ประชุมคำพากย์รามเกียรติ์ ภาค ๖ ตอน พระรามประชุมพล
๑๖
| ๏ พระทรงทิพาภรณ์ไพ | บูลย์เพียงสหัสนัยน์ |
| อันยาตรยังพสุธา | |
| ๏ สอดแล่งแสงศรโสภา | กรายกรยาตรา |
| ขึ้นสู่พิไชยรถทรง | |
| ๏ สุครีพสั่งให้โบกธง | คลี่คลายจัตุรงค์ |
| สะท้านสะเทือนหิมวา | |
| ๏ ประโคมฆ้องกลองโกลา | สรรพสัตวคณา |
| ก็ตี่นตระหนกอัศจรรย์ | |
| ๏ โพยมพยับอับแสงสุริยัน | หมอกมืดเปนควัน |
| ชอุ่มชอ่ำอัมพร | |
| ๏ ถึงคันธพฤกษสิงขร | หยุดยั้งนิกร |
| ก็ตั้งเปนค่ายรายทงัน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ ฝ่ายราพณาสูรกุมภัณฑ์ | เห็นลงกาอัน |
| วิจุณเกรียงเกรียมใจ | |
| ๏ สั่งเปาวนาสูรเร่งไป | ยังสวรรค์ครรไล |
| ให้หาพระพายมาพลัน | |
| ๏ อีกทั้งพระพิรุณรังสรรค์ | พระเวสสุกรรม์ |
| ว่ากูให้เร่งลงมา | |
| ๏ จึงเปาวนาสูรยักษา | รับสุรบัญชา |
| ก็เหาะระเห็จเตร็ดพลัน | |
| ๏ ไปหาพระพิรุณเทวัญ | พระวิษณุกรรม์ |
| ทั้งองค์พระพายผู้ไกร | |
| ๏ สามเทพก็รีบลงไป | สู่ที่เฝ้าใน |
| ระหว่างนิกรกุมภัณฑ์ ฯ |
ฯ เหาะ ฯ
| ๏ พระยามารซั้นสั่งด้วยพลัน | พระพิรุณรังสรรค์ |
| จงตกลงดับอัคคี | |
| ๏ พระพายพัดพื้นปัฐพี | เป่าปัดผงคลี |
| ไปทุ่มเสียท้องสมุทรไท | |
| ๏ พระเวสสุกรรมเร่งไป | รังสรรค์เวียงไชย |
| สิงหาสน์วิมานยรรยง | |
| ๏ ให้เหมือนเมืองเก่าคืนคง | บริเวณแว่นวง |
| เร่งสรรพประดับรจนา ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พระพิรุณรับสั่งยักษา | ไขสหัสธารา |
| ให้ตกลงดับอัคคี | |
| ๏ พระพายพัดเถ้าธุลี | เตียนรื่นบุรี |
| แลราบดังหน้ากลองไชย | |
| ๏ พระวิษณุกรรมจึงไป | สรรค์ปราสาทไชย |
| สิงหาสน์พิมานไพชยนต์ | |
| ๏ ดังไตรตรึงษ์สวรรค์ชั้นบน | นพรัตน์แกมกล |
| กระหนกรัตนชัชวาล | |
| ๏ เสร็จโดยเทวฤทธิ์นฤมาณ | เขื่อนค่ายปราการ |
| จำรัสทิพาราตรี ฯ |
ฯ เหาะ เจรจา ฯ
| ๏ จึงอสูรผู้ปิ่นธรณี | พาองค์มหิษี |
| สถิตปราสาทรจนา | |
| ๏ เสด็จดลสิงหาสน์เจษฎา | ท่ามกลางมาตยา |
| จึงปิ่นอสูรบัณฑูร | |
| ๏ เหวยมโหทรเปาวนาสูร | นคเรศแต่บูรพ์ |
| กับใหม่จะเห็นฉันใด | |
| ๏ สองเสนามารเฉลยไข | ว่าสมเด็จไท |
| สหบดีพรหมา | |
| ๏ ให้เวสสพรหมรจนา | ตั้งแต่งลงกา |
| ยุติมาจวบอันตราย | |
| ๏ สรรพคร่ำคร่ายับทำลาย | กษัตริย์สืบหลาย |
| พระองค์ดำรงธรณี | |
| ๏ นี้วิษณุเทพสรรค์ศรี | พิภพเห็นดี |
| สะอ้านสะอาดโอฬาร์ | |
| ๏ เฉกเวียงสุทัศนเทวา | ควรจอมโลกา |
| จะหลั่งพหลเลียบเมือง | |
| ๏ ทฤษฎีค่ายคูขนัดเนือง | ป้อมค่ายรายเรือง |
| จำรูญจำรัสตรัสไตร | |
| ๏ ทศเศียรรื่นเริงหฤทัย | ให้เทียบพลไกร |
| กระบวนพยุหยาตรา | |
| ๏ ตั้งราชวัติฉัตรไสวมา | สองข้างมรรคา |
| ประดับประดิษฐ์ดูดี | |
| ๏ แล้วราพณาสูรยักษี | สวมรัตนราชี |
| พิพัฒน์พรรณาภรณ์ | |
| ๏ ทรงไชยศาตราถ้วนกร | ยุรยาตรบทจร |
| มาขึ้นยังราชรถทรง ฯ |
ฯ บาทสกุณี ฯ
| ๏ พรั่งพร้อมพลพหลจัตุรงค์ | แวดล้อมกันกง |
| ออกจากนิเวศเวียนมา | |
| ๏ เบียนบงนัยน์เนตรทัศนา | เมิลเมียงคฤหา |
| มหาปราสาทมณเฑียร | |
| ๏ ลวดลายเลขาอาเกียรณ์ | แกมแก้วกองเนียร |
| มิตทุกสิ่งสรรพการ | |
| ๏ ซุ้มทวารบานบังชัชวาล | นางจรัลแลลาน |
| อรินทรย่อแต่ไกล | |
| ๏ ป้อมค่ายเขื่อนคั่นชั้นใน | เรียงโรงคชไกร |
| อัศวรถเรียบรัน | |
| ๏ ถัดแถวทิมคลังโรงสรร | พายุทธถ้วนกัน |
| เจริญสง่าธานี | |
| ๏ เสร็จเลียบเล็งรอบนัครี | ท่านท้าวทศศีร์ |
| ให้กลับพยุหคืนวัง | |
| ๏ ขึ้นเถลิงสุรกานต์บัลลังก์ | มาตยาหน้าหลัง |
| สะพราดทุกหมู่บริพาร | |
| ๏ ตรัสสั่งพิโรธามาตย์มาร | ให้เลี้ยงทวยหาญ |
| แลหมู่พหลมนตรี | |
| ๏ จึงพิโรธามาตย์อสุรี | วิ่งเปนสิงคลี |
| มาสั่งให้หมายบอกไป ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ ทั่วหมู่วิเสทนอกใน | ขุนโภชาไช |
| ยบานมาตั้งเรียงกัน | |
| ๏ กับแกล้มปิ้งจี่มี่มัน | กระทิงถึกหัน |
| สุกรพะแนงแกงควาย | |
| ๏ ฝูงยักษ์โยธาทั้งหลาย | กินอยู่สบาย |
| สำเริงสำราญโอฬาร์ ฯ |
ฯ เสมอลา ฯ
| ๏ จอมราพณ์อสุเรศปรีดา | เสด็จสู่ไสยา |
| ยังห้องวิเชียรปรางค์ทอง ฯ |
ฯ กล่อม ฯ
| ๏ จนบูรพพระฮามระรอง | เซ็งเสียงฆ้องกลอง |
| ประโคมอุทัยไขแสง | |
| ๏ ทวยเทพสังหรณ์สำแดง | นิมิตร้ายแรง |
| ด้วยเหตุจักวอดวาย | |
| ๏ ขุนมารผวาตื่นฟื้นกาย | นิ่งนึกแหนงฉงาย |
| วิจลจิตอัศจรรย์ | |
| ๏ จึงอ่าองค์ออกโรงคัล | เถลิงบัลลังก์อัน |
| รจิตในใต้ฉัตรา ฯ |
ฯ เสมอ ฯ
| ๏ สั่งสุกรสารให้ไปหา | พิเภกเร่งมา |
| ยังท้องพระโรงอย่านาน | |
| ๏ สุกรสารรับราโชงการ | ด่วนดลลนลาน |
| ไปเชิญพิเภกเสด็จจร ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ พิเภกโสรจเสาวคนธ์ธร | สวมรัตนาภรณ์ |
| แล้วรีบมาเฝ้าอสุรา | |
| ๏ ทศเศียรเห็นองค์อนุชา | จึงแถลงกิจจา |
| บรรยายนิมิตอัศจรรย์ | |
| ๏ ว่าพี่หลับไหลใฝ่ฝัน | คิชฌราชเผือกผัน |
| ผยองมาโดยบูรพา | |
| ๏ ร่อนบินเล่นกลางเวหา | มีแร้งดำมา |
| แต่ทิศประจิมจวบกัน | |
| ๏ ต่างเข้าจิกตีบุกบัน | ก้องโกลาครร |
| ชิตอื้ออัมพล | |
| ๏ แร้งดำพ่ายแพ้บมิทน | ปีกหางใหญ่ถกล |
| ก็ตกลงยังดินพลัน | |
| ๏ ยังอันหนึ่งเล่าเราฝัน | ว่าตามน้ำมัน |
| ประทีปด้วยกะลา | |
| ๏ เอาชูไว้เหนือหัตถา | สอดดูลงกา |
| ก็เรืองวิโรจน์โชติชวาล | |
| ๏ สิ้นไส้ไฟลามเผาผลาญ | กะลาบมิทาน |
| ก็ไหม้ลงติดหัตถา | |
| ๏ พิเภกเร่งทักทายมา | อย่าได้มฤษา |
| จะร้ายจะดีฉันใด ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ พิเภกรอบรู้แว่นไว | ทูลทำนายใน |
| ยุติสุบินขุนมาร | |
| ๏ ว่าซึ่งแร้งดำตัวหาญ | ข้าสังเกตการณ์ |
| จะได้แก่องค์เชษฐา | |
| ๏ อันแร้งเผือกบินบูรพา | ได้แก่รามา |
| จะตามมาต่อรณรงค์ | |
| ๏ ด้วยศรสุรภาพยวดยง | สังหารพระองค์ |
| ให้เสียชีวิตยอบยัน | |
| ๏ ซึ่งฝันว่าตามน้ำมัน | กะลาเปรียบกัน |
| กับเมืองจะมีอันตราย | |
| ๏ สิ้นสุดสุริย์วงศ์วอดวาย | น้ำมันเหือดหาย |
| จะงวดเหมือนไพร่พลมาร | |
| ๏ สีดาคือเพลิงเผาผลาญ | อุบัติก่อการ |
| กระลีดังไส้ไฟลน | |
| ๏ ทศเศียรตอบอรรถอนุสนธิ์ | น้องรักจงยล |
| พระเคราะห์ในดวงชันษา | |
| ๏ ตามสารโสลกตำรา | ดีร้ายทายมา |
| แต่จริงอย่ากริ่งเกรงใจ | |
| ๏ พิเภกควณคูณทูลไข | พระเคราะห์นอกใน |
| ก็ขาดทั้งดวงชันษา | |
| ๏ อายุขาดเล็งลัคนา | แรงร้ายหนักหนา |
| จะสู่สวรรคาลัย | |
| ๏ ทศกรรฐ์กล่าวสารเฉลยไข | จะแก้ฉันใด |
| พี่จึงจะพ้นมรณา | |
| ๏ พิเภกทูลท้าวเชษฐา | แม้นส่งสีดา |
| ไปคืนแก่รามจักรี | |
| ๏ เห็นจะพ้นการกระลี | คงชนมานมี |
| ทีฆายุสุขเพรางาย | |
| ๏ ทศกัณฐ์โกรธเพียงเพลิงพราย | ว่ามึงแกล้งทาย |
| เอาใจไปเผื่อไพรี | |
| ๏ กูเลี้ยงมึงมาเสียที | ว่ากูไม่ดี |
| ก็มึงอย่าอยู่ลงกา | |
| ๏ อย่านับเปนวงศ์พงศา | เร่งเร็วเสนา |
| จงริบเอาทรัพย์ส่งคลัง | |
| ๏ ตัวมันขับไปลำพัง | จงสาใจหวัง |
| ที่เผื่อข้างพวกรามา | |
| ๏ เร่งจำอีตรีชาฎา | ส่งไปสวนขวา |
| ให้อยู่บำเรอดวงมาลย์ | |
| ๏ หมู่เสนามาตย์ลนลาน | มากุมนงคราญ |
| ไปจำไว้ในสวนศรี | |
| ๏ แล้วริบราชทรัพย์อันมี | จึงขับอสุรี |
| พิเภกให้ไปเสียไกล | |
| ๏ พิเภกอกสั่นหวั่นไหว | จะหนีแห่งใด |
| ก็น่าไม่พ้นทศกัณฐ์ | |
| ๏ เห็นแต่พระรามทรงธรรม์ | จะพึ่งพ้นอัน |
| ตรายด้วยมือหมู่มาร | |
| ๏ คิดแล้วจึงเหาะเหิรทะยาน | ข้ามสมุทรกันดาร |
| ไปเที่ยวหาทัพภูธร | |
| ๏ ฝ่ายหมู่โยธาพานร | ตระเวนดงดอน |
| มาพบก็กุมพาไป | |
| ๏ นิลราชซักถามทันใด | ตัวมาแต่ไหน |
| จงแจ้งแต่ตามสัจจา | |
| ๏ พิเภกแถลงโดยเดิมมา | ขุนพานรพา |
| ไปสู่ที่เฝ้าภูธร | |
| ๏ เข้าแทบทูลบาทมุลิกร | ว่าพลพานร |
| ตระเวนไปปะอสุรี | |
| ๏ ร่ำร้องไห้หาจักรี | แถลงว่าทศศีร์ |
| ผู้เชษฐเคียดเคืองระคาย | |
| ๏ เพื่อกิจสุบินท้วงทาย | ตัดญาติขาดหาย |
| สิเนหขับหนีคลา | |
| ๏ พิเภกซังสาดซอนมา | หวังพึ่งบาทา |
| ด้วยใจอันเพียบภักดี | |
| ๏ นารายณ์แย้มโอษฐ์วาที | กูยังสารี |
| ว่าเลศเพโทบาย | |
| ๏ พิเภกนบนิ้วอภิปราย | ขอเล่าความถวาย |
| แต่โดยยุบลสัจจา | |
| ๏ ข้านี้ไม่มีฤทธา | แจ้งแต่โหรา |
| กระบิลศาสตร์เชิงชาญ | |
| ๏ ด้วยเดิมทศเศียรขุนมาร | นิมิตพิสดาร |
| ประจักษ์จักมอดวอดวาย | |
| ๏ หาข้าไปให้ทำนาย | จึงข้าทูลทาย |
| พิบัติดาลชีพอสุรี | |
| ๏ ทศเศียรแจ้งอรรถอัปรีย์ | ให้กอปรวิธี |
| จะกันชีพิตกุมภัณฑ์ | |
| ๏ ข้าภักดีกล่าวโดยธรรม์ | ให้คืนองค์อรร |
| คเรศถวายภูธร | |
| ๏ ขุนมารกริ้วโกรธตัดรอน | ขับจากนคร |
| บคิดว่าเปนอนุชา | |
| ๏ ข้าไร้ที่พึ่งจึงมา | หวังอยู่อาสา |
| เช่นทาสช่วงเชิงการ | |
| ๏ เปนที่พำนักแก่นสาร | ตราบเท่าถึงปราณ |
| พินาศในใต้บาทา | |
| ๏ นารายณ์ยินคำยักษา | พิศดูอสุรา |
| ก็เห็นบเปนแง่งอน | |
| ๏ ธคิดเมตตาอาวรณ์ | จึ่งเยื้อนสุนทร |
| แก่หมู่กระบิลมนตรี | |
| ๏ ว่าอันพิเภกภักดี | แสนสุรเสนี |
| ทั้งปวงจะเห็นฉันใด | |
| ๏ อัษฎาทัศมงกุฎไกร | พร้อมกันทูลไท |
| ธเรศจอมจักรพาฬ | |
| ๏ ว่าใคร่ครวญคำขุนมาร | ทูลกับดูการ |
| ที่โศกเห็นแม่นเหมาะกัน | |
| ๏ แต่จะเชื่อซื่อใช่ฉัน | เพราะเหตุกุมภัณฑ์ |
| เปนพงศ์อรินทรไพรี | |
| ๏ เห็นเราเบาไปไม่ดี | ครั้นจะขับหนี |
| ก็ดูดั่งกลัวทศกัณฐ์ | |
| ๏ สามภพจะล่วงยิ้มหยัน | ขอให้กุมกัณฑ์ |
| ดำรงพระพัทธ์สัจจา | |
| ๏ เลี้ยงไว้ในที่เสนา | เพื่อกิจลงกา |
| สิแจ้งประจักษ์เต็มใน | |
| ๏ ผิวยาตรพยุหเข้าชิงชัย | ขัดสนการใด |
| ก็ควรจะถามอสุรี | |
| ๏ จึงพระกฤษณุราชบดี | เฉลยวัจนวาที |
| แก่ลูกพระสุริโยทัย | |
| ๏ ให้เชิญศรพรหมาสตร์ไป | สรงคงคาลัย |
| ดำรงพระพัทธ์ขุนมาร | |
| ๏ สุครีพรับราชโองการ | จึงน้อมนำพาน |
| สุวรรณไปเชิญศรไชย | |
| ๏ แล้วพาพิเภกออกไป | จึงยังธาไร |
| ชำระพระแสงสุรกานต์ | |
| ๏ ยักษ์คำรพแล้วสาบาน | เทพอันทิพญาณ |
| แลทิพโสตศักดา | |
| ๏ จงเห็นข้าซื่อสัตยา | บได้มฤษา |
| มาล่อมาลวงจักรี | |
| ๏ ผิบหวังพึ่งโดยภักดี | รู้กับทศศีร์ |
| มาอยู่เปนไส้ศึกมาร | |
| ๏ จงเทพสิงศรมหิบาล | ผลาญข้าโดยกาล |
| พิบัติพินาศวอดวาย | |
| ๏ โดยอกาลมรณให้แพร่งพราย | ประจักษ์วันตาย |
| ในสัตวารตรีวาร | |
| ๏ เสร็จแล้วก้มเกล้ากราบกราน | ดื่มชลสาบาน |
| แล้วใส่ศีรษะอสุรี | |
| ๏ จึงกล่าวขอพรศรศรี | ขอข้าจงมี |
| สวัสดิทุกวันวาร | |
| ๏ จักอยู่สนองคุณนฤบาล | ใต้บาทบทมาลย์ |
| อย่าอันตรายราคี | |
| ๏ แล้วว่าแก่น้องพาลี | เราน้องทศศีร์ |
| กฤษฎาธิการปานกัน | |
| ๏ สุครีพเห็นโดยกุมภัณฑ์ | ต่างอวยสัจสัน |
| ถวะไว้ต่อศรไชย | |
| ๏ เสร็จแล้วพิเภกว่าไป | พระตรีภูวไนย |
| จะเสด็จไปปราบอาธรรม์ | |
| ๏ อันวงศ์ราพณ์ร้ายโมหันธ์ | ล้วนทรงเดชอัน |
| อากูลด้วยฤทธิ์วิทยา | |
| ๏ เคยปราบสุรเทพเทวา | ทั่วสามโลกา |
| ก็เกรงอำนาจอสุรี | |
| ๏ อันหมู่พานรเสนี | ไม่รู้ฤทธี |
| กระบิลนั้นปานใด | |
| ๏ แต่ศรีหนุมานชาญไชย | ได้เห็นฤทธิไกร |
| เมื่อเผานิเวศเวียงมาร | |
| ๏ สุครีพว่าชมพูพาน | บรเมศบันดาล |
| ด้วยไคลนทีเปนตน | |
| ๏ อันวายุบุตรฤทธิรณ | ได้พรได้มนตร์ |
| อิศวรอวยเดชา | |
| ๏ กระบิลสองเมืองซึ่งมา | โดยเสด็จนรา |
| ธิราชในทัพไชย | |
| ๏ เสร็จด้วยพระเจ้าภพไตร | ถึงชีพประลัย |
| ก็วายุพัดเปนมา | |
| ๏ ว่าแล้วชวนกันลีลา | มาถึงพลับพลา |
| ก็เข้าไปเฝ้าภูธร | |
| ๏ จึงพระจักรีสี่กร | เยื้อนวัจนสุนทร |
| ประกาศแก่น้องทศกัณฐ์ | |
| ๏ ว่านัคเรศแห่งกุมภัณฑ์ | ผู้ใดสร้างสรรค์ |
| พิภพตั้งครั้งใด | |
| ๏ สถิตกลางสาครซึ้งไหล | บริเวณวงไป |
| กี่โยชน์แว่นแคว้นปราการ | |
| ๏ อันสุริย์วงศ์ในเมืองมาร | ผู้ใดชำนาญ |
| ในรณเรืองเดชา | |
| ๏ มากน้อยปานใดโยธา | กับเรายกมา |
| ภิเภกจะเห็นฉันใด | |
| ๏ ท่านจงใคร่ดูฤทธิไกร | พานรเวียงไชย |
| ทั้งสองประมาณเดชมาร | |
| ๏ พิเภกก้มเกล้าทูลสาร | แถลงโดยทราบการ |
| อดีตดึกดำบรรพ์ | |
| ๏ ว่าองค์พระพายุเทวัญ | วิวาทวุ่นกัน |
| กับขุนวิรุณนาคา | |
| ๏ หักเอายอดเมรุซัดมา | ตกกลางมหา |
| สมุทรอ่าววังวน | |
| ๏ โลกสมมุตินามดำกล | สืบมาตราบดล |
| บัดนี้ว่านิลกาฬา | |
| ๏ ฟูมคลื่นระลอกลั่นเลื่อนผกา | กระทบซัดทรายมา |
| ก็ดอนขึ้นกลางชลธี | |
| ๏ พฤกษ์รุ่นเรียงร่มเรือนขจี | กากายสิทธิ์มี |
| มหิทธิอยู่อาศัย | |
| ๏ จึงเรียกเกาะรังกาไกร | ร้อยโยชน์ยาวใน |
| จังหวัดพิภพมณฑล | |
| ๏ จึงสหมลิวันฤทธิรณ | กำเริบใจดล |
| คะนองดำเกิงเดชา | |
| ๏ ฝ่ายข้างองค์อรรคอิศรา | เคียดขับพรหมา |
| ประเวศจากดุษฎี | |
| ๏ พาเอาบุษบกมณี | มาสู่ปัฐพี |
| สำนักในเกาะลงกา | |
| ๏ แล้วหนีพระนารายณ์ลีลา | ไปสร้างมหา |
| นิเวศเวียงบาดาล | |
| ๏ จึงสหบดีพรหมไชยชาญ | มาสร้างราชฐาน |
| ที่เกาะพิไชยรังกา | |
| ๏ ให้มาลีวราชพรหมา | อยู่ผ่านพารา |
| ด้วยเทพพรหมบริพาร | |
| ๏ ในนิเวศลงกามานาน | พรหมเพศบันดาล |
| วิบัติเปนอสุรี | |
| ๏ สืบสายหลายชั่วธรณี | จนถึงทศศีร์ |
| ได้ผ่านพิไชยลงกา | |
| ๏ พร้อมเหล่าอสูรโยธา | ม้ารถคชา |
| อเนกเชี่ยวชำนาญ | |
| ๏ กุมภกรรณอินทรชิตเหี้ยมหาญ | ไตรภพบทาน |
| กำลังมหิทธิฤทธี | |
| ๏ ย่อมชาญในรณราวี | กอปรเวทวิธี |
| ชำนาญชำนิถ้วนกัน | |
| ๏ ฝ่ายข้างพานรพลขันธ์ | ไม่เห็นฤทธิ์อัน |
| จะเปรียบกับมารจนใจ | |
| ๏ ธให้เนืองเดชเสนาใน | ต่างต่างตามใคร |
| สมรรถมหิทธิ์ให้แสดง | |
| ๏ สุครีพนำบัณฑูรแถลง | ประกาศให้แผลง |
| ฤทธานุภาพพร้อมกัน | |
| ๏ จึงสิบแปดมงกุฎตัวขยัน | ต่างต้อนพลขันธ์ |
| มาสู่ที่ชุมโยธี | |
| ๏ บ้างสำแดงฤทธิราวี | นิรมิตอินทรีย์ |
| บันดาลเท่าท้าวพรหมาน | |
| ๏ บ้างเหาะหาวกลางคัคนานต์ | หลั่งบันดาลภาณ |
| ณุมาศแลดวงดารา | |
| ๏ บ้างบันดาลเปลวหุดา | พลุ่งโพลงลามมา |
| คะคึกในพื้นธรณิน | |
| ๏ ดาลพยุหเมฆมืดมัวดิน | เปล่งวิชุดาริน |
| แลยังพรุณบันดาล | |
| ๏ บ้างลงวักวิดชลธาร | สายสมุทรบนาน |
| ก็แห้งตระล่งปัฐพี | |
| ๏ บ้างน้าวเหนี่ยวสิมพลี | พลิกพื้นธรณี |
| แลดูดังเบาง่ายดาย | |
| ๏ บ้างแบกภูผาเผ่นผาย | ทิ้งกันกระจาย |
| สนั่นสำเนียงโกลา | |
| ๏ บ้างดำน้ำด้นประดา | ถอนเอาเมรุมา |
| ด้วยฤทธิแห่งพานร | |
| ๏ ขุนเขาสัตภัณฑ์สิงขร | โยธาถีบถอน |
| ขึ้นหยอกกับเพื่อนโยนกัน | |
| ๏ ธุมามืดหมอกมัวควัน | วาลุกาอัน |
| ธการตรลบโลกา | |
| ๏ พิเภกกลอกกลัวฤทธา | ว่าอันรามา |
| นุภาพปราบดินแดน | |
| ๏ แต่ตนพานรเดียวแคลน | ควรเดชมารแสน |
| ก็สุดจะคู่เคียงกัน | |
| ๏ เรามาเปนข้าทรงธรรม์ | เห็นฤทธิ์พลขันธ์ |
| ประภาพพ้นภพไตร | |
| ๏ จักเทียบอสุรเดชไป | ปานหิ่งห้อยไกล |
| กับแสงสุรีย์เทิงทงัน | |
| ๏ ฝ่ายกองคอยเหตุกุมภัณฑ์ | เห็นศิลาอัน |
| บันดาลกระเด็นเกลื่อนมา | |
| ๏ ตกถึงแดนเมืองลงกา | แล้วดูคงคา |
| ก็ขุ่นไปทั้งสมุทรไท | |
| ๏ ต่างขึ้นม้าควบแข่งไป | ถึงราชเวียงไชย |
| ก็ทูลแก่เจ้าลงกา | |
| ๏ ราพณาสูรแจ้งกิจจา | ตระลึงจินดา |
| ก็ดาลหฤทัยอัศจรรย์ | |
| ๏ ตริตรึกตรองในเหตุพลัน | พอศิลาอัน |
| กระเด็นมาตกทันที | |
| ๏ จึงใช้สุกรสารเสนี | ว่าเหตุใดมี |
| จงรีบไปดูโดยไว | |
| ๏ สุกรสารรับสั่งบัดใจ | รีบเร็วออกไป |
| ก็แปลงเปนเหยี่ยวบินทะยาน | |
| ๏ มาโดยเบื้องบูรพทิศานต์ | จึงเห็นบริพาร |
| กระบิลอันลองฤทธี | |
| ๏ โยนศิลาเต็มเมฆี | กลาดกลุ้มธุลี |
| ตรลบตรเลิดบดบน | |
| ๏ คีรีแตกพังเพียงฝน | ต้องทั่วสกนธ์ |
| อสูรตกธรณี | |
| ๏ ปีกหางโปร่งไปฤๅดี | จึงแปลงอินทรีย์ |
| เปนลิงเข้าปลอมโยธา | |
| ๏ พิเภกล่วงรู้มายา | น้อมนำกิจจา |
| เข้าทูลยุคลจักรี | |
| ๏ พระสั่งโอรสพาลี | ให้ไปหาศรี |
| หนุมานมาสู่พลับพลา | |
| ๏ แล้วสั่งน้องเจ้าลงกา | ให้บอกกิจจา |
| ทั้งปวงแก่ศรีหนุมาน | |
| ๏ ลูกลมได้เลศบนาน | มาดลบริพาร |
| ตระบัดก็แผลงฤทธิรอน | |
| ๏ เอามือครอบพลนิกร | ระบายพานร |
| ละตนละตนออกไป | |
| ๏ วานรมุ่งมองผูกใจ | แลดูพลไกร |
| เห็นสิ้นก็เปรมปรีดี | |
| ๏ ยังแต่มายาอสุรี | เงากายไม่มี |
| แล้วดูบพริบนัยนา | |
| ๏ กระบิลเพ่งพิศกิริยา | เห็นเปนอสุรา |
| อุบายมาปลอมมั่นคง | |
| ๏ เกรียงโกรธโลดไล่เวียนวง | อ้าเขี้ยวทรนง |
| เข้ารวบเอาตัวบมินาน | |
| ๏ อสูรคืนเพศเปนมาร | ลูกลมบันดาล |
| หางมัดอสูรพามา | |
| ๏ พระสั่งสุครีพเสนา | ให้ถามยักษา |
| จงแจ้งยุบลบัดใจ | |
| ๏ ว่าใครใช้มาแต่ไหน | ตัวเอ็งชื่อไร |
| เร่งบอกรหัสสัตยา | |
| ๏ อสุรีกราบไหว้เสนา | แล้วแจ้งกิจจา |
| ว่าเปนทหารทศกัณฐ์ | |
| ๏ นามกรสุกรสารกุมภัณฑ์ | มาดูเหตุอัน |
| บแจ้งที่เกิดโกลา | |
| ๏ ข้าบอบช้ำตกวสุธา | จึงแปลงเปนพา |
| นรินทร์เข้าปลอมโยธี | |
| ๏ หวังรอดชีวิตอสุรี | ขอท่านเสนี |
| จงยังสติเมตตา | |
| ๏ สุครีพนำเอากิจจา | กราบบาทนรา |
| ธิราชเทียบทูลแถลง | |
| ๏ นารายณ์แจ้งกลอันแสดง | ตรัสแก่คำแหง |
| สิบแปดมงกุฎขุนพล | |
| ๏ ใครรู้อัยการกิจกล | อสูรปลอมพล |
| กระบิลโทษฉันใด | |
| ๏ ศรีชามพูวเทียบทูลไท | โดยบทแห่งอัย |
| ยการผู้ปลอมโยธา | |
| ๏ แม้นว่าสองคนมันมา | ควรผลาญชีวา |
| ผู้หนึ่งผู้หนึ่งปล่อยไป | |
| ๏ นี่สุกรสารแต่เดียวใด | ควรเฆี่ยนสาใจ |
| สักหน้าทะเวนวางมัน | |
| ๏ พระสั่งบุตรทินกรพลัน | ให้กุมลงทัณฑ์ |
| อสูรแล้วปล่อยไป | |
| ๏ ฝ่ายสุกรสารเสนาใน | มาดลเวียงไชย |
| ก็ตรงขึ้นเฝ้าทศกัณฐ์ | |
| ๏ ท่ามกลางเสนานองนันต์ | สะอื้นรำพัน |
| ยุบลทูลกรุงมาร | |
| ๏ ยักษ์ฟังตระหนกดกดาล | ตริตรองปองผลาญ |
| พิเภกสุครีพเสนี | |
| ๏ แปลงเปนพฤฒาโยคี | มุ่นม้วนโมลี |
| เฉวียงธุรำอำไพ | |
| ๏ จุณเจิมเฉลิมพักตร์วิไล | เหิรเหาะตรงไป |
| ยังฝั่งสมุทรบมินาน | |
| ๏ จึงมนตร์ผูกจิตขุนมาร | พิเภกพิการ |
| พิกลบรู้พาที | |
| ๏ เสร็จแล้วองค์อสุรโยคี | สำรวมอินทรีย์ |
| ดำเนินมาสู่พลับพลา | |
| ๏ ยืนอยู่ตรงพักตร์จักรา | ชำเลืองนัยนา |
| ในหมู่นิกรแน่นนันต์ | |
| ๏ แสร้งทำร้องอวยไชยพลัน | แล้วถามทรงธรรม์ |
| ว่าท้าวจะไปแห่งใด | |
| ๏ นรนาถตรัสตอบคำไป | ข้ายอพลไกร |
| มาหวังจะผลาญทศกัณฐ์ | |
| ๏ จนสิ้นสุริย์วงศ์พงศ์พันธุ์ | เพราะมันลักอรร |
| คเรศไปลงกา | |
| ๏ แล้วมันเบียดเบียนเทวา | นักสิทธ์วิทยา |
| บสุขทั้งสามโลกี | |
| ๏ อันพระดาบสจรลี | มานี้เพื่อมี |
| จำนงประสงค์สิ่งใด | |
| ๏ โดยศาสตร์สมญาชื่อไร | ค่อยผาสุกใจ |
| แลฤๅด้วยพรตพิธี | |
| ๏ ยักษ์ว่าชื่อกาลมุนี | เรืองศาสตร์วิธี |
| บรรลุอภิญญาญาณ | |
| ๏ เที่ยวเทวจาริกถ้วนกาล | กำหนดสัตวาร |
| จึงลงมาสู่ภูวดล | |
| ๏ รู้เหตุพระจะยาตราพล | ไปรบราญผจญ |
| กับองค์อสูรปิ่นมาร | |
| ๏ ข้าคิดปรานีนฤบาล | เพื่อเห็นป่วยการ |
| จะแจ้งให้คืนพลจร | |
| ๏ อันวงศ์อสุเรศฤทธิรอน | ไตรภพยอบหยอน |
| บหาญไปราญราวี | |
| ๏ พระจะอาลัยองค์มหิษี | นางเดียวฤๅดี |
| ไปคงอยู่เงื้อมมือมาร | |
| ๏ เฉกรัตนชาติพะพาน | คิรีคือกาล |
| จะรอดพิบัติกลใด | |
| ๏ นารายณ์เฉลยตอบบัดใจ | นักสิทธ์กล่าวไย |
| ที่การจะแคลงบมิควร | |
| ๏ อันพระลักษมีโฉมสงวน | ห่อนรู้แปรปรวน |
| เช่นเลศหญิงสามัญ | |
| ๏ ถึงมาตรตกในไฟกัลป์ | ก็อย่าสำคัญ |
| จะบุบวิบัติราคี | |
| ๏ ไปนับถึงองค์มหิษี | เฉกต่ำมามี |
| คือทาสช่วงเชิงการ | |
| ๏ ก็จะยอพยุห์ไปรอนราญ | ห่อนให้อัประมาณ |
| ด้วยชาติบุรุษอาชา | |
| ๏ ดาบสทศกัณฐ์ตอบมา | ข้าคิดเมตตา |
| จึงแจ้งยุบลทุกอัน | |
| ๏ หวังว่าให้ดีโดยธรรม์ | ไม่ฟังคำกัน |
| ก็คงจะเห็นเดชมาร | |
| ๏ แต่พานรินทร์เหี้ยมหาญ | ยักษ์นั้นวงศ์วาน |
| ประยูรด้าวแดนใด | |
| ๏ พระกฤษณุตอบคำไป | สุครีพนี้ใน |
| ทิวากรวงศ์กษัตรีย์ | |
| ๏ พี่นั้นข้าผลาญชีวี | แต่น้องภักดี |
| ดำเนินนิกายตามมา | |
| ๏ ยักษ์นั้นก็ในอนุชา | แห่งเจ้าลงกา |
| อันอยู่พำนักบทมาลย์ | |
| ๏ มายาดาบสไขขาน | ว่าข้าเห็นการ |
| จะเสียที่คบสองนาย | |
| ๏ เพื่อพงศ์ศัตรูเคืองคาย | หวังปองร้ายหมาย |
| บซื่อสนิทเหมือนใจ | |
| ๏ กิจใดนรวางหฤทัย | ควรขับเสียไกล |
| จะชอบด้วยการบุรพา | |
| ๏ นารายณ์เยื้อนวัจนวาจา | ไฉนพระสิทธา |
| ดำเนินยุบลผิดธรรม์ | |
| ๏ สุครีพพิเภกดุจกัน | รักษาสัตย์อัน |
| อดุลด้วยภักดี | |
| ๏ ใช่เบาต่อกลไพรี | ไม่ควรจะมี |
| มโนรังเกียจทั่วกล | |
| ๏ พิเภกเห็นการวิจล | จะแจ้งยุบล |
| ก็สุดอุบายสุดที | |
| ๏ แต่คุกคลานเคลื่อนเลื่อนหนี | ชิดบทธุลี |
| พระนุชนาถอนุชา | |
| ๏ ยักษ์หมายไม่สมจินดา | จึงยกฤทธา |
| อสุรอันเรืองไชย | |
| ๏ แบ่งเบาพานรนี้ไฉน | จึงโถมเข้าใน |
| มหาวิโรจน์เพลิงกัลป์ | |
| ๏ ภูวฟังยิ้มแล้วตอบพลัน | ว่าพลมหัน |
| ตเดชกระบิลกำจร | |
| ๏ ดุจเหล็กเพชรเจาะเศขร | ลงกาจะรอน |
| ก็เสร็จแต่กึ่งนาที | |
| ๏ บควรซึ่งพจน์ฤๅษี | ยกย่องอสุรี |
| ประมาทกระบิลเพื่อใด | |
| ๏ หมู่พานรต่างทูลไป | ขออาสาไท |
| ธิราชเจ้าจักรพาฬ | |
| ๏ ไปจับทศเศียรผู้หาญ | จะมัดประจาน |
| มาแทบถวายทรงธรรม์ | |
| ๏ บ้างจักพลิกภพกุมภัณฑ์ | เอาเมรุมาศทงัน |
| ไปทุ่มลงทับเมืองมาร | |
| ๏ ทูลพลางโกรธาทะยาน | สำแดงอาการ |
| พิกลพองโลมา | |
| ๏ ท้าวอ้างพลเคียงคชา | อันเกศกิริยา |
| กำเริบกำราบเหลือลาม | |
| ๏ ถ้าบข่มขอย้ำลำทาม | ละลำพังตาม |
| จะล่มพิภพรบรอน | |
| ๏ ดาบสท้าวยี่สิบกร | ฟังเกียรติพานร |
| ก็ชายชำเลืองดูไป | |
| ๏ อสุรหวั่นหวั่นหฤทัย | รีบลาภูวไนย |
| ระเห็จมาโดยอัมพล | |
| ๏ พิเภกเสื่อมสิ้นแรงมนตร์ | จึงทูลยุบล |
| อภัยประทานชีวา | |
| ๏ ว่าสุกรสารแจ้งกิจจา | จึงเจ้าลงกา |
| บันดาลดังเพศโยคี | |
| ๏ ปลอมมาดูพลโยธี | ข้าทราบคดี |
| จะทูลก็ต้องวิทยา | |
| ๏ นารายณ์ครั้นฟังอสุรา | ตระลึงจินดา |
| ด้วยราพณอุกอาจใจ | |
| ๏ พลางสั่งสุครีพทันใด | ให้ตรวจตราใน |
| กระบวนระวังแปลกปน ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ ข้างทศเศียรถึงไพชยนต์ | รึงร้อนกระมล |
| ประหนึ่งดังต้องปืนไฟ | |
| ๏ จึงสั่งสุรเสนาใน | ให้รีบเร็วไป |
| อันเชิญประชุมวงศ์มาร | |
| ๏ หกยักษ์รับราโชงการ | แยกวิ่งลนลาน |
| ไปเชิญพระวงศ์ทุกภาย | |
| ๏ กุมภกรรณอินทรชิตเพริศพราย | มหากายอิทธิกาย |
| เรนทร์วิรุณฤทธิรอน | |
| ๏ ต่างสวมสิริราชาภรณ์ | รีบเร็วบทจร |
| มาดลพระโรงรูจี | |
| ๏ ขณะนั้นปิ่นภพอสุรี | บงเนตรทฤษฎี |
| พระญาติประชุมพร้อมกัน | |
| ๏ จึงเอื้อนโอษฐ์โองการพลัน | แถลงเล่าเหตุอัน |
| จะก่อณรงค์รอนราญ | |
| ๏ จะคิดแก้กันกรุงมาร | ส่ายศึกพวกพาล |
| ฉันใดจะสิ้นเสร็จไป | |
| ๏ ประยุรต่างทูลเฉลยไข | รณเริ่มแรงใน |
| ณรงคราญราวี | |
| ๏ จะละให้ชิดไม่ดี | หนักแรงโยธี |
| แล้วยากอุบายแก้กัน | |
| ๏ กลไข้รึงรุมโรคัน | ถึงเทวแพทย์อัน |
| จะยาก็ยากแรงยา | |
| ๏ จำแต่งทัพออกพาธา | บมิควรละมา |
| ถึงย่างเข้าเหยียบแดนมาร | |
| ๏ ทศเศียรเอื้อนโอษฐ์บรรหาร | ยังไม่ถึงกาล |
| จะแต่งให้ไปชิงชัย | |
| ๏ เราคิดเห็นเหตุพวกภัย | ต้นเดิมเนื่องใน |
| ณรงคเพราะสีดา | |
| ๏ ใคร่ให้เบญกายอาสา | แปลงเปนกัลยา |
| วินาศเลื่อนลอยไป | |
| ๏ น่าลักษณ์รามไม่แจ้งใจ | จะโศกาลัย |
| ถึงชีพล่วงลาญชนม์ | |
| ๏ ฝ่ายพระประยุรญาติฟังกล | กราบบาทยุคล |
| สรรเสริญพระคุณปรีชา | |
| ๏ ทศเศียรจึงสั่งให้หา | เบญกายนัดดา |
| จงเร็วมาดลโรงคัล | |
| ๏ ฝูงนางอสูรกำนัล | ก้มเกล้าอภิวันท์ |
| ไปแจ้งยุบลทันที | |
| ๏ จึงเบญกายอสุรี | ตกใจจรลี |
| มาเฝ้าสมเด็จบิตุลา | |
| ๏ ขณะนั้นจอมภพลงกา | เห็นราชนัดดา |
| ก็เปล่งสำเนียงโองการ | |
| ๏ ว่าเจ้าจงเร่งบันดาล | ดุจองค์นงพาล |
| สีดาผู้เฉิดโฉมผจง | |
| ๏ ทำเปนสิ้นชีพปลดปลง | ไปเกยหาดตรง |
| ฉนวนสนานธารา | |
| ๏ หวังลวงรามอันลงมา | ให้มันสัญญา |
| วิโยคสุดเสียปราณ | |
| ๏ เบญกายน้อมเศียรทูลสาร | สนองพระผู้ผ่าน |
| พิภพองค์บิตุลา | |
| ๏ ว่าหญิงฤๅจักอาสา | สงครามลงกา |
| ดั่งไร้บุรุษราวี | |
| ๏ ทั่วเทพห่อนได้เห็นดี | จักฦๅกาลี |
| ว่าชาติหญิงพาลา | |
| ๏ ราพณาสูรจอมลงกา | ฟังคำนัดดา |
| ก็กล่าวประโลมเอาใจ | |
| ๏ ว่าเจ้าตริการเกินไป | มนุษย์ลิงไพร |
| ห่อนเห็นจะล่วงรู้การ | |
| ๏ ผิวเสร็จกษัยศึกพวกพาล | เกียรติยศแห่งหลาน |
| จะแหลมอยู่ชั่วกัลปา | |
| ๏ อันองค์พิเภกอนุชา | ลุงจะรับมา |
| ผดุงดั่งเดิมโดยธรรม์ | |
| ๏ นางยักษ์ใคร่การผ่อนผัน | หวังทูลแก้กัน |
| ก็เกรงอาณาจักรมาร | |
| ๏ จะจองโทษถึงวายปราณ | จึงจำทูลสาร |
| สนองวโรงการไป | |
| ๏ ว่าข้าขอลาครรไล | ไปดูทรามวัย |
| สีดาให้เต็มนัยนา | |
| ๏ เพื่อการจะไปอาสา | อันโฉมสีดา |
| ยังไม่ประจักษ์แจ้งทรง | |
| ๏ ยักษ์ให้เรียกรถทองผจง | พร้อมพลนำอนงค์ |
| ไปสู่ประเทศอุทยาน | |
| ๏ ถึงจึงหลานเจ้ากรุงมาร | บทจรจวบสถาน |
| อสูรผู้ชนนี | |
| ๏ แสนโศกคลั่งคลุ้มสมประดี | ทูลความนางตรี |
| ชฎาแต่ต้นจนปลาย | |
| ๏ ต่างร่ำรักกันบรรยาย | เพื่อกลัวความตาย |
| จะเด็ดธิดาอาลัย | |
| ๏ เบญกายคลายโศกลาไป | เฝ้าองค์อรไท |
| แล้วแสร้งกำสรดโศกา | |
| ๏ อรเยื้อนเสาวนีย์วัจนา | ว่าท่านสมญา |
| อันใดมาโศกแสนทวี | |
| ๏ นางมารครั้นยินเสาวนีย์ | นบนิ้วชุลี |
| สนองด้วยเพโทบาย | |
| ๏ ว่าข้าน้อยชื่อเบญกาย | ได้ความเคืองคาย |
| ด้วยท้าวผู้เปนบิตุลา | |
| ๏ ขับพระยาพิเภกบิดา | ซัดจากลงกา |
| พิภพพลัดพงศ์มาร | |
| ๏ พเนจรเดียวด้นดงดาน | พึ่งได้แจ้งการ |
| ว่าไปเปนข้าจักรี | |
| ๏ ข้าจึงหวังบาทมหิษี | ปกเกศชนนี |
| แลตัวไปคุ้งวันวาย | |
| ๏ ทูลพลางพิศทั่ววรกาย | สำคัญมั่นหมาย |
| แลจำประจักษ์แก่ใจ | |
| ๏ บังคมแล้วลาครรไล | ขึ้นสู่รถไชย |
| ก็ตรงมากรุงลงกา | |
| ๏ จึงแปลงเปนองค์สีดา | ขึ้นเฝ้าอสุรา |
| ยังท้องพระโรงไชยพลัน | |
| ๏ ทศเศียรผาดเห็นหฤหรรษ์ | คลุ้มเคลิ้มสำคัญ |
| สีดาด้วยจิตมัวมนท์ | |
| ๏ โจนจากอาสนอำพน | จูงกรจรดล |
| มากลางนิกรมาตยา | |
| ๏ พลางกล่าวสุนทรวาจา | เชิญเจ้าแก้วตา |
| มานั่งในอาสน์ทองพรรณ | |
| ๏ อรอย่าขึ้งเคียดเดียดฉันท์ | จะฝากชีวัน |
| ไว้คู่ภิรมย์เรียงสบาย | |
| ๏ นางมารนบแถลงภิปราย | ข้าคือเบญกาย |
| อันโปรดให้แปลงกายา | |
| ๏ อสูรครั้นยินวาจา | ยิ่งแสนเสนหา |
| กำเริบในรสฤๅดี | |
| ๏ อุ้มองค์ใส่ตักยักษี | แล้วมีวาที |
| เลียมโลมสมรอ่อนหวาน | |
| ๏ เชิญเจ้าครองแสนศฤงคาร | ในราชฐาน |
| เปนจอมมกุฎกัลยา | |
| ๏ นางยักษ์เห็นเจ้าลงกา | หลงใหลสัญญา |
| วิปลาสก็คืนเปนมาร | |
| ๏ ถอยลงจากตักบนาน | ก้มเกล้ากราบกราน |
| ยังบาทยุคลกุมภัณฑ์ | |
| ๏ ราพณ์อายใจแก้กล่าวพลัน | กลตัดศึกอัน |
| กูตริจะเสร็จจำนง | |
| ๏ เบญกายนบลาบาทบงสุ์ | บทย่างยรรยง |
| มาสู่ปราสาทอำไพ | |
| ๏ ครั้นปัจฉิมยามล่วงไป | รัศมีอุทัย |
| จะเรืองอรุณบุรพา | |
| ๏ จึงเหาะเหิรจากลงกา | แปลงเปนสีดา |
| พินาศเข้าเกยชานชล ฯ |
ฯ โล้ ฯ
ตอนพากย์นางลอย มีบทแก้ไขเพิ่มเติมเพี้ยนจากของเดิม ได้ทราบว่าแก้ในรัชกาลที่ ๔ แต่จะเปนพระราชนิพนธ์ทรงแก้ฤๅทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ผู้ใดแก้ หาได้ความชัดไม่ ได้นำมาลงพิมพ์ไว้ทั้งของเก่าของใหม่ แต่บทที่แก้ใหม่นั้นหาฉบับที่ถูกไม่ได้ เปนแต่จดลงจากที่จำกันไว้ได้ เพราะฉะนั้น คงจะมีที่ผิดเพี้ยนบ้าง
| เก่า | ใหม่ |
| ๑๖ | |
| ๏ เสร็จจากสุวรรณราชพลับพลา | |
| พอพระสุริยา | |
| อรุณแจ้งแสงพล | |
| ๑๑ | ๑๑ |
| ๏ ดาวเดือนจะเลื่อนลับ | ๏ ดาวเดือนก็เลื่อนลับ๑ |
| แสงทองพยับโพยมหน | แสงทองระยับโพยมหน |
| จวนแจ้งพระสุริยน | จวบจวนพระสุริยน |
| จะเยี่ยมยอดยุคุนธร | จะเยี่ยมยอดยุคันธร |
| ๏ สมเด็จพระหริวงศ์ | ๏ สมเด็จพระหริวงศ์ |
| ภุชพงศ์ทิพากร | ภุชพงศ์ทิพากร |
| เสด็จจากพลับพลาจร | เสด็จลงสรงสาคร |
| กับพระลักษณ์อนุชา | กับองค์พระลักษณ์อนุชา |
| ๏ เสนาพฤฒามาตย์ | ๏ เสนาพฤฒามาตย์ |
| โดยพระบาทเสด็จคลา | โดยพระบาทเสด็จคลา |
| ไปดลยังฝั่งสา | เกือบใกล้จะถึงสา |
| คเรศท้าวจะสรงชล | คเรศที่ท้าวเคยสรงชล |
| ๏ พระเหลือบเล็งในเนินทราย | ๏ พระเหลือบแลกระแสสินธุ์๒ |
| แทบซึ้งสายชลายล | ชลพินทุอำพน๓ |
| เยาวรูปอสุรกล | เห็นรูปอสุรกล๔ |
| อันกลายแกล้งเปนสีดา | ที่กลายแกล้งเปนสีดา๕ |
| ๏ ผวาวิ่งประหวั่นจิต | |
| ไม่ทันคิดก็โศกา | |
| กอดแก้วกนิษฐา | |
| ฤดีดิ้นอยู่แดยัน ฯ | |
| ฯ โอด ฯ | |
| ๏ พระช้อนเกศขึ้นใส่ตัก | ๏ พระช้อนเกศขึ้นวางตัก |
| ธพิศพักตร์แล้วโศกา | พิศพักตร์แล้วรับขวัญ |
| ท้าวแทบจะถึงอา | ยิ่งคิดยิ่งกระสัน |
| สัญแนบพระศพลง | ยิ่งโศกเศร้าในวิญญา |
| ๏ พิศพื้นศิโรโรตม์ | |
| พระองค์โอษฐ์แลนัยนา | |
| กรแก้มพระกัณฐา | |
| ก็แม้นเหมือนสีดาเดียว | |
| ๏ พิศทรวงแลดวงถัน | |
| ในเบื้องบั้นพระองค์เรียว | |
| ชะรอยรูปสีดาเจียว | |
| ประจักษ์แล้วนะอกอา | |
| ๏ พระเล็งลักษณะเกศี | |
| สินีน้องจนบาทา | |
| แทบท้าวจะมรณา | |
| พินาศแนบพระศพลง | |
| ๏ พระพิโรธพิไรรัก | ๏ พระพิโรธพิไรรัก |
| สลักลั่นพระทรวงทรง | สลักลั่นพระทรวงทรง |
| กันแสงสะอื้นองค์ | กันแสงสะอื้นองค์ |
| อรอ่อนแล้วถอนใจ | อรอ่อนทอดถอนใจ |
| ๏ จึงตรัสเรียกเจ้าร่วมรัก | |
| พ่อลักษณ์เอ่ยจะทำไฉน | |
| เจ้าสีดามาบรรลัย | |
| เสียจริงแล้วนะอกอา | |
| ๏ ใจจิตพี่เพียงขาด | |
| พระเยาวราชมามรณา | |
| โอ้โอ๋อนุชา | |
| อนาถนักประจักษ์ใจ | |
| ๏ เซาะเนตรลันลุงชล | ๏ พระลักษณ์เล็งลานเทวษ |
| ลนาเนืองทราลัย | พระชลเนตรเธอหลั่งไหล |
| โศกสองพระภูวไนย | โศกสองพระภูวไนย |
| พระหฤทัยก็ฟั่นเฟือน | พระหฤทัยเธอฟั่นเฟือน |
| ๏ พระน้องเอยเสียดายนัก | ๏ พระน้องเอยเสียดายนัก |
| วรพักตร์ดังดวงเดือน | พระวรพักตร์ดังดวงเดือน |
| หาไหนจะได้เหมือน | หาไหนจะได้เหมือน |
| ไม่มีแล้วในโลกี | ไม่มีแล้วในโลกี |
| ๏ มาตรแม้นจะหาดวง | ๏ มาตรแม้นจะหาดวง |
| วิเชียรช่วงเท่าคีรี | วิเชียรช่วงเท่าคีรี |
| จะหาดวงพระสุริย์ศรี | หาดวงพระสุริย์ศรี |
| ก็จะได้ดุจดังใจ | ก็จะได้ดุจดังใจ |
| ๏ ที่จะหาให้เหมือนนุช | ๏ จะหาโฉมให้เหมือนนุช |
| ถึงสุดฟ้าสุราลัย | จนสุดฟ้าสุราลัย |
| ตายแล้วแลเกิดใหม่ | ตายแล้วแลเกิดใหม่ |
| ก็ไม่ได้เหมือนนฤมล | ไม่ได้เหมือนเจ้านฤมล |
| ๏ เจ้าพี่เอยฤๅน้อยจิต | ๏ พระน้องเอยฤๅน้อยจิต |
| จึงหวนคิดด้วยจำจน | เจ้าหวนคิดกระหวัดวน |
| ผูกศอให้เสียชน | ผูกศอให้เสียชนม์ |
| มชีพแล้วก็ลอยมา | สิ้นชีพแล้วจึงลอยมา |
| ๏ ฤๅทศกัณฐ์มันกริ้วโกรธ | ๏ ฤๅทศกัณฐ์มันโกรธ |
| พิโรธเรากระมังหนา | พิโรธเรากระมังหนา |
| ว่าฆ่าโคตรวงศา | ว่าฆ่าโคตรวงศา |
| จึงฆ่าเจ้าให้ตายแทน | จึงฆ่าพระน้องให้ตายแทน |
| ๏ เถิดฤๅจะรื้อรบ | ๏ เถิดฤๅจะรื้อรบ |
| ตรลบวิ่งเข้าชิงแดน | ตรลบวิ่งเข้าชิงแดน |
| ฟันเสียจงนับแสน | ฟันเสียให้นับแสน |
| ให้เศียรขาดลงดาษดิน | ให้เศียรขาดลงดาษดิน |
| ๏ พระดาลเดือดแล้วดับไว้ | ๏ พระดาลเดือดแล้วดับได้ |
| สุราลัยจะติฉิน | กลัวเทพไทจะติฉิน |
| ไฉนหนอพระยุพิน | ไฉนหนอพระยุพิน |
| ยุพาพี่จะคืนเปน | ยุพาพี่จะคืนเปน |
| ๏ น้องเอยแต่จากเจ้า | ๏ พระน้องเอยแต่จากเจ้า |
| ทุกค่ำเช้าแลยามเย็น | ทุกค่ำเช้าแลยามเย็น |
| ยามค่ำพี่เคยเห็น | ยามเสวยพี่เคยเห็น |
| ไม่เห็นแก้วก็โศกา | ไม่เห็นเจ้าเราโศกา |
| ๏ จะประมวลเทวษไว้ | |
| พระชลนัยน์ที่โหยหา | |
| ดินฟ้าแลยมนา | |
| ไม่เท่าเทียมที่เรียมตรอม | |
| ๏ ทุกข์ทับบเหือดหาย | |
| พระวรกายก็ซูบผอม | |
| ทุกข์เท่าที่พี่ตรอม | |
| แต่ก่อนเก่าบเท่าทัน | |
| ๏ อันความทุกข์พี่ครั้งนี้ | |
| เปนสุดที่จะรำพัน | |
| พ่างเพียงจะอาสัญ | |
| พระชนมชีพชีวา | |
| ๏ สีดาเอยถึงจะตาย | |
| จะวอดวายพระชนมา | |
| จงเอื้อนโอษฐ์ออกเจรจา | |
| จะจากแล้วจงสั่งกัน | |
| | ๏ เจ้าชายเนตรดูพี่บ้าง |
| ให้พี่สร่างซึ่งโศกศัลย์ | |
| เราจะร่วมพระเพลิงกัน | |
| ในเขตขัณฑ์พระคงคา | |
| ๏ แต่แรกถ้ารู้เหตุ | ๏ ถ้าแต่แรกพี่รู้เหตุ |
| ว่าอัคเรศจะมรณา | ว่าเยาวเรศจะมรณา |
| แรกจากอยุทธยา | เมื่อจากศรีอยุทธยา |
| จะฝากไว้พระชนนี | จะฝากไว้กับชนนี |
| ๏ พี่กับพระอนุชา | ๏ พี่กับพระอนุชา |
| จะเดินป่าพนาศรี | จะมาอยู่พนาลี |
| ครั้นถ้วนสิบสี่ปี | ถ้วนครบสิบสี่ปี |
| ก็จะคืนเข้าเวียงไชย | จะคืนเข้าพระเวียงไชย |
| ๏ นี่เนื้อว่าแรงกรรม | ๏ สีดาเอยชะรอยกรรม |
| พระเคราะห์นำเข้าดลใจ | พระเคราะห์นำเข้าดลใจ |
| จึงดาลจำนงใน | ห้ามเจ้าสักเท่าใด |
| มฤครูปให้เรียมตาม | ไม่ฟังว่าอุส่าห์ตาม |
| ๏ ทั้งพระญาติวงศา | |
| พระมารดาก็ห้ามปราม | |
| ห้ามเจ้ามิฟังความ | |
| เจ้าวอนว่าอุส่าห์เดิน | |
| ๏ ด้วยพี่เปนเพื่อนยาก | |
| แสนลำบากระหกระเหิน | |
| ในป่าพนาเนิน | |
| คีรีห้วยแลเหวธาร | |
| | ๏ แค้นด้วยมฤคมาศ |
| ดังมัจจุราชมาตามผลาญ | |
| ล่อลวงเจ้าดวงมาลย์ | |
| สมรพี่จะให้พี่จร | |
| ๏ จนนิราศอุราเรียม | ๏ จึงทุกข์ทับอุระเรียม |
| ระกำเกรียมทุกคืนยาม | ยิ่งกรมเกรียมให้อาวรณ์ |
| เรียมจงจะสงคราม | สู้ยกพลากร |
| อสุรโคตรในลงกา | มาต่อยุทธด้วยอสุรา |
| ๏ ต่อหมดมารที่ผลาญสรรพ | ๏ หมดมารพี่ผลาญสรรพ |
| จึงจะรับกนิษฐา | จึงจะรับกนิษฐา |
| คืนเข้าอยุทธยา | คืนเข้าอยุทธยา |
| บุรีราชเมืองเรา | บุรีราชเมืองเรา |
| ๏ ยังมิทันจะผลาญโคตร | ๏ ยังมิทันจะผลาญโคตร |
| ให้รากโษสมันบางเบา | ให้รากโษสนั้นบางเบา |
| ควรฤๅพระนงเยาว์ | ควรฤๅพระนงเยาว์ |
| มาสิ้นชีพเสียกลางคัน | มาสิ้นชีพเสียกลางคัน |
| ๏ แม้นม้วยในเมืองเรา | ๏ แม้นเจ้าม้วยในเมืองเรา |
| พระศพเจ้าจะเฉิดฉัน | พระศพเจ้าจะเฉิดฉัน |
| จะโสรจสุคนธ์อัน | จะโสรจสรงสุคนธ์อัน |
| ตรลบด้วยกลิ่นมาลี | กรลบด้วยกลิ่นสุมาลี |
| ๏ โกศทองจะรองรับ | ๏ พระโกศทองจะรองรับ |
| สำหรับราชเทพี | สำหรับราชเทวี |
| จะเชิญศพขึ้นสู่สี | เชิญศพขึ้นสู่สี |
| วิกาแก้วอันเรืองรอง | วิกาแก้วอันเรืองรอง |
| ๏ มายังพระเมรุมาศ | ๏ เข้าสู่พระเมรุมาศ |
| อันโอภาสพรรณรายทอง | อันโอภาสด้วยเทียนทอง |
| นพรัตน์ตระกองตรอง | แสงเพลิงจะเริงรอง |
| กับแสงเพลิงเถกิงพราย | ไปต้องศรีวิสูตรพราย |
| ๏ อัจกลับจงกลกลีบ | ๏ อัจกลับจงกลกลีบ |
| ประทีปทองจะส่องฉาย | ประทีปทองจะส่องฉาย |
| พู่ห้อยเพดานราย | พู่ห้อยเพดานราย |
| ระรวยกลิ่นรำเพยลม | ระรวยรื่นรำเพยลม |
| ๏ วิสูตรทองจะวงวัง | ๏ พระวิสูตรจะวงวัง |
| บัลลังก์รัตนบรรทม | บัลลังก์ทิพยบรรทม |
| รูปภาพจะเรียงรมย์ | รูปภาพจะเคียมคม |
| กินนรฟ้อนชะอ้อนผัน | กินนรฟ้อนอยู่ผาดผัน |
| ๏ ทั้งพระญาติวงศา | ๏ อีกพระญาติวงศา |
| ก็จะมาประชุมกัน | ก็จะมาประชุมกัน |
| แสนสาวพระกำนัล | แสนสาวพระกำนัล |
| จะนบน้อมถวายกร | จะนอบน้อมประนมกร |
| ๏ ยามค่ำจะร่ำไห้ | ๏ ยามค่ำจะร่ำไห้ |
| วิเวกใจด้วยอาวรณ์ | วิเวกใจให้อาวรณ์ |
| เสียงสังข์แลแตรงอน | เสียงสังข์แลแตรงอน |
| มโหระทึกบรรเลงเพลง | จะประโคมอยู่ครืนเครง |
| ๏ อยุทธยาก็จะระย่อ | ๏ อยุทธยาจะเย็นระย่อ |
| จะทุกข์ท้อด้วยวังเวง | ระทดท้ออยู่วังเวง |
| ฝูงราษฎร์จะครื้นเครง | ฝูงราษฎร์จะบรรเลง |
| ทั้งสากลแว่นวง | เมื่อถวายพระเพลิงปลง |
| ๏ นิจจาเอ๋ยเมื่อยามไร้ | ๏ อนิจจาเจ้าเพื่อนไร้ |
| มาบรรลัยอยู่เอองค์ | มาบรรลัยอยู่เอองค์ |
| พี่จะได้สิ่งไรปลง | พี่จะได้สิ่งใดปลง |
| พระศพน้องในหิมวา | พระศพน้องในหิมวา |
| ๏ จะเชิญศพพระเยาวเรศ | ๏ จะเชิญศพพระเยาวเรศ |
| ไปนิเวศอยุทธยา | เข้ายังนิเวศอยุทธยา |
| เกรงแต่พระวงศา | ทั้งพระญาติวงศา |
| จะพิโรธพิไรเรียม | จะพิโรธพิไรเรียม |
| ๏ ว่าพามาให้เสียชนม์ | ๏ ว่าพี่พามาเสียชนม์ |
| ในกระมลพี่กรมเกรียม | ในกระมลให้กรมเกรียม |
| จะเกลี่ยทรายขึ้นทำเทียม | จะเกลี่ยทรายขึ้นทำเทียม |
| พระแท่นทิพย์ที่บรรทม | ต่างแท่นทิพยบรรทม |
| ๏ จะอุ้มองค์เข้าต่างโกศ | ๏ จะอุ้มองค์ขึ้นต่างโกศ |
| เอาแต่โอษฐ์อันร่ำระงม | เอาพระโอษฐ์มาระงม |
| แทนเสียงคณาสนม | ต่างเสียงพระสนม |
| อันร้องร่ำประจำเวร | อันร่ำร้องประจำเวร |
| ๏ สาครจะต่างเมือง | ๏ สาครจะต่างเมือง |
| สีขรเนื่องจะต่างเมรุ | สีขรเนื่องจะต่างเมรุ |
| มังกรแลกิเลน | มังกรโตกิเลน |
| จะต่างรูปพนานนต์ | จะต่างพาหนะยล |
| ๏ ดาวเดือนจะแทนเทียน | ๏ ดาวเดือนจะต่างเทียน |
| วิเชียรแก้วกลีบจงกล | วิเชียรแก้วกลีบจงกล |
| เมฆหมอกเวหาหน | เมฆหมอกในเวหน |
| จะต่างพู่แลเพดาน | จะต่างพู่แลเพดาน |
| ๏ พฤกษาจะต่างฉัตร | ๏ พฤกษาจะต่างฉัตร |
| สุวรรณรัตน์อันไพศาล | สุวรรณรัตน์อันไพศาล |
| ดอกไม้ในหิมพานต์ | ดอกไม้ในหิมพานต์ |
| จะต่างพุ่มระย้าราย | จะต่างพุ่มอยู่เรียงราย |
| ๏ ฟากฝั่งมหรรณพ | ๏ ฟากฝั่งมหรรณพ |
| จะวงศพเจ้าโฉมฉาย | จะวงศพเจ้าโฉมฉาย |
| แทนเทียมวิสูตรสาย | ต่างศรีวิสูตรสาย |
| สุวรรณรัตนามัย | สุวรรณรัตน์อันอำไพ |
| ๏ เสียงคลื่นจะต่างกลอง | ๏ เสียงคลื่นจะต่างกลอง |
| ทั้งพาทย์ฆ้องประโคมใน | พิณพาทย์ฆ้องประโคมใน |
| จักรจั่นแลเรไร | จักรจั่นแลเรไร |
| จะต่างสังข์แลแตรงอน | จะต่างสังข์แลเสภา |
| ๏ จะเก็บพรรณดอกไม้ | ๏ จะเก็บพรรณไม้หอม |
| มาเรียงไว้ยังเชิงตะกอน | มารวมล้อมขึ้นบูชา |
| จะเชิญศพเจ้าดวงสมร | เชิญศพเจ้าสีดา |
| ขึ้นวางไว้เหนือเพลิงรุม | ขึ้นวางไว้ในเพลิงรุม |
| ๏ จะอุ้มองค์เข้ากว่าจะม้วย | |
| จะตายด้วยเมื่อไฟชุม | |
| ร้อนเร่าหฤทัยจุม | |
| พลราชเธอรำพัน | |
| ๏ แค้นคิดบรู้หาย | |
| เสียดายทำสงครามขัน | |
| ขับเคี่ยวประจำกัน | |
| เจียนจะสิ้นลงหลายครา | |
| ๏ ไม่คิดกายจะสู้ม้วย | ๏ ไม่คิดกายเสียดายรัก |
| จะตายด้วยเมื่อเพลิงชุม | กับเจ้าลักษณ์อนุชา |
| เสียดายแต่ได้คุม | คุมพลโยธา |
| พยุหมาจะราวี | มาถมทางในวารี |
| ๏ เพราะจะเชิญพระนุชคืน | ๏ หวังจะรับพระนุชคืน |
| ไปชมชื่นยังกรุงศรี | ไปชมชื่นในกรุงศรี |
| ฤๅมาพบแต่ซากผี | พี่มาพบแต่ซากผี |
| สีดานี้พี่เจ็บใจ | สีดาพี่น่าน้อยใจ |
| ๏ เสียแรงรู้พระเวทมนตร์ | ๏ เสียแรงรู้พระเวทมนตร์ |
| ทั้งศรพลอันเกรียงไกร | ทั้งศรพลอันเกรียงไกร |
| เจ้าสีดามาบรรลัย | เจ้าสีดามาบรรลัย |
| จะทำศึกไปไยมี | จะทำศึกไปไยมี |
| ๏ คทาธรแลศรขรรค์ | ๏ คทาธรแลศรขรรค์ |
| จะห้ำหั่นให้ยับยี | จะหักสะบั้นให้ยับยี |
| โยนเข้าในอัคคี | โยนเข้าเผาอัคคี |
| ให้มอดหมดจะปลดปลง | ให้ม้วยไหม้จะตายตาม |
| ๏ เจ้าลักษณ์เอยถ้าพี่ม้วย | |
| เพราะตายด้วยเจ้าโฉมงาม | |
| อย่าคิดแค้นทำสงคราม | |
| จงคืนเข้าอยุทธยา | |
| ๏ พระชนนีเจ้าทั้งสาม๖ | |
| จะถามถึงพระพี่ยา | |
| | อีกทั้งเจ้าสีดา |
| อย่าทูลว่าพี่บรรลัย | |
| ๏ พระชนนีจะสร้อยเศร้า | |
| พระญาติเราจะร่ำไร | |
| ว่าพี่นี้อยู่ไพร๗ | |
| ประพฤติเพศเปนมุนี | |
| ๏ สั่งพลางพระทางร่ำ | |
| แต่แรกย่ำอรุณศรี | |
| จวบจวนพระรวี | |
| จะบ่ายเบี่ยงลงยอแสง | |
| ๏ พระกำลังสลดเลือด | |
| พระพักตร์เผือดลงโรยแรง | |
| พระวรกายก็เย็นแสยง | |
| สยองเส้นพระโลมา | |
| ๏ สิ้นเสียงก็สิ้นสั่ง | |
| แลสิ้นทั้งพระเขฬา | |
| เหือดแห้งพระกัณฐา | |
| พระนัยน์เนตรก็หลับลง | |
| ๏ คั่งคลองนาสาแสยง | ๏ พระเสโทธโซมชาบ |
| ธสุดแรงจะทานองค์ | ก็ไหลอาบพระทรวงทรง |
| โอนเอียงศิโรตม์ลง | เอนแอบพระองค์ลง |
| กันแสงซบกับเกศนาง ฯ | กับเกศแก้วกุณฑลนาง |
| ๏ สิ้นโสตพระนาสา | |
| พระวาตาก็สิ้นทาง๘ | |
| เหลือแต่หทยางค์ | |
| ระริกริกอยู่ริมทรวง | |
| ๏ ทึกทึกสะท้อนจิต | |
| นิ่งสนิทฤดีวง | |
| ดังหนึ่งจะสูญทรวง | |
| วิสัญญีนิคาลัย๙ ฯ |
๑๖
| ๏ เบญกายปริ่มใจฟังพลาง | เพื่อภูวจะวาง |
| ชีวาตมในอัคคี | |
| ๏ นึกสมใจหมายยักษี | อาสาอสุรี |
| จะเสร็จดังใจจินดา | |
| ๏ นรนาถฟื้นสมประดีมา | แผดสุรบัญชา |
| พิโรธแก่ศรีหนุมาน | |
| ๏ เพื่อฆ่าอสุรบุตรราพณ์ราญ | ยักษ์จึงจงผลาญ |
| ยุพินทให้วายชนม์ | |
| ๏ วานรนบสนองบัดดล | ข้าคิดเห็นกล |
| เปนเลศแห่งอสุรี | |
| ๏ ด้วยซากศพทวนนที | แล้วยังสดดี |
| ฉันใดจึงลอยฟุ้งฟอง | |
| ๏ จะขอชันสูตรเพลิงลอง | แม้นสมเหมือนปอง |
| จะหายไปกลางเพลิงพลัน | |
| ๏ ทูลแล้วลูกลมชาญฉกรรจ์ | ยกศพจรจรัล |
| มาดลที่ชุมพลไกร | |
| ๏ ขดหางเวียดเวียนวงไป | เขม้นหมายใจ |
| จะกุมอสุรมายา | |
| ๏ เร่งหมู่จังเกียงโยธา | นำเชื้อเพลิงมา |
| แล้วสั่งให้จุดอัคคี | |
| ๏ นางยักษ์ร้อนเร่าอินทรีย์ | เหิรหาสทันที |
| เข้าแอบในกลีบเมฆา | |
| ๏ ลูกลมเล็งเล่ห์อสุรา | กระทืบบาทา |
| พิโรธรุมรึงใจ | |
| ๏ เผ่นโผนโจนตามว่องไว | ขะยิกไล่ไป |
| ครั้นทันก็รวบตัวมาร | |
| ๏ มัดด้วยหางแล้วพาทะยาน | มาเฝ้านฤบาล |
| ในหว่างนิกรดาษดา | |
| ๏ นรซั้นสีหนาทโกรธา | ลูกพระสุริยา |
| จงเร่งไปถามอสุรี | |
| ๏ ราชมัลพานรเสนี | กุมตัวยักษี |
| มาผูกกับหลักโยนยัน | |
| ๏ สุครีพขู่ซักถามพลัน | ยักษ์กล่าวพาดพัน |
| จึงบอกยุบลสัจจา | |
| ๏ ว่าชื่อเบญกายอสุรา | คือเปนธิดา |
| พิเภกผู้น้องกรุงมาร | |
| ๏ ข้ายินข่าวพ่อวายปราณ | โดยทัณฑ์ประหาร |
| บแจ้งประจักษ์มาเยือน | |
| ๏ สุครีพเอาอรรถฟั่นเฟือน | คัดคำมั่นเหมือน |
| เข้าทูลยุบลบรรยาย | |
| ๏ ภูวนาถโกรธเพียงเพลิงพราย | สั่งลูกพระพาย |
| ให้รีบไปถามความมา | |
| ๏ ลูกลมเฆี่ยนถามอสุรา | ครั้นได้สัจจา |
| ก็นำยุบลทูลพลัน | |
| ๏ ภูวให้พิเภกกุมภัณฑ์ | ปรึกษาโทษอัน |
| จะควรดังฤๅโดยสถาน | |
| ๏ ยักษ์ยกโทษลวงนฤบาล | ขอทำประจาน |
| จงยิ่งด้วยราชาทัณฑ์ | |
| ๏ แหวะปากลากลิ้นลิดกรรณ | รอนเท้ามือมัน |
| ละน้อยละน้อยเหลื่อมไป | |
| ๏ แล้วจึงผลาญชีวาลัย | โดยอุกฤษฏ์อัย |
| การอันตั้งต่อมา | |
| ๏ นรยกอภัยชีวา | ตรัสให้ขุนพา |
| ยุบุตรไปส่งนางมาร | |
| ๏ ลูกลมรับราชโองการ | อุ้มองค์นงพาล |
| ตระบัดก็เหาะเหิรจร | |
| ๏ ลุสายสินธุสาคร | กำแหงพานร |
| ก็ลงยังฝั่งธารา | |
| ๏ ฤดีฟุ้งรสกรีฑา | ถนอมวัจนวาจา |
| ประโลมยุพินเลียบเลียม | |
| ๏ ว่าอันแสนสุดเสน่ห์เรียม | หวังนุชเท่าเทียม |
| ชีวาตม์วิตกเตือนใจ | |
| ๏ จะทูลขอโทษอรไท | พอพระภูวไนย |
| มหันตทัณฑ์แปลงปลง | |
| ๏ พี่เปรมปรีดาจำนง | ฝากไมตรีตรง |
| บหน่ายสนิทในนาง | |
| ๏ เบญกายคมค้อนคำพลาง | นี่ชีพบวาง |
| กระบิลจึงปองปรานี | |
| ๏ เดิมจำนองภัยมากมี | กล่าวร้ายกลับดี |
| บเชิงจะชิดเชื้อใจ | |
| ๏ ลูกลมสนองคำทรามวัย | ว่าโองการไท |
| ธใช้เฉพาะแต่เรียม | |
| ๏ บควรอรเคียดเคืองเกรียม | กรมโกรธแหนงเหนียม |
| สิเนหป่วยใจปอง | |
| ๏ กิจใดจำนงสมพอง | ถ้าสองต่อสอง |
| บมิจะพ้นมือชาย | |
| ๏ พลางโอนองค์อิงแอบกาย | เน้นแนบไม่คลาย |
| สโรชกองกรรพุม | |
| ๏ ภุมรินมั่วรสรึงรุม | เกสรโกสุม |
| ก็ไขสุคันธแบ่งบาน | |
| ๏ สองรู้รสรักร่วมปราณ | สองแรกรสกาล |
| กำเริบด้วยกองอาลัย | |
| ๏ เบญกายแสนโศกร่ำไร | ด้วยการจะไกล |
| กระบิลเอื้ออาทร | |
| ๏ จำใจจากจำลาจร | ระเห็จขึ้นอัมพร |
| มาลุพิภพอสุรา | |
| ๏ เข้าแทบทูลองค์บิตุลา | พลางทรงโศกา |
| สะอึกสะอื้นรำพัน | |
| ๏ ทศเศียรปลอบเอาใจพลัน | นิ่งเถิดหลานขวัญ |
