๏ อาวาสโวหาร ๏
| ๑๏ ขอแสดงแจ้งกิจลิขิตไข | |
| เป็นทางเพทโลกีย์คดีไทย | ด้วยเราได้ยินข่าวเขากล่าวกัน |
| ว่าพวกหนึ่งสึกลาสิกขาบท | ออกไปอดรวนเรอยู่เหหัน |
| ไม่สมหมายเหมือนคิดที่ติดพัน | ก็ป่วนปั่นป่นปี้เข้าทีจน |
| จะวางสื่อสืบสายเล่นรายใหม่ | ก็ขัดในถุงเค้ากระเป๋าหล่น |
| เขาล้วงตับกินสิ้นองค์ด้วยหลงกล | เหลือแต่ตนเจ็บยอกดังหอกตำ |
| ยังพวกหนึ่งฮึกเหี้ยมไม่เจียมจิต | ไปแนบชิดนางโรงจนโครงบ๋ำ |
| น้ำตาตกอกพร่องเป็นหนองช้ำ | จนเลยซ้ำมรณาชีวาวาย |
| บางบุรุษรักนางที่ร่างรัด | หลงสัมผัสไปจนเลยเสวยหลาย |
| เห็นแก่กินไม่รู้กาลประมาณกาย | ยังอีกรายหนึ่งหวังที่มั่งมี |
| ครั้นเขาก่งทุนสินต้องผินกลับ | ไม่มีทรัพย์จะไปกองเขาต้องหนี |
| ที่จริงจิตอยากจะได้แต่ไม่มี | ก็เสียทีปรารถนามาช้านาน ฯ |
| ๏ ฝ่ายสตรีก็อุบายหลายชนิด | บ้างชอบชิดเชื้อขุนนางอย่างวิถาร |
| มีบ่าวไพร่ชายหญิงทรัพย์ศฤงคาร | พลอยเดินสารเข้าไปรักก็มักชุม |
| บ้างชอบคนรูปเพราเป็นเจ้าชู้ | หมายเป็นคู่ร่วมหอมรสุม |
| บ้างชอบเชื้อตระลาการศาลผู้คุม | บ้างชอบหนุ่มมีวิชาข้างหากิน ฯ |
| ๏ คดีโลกหญิงชายมีหลายอย่าง | เป็นต่างต่างฟังดูไม่รู้สิ้น |
| เราคิดถึงอาตมาเป็นอาจิณ | ด้วยได้ยินข่าวคราวให้หนาวใจ |
| ที่บางพวกข้างผัวดีมีสง่า | แต่ภรรยากลับเชือนข้างเลื่อนไหล |
| ฉะเลาะตีด่ากันทุกวันไป | จนบ้านใกล้เรือนชิดระอิดระอา |
| ที่พวกหนึ่งภรรยาอัชฌาชอบ | รู้รอบคอบตื้นลึกได้ศึกษา |
| แต่ฝ่ายผัวทุจริตผิดตำรา | ต้องตีด่าเช้าเย็นไม่เว้นวัน |
| ที่บางพวกโลโภโมโหหึงส์ | ใส่กันอึงทุ่มเถียงจนเสียงลั่น |
| ไม่มีอายเพื่อนบ้านประจานกัน | พอลิ้นควันกลับฝืนมาคืนดี |
| ทั้งผัวเมียเคี่ยวเข็ญไม่เป็นสุข | มีแต่ทุกข์หึงสาน่าบัดศรี |
| มีเงินทองร้างเริดเกิดกุลี | ของเก่ามีพลอยม้วยเพราะป่วยการ ฯ |
| ๏ โอ้ตัวเราจะอย่างไรก็ไม่รู้ | มาตรองดูอาตมาน่าสงสาร |
| เห็นเยี่ยงอย่างหญิงชายหลายประการ | จะอ้างอ่านเอาเป็นแบบไม่แยบคาย |
| เราพิเคราะห์เสาะสอบระบอบเบื้อง | ตำรับเรื่องทำกินสิ้นทั้งหลาย |
| คือความดีนี้แลจูงพยุงกาย | ทั้งหญิงชายเหมือนกันเป็นมั่นคง |
| คนไม่ดีแม้นจะมีดังกำปั่น | ไม่กี่วันยับยุ่ยเป็นผุยผง |
| เพราะผัวเมียสกปรกไม่ตกลง | จึงเสียวงศ์ความดีราศีมอม |
| ถ้าแม้นดีทั้งเมียผัวไม่ชั่วช้า | อุส่าห์หารวมสิบคอยริบหอม |
| จะกินอยู่ย่อมกำหนดสู้อดออม | รู้หว่านล้อมเบาหนักไม่ยักจน |
| เป็นผู้ชายเรื่องเสียเพราะเมียรัก | ถูกที่นักเลงเล่นไม่เป็นผล |
| ถึงหาได้วันละชั่งอย่ากังวล | คงจะจนเพราะด้วยเมียทำเรี่ยราย |
| ถ้าเมียดีถึงผัวจะชั่วบ้าง | พอคัดง้างกันไว้ได้ไม่ให้หงาย |
| ด้วยเงินทองอยู่ในมือเขามากมาย | เขากลัวขายเข้าเป็นข้าคอยว่าปราม |
| นี่แลเราพวกบุรุษที่สุจริต | เร่งตรองคิดดูให้ดีอย่าผลีผลาม |
| ถึงยากจนร่างรูปจะซูบทราม | เอาแต่ความสัตย์ซื่ออย่าถือเลย |
| ถ้าใจเร็วด่วนได้ไม่พินิจ | มีเมียผิดเสียยี่ห้อนะพ่อเอ๋ย |
| เหมือนปลูกเรือนผิดที่กะไม่เสบย | จะเปิดเผยหย่าขายก็อายคน |
| เขาจะว่าสิ้นคิดตะบิดเบี้ย | ลงขายเมียกินเล่นไม่เป็นผล |
| ครั้นกลัวอายเราไม่ทำก็จำจน | ด้วยเสียกลท่วงทีสตรีทำ |
| แดนแผ่นดินนี้มิใช่เท่าใบพฤกษ์ | ควรจะนึกหาที่สตรีขำ |
| แม้นหาจบมิได้พบต้องลำนำ | พึงอยู่ร่ำเดียวดายสบายดี |
| อันร่วมเรือนเพื่อนชั่วย่อมมัวหมอง | เหมือนตั้งทองปนครั่งสังกะสี |
| มีแต่ท่าเจ็บแค้นแสนทวี | ดังเรื่องมีแต่บุรำจะนำมา ๚ะ |
| ๏ ว่ายังมีสองสงฆ์ท่านทรงพรต | ถ้วนกำหนดคิดเสร็จเจ็ดพรรษา |
| สำรวมศีลปฏิบัติอุปัชฌาย์ | ครั้นนานมาหน่ายนึกคิดสึกพลัน |
| จึงปรึกษาปรองดองกันสองรูป | ว่าเราซูบซีดโศกโรคกระสัน |
| เห็นสิ้นบุญที่ในคุณพรหมจรรย์ | จึงชวนกันเข้าไปหาพระอาจารย์ |
| ว่ากระผมทั้งสองครองสิกขา | สิ้นศรัทธาแล้วขอรับต้องกับบ้าน |
| นิมนต์โปรดผมด้วยช่วยพิจารณ์ | ดูฤกษ์การนั้นจะดีราศีใด |
| ฝ่ายพระครูว่าดีแล้วชี้ต้น | สิ้นกุศลตามศรัทธาอัชฌาสัย |
| หยิบกระดานมาพลันด้วยทันใด | เอาวันใส่ปีเดือนลงเรือนดู |
| เก็บสอบสวนสิ้นกระบวนตำรับเวท | ก็แจ้งเหตุชัดเจนถึงเกณฑ์คู่ |
| แต่องค์คราวเคราะห์เฉพาะกรู | พระศุกร์อยู่เสาร์แทรกเข้าแปลกปน |
| พระอาจารย์บอกตรงว่าองค์นี้ | ชาตาดีสึกเถิดคงเกิดผล |
| เนื้อคู่แท้ทิศอุดรอย่าร้อนรน | จะมีคนนำให้ได้สบาย |
| แต่องค์นั้นเป็นเวลาชาตาขัด | ศุกร์สัมผัสเสาร์ทักอย่ามักง่าย |
| ถ้าแม้นสึกแล้วคุณจะวุ่นวาย | ชาตาร้ายพารูดแทบทรุดเซ |
| ทั้งเนื้อคู่ก็ซ้ำเป็นกำพร้า | ชันษาขัดสนระหนระเห |
| อยู่ใต้ตัวเลขว่าอยู่อาคเนย์ | มักรวนเรทรัพย์น้อยไม่ค่อยมี |
| ถ้าปีหน้าสิ้นเคราะห์แลเหมาะนัก | สึกก็จักนำให้ได้เศรษฐี |
| จะมีคนชุบช่วยล้วนรวยมี | ชาตาดีเกณฑ์เลขเอกกระไร |
