ล้ำ สุริยวงษ์
บำรุงผดุงสาสนยง ยิ่งไท้
แม้ชินสีห์บดีองค คงอยู่
จักแจ้งแสดงธรรมให้ มารคเนื้อในผล ฯ
๓๕ มหาโพธิ์โตรดน้อยหนุ่ม ยรรยง
อยู่ลอดอทลมลง เลื่อนน้ำ
ภูวไนยไปล่ปลงผจง จรึงรอด
ชลอไปไม่ชอกช้ำ ช่วยพ้นอันตราย ฯ
๓๖ พิหารการก่อได้ เสมอใจ
ยาวย่านสถานขึงไข ชื่อชื้น
พนักอิงพิงเพียงไสล ไสยาศน์
ถานส่งผจงพูนพื้น แน่นเนื้อนูนเสมอ ฯ
๓๗ วัดเก่าเอาสถิตย์เข้า เคียงสอง
เป็นโบถโทษแถลงปอง ล่วงส้้าง
พระสงฆ์จำนงสนอง เสนอนาศ
วินัยกิจประสิทธิส้าง สืบเท้าดรธาร ฯ
๓๘ ปราการสถานก่อกั้น ผจงทรง
ริมรอบปรกอบปรสงค์ลง ดอกไม้
เสนอสนองจำนององค์ พุทธรูป
กลิ่นเกลาเสาวคนธ์ให้ เฟื่องฟุ้งขจายถวาย ฯ
๓๙ การบุเรียญเสถียรสถิตย์ไว้ ในสถาน
ก่ออิฐพิศดารการ แต่งตั้ง
อาศนพระชนมารปาล ชนชาติ
ทำบุญสุนทรท้งง เพศพร้องแสนเกษม ฯ
๔๐ แถวถนนชนชื่นช่วย เกษมศรี
หลังคารจนารี รวดนั้น
เห็นสนุกนิ์ศุขสานต์ปรีดิ์ เปรมราษฎร์
สอาดสอ้านสถานทุกชั้น ชื่นชื้อสนุกนิ์สนาน ฯ
๔๑ หอรฆังต้งงแต่งไว้ ทำสการ
คูหาปรากฎสถาน แน่งน้อย
พระสงฆ์ทรงธรรมสาร แสวงโมกข
ในกิจสิทธิการร้อย สิ่งส้างผดุงบุญ ฯ
๔๒ คูขุดสุดเล่ห์เลี้ยว วงเวียน
รอบราบปราบสถิตย์เสถียร ปลูกไม้
ที่สถานสอ้านสอาดเตียน แลลิ่ว
ไผ่สลับรดับรเดียนให้ ชอบชั้นพรรณราย ฯ
๔๓ ยางใหญ่ไว้นอกนั้น เปนขนัด
สว่างไสวในวงวัด เขตรขั้น
ขนุนขนันพิกุลถัด แถวหนึ่ง
เรียงเรียบรเบียบชิดชั้น ม่วงไม้ในคู ฯ
๔๔ ศิลาจาฤกพื้น พจมาลย์
แรกเริ่มเผดิมผดุงการ แต่งต้งง
สถิตย์เสถียรจำเนียรนาน ปฐมแท่น
ในอนาคตยศยั้ง อยู่เท้ากัลปา ฯ
๔๕ ภัพผลล้นลาภล้ำ จักรวรรดิ
แม้นใดในเนาวรัตน โกฏแก้ว
สมบัติจักรพรรดิจัด ภูนเพิ่ม ก็ดี
บุญแบ่งแมลงลัดแล้ว เลิศล้ำแสนเสนอ ฯ
๔๖ พระองค์ทรงยศเจ้า จักรพาฬ
ทรงธรรมสรรพสุทธิสาร สืบไว้
เสวยสวัสดิวัทธสถาน ทานเทียบ
เรืองรุ่งกรุงกระษัตรให้ นอบน้อมปรนมถวาย ฯ
๔๗ ขอพรพุทธรูปเรี้ยง จอมอาริย
กันผจญพลมารดาล พ่ายแพ้
ขอจงภูดาธาร ทรงทวีป
เรืองฤทธิปลิดไปล่แปล้ ปราบท้าวทุกสถาน ฯ
๔๘ ขอพรพระพุทธห้าม สมุทไทย
ห้ามชลาไลยไหล ขาดค้าง
ขอจงองค์ภูวไนย ทุกทวีป
ห้ามหายมลายล้าง นอกเนื้อในขันธ์ ฯ
๔๙ ขอพรพุทธยาตรเยื้อง เจียรจร
กรรุณานรากร ใฝ่ฝั้น
ขอจงดำรงนร นิจภาพ
ผดุงบำรุงภพชั้น เกียจร้ายสลายแสลง ฯ
๕๐ ขอพรพุทธภาคยเพี้ยร จักรวรรดิ
ทรมานจุลจักรพรรดิ แก่นแก้ว
ขอจงเพิ่มพูนสวัสดิ บดีราช
ฤทธิร้นผจญภพแผ้ว ผ่านพื้นสกลไกร ฯ
๕๑ ขอพรพระสมาธิน้ำ ในสาร
สมาบัติขัดชาญการ แก่นเกื้อ
ขอจงองค์บดีบาล ภูวโลกย
ให้ได้อำมฤตยเนื้อ เนื่องน้าวไญยธรรม ฯ
๕๒ ขอพระพุทธรูปเรื้อง รัมพึง
ตฤกไตรในทวดึงษ ถ่องถ้วน
ขอจงทรงศักดิคำนึง ในน่าน
เสลขสลัดสัจธรรมล้วน เลอศเนื้อในผล ฯ
๕๓ ขอพรพระพุทธห้าม แก่นจันท์