| อย่าแสนกำสรดเสียใจ | |
| ๏ แม้ลุงส่ายรณเสร็จไป | จะปันราชัย |
| พิภพกึ่งปูนสนอง | |
| ๏ ตรัสแล้วลุกจากแท่นทอง | กระมลหม่นหมอง |
| มาสู่สิริไสยา | |
| ๏ พระกรเกยก่ายพักตรา | ตระลึงจินดา |
| ในการจะหักไพรี | |
| ๏ ฝ่ายนรนาถเรืองศรี | ปรึกษาเสนี |
| จะยกเข้าติดเมืองมาร | |
| ๏ จึงอัษฎาทัศเหี้ยมหาญ | ยินราชโองการ |
| ก็ซ้องศิโรตม์อาสา | |
| ๏ จะถอนเมรุทุ่มคงคา | ทอดเปนรัถยา |
| ไปดลจนเกาะกรุงมาร | |
| ๏ บ้างจักวักวิดชลธาร | นำทวยบริพาร |
| ไปหักพิภพอสุรี | |
| ๏ อึกอึงอาสาจักรี | โดยมีฤทธี |
| ประภาพเหี้ยมแห่งตน | |
| ๏ จึงชามพูวราชฤทธิรณ | ทูลว่าขุนพล |
| อันขันจะขอทำการ | |
| ๏ ก็จะเสร็จโดยฤทธิแรงราญ | แต่เกียรติปราบมาร |
| ไป่งามเจริญเรืองขจร | |
| ๏ เฉกใช่หริรักษ์สังหรณ์ | หากได้พานร |
| จึงง่ายณรงค์มารา | |
| ๏ ขอให้พหลโยธา | ไปขนศิลา |
| มาถมหนทางตรงไป | |
| ๏ ให้ถึงเกาะลงกาไกร | พระฤทธิ์กฤษณ์ไท |
| จะพ่านทั้งพื้นจักรวาฬ | |
| ๏ จึงพระหริรักษ์มหิบาล | ฟังชามพูวชาญ |
| ดำริจะไว้เดชา | |
| ๏ สั่งสุริยบุตรให้พา | จังเกียงโยธา |
| ไปจองถนนทันใด | |
| ๏ สุครีพให้สองเวียงไชย | ปันเที่ยวผ่อนไป |
| อยู่รับแลส่งเสลา | |
| ๏ ต่างรุ่งเรืองฤทธิ์วิทยา | เหาะเหิรเวหา |
| อากาศนั้นปั่นดิน | |
| ๏ เข้าง้างเงื้อมแง่ศีขริน | ทุ่มลงสายสินธุ์ |
| สมุทรจะทรุดโทรมทลาย | |
| ๏ นิลพัทฤทธิ์เพียงเพลิงพราย | แค้นลูกพระพาย |
| จะทดจะแทนฤทธา | |
| ๏ เหาะเหิรเข้ายกภูผา | แบกเขามหิมา |
| ก็เหาะมาดลชลธี | |
| ๏ ร้องเรียกหนุมานกระบี่ | จะโยนคีรี |
| อันชูไว้ทั้งสองมือ | |
| ๏ หนุมานขานตอบใดคือ | โยนพร้อมกันฤๅ |
| จะรับทั้งสองอันทัน | |
| ๏ นิลพัทร้องตอบคำพลัน | ทหารตัวขยัน |
| แลฤๅมากล่าวช้าการ | |
| ๏ ว่าแล้วโยนมาบมินาน | คำแหงหนุมาน |
| ก็รับเอาทุ่มธารา | |
| ๏ ครั้นเสร็จไปขนศิลา | พัวผูกโลมา |
| จนทั่วทั้งตัวพานร | |
| ๏ ร้องเรียกนิลพัทฤทธิรอน | ให้รับสิงขร |
| ดั่งเดิมที่ผลัดจัดแจง | |
| ๏ นิลพัทขานขุนคำแหง | ว่าข้าเหลือแรง |
| จะรับแต่มือฤๅทัน | |
| ๏ ลูกลมร้องลงมาพลัน | ที่ท่านทำกัน |
| ดั่งฤๅไปคิดเพื่อใด | |
| ๏ ว่าแล้วสลัดศิลาไป | เต็มคัคนาลัย |
| ดังห่าพิรุณโปรยปราย | |
| ๏ นิลพัทฤทธิ์เพียงเพลิงพราย | ระเห็จรับวุ่นวาย |
| ด้วยเท้าแลมือซ้ายขวา | |
| ๏ เข้าไล่ฉวยรวบศิลา | โยนลงคงคา |
| สะท้านสะเทือนเมรุไกร | |
| ๏ หนุมานกริ้วโกรธร้องไป | ว่าเอ็งกระไร |
| มาทำทะนงศักดา | |
| ๏ ทีมึงไปขนเอามา | กูรับภูผา |
| ด้วยสัจเคารพโดยดี | |
| ๏ ส่วนกูไปขนคีรี | ไฉนทำอัปรีย์ |
| เอาเท้าเข้ารับศิลา | |
| ๏ มึงดูหมิ่นกูหนักหนา | ว่าอวดอหังการ์ |
| บเกรงกำลังฤทธิรอน | |
| ๏ แต่ท้าวชมพูพานร | กูยังพาจร |
| ทั้งแท่นมาแทบทูลถวาย | |
| ๏ เปนหนึ่งนิลพัทชั่วชาย | ศักดิ์ศรีรอยหมาย |
| จะสู้ไม่สิ้นฝีมือ | |
| ๏ มึงใช่เชลยกูหรือ | เร่งคิดดูฤๅ |
| ว่าใช่ก็ให้ว่ามา | |
| ๏ นิลพัทตอบตามโกรธา | กูนี้เทวา |
| ก็นับว่าชายยิ่งชาย | |
| ๏ เปนหนึ่งแต่ลูกพระพาย | กูไม่กลัวกลาย |
| จะสู้ให้รู้ฤทธิไกร | |
| ๏ กูเปนเชลยไม่แจ้งใจ | ตัวเอ็งก็ไหน |
| เปนพวกเชลยเก่ามา | |
| ๏ ถ้อยทีถ้อยเชลยราชา | มึงอย่าอหังการ์ |
| ใช่กูจะกลัวหนุมาน | |
| ๏ ลูกลมโกรธเพียงเพลิงผลาญ | เผ่นโผนโจนทะยาน |
| เข้าจับขึ้นเหวี่ยงเวหน | |
| ๏ ฟัดกับขุนเขาใหญ่ถกล | ภูผาบมิทน |
| ก็แตกเปนจุณธุลี | |
| ๏ นิลพัทไม่ช้ำอินทรีย์ | ผาดแผลงฤทธี |
| สะเทือนทั้งพื้นแผ่นดิน | |
| ๏ โถมจับหนุมานกระบิล | ทุ่มลงสายสินธุ์ |
| ก็จมไปจนบาดาล | |
| ๏ อากาศเนียรนาททุกสถาน | สาครฟูมธาร |
| คะนองระลอกเลื่อนผกา | |
| ๏ นารายณ์จอมภพนาถา | ได้ยินโกลา |
| บันฦๅเลวงแดนไตร | |
| ๏ ข้าศึกศัตรูฤๅไฉน | ฉงนหฤทัย |
| ก็สั่งพระศรีอนุชา | |
| ๏ เจ้าลักษณ์ไปยังคงคา | นำเหตุผลมา |
| ให้รู้ยุบลร้ายดี | |
| ๏ พระอนุชประณตบทศรี | มาดลชลธี |
| ก็เห็นทั้งสองราญรอน | |
| ๏ จึงตรัสห้ามขุนพานร | แล้วมีสุนทร |
| แก่ศรีสุครีพนายการ | |
| ๏ เปนไฉนจึงเกิดรบราญ | ช่างนิ่งดูดาล |
| มิห้ามมิแหนกลใด | |
| ๏ สุครีพก้มเกล้าเฉลยไข | ข้าห้ามเท่าไร |
| ทั้งสองบฟังวาจา | |
| ๏ พระสั่งให้คุมสองวา | นรผู้บีฑา |
| แก่กันมาตามเสร็จพลัน | |
| ๏ ครั้นถึงพลับพลาทองพรรณ | พระอนุชเคียมคัล |
| พระเชษฐแทบทูลไท | |
| ๏ นารายณ์เอื้อนโองการไข | ทั้งสองชิงชัย |
| ทะนงทะนุกรุกราน | |
| ๏ แม้นข้ามไปเกาะกรุงมาร | สองหาญต่อหาญ |
| จะรบกันเองโกลา | |
| ๏ สุครีพจงเร่งปรึกษา | สองล่วงอาญา |
| เห็นไว้ไม่ได้สองคน | |
| ๏ สุครีพทูลเจ้าจุมพล | ชมพูภูวดล |
| บัดนี้ธครองสองเมือง | |
| ๏ แก่เฒ่าจะรำคาญเคือง | กิจการเมืองเนือง |
| เกลือกเห็นจะเปนภัยพาล | |
| ๏ จะขอให้ลูกพระกาฬ | ไปอยู่บริบาล |
| ขีดขินพิภพอำมร | |
| ๏ จึงพระหริรักษ์ฤทธิรอน | ฟังขุนพานร |
| ก็สบพระทัยภูบาล | |
| ๏ ธเปลื้องสร้อยสนสังวาล | ยกออกประทาน |
| แก่ศรีสุครีพเสนา | |
| ๏ สั่งให้นิลพัทฤทธา | ไปรั้งพารา |
| ขีดขินนครทันที | |
| ๏ นิลพัทประณตบทศรี | กันแสงโศกี |
| แล้วทูลแก่เจ้าจอมธรรม์ | |
| ๏ ขออยู่สงครามกุมภัณฑ์ | กลับไปเขตขัณฑ์ |
| จะถ่อมด้วยความอับอาย | |
| ๏ หนึ่งท้าวชมพูเพริศพราย | จะแค้นเคืองคาย |
| ว่าหลบณรงค์มารมา | |
| ๏ นารายณ์โองการวัจนา | อยู่รั้งพารา |
| ก็เหมือนดังอยู่ราญรอน | |
| ๏ ซึ่งท่านรักษาพระนคร | ปราบปรามดัสกร |
| ความชอบก็มีมากมาย | |
| ๏ จงสนผลพฤกษ์ทั้งหลาย | เกณฑ์พลไพร่นาย |
| มาส่งยังกองทัพไชย | |
| ๏ ข้อชมพูจะแค้นใจ | จงนำศรไป |
| ให้เห็นเปนสิ่งสำคัญ | |
| ๏ นิลพัททูลไททรงธรรม์ | ขอนิลนนท์อัน |
| เปนน้องผู้ร่วมเรียงวงศ์ | |
| ๏ คุมพานรอยู่รณรงค์ | ตามพวกพ้องพงศ์ |
| อย่าพลัดนิกรกุมกอง | |
| ๏ นรนาถก็ได้ดั่งปอง | แล้วอวยศรสนอง |
| ให้รีบไปรั้งธานี | |
| ๏ นิลพัทรับแสงศรศรี | ลาไทธรณี |
| มาดลที่ชุมโยธา | |
| ๏ กอดคอนิลนนท์อนุชา | เรียกนิลราชมา |
| แล้วเล่ายุบลรำพัน | |
| ๏ ทั้งนิลขันนิลปาสัน | โศกาสั่งกัน |
| ด้วยจำจะต้องจากจร | |
| ๏ เสร็จสั่งเสนาพานร | นิลพัทฤทธิรอน |
| ก็เหาะระเห็จเตร็ดทะยาน | |
| ๏ ถึงกรุงชมพูไพศาล | โอรสพระกาฬ |
| ก็มายังราชโรงคัล | |
| ๏ ฝ่ายท้าวชมพูใจฉกรรจ์ | เห็นนิลพัทอัน |
| อัญเชิญพระแสงศรมา | |
| ๏ รีบลงจากอาสน์อาภา | รับศรจักรา |
| มาวางในพานทองพราย | |
| ๏ แล้วถามนิลพัทหลานชาย | เหตุผลต้นปลาย |
| ดั่งฤๅจึงนำศรมา | |
| ๏ นิลพัทความกลัวอาญา | นบนิ้ววันทา |
| แล้วแจ้งคดีทุกอัน | |
| ๏ ชมพูขัดแค้นหุนหัน | ลุกขึ้นยืนยัน |
| ในหว่างนิกรเสนา | |
| ๏ ก้องกาจสำเนียงโกรธา | ใคร่ผลาญชีวา |
| ให้เปนธุลีแหลกลาญ | |
| ๏ หากูเกรงศรนฤบาล | หาไม่จะผลาญ |
| ชีวิตให้ม้วยบรรลัย | |
| ๏ อย่าอยู่ช้ามึงเร่งไป | ตามพระภูวไนย |
| ธิราชอันบัญชา | |
| ๏ นิลพัทก้มกราบอำลา | เชิญศรรีบมา |
| ขีดขินนครพาลี | |
| ๏ แจ้งความดารามารศรี | อีกแสนเสนี |
| แลหมู่นิกายพานร | |
| ๏ ข้างราพณ์รู้การดัสกร | จึงสั่งมโหทร |