| ท่านพระครูองค์นี้วิธีเลข | เป็นหมอเอกยอดตำราจะหาไหน |
| ถ้าทักดีทักชั่วกับตัวใคร | ไม่เหลวไหลแม่นยำเป็นคำจริง ๚ะ |
| ๏ ฝ่ายสองสงฆ์ฟังสารอาจารย์บอก | ต่างลาออกมากุฎีดังผีสิง |
| เข้าห้องล้มตัวนอนกับหมอนอิง | ไม่พูดนิ่งหน้าม่อยละห้อยทรวง |
| องค์ที่ได้ฤกษ์ยามจึงถามไถ่ | เอออย่างไรฤกษ์ยามก็ห้ามหวง |
| คุณจะสึกเป็นคฤหัสถ์มันขัดดวง | จะรอล่วงปีหน้าหรือว่าไร |
| องค์เคราะห์ร้ายจึงตอบว่าชอบผิด | ลองเป็นทิดดูสักหนทนไม่ไหว |
| จะยากจนแค้นรำคาญประการใด | ก็เป็นไปตามกรรมเราทำมา |
| ปรึกษาพร้อมต่างลาสิกขาบท | ได้จริงหมดเหมือนท่านอาจารย์ว่า |
| เจ้าทิดดีสึกไปได้ภรรยา | เชื้อแม่ค้าพ่อแม่อยู่แพชำ |
| แต่ทิดร้ายเต็มขัดวิบัติสิ้น | จะหากินเจียนปิ้มไม่อิ่มหนำ |
| มีเข้าของเปลื้องหมดปลดจำนำ | ครั้นจะทำจ้างขายก็อายชน |
| ด้วยแต่ก่อนเขาเห็นเมื่อเป็นพระ | ก็ย่อมสะสวยแท้ครองแพรย่น |
| เป็นนักเทศน์ฦๅชามหาพน | ครั้นสึกจนจ้างกินไม่สิ้นอาย |
| จึงกลับจิตคิดว่าอนิจจาเอ๋ย | กระไรเลยเกิดก่อข้อฉิบหาย |
| เราขืนอยู่ในเวียงไชยคงได้อาย | ไปซ่อนกายเรือกสวนเถอะควรการ |
| เป็นลูกจ้างชาวบ้านนอกลอกท้องร่อง | พออิ่มท้องกว่าจะลับดับสังขาร |
| ไม่มีใครทายทักรู้จักนาน | พอปิดการอายได้ไกลนคร |
| จึงไปอยู่สวนล่างบางน้ำผึ้ง | พอไปถึงจ้างขุดไม่หยุดหย่อน |
| ถึงหนักเบาก็ไม่พรั่นเฝ้าฟันฟอน | ค่ำก็นอนห้างสวนสงวนตน |
| เจ้าของสวนเห็นดีที่ขยัน | ออกปากชมพูดกันไม่นับหน |
| ว่าหนูลิ้มหลานเรายังเปล่าตน | ถ้าชอบกลจะให้อยู่เป็นคู่ครอง |
| ทั้งผัวเมียพร้อมใจจึงไขท่า | ทำพูดจาแชเชือนเป็นเงื่อนสอง |
| ว่าหลานเรานี้ผู้ใดพอใจปอง | ตรงเงินทองไม่ประมาณแต่การดี |
| ถ้าคนชั่วถึงจะมีสักสี่หาบ | เราขอสาปเกลียดหน้ายิ่งกว่าผี |
| ไม่อยากคบคนขี้ถังที่มั่งมี | เขาถือดีไว้ตัวไม่กลัวจน |
| ถ้าคนดีมีพร้ามาสักเล่ม | เราก็เต็มใจให้ไม่ฉงน |
| รู้จักหาก็ย่อมได้วิสัยคน | คงให้ผลมีมั่งสักครั้งคราว ๚ะ |
| ๏ ฝ่ายทิดร้ายฟังดูรู้ตระหนัก | ว่าเขารักเราแน่กระแสข่าว |
| กลับขยันหนักขึ้นตื่นแต่เช้า | หมากมะพร้าวเก็บเขี่ยไม่เสียเลย |
| ประมาณกาลเช่นนี้ปีหนึ่งได้ | เขาก็ให้แต่งงานเป็นหลานเขย |
| ให้เงินชั่งสวนขนัดพอหัดเคย | ได้ชดเชยต่อปัญญาที่หากิน ฯ |
| ๏ ฝ่ายแม่ลิ้มหล่อนดีสตรีเรียบ | จะหาเปรียบเป็นไม่มีทุกที่ถิ่น |
| มีอัชฌากิริยาเป็นอาจิณ | ไม่ดูหมิ่นว่าผัวจนเหมือนคนพาล |
| รู้รอบคอบเก็บเขี่ยไม่เสี่ยส่าย | จะซื้อขายสันทัดข้างจัดจ้าน |
| ทั้งหุงต้มกินอยู่รู้ประมาณ | ผัวทำงานเข้าปลาหาสำรอง |
| เมื่อผัวกลับยกสำรับมาวางเทียบ | ใส่โต๊ะเตียบตามมีวิธีของ |
| เขากินแล้วจึงจะมาหาใส่ท้อง | ถ้วยชามกองเก็บกวาดสะอาดดี |
| สิ่งใดเหลือท่าทางจะค้างได้ | ปิดงำไว้รุ่งเช้าอุ่นเผาจี่ |
| เป็นของบูดล้างเทคะเนมี | น้ำปลาดีกะปิหมักคอยตากทำ |
| ถ้าปลาร้าก็อุส่าห์เอาเกลือใส่ | ไม่ทิ้งให้หนอนค้างไข่ขางคร่ำ |
| ทั้งไหเกลือวางใกล้เตาไฟดำ | กลัวเป็นน้ำชิดไฟไม่ละลาย |
| เมื่อจะกินล้างทำจนดำหมด | รู้กำหนดผ่อนเผื่อไม่เหลือหลาย |
| เป็นสองมื้อฤาสามความเสียดาย | ไม่เรี่ยรายสมแท้เป็นแม่เรือน |
| เมื่อยามค่ำน้ำท่าหาใส่ขัน | สิ้นตะวันจุดไฟไว้เป็นเพื่อน |
| น้ำล้างหน้าไว้บนม้าไม่ต้องเตือน | น้ำล้างเท้าวางเลื่อนข้างบาทา |
| ผ้านุ่งผัวตากเก็บขาดเย็บร้อย | แล้วจีบห้อยวางเรียงไว้เคียงฝา |
| ผ้านุ่งตัวพับวางห่างลงมา | หมากพลูหากระโถนบ้วนไว้ควรกัน |
| ทั้งที่นอนหมอนเมาะเก็บเคาะปัด | บรรจงจัดส่วนตัวแลผัวขวัญ |
| เข้าไสยาก็วันทาผัวทุกวัน | ทั้งนวดฟั่นสุจริตเหมือนบิดา |
| เมื่อขึ้นเตียงเคียงหมอนนอนด้วยผัว | ขยับตัวลดทำให้ต่ำกว่า |
| ถึงยามเชยก็ไม่ห้ามตามอัชฌา | ซื่อสัจจาเที่ยงธรรม์ไม่ผันแปร |
| ถ้าเห็นผัวนอนหลับค่อยยับยั้ง | จะเดินนั่งพูดจาไม่หวาแหว |
| เมื่อแขกมาหาสู่คอยดูแล | จะมาแต่เหนือใต้ฤๅใกล้ไกล |
| ถ้าคุ้นเคยมาไกลไปจะหิว | ไม่บิดพลิ้วเข้าปลาย่อมหาให้ |
| ใครมีคุณโต้ตอบเป็นขอบไร | จัดแจงให้หมากส้มพอสมควร |
| กิตติศัพท์เล่าลือออกชื่อยิ้ม | ว่าแม่ลิ้มเมียทิดร้ายอยู่ท้ายสวน |
| อัชฌาสัยรอบคอบระบอบขบวน | น่าสงวนจริงจริงเป็นหญิงดี |
| ใช่จะชมเซ็งแซ่แต่มนุษย์ | เทพบุตรที่รักษาซึ่งราศี |
| ชวนกันชมเสียงสนั่นอัญชุลี | ว่าหญิงดีปฏิบัติภัสดา |
| ครั้นได้พรเทพบุตรมนุษย์ประสิทธิ์ | ก็ดูผิดขึ้นทุกวันชันษา |
| ทั้งเข้าของขายก็ไวได้ราคา | จนฦๅชาบางน้ำผึ้งออกอึงดัง ฯ |
| ๏ ฝ่ายทิดร้ายแสนสุขไม่ทุกข์ร้อน | ลงนั่งนอนคิดถึงตนแต่หนหลัง |
| เป็นคราวเคราะห์อนิจจาโอ้น่าชัง | เที่ยวเซซังแสนโซพุทโธอา |
| หากกุศลดลให้ได้แม่ลิ้ม | จึงได้ยิ้มแย้มสรวลสำรวลร่า |