ห้ามสิ่งสรรพอาธรรม์ ผ่องแผ้ว
ขอจงพระองค์ถลัน เถลองโลกย
ห้ามหายขยายประทุษฐ์แล้ว เฟื่องฟุ้งผดุงดี ฯ
๕๔ ขอพรพุทธเนตรน้าว นำถวาย
เจ็ดสถานสการเสมอหมาย มุ่งไว้
ขอจงพระองค์ผสาย ศุขภาพ
สัตทิศประสิทธิจงได้ ลาภล้ำนำสนอง ฯ
๕๕ ขอพรพุทธภาคยให้ ไสยา
อสุรินทรจินตนามา ใฝ่เฝ้า
ขอจงองค์จักรา สุรภาพ
เกษมสานต์บานจิตรเช้า ค่ำคล้อยนิจกาล ฯ
๕๖ ขอพระปเจกเจ้า แรงฤทธิ
แลให้ไวยวุฒิสิทธิ เศกหล้า
ขอจงพระองค์อิศ ศวรภาพ
เรวรุ่งบำรุงผดุงฟ้า เฟื่องฟุ้งคุงสวรรค์ ฯ
๕๗ ขอพระเอารสสร้อย สาริบุตร
วิทยาปรากฎสุทธ โลกยล้ำ
ขอจงจรรโลงอุด ดมเลอศ
เรืองวิชาณการก้ำ กึ่งเที้ยนเสมอสมาน ฯ
๕๘ ขอพระอนุรุทธเฉี้ยว ชาญชงัด
ทิพยเนตรเดชใครทัด เทียบได้
ขอจงองค์กระษัตร สนองเนตร
เห็นแจ้งแห่งใดให้ รุ่งรู้เรองเสมอ ฯ
๕๙ ขอพระสิมพลิศล้ำ ในสถาน
ภพไตรใครเสมอสมาน เปรียบได้
ขอจงจุธาธาร ธรณิศร์
สรรพบรรณการให้ นอบน้อมปรนอมถวาย ฯ
๖๐ ขอพระกัสสปส้าง แสนกัลป
ทรงธุดงคคงขันธ อยู่ย้งง
ขอจงภูธรธรร มิกราช
ไว้ยศยงจงต้งง ต่อเท้ากัลปา ฯ
๖๑ ขอพรอุปคุตคฤ้น มารขาม
วัสวดีอสุริตาม กราบเกล้า
ขอจงพระองค์ปราม หริราช
ทุกนครอ่อนฤทธิ์เร้า นอบน้อมสยบแสยง ฯ
๖๒ ขอพระอุปฐากโอ้ อานนท
คลังธรรมสรรพสบสกล รวดรู้
ขอจงจตุรภุชดล แดนทวีป
อเนกอนนตสรรพสิทธิผู้ อื่นนั้นอย่าเสมอ ฯ
๖๓ ขอพรภิกษุนิศน้าว ทางธรรม
วิไนยไกรษรสรรพ ผ่องแผ้ว
ขอจงทรงคุณันตจรร โลงโลกย
บริสุทธวุฒไว้แล้ว เลิศล้วนศุขสานต ฯ
๖๔ จงพระแรมโรคร้าง ในสกนธ์
จงพระจำเริญชนม์ กว่าร้อย
จงพระเสวยศุขผล เพียรเพิ่ม
จงพระไทยไคลคล้อย คลาศพ้องพงษพันธุ ฯ
๖๕ เดชะพระพุทธให้ สถาผล
เดชะพระธรรมผจญ บาปบี้
เดชะพระสงฆดล แดนมารค
เดชะตระบะบุญมลี้ หลีกร้ายขจายหนี ฯ
๖๖ ขอจงทรงเดชได้ ไอยรา
ขอจงจำนงหา แก่นเกื้อ
ขอจงดำรงอา รามรวด
ขอจงได้ในเนื้อ ยอดเยิ้มไญยธรรม ฯ
๖๗ จงพระทรงโลกยล้ำ สุริวงษ
จงจำเริญยศยงค อย่าม้วย
จงเรืองรุ่งฤทธิ์รงค ราญราบ
จงสิ่งใดได้ด้วย เดชพร้องพรถวาย ฯ
๖๘ สิ่งประสงคจงได้ดั่ง โดยแสวง
เสร็จสรรพรรนอันแสดง ผ่องแผ้ว
เสวยสวัสดิ์วัทธแจง คุณเลิศ
จงพระไทยไคลแคล้ว คลาศร้ายขจายเสีย ฯ
๖๙ อนุชาข้าแกล้วกล่าว กลอนถวาย
เพียญชนคลาดบาทคลายหลาย แห่งพลั้ง
ผิดอรรถขจัดขจายปลาย สลายสล่ำ
แม้พลาดปรมาทปรมาณยั้ง โทษร้ายขจายเสีย ฯ

(โคลงเรื่องนี้ บางทีจะมีผู้สำคัญว่าทรงแต่งผิด ด้วยปรากฎไม่นำพาต่อคำซึ่งควรใช้เอกตามตำราโคลงอยู่หลายแห่ง ที่เปนเช่นนั้นมิใช่แต่งผิดโดยปราศจากความรอบรู้ตำรา ที่จริงเปนด้วยในสมัยนั้นการแต่งโคลงไม่ถือเอกเปนสำคัญ แม้ในโคลงของกวีซึ่งมีชื่อเสียงเช่นศรีปราชญ์ เปนต้น ก็ไม่นิยมเอกเปนสำคัญเช่นเดียวกัน)

----------------------------

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