| ให้รีบไปหามัจฉา | |
| ๏ มาถึงแล้วสั่งธิดา | ให้นำภูผา |
| ไปทอดยังห้วงอันไกล | |
| ๏ มัจฉานบอำลาไป | ป่าวบริวารใน |
| มหาสมุทรนับพัน | |
| ๏ คล่ำคาบขนผาพาผัน | สับสนปนกัน |
| ไปทิ้งยังอ่าวชลธี | |
| ๏ ลูกลมพิศดูวารี | แหนงน่าเหตุมี |
| ก็โถมลงท้องธาไร | |
| ๏ จึงเห็นมัจฉาเนืองใน | สายสินธุ์ซึ้งไหล |
| คะคล่ำมาขนคิรี | |
| ๏ วานรโกรธคืออัคคี | หัตถาแกว่งตรี |
| เข้าไล่ประหารฝูงปลา ฯ |
ฯ เชิด ฯ
| ๏ จับได้สุพรรณมัจฉา | คุกคามโกรธา |
| จะผลาญให้ม้วยบรรลัย ฯ |
ฯ เจรจา ฯ
| ๏ มัจฉาคิดพรั่นหวั่นไหว | ไหว้วอนอภัย |
| ชีพิตต่อวานร | |
| ๏ ข้าจะให้ฝูงมัศยากร | คืนขนสิงขร |
| มาส่งยังที่เดิมดล | |
| ๏ หนุมานแสร้งโกรธานนต์ | ใคร่ฆ่านฤมล |
| ให้ม้วยบทันพรับตา | |
| ๏ นี่หากคิดโฉมชายา | ในพื้นวสุธา |
| บมีที่เทียบถึงสอง | |
| ๏ สิริลักษณ์เลิศล้ำลำยอง | เพียงแท่งพิมพ์ทอง |
| ไม่ควรจะฆ่าราตี | |
| ๏ พี่ขอมอบมิตรไมตรี | ฝากชีพชีวี |
| ไว้คู่สนิทในสมร | |
| ๏ มัจฉาตอบขุนพานร | ข้าอยู่สาคร |
| เปนชาติเชื้อมัจฉา | |
| ๏ ไม่ควรคู่ผู้ศักดา | ใช่ชาติภาษา |
| จะร่วมสนิทชิดชม | |
| ๏ สรรเสริญเยินยอไม่สม | ประดิษฐ์คิดคม |
| จะลองจะล่อพอสบาย | |
| ๏ วางข้าจะลาผันผาย | มารัดรึงกาย |
| ให้ช้ำระกำน้ำใจ | |
| ๏ วานรลูบโลมอรไท | วรโฉมวิไล |
| วิลาสล้ำสาวสวรรค์ | |
| ๏ พี่ได้แนบสนิทติดพัน | ถึงต่างชาติกัน |
| ก็ควรจะครองใจชาย | |
| ๏ เรียมห่อนให้อรอับอาย | ปลอบพลางแนบกาย |
| บรรสานสนิทเนียนนอน | |
| ๏ โพยมพยับอับแสงทินกร | นิกรหมู่ภมร |
| ก็มั่วในกลีบกุสุมาลย์ | |
| ๏ กลั้วเกลือกรสกลิ่นมณฑาร | เสาวคนธ์แบ่งบาน |
| ก็ฟุ้งด้วยกลิ่นมาลา | |
| ๏ เสร็จสั่งสุพรรณมัจฉา | เจ้าป่าวฝูงปลา |
| ให้ขนคิรีคืนสถาน | |
| ๏ ขอลายุพยอดเยาวมาลย์ | ไปเฝ้าอวตาร |
| เพราะราชกิจติดพัน | |
| ๏ มัจฉาวิโยคโศกศัลย์ | ข้าว่าทุกอัน |
| มิฟังซึ่งข้าวาที | |
| ๏ บัดนี้จะคิดบิดหนี | โอ้อกสตรี |
| จะม้วยด้วยความอาวรณ์ | |
| ๏ จงเอาพระขรรค์ฟันฟอน | ให้ชีพเมียมร |
| ณาศแล้วจึงไป | |
| ๏ พานรปลอบโลมทรามวัย | เรียมหากจำใจ |
| นิราศก็เพราะกุมการ | |
| ๏ เจ้าค่อยอยู่ยังชลฉาน | เสร็จการนฤบาล |
| จะกลับมาชมสมสมร | |
| ๏ ว่าพลางชวนนางบทจร | ช่วยขนสิงขร |
| มาส่งถึงฝั่งธารา | |
| ๏ จึงนางสุพรรณมัจฉา | ประกาศฝูงปลา |
| ให้ขนคิรีคืนไป | |
| ๏ ฝูงปลาใหญ่น้อยคลาไคล | คืนคาบไศล |
| มาส่งยังฝั่งชลธี | |
| ๏ เสร็จฝูงปลาขนคีรี | โลมลาเทวี |
| ระเห็จขึ้นจากชลธาร | |
| ๏ ฝ่ายสุพรรณมัจฉานงคราญ | อยู่จำเนียรนาน |
| ก็แจ้งว่าทรงครรภา | |
| ๏ จึงรำพึงการไปมา | เกลือกท้าวบิดา |
| ธทราบจะแค้นเคืองคาย | |
| ๏ นางจึงมาดลหาดทราย | นบเทพนิกาย |
| อัญเชิญประชุมจงพลัน | |
| ๏ ช่วยสำรอกลูกจากครรภ์ | ดับสรรพไภยัน |
| ตรายนิราศราวี | |
| ๏ ให้รู้บุญญาบารมี | อันจักเปนดี |
| ในหมู่ทหารหริวงศ์ | |
| ๏ ร้อนอาสน์อัมรินทร์โดยจง | จึงนำอนงค์ |
| แลเทพไทไวมา | |
| ๏ เข้าช่วยแปรครรภ์กัลยา | แวดล้อมซ้ายขวา |
| สะพรั่งทั้งฝั่งสาคร | |
| ๏ ครั้นมหุรดิฤกษบวร | มัจฉาสายสมร |
| สำรอกซึ่งบุตรบัดใจ | |
| ๏ ผิวพรรณผุดผ่องประไพ | กลกายฤๅไกล |
| กับวายุบุตรบิดา | |
| ๏ แต่ท่อนหางเปนมัจฉา | องค์อัมรินทรา |
| ก็สรรเอานามพานร | |
| ๏ กับนามมัจฉามารดร | สฤษฎิ์สมญากร |
| มัจฉานุราชฤทธี | |
| ๏ แล้วเทพดลใจยักษี | ไมยราพให้มี |
| มโนวิจลแดดาล | |
| ๏ หวังเที่ยวโพนไพรพนสาณฑ์ | จักสบกุมาร |
| มัจฉานุราชพาไป | |
| ๏ เปนบุตรบุญธรรมพิสมัย | เสร็จแล้วเทพไท |
| ก็คืนพิมานรูจี | |
| ๏ อรอุ้มบุตรพลางโศกี | ร่ำสอนคดี |
| อันเปนสิริเรืองไชย | |
| ๏ ว่าท่านหนึ่งทรงมาลัย | กุณฑลแก้วไกว |
| แลหาวเปนดาวดวงจันทร์ | |
| ๏ เขี้ยวเพชรขนเพชรพรายพรรณ | ชื่อหนุมานอัน |
| ประภาพปราบสากล | |
| ๏ เปนยอดโยธาสามนต์ | นารายณ์ฤทธิพล |
| อันแผ้วประยุรมารพาล | |
| ๏ ผิวพบเจ้าอย่าอหังการ | เร่งยำกราบกราน |
| ผู้นั้นคือท้าวบิดา | |
| ๏ ขุนพานรเศร้าโศกา | เกาะกอดกัณฐา |
| พิลาปลาญอาลัย | |
| ๏ มัจฉาปลอบโลมเอาใจ | แล้วฝากเทพไท |
| สุเรนทรท้าวบริบาล | |
| ๏ บำบัดสรรพโรคภัยพาล | จงสุขสำราญ |
| นิราศกระลีบีฑา | |
| ๏ ไปพลางแลดูบุตรา | โศกเสียววิญญา |
| บใคร่จะจากจำไป | |
| ๏ จะกล่าวไมยราพเรืองไชย | อันผ่านโภไค |
| อยู่ภพบาดาลมาร | |
| ๏ ฝันว่าเทพท้าวรำบาญ | นำแก้วประพาฬ |
| มาวางบนหัตถ์บัดดล | |
| ๏ ครั้นรุ่งเรืองสุริยมณฑล | จึงเล่ายุบล |
| แก่หมู่นิกรโหรา | |
| ๏ โหรเฒ่าทายลาภเจษฎา | โดยเห็นลัคนา |
| จะได้ทหารพานร | |
| ๏ สุรภาพเพิงเทียมทินกร | มาไว้นคร |
| พิภพบาดาลมาร | |
| ๏ ไมยราพครั้นฟังเบิกบาน | คิดใคร่สำราญ |
| ประพาสโพนไพรวัน | |
| ๏ ร้องเร่งเสนามารพลัน | ให้เตรียมพลขันธ์ |
| จงสรรพแต่ในนาที | |
| ๏ สั่งแล้วสวมรัตนราชี | ขัดแล่งศรศรี |
| ขึ้นราชรถอำไพ | |
| ๏ ให้เคลื่อนพหลพลไกร | ผยองราชรถไชย |
| ขึ้นจากสุธาบาดาล | |
| ๏ เมียงสบพฤกษ์เพล็ดดวงบาน | พุ่มพวงร่วงราน |
| สุคนธระรวยโรยลม | |
| ๏ พะยอมยมโดยยางยม | เกดแก้วสุกรม |
| กระถินกระทุ่มพุมเรียง | |
| ๏ ตุ่มเต็งแต้วตาดปรูเปรียง | มะหาดหันเหียง |
| อเนกเนืองชายไพร | |
| ๏ ขุนมารเร่งพลครรไล | บากทางตรงไป |
| ถึงขอบสมุทรทันที | |
| ๏ ชายชมหาดแก้วมณี | นิลเนียรคันถี |
| แลดาษด้วยศิลาทอง | |
| ๏ มีทั้งประวะหล่ำเลื่อมฟอง | มุกโมราตอง |
| ระยับกับแสงสุริยน | |
| ๏ เห็นมัจฉานุบัดดล | จึงคลาสามนต์ |
| มาใกล้แล้วถามพานร | |
| ๏ ว่าไยปละญาตินิกร | ซังสาดสัญจร |
| มาอยู่สันโดษอาทวา | |
| ๏ มัจฉานุทูลอสุรา | ว่าข้าเกิดมา |
| เปนเพศประยูรพานร | |
| ๏ บเช่นหมู่มัศยากร | จะสู่สาคร |
| ก็กลัวจะสิ้นสุดปราณ | |
| ๏ ยักษ์รักอาลัยกุมาร | คำนึงสงสาร |
| ว่าเจ้าจะอยู่ฉันใด | |
| ๏ มาเถิดพ่อจักรับไป | บำรุงเลี้ยงไว้ |
| สถานบุตรบุญธรรม์ | |
| ๏ พลางลงอุ้มพานรพลัน | ประเวศพลขันธ์ |
| มาใกล้จะลุเวียงไชย | |
| ๏ ยั้งยังแนวด่านชั้นใน | จึงเกณฑ์พลไกร |
| อสุรขุดสระพลัน | |
| ๏ แล้วปลูกลินจงสัตตบรรณ | หลากหลากหลายพรรณ |
| สล้างไปทั้งชลธี | |
| ๏ สระนั้นกว้างขวางยาวรี | ชลสุทธิ์ใสศรี |
| แลลึกก็โปร่งเห็นไป | |
| ๏ ไมยราพเบิกบานหฤทัย | ยกด่านชั้นใน |
| ประสิทธิ์แก่ขุนพานร | |
| ๏ แล้วเคลื่อนพยุหเขจร | เข้าสู่นคร |
| พิไชยราชบาดาล ฯ |
-
๑. ในต้นฉบับมีรอยดินสอเขียนเพิ่มเติมไว้ว่า ฯ พระราชนิพนธ์แต่นี้ไป ฯ ↩
-
๒. ในต้นฉบับมีรอยดินสอแก้ว่า พระเหลือบเล็งชลาสินธุ์ ↩
-
๓. ในต้นฉบับมีรอยดินสอแก้ว่า ในวารินทะเลวน ↩
-
๔. ในต้นฉบับมีรอยดินสอแก้ว่า จึงเห็นรูปอสุรกล ↩
-
๕. ในต้นฉบับมีรอยดินสอแก้ว่า อันกลายแกล้งเป็นสีดา ↩
-
๖. ในต้นฉบับมีรอยดินสอแก้ว่า แม้นพระแม่เจ้าทั้งสาม ↩
-
๗. ในต้นฉบับมีรอยดินสอแก้ว่า จงว่าพี่นี้อยู่ไพร ↩
-
๘. ในต้นฉบับมีรอยดินสอแก้ว่า พระวาตาก็อับปาง ↩
-
๙. ในต้นฉบับมีรอยดินสอแก้ว่า สวรรคตนิคาลัย และเขียนเพิ่มเติมตอนท้ายว่า ฯพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๒ เพียงนี้ฯ ↩