| คิดถึงครูจากท่านมานานช้า | จะไปหาเยี่ยมครูดูสักที |
| จึงบอกเมียว่าแม่ลิ้มช่วยชิมส้ม | ที่ไม่ขมเนื้อหวานน้ำตาลปี๋ |
| เอาสักร้อยจะไปหาอาจารีย์ | กับหมากดีสงดิบสักสิบอัน |
| ฝ่ายเมียแต่งแจงจัดไม่ขัดข้อง | จีบพลูซองแกล้มกับสำรับฉัน |
| ทั้งคาวหวานเทียบทำเป็นสำคัญ | พอแจ้งตะวันเช้าตรู่ขนสู่เรือ |
| สำรับผัวจัดใส่ไว้ต่างหาก | หยิบหีบหมากมาก่อนกับหมอนเสื่อ |
| ให้บ่าวไพร่ปูวางไว้กลางเรือ | สำรับเหลือผัวพากันมากิน |
| เรียกบ่าวไพร่พร้อมมืออย่าถือสา | กินเข้าปลาเสียให้เสร็จสำเร็จสิ้น |
| จะอยู่จะไปไม่พะวงที่ตรงกิน | ไกลบุรินด่วนด่วนจะจวนเพล ฯ |
| ๏ ครั้นสรรพเสร็จห่มนุ่งใส่ถุงเสื้อ | ลงสู่เรือมาหาขรัวตาเถร |
| บ่าวก็แจวนายก็นั่งจนหลังเอน | พอจวนเพลถึงท่าหน้าวัดอรุณ |
| ภัสดาพาเมียขึ้นบนวัด | บ่าวก็จัดของตามออกหลามหนุน |
| ขึ้นกุฎีนมัสการอาจารย์คุณ | พระครูบุญจำไม่ได้นี่ใครมา |
| เกล้ากระผมคือศิษย์ชื่อทิดร้าย | เออเอ็งหายหน้าไปอยู่ไหนหวา |
| รับประทานเคราะห์กรรมต้องจำลา | ไปสู่ป่าสวนเรือกกินเผือกมัน |
| เออเอ็งค่อยวัฒนาฤๅหาหือ | หายหน้าชื่อกูคิดว่าเอ็งอาสัญ |
| ที่จนมีรับประทานก็ปานกัน | ด้วยผมนั้นเลขชาตาเป็นกาลี |
| ได้แต่ส้มหมากหยาบหยาบมากราบเท้า | เป็นของชาวคนขัดน่าบัดศรี |
| ถ้าแม้นคล่องต้องตำราชาตาดี | คงจะมีของถวายหลายชนิด |
| สนทนาพอเพลประเคนของ | พระครูครองฉันดื่มจนลืมศิษย์ |
| มือแม่ลิ้มรสพานข้างหวานชิด | ยิ่งฉันติดใจชิมไม่อิ่มเลย |
| พอสำเร็จโภชนาภัตตากิจ | เรียกลูกศิษย์เข้ามาสั่งไม่นั่งเฉย |
| เอ็งหยิบผ้าพับหนึ่งมาอย่าช้าเลย | เงินด้วยเหวยห้าตำลึงพึงเอามา |
| ศิษย์ก็ไขตู้หีบหยิบถวาย | เออทิดร้ายนี่ข้าให้เอ็งไปหนา |
| ด้วยอยู่ห่างต่างบ้านนานนานมา | ข้าถามหาก็ไม่รู้อยู่แห่งใด |
| รับประทานเจ้าประคุณอย่าวุ่นเลย | กระผมเคยพึ่งพาได้อาศัย |
| นิมนต์โปรดของเข้าจงเอาไว้ | อย่าให้ไปเลยขอรับไม่รับประทาน |
| เอ็งเอาไปเถิดหนาข้าทำขวัญ | เราจากกันตั้งแต่สึกนึกสงสาร |
| ผัวจึงว่าแม่ลิ้มจ๋าท่านอาจารย์ | ท่านให้ทานต้องเอาไปจนใจนัก |
| ทั้งผัวเมียต่างรับคำนับนอบ | ตามระบอบการุณตระกูลศักดิ์ |
| นั่งพูดจาตามสบายเห็นบ่ายนัก | ก็ซบพักตร์ลาอาจารย์ไปบ้านตน ฯ |
| ๏ จะกลับกล่าวถึงทิดดีราศีคล่อง | ได้คู่ครองลูกชาวแพชื่อแม่ผล |
| อยู่คลองคู้บางลำพูข้างเบื้องบน | ไม่ยากจนบ่าวไพร่มีใช้อึง |
