หมายรับสั่งพระราชพิธีโสกันต์ ในรัชกาลที่ ๑ ฉบับที่ ๕

​ด้วยเจ้าพระยารัตนาพิพิธ ผู้ว่าที่สมุหนายก รับสั่งใส่เกล้า ฯ สั่งว่า หลวงโลกทีปแลโหรมีชื่อคำนวณพระฤกษ์ทูลเกล้า ฯ ถวายว่า พระฤกษ์จะได้ตั้งมงคลการโสกันต์พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้านรากร ๑ พระองค์เจ้าดวงจักร ๑ พระเจ้าหลานเธอ ในกรมพระราชวังบวร ฯ เจ้าสุทธ ๑ เจ้าบัว ๑ เจ้าปุก ๓ เจ้าดุษฎี ๑ พระเจ้าหลานเธอ ในกรมหลวงอิศรสุนทร เจ้าผะอบ ๑ พระเจ้าหลานเธอ ในกรมหลวงนรินทร์รณเรศ เจ้าสมพงศ์ ๑ พระเจ้าหลานเธอ ในกรมขุนพิทักษมนตรี เจ้ายิ้ม ๑ เจ้าพลับ ๑ รวม ๑๐ พระองค์ ณพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระสงฆ์ ๕๐ รูปจะได้จำเริญพระพุทธมนต์ ณเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ ขึ้น ๕ ค่ำ ขึ้น ๖ ค่ำ ปีชวดฉศก (พ.ศ. ๒๓๔๗) เวลาบ่าย ๒ โมง ๖ บาท แล้วจะได้เชิญพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอ ซึ่งจะโสกันต์ เสด็จออกฟังสวดทั้ง ๓ วัน ครั้นรุ่งขึ้นณวันพฤหัศบดี เดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ เพลารุ่งแล้วโมงกับบาท ๑ แปรพระภักตร์ไปทิศอิสาณ เปนกำหนดพระเกษฉินทฤกษ์ จรดพระกรรบิด พระกรรไกร แล้วพระสงฆ์จึงรับพระราชทานฉัน ถวายเครื่องไทยทาน แล้วพระฤกษ์จะได้สมโภชเวียนเทียนพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอซึ่งโสกันต์ณพระที่นั่งจักพรรดิพิมาน ณเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ ขึ้น ๘ ค่ำ ขึ้น ๙ ค่ำ เพลาบ่าย ๒ โมง ๓ บาท ทั้ง ๓ วันนั้น

ให้ ๔ ตำรวจเอาเตียงแว่นฟ้าสำหรับพระราชพิธีตรุษเข้าไปตั้งเตียงหนึ่ง ให้มีเสาขื่อโครงเพดานมีระบาย กับเตียงรองพระพุทธรูปด้วย​เตียงหนึ่ง แล้วให้ปลูกศาลเทวดาด้านตวันออกศาลหนึ่งลดเปน ๒ ชั้น มีตาชแลงปักธงด้วย ให้ปลูกศาลเทวดาแล้วเอาเตียงเข้าไปตั้ง ให้แล้วแต่ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ เพลาเช้า

อนึ่งให้สนมตำรวจนอกปลูกเกยลดเปน ๒ ชั้นรับเสด็จที่พระแกลท้ายพระมหาปราสาทด้านตวันออกเกยหนึ่ง แล้วให้ปลูกร้านสรงที่มุขพระมหาปราสาทด้านตวันตกข้างใต้ให้มั่นคงดี แล้วให้เอาเตียงสำหรับสรงไปตั้ง ให้มีเสาขื่อโครงเพดานดาดผ้าขาว มีรบายทั้งสี่ด้านเตียงหนึ่ง ให้ทำม้าสำหรับพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอ จะเสด็จขึ้นทางพระแกล ๒ แกล แล้วให้เอาม่านขาวผูกเตียงที่สรง ๓ ผืนให้เร่งทำให้แล้วแต่ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ เพลาเช้า

อนึ่งให้ชาวพระมาลาภูษาแต่งเครื่องพระกระยาสนาน แลให้เชิญพระธำมรงค์ แลเครื่องพิไชยสงคราม พระกรรบิด พระกรรไกร ลวดทอง ลวดเงิน พายทอง พายเงิน พานรองเครื่องสรงสนาน พานรองมะกรูดส้มป่อย พานรองใบมะตูมหญ้าแพรก แลพระธำมรงค์สำหรับทิศ กับพระมงคลย่น แลตกแต่งการให้พร้อม ให้เอาเข้าไปตั้งณเตียงพระมณฑล แต่ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ เพลาเช้า แลให้ถวายพระมงคลย่นพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอทั้ง ๑๐ พระองค์ แล้วให้เชิญพระกลดไปกั้นเมื่อเสด็จออกฟังสวด เมื่อเสด็จออกเวียนเทียนวันละ ๑๐ พระองค์ทั้ง ๖ วัน

อนึ่งให้หลวงสำเร็จพระขรรค์ หลวงสรรพอาวุธ เชิญพระแสงหอกองค์ ๑ พระแสงง้าวองค์ ๑ พระแสงดาบไทยองค์ ๑ พระแสง​ดาบยี่ปุ่นองค์ ๑ รวม ๔ องค์ แลให้เชิญโล่ห์พื้นสักหลาดหักทองขวางคู่ ๑ ทวน ๒ คัน เข้าไปตั้งณเตียงพระมณฑลแต่เพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ

อนึ่งให้พระอัคเนศร หลวงศรสำแดง เชิญพระแสงปืนคาบศิลาไปตั้งณเตียงพระมณฑล แต่เพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ ๒ องค์

อนึ่งให้แสงสรรพายุทธ เชิญพระแสงขอ ๑ เชิญชนักต้น ๑ ไปตั้งณเตียงพระมณฑล เพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ

อนึ่งให้พันทองชาวเครื่องพระอภิรมย์ เชิญพระเสมาธิปัติ ๑ พระฉัตรไชย ๑ พระเกาวพ่าย ๑ รวม ๓ องค์ เข้าไปตั้งณเตียงพระมณฑลแต่เพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ

อนึ่งให้สังฆการี เชิญธงไชย กระบี่ครุธ ไปตั้งณเตียงพระมณฑลคู่หนึ่ง แล้วให้นิมนต์พระสงฆ์ราชