คำนำ

เนื่องในงานฌาปนกิจศพ คุณหญิงอบเชย พิพิธสมบัติ ณ ฌาปนสถานวัดธาตุทอง กำหนดงานวันที่ ๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๙ นี้ พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวีในรัชกาลที่ ๖ ได้มีพระเสาวนีย์ให้ พลตรีประพัทธ์ กุวานนท์ มาแจ้งแก่เจ้าหน้าที่กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร ว่ามีพระประสงค์จะจัดพิมพ์หนังสือเรื่อง “วิวาหพระสมุท” พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ประทานเป็นอนุสรณ์ในงานนี้ กรมศิลปากรยินดีอนุญาตให้พิมพ์ได้ดังพระประสงค์

วิวาหพระสมุทเป็นบทละครพูดสลับลำ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์ขึ้น เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๑ เพื่อให้คณะเสือป่า กองเสนาหลวงรักษาพระองค์แสดงในพระราชวังสนามจันทร์ เก็บเงินบำรุงราชนาวีสมาคมแห่งกรุงสยาม เมื่อวันที่ ๑๖ กุมภาพันธ์ ๒๔๖๑ บทละครเรื่องนี้ได้รับความสนใจจากผู้ชมและผู้อ่านมาก ปรากฎว่าต่อมา ดอกเตอร์ ทอ วันลีย์ ได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตแปลงบทละครพูดเรื่องนี้เป็นภาษาอังกฤษ และได้นำออกแสดงที่โรงละครหลวงมิสกวันด้วย แม้ว่าตัวละครและชื่อสถานที่ในบทละครเรื่องนี้จะเป็นภาษาต่างประเทศและไม่ค่อยคุ้นหูผู้อ่านผู้ฟัง แต่เนื้อเรื่อง ลักษณะคำประพันธ์ และบทเจรจา ล้วนมีความไพเราะซาบซึ้งสอดคล้องกับเนื้อเรื่องทุกตอน จนมีผู้นำคำประพันธ์บางตอนมาใช้เป็นบทขับร้องเพลงไทยเดิม และเพลงไทยสากล กันอย่างแพร่หลายในปัจจุบัน เช่นบทร้องของอันเดรที่ว่า

และบทร้องอันเดรกับอันโดรเมดาที่ว่า

ที่จำไปท่องเป็นสุภาษิตก็มี เช่น

“ปากเปนเอก เลขเปนโท โบราณว่า

หนังสือตรี มีปัญญา ไม่เสียหลาย

ถึงรู้มาก ไม่มีปาก ลำบากตาย

มีอุบาย พูดไม่เปน เห็นป่วยการ”

กรมศิลปากรขออนุโมทนาในกุศลวิทยาทาน ที่พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี ในรัชกาลที่ ๖ ได้ทรงบำเพ็ญอุทิศแด่คุณหญิงอบเชย พิพิธสมบัติ โดยโปรดให้พิมพ์หนังสือนี้ประทานเป็นอนุสรณ์ ขอกุศลนี้จงเป็นพลวปัจจัยส่งเสริมให้ คุณหญิงอบเชย พิพิธสมบัติ ผู้ล่วงลับไปแล้ว ได้ประสบอิฏฐคุณมนุญผลตามควรแก่คติวิสัยในสัมปรายภพทุกประการ เทอญ.

กรมศิลปากร

๔ พฤษภาคม ๒๕๐๙