| แต่แม่ผลที่เป็นเมียนั้นเสี่ยส่าย | หล่อนฟูมฟายหมดเปลืองเฟื้องสลึง |
| จะพูดจาน่าอดสูล้วนกูมึง | ทะลุทะลึ่งทะเล้นเหมือนเช่นชาย |
| จะหากินเช้าเย็นไม่เป็นท่า | ทั้งเข้าปลาไหม้ดิบทิ้งฉิบหาย |
| จะแกงปลาล้างซาวคาวไม่วาย | ใส่หม้อดายน้ำเย็นออกเหม็นคาว |
| กะปิน้ำปลาบ่นบ่อนเป็นหนอนคึ่ก | ไม่มีนึกตากทำเที่ยวสำหาว |
| ถึงยามกินหนอนไหน่ใส่ทุกคราว | ไข่ขางขาวใส่ต้มโสมมมอม |
| จะจ่ายหาไม่กำหนดของสดแห้ง | ถูกแลแพงซื้อใช้ไม่ถนอม |
| กินไม่หมดขว้างเทเสเพลพร้อม | กระเทียมหอมพริกมะเขือเหลือประมาณ |
| เมื่อทำครัวมือเปื้อนเหมือนเรื้อนโรค | เช็ดกระโพกทุกเวลาจนผ้าด้าน |
| จะชิมแกงชิมด้วยจ่าน่ารำคาญ | ดูลนลานเหมือนหนึ่งลาวเหม็นคาวปือ |
| ทั้งผ้านุ่งมุ้งม่านขี้คร้านเก็บ | ไม่ซักเย็บสาบสางอย่างกระสือ |
| ผ้านุ่งเมียปนผัวมั่วกระพือ | ลางทีถือว่าของตัวหนุนหัวนอน |
| ขันล้างหน้าหล่อนก็คว้าไปล้างเท้า | จะเดินก้าวหนักกระเทือนเรือนกระฉ่อน |
| จะกินอยู่กิริยาเหมือนวานร | ถึงผัวสอนก็ไม่ยักหัวมักจำ |
| ยังวิชาข้างนักเลงก็เก่งจัด | โปกำตัดหวยไพใส่จนหงำ |
| ครั้นหมดเงินแหวนผ้าคว้าจำนำ | ลงสิ้นต้ำใช้ปัญญาเที่ยวหาเงิน |
| ที่ความชั่วเขาก็รู้อนุสนธิ์ | ว่าแม่ผลเหลือแต่องค์กระทงเหิน |
| สังเวชผัวพลอยอาภัพมายับเยิน | โอ้เผอิญได้เมียเสียจริงจริง |
| ใช่จะเกลียดแต่เหล่าชาวมนุษย์ | เทพบุตรซ้ำสาปว่าหยาบหญิง |
| ไม่รักตัวริเล่นเหมือนเช่นลิง | ใครแอบอิงดังเอาไฟมาใส่ตน |
| ทั้งมนุษย์เทวดาพากันติ | สิ้นสิริเกิดวิบัติให้ขัดสน |
| ทั้งบ่าวทาสตายหนีไม่มีคน | แสนจะจนจนไม่มีเป็นหนี้นุง |
| แต่ทุนเดิมรวมริบสักสิบชั่ง | แม่ผลตั้งปลิ้นปล้อนจนล่อนถุง |
| ยังเป็นหนี้เขามาทวงเป็นห่วงนุง | ลงยับยุ่งคิดแต่แพจำนำ ฯ |
| ๏ ฝ่ายทิดดีเหลือแค้นแน่นอุระ | เหมือนเขาฉะเชือดเถือเนื้อขยำ |
| นั่งกอดเข่าโศกาจนหน้าดำ | โอ้ระยำยับจริงด้วยหญิงพาล |
| ขรัวพ่อดูคู่สร้างแต่ปางก่อน | ทิศอุดรว่าเป็นหลักอัครฐาน |
| ก็ได้จริงเหมือนตำราพระอาจารย์ | นี่เหตุการณ์เป็นไฉนจึงได้จน |
| ฤๅท่านคูณเลขขาดจะพลาดพลั้ง | จึงไม่ตั้งตัวติดคิดฉงน |
| มีแต่ก่อกองทุกข์ออกรุกร้น | ทั้งผู้คนหนีหายตายบรรลัย |
| ไปขอดูอีกสักทีจะดีร้าย | ให้แม่นหมายชัดลงสิ้นสงสัย |
| ลงเรือเล็กรีบล่องมาว่องไว | บัดเดี๋ยวใจถึงท่าวัดอรุณ |
| ขึ้นกุฎีพระอาจารย์คลานประณต | น้ำตาหยดเหมือนเต่าเขาเผาอุ่น |
| ฝ่ายท่านขรัวสัพพัญญูพระครูบุญ | เสียงวายวุ่นถามไปว่าใครมา |
| รับประทานผมคือศิษย์ชื่อทิดดี | เออไอ้นี่เจ็บไข้ฤๅไรหวา |
| ดูผอมเผือดผิดแรกแปลกนัยน์ตา | ฤๅมึงพากันไปเป็นไข้โรง |
| รับประทานเจ็บไข้ไม่ใช่หมด | ผมรันทดเพราะฉิบหายแทบตายโหง |
| มีข้าวของขายกินสิ้นกระโปรง | จนแพโรงก็จำนำระยำบอน |
| ขรัวพ่อดูว่าจะดีไม่มีร้าย | กลับฉิบหายสิ้นสุดไม่หยุดหย่อน |
| นิมนต์โปรดดูอีกทีราศีจร | จะป่นปอนเที่ยงแท้ฤๅแปรปรวน |
| พระครูจึงหยิบกระดานมาหารเลข | สองสามเปกรู้รอบทั้งสอบสวน |
| ก็เห็นดีในราศีทุกกระบวน | จึงใคร่ครวญว่ามันจนด้วยกลใด |
| ฤๅจะเป็นอยู่ที่เมียเสียสิริ | เป็นตำหนิลายผ่านแลปานไฝ |
| จึงพากันจนยากลำบากใจ | ทำไฉนหนอจะดูให้รู้ชัด ฯ |
| ๏ พระครูจึงพาทีทิดดีเอ๋ย | ไม่ชั่วเลยราศีไม่มีขัด |
| ข้าเรียนดูมานานทั้งบ้านวัด | ยังไม่พลัดพลาดพลั้งเหมือนครั้งนี้ |
| เออทิดร้ายปีเดือนเขาเหมือนเจ้า | ฤๅว่าเปล่าคนละอย่างต่างราศี |
| เอ็งจำได้บอกกูดูสักที | มันมั่งมีอื้ออึงบางผึ้งฦๅ |
| ฝ่ายทิดดีว่าปีเดือนเขาเพื่อนร้าย | จำมั่นหมายครั้งเป็นสงฆ์ไม่หลงชื่อ |
| บอกอาจารย์คูณเลขเสียงเปกฮือ | ทิดร้ายฤๅเลขอุบาทว์ขาดชาตา |
| ก็ทำไมมันมั่งมีอย่างที่เห็น | ดูไม่ถูกกูก็เป็นเช่นหมอหมา |
| เอ็งไปย้ายเคหาลงนาวา | ชวนเมียมาจอดนี่สักสี่วัน ฯ |
| ๏ ฝ่ายทิดดีกราบลามายังบ้าน | ย้ายสถานลงเรือแต่เมื่อนั่น |
| พาเมียมาจอดนัดหน้าวัดพลัน | ขึ้นไปวันทาครูให้รู้ความ |
| ฝ่ายพระครูมาดูรู้ตำรับ | เห็นอาภัพท่วงทีมันผลีผลาม |
| ไม่เรียบร้อยทีกระบวนข้างลวนลาม | จึงเกิดความข้อวิบัติให้ขัดทรัพย์ |
| ที่ฤกษ์ยามสอบสวนก็ถ้วนถี่ | ล้วนแต่ดีทักทายมาหลายกลับ |
| เพราะร่วมหญิงแพศยาจึงอาภัพ | พาย่อยยับความดีราศีตน |
| ส่วนทิดร้ายฤกษ์ยามก็ห้ามขาด | กลับประหลาดมั่งมีทวีผล |
| เห็นเมียมันจะประกอบข้างชอบกล | เป็นมงคลคุ้มชั่วของผัวมัน |
| พระครูบุญอยากจะดูให้รู้ชัด | ให้คฤหัสถ์ลงไปถามเอาความมั่น |
| ก็รู้แน่ว่าแม่ลิ้มคนสำคัญ | หล่อนขยันจัดจ้านงานการดี |
| จึงคุ้มครองความชั่วของผัวได้ | ไม่มีภัยอาเพศเป็นเศรษฐี |
| กูจะดูไปไม่ถึงมันจึงมี | ตั้งแต่นี้เราเป็นหมอต้องขอยอม ฯ |
| ๏ นี่แลเราหญิงชายที่หมายคู่ | สลับดูแบบบุรำจำถนอม |
| หมอว่าดีกลับชั่วต้องมัวมอม | เพราะปลักปลอมแอบอิงกับหญิงพาล |
| เขาย่อมนำความชั่วมาพัวพอก | เหมือนดังดอกอุตพิดที่ชิดถาน |
| ย่อมพาเหม็นชื่อเสียงสำเนียงนาน | แค้นรำคาญขุ่นเคืองเพราะเรื่องเมีย |
| จะทิ้งขว้างฤๅก็การสงสารลูก | เป็นห่วงผูกคออยู่ต้องสู้เสีย |
| ทำหน้าชื่นอกไหม้ดังไฟเลีย | ใครมีเมียผิดเหมือนติดเรือนจำ |
| อย่าหลงเลยรักนางด้วยร่างรูป | จะพาซูบโทรมทรามเพราะงามขำ |
| คนไม่ดีรูปรวยถึงสวยล้ำ | ก็กลับต่ำต้องตำหนิเขาติเตียน |
| ที่รูปชั่วความดีเขามีอยู่ | ย่อมเชิดชูพาสำอางเหมือนนางเขียน |
| อันนายช่างร่างลงบรรจงเจียน | เดิมก็เขียนทีท่าไม่น่าดู |
| ครั้นตัดเส้นลงทองก็ผ่องผาด | งามสะอาดน่ารักเป็นอักขู |
| ดังหนึ่งหญิงร่างร้ายกายพธู | ได้เฟื่องฟูความดีดังศรีทอง |
| ถึงสตรีก็เหมือนกันฉันจะสั่ง | ถ้าแม้นหวังมีเรือนเป็นเพื่อนสอง |
| จงพินิจตื้นลึกพึงตรึกตรอง | อย่าหมายปองรูปดีว่ามีจน |
| อันเงินทองตรองเถิดเกิดทีหลัง | ชีวิตยังเพียรไปคงได้ผล |
| ที่คนมีมั่งคั่งอย่ากังวล | ถึงโสภณหน่อยก็กลับขยับโทรม |
| ถ้าผัวดีอุปมาดังว่าพ่อ | มีแต่ก่อปึกแผ่นให้แสนโสม |
| ไม่สร้างทรัพย์ยับหายด้วยร้ายโลม | จะครื้นโครมแผ่ซ่านแต่การดี ฯ |
| ๏ ข้างฝ่ายชายเมียดีก็มีหน้า | เหมือนมารดาชูพักตร์เป็นศักดิ์ศรี |
| อาศัยกันสองฝ่ายชายสตรี | ที่คนดีดีชอบประกอบกัน |
| ถ้าคนดีแม้นปนกับคนชั่ว | ก็พาตัวเป็นราคีสิ้นศรีสรรพ์ |
| มีแต่กรมขมขื่นทุกคืนวัน | พึงเลือกสรรสืบสวนให้ควรการ |
| เรานำข้อคำพยานออกอ่านอ้าง | เป็นตัวอย่างแบบบุราณมาบรรหาร |
| ถ้าถูกใจใครบ้างอย่างตำนาน | รับประทานขอโทษอย่าโกรธเลย |
| ใช่จะแกล้งแต่งเปรียบมาเทียบทัด | เป็นความสัตย์หญิงชายทั้งหลายเอ๋ย |
| อันตัวเราก็มิใช่จะได้เคย | ไม่พบเลยเชื่อเถิดแต่เกิดมา |
| แต่ได้ยินข่าวคราวนั้นฉาวหู | ว่ามีคู่แสนยากมากนักหนา |
| ดั่งกลิ้งครกขึ้นเขาเขาเล่ามา | จะแกล้งว่าฤๅจริงยังกริ่งใจ |
| ฉันเป็นคนขลาดอยู่แต่รู้ข่าว | แต่นึกหนาวตนร้อนไปก่อนไข้ |
| ถ้าถูกดีก็จะเห็นไม่เป็นไร | คงชื่นใจพอขยับไม่อับอาย |
| ถ้าแม้นจริงเจอะแท้เหมือนแม่ผล | ฉันไม่ชนแน่แน่กลัวแม่ขาย |
| ผิดก็อยู่ภาวนาเอกากาย | เมื่อตัวตายก็จะพ้นกังวลเอย ๚๛ |
----------------------------
-
๑. เรื่องอาวาสโวหารอยู่ในตอนท้ายสมุดไทยเอกสารเลขที่ ๓๖๗ ↩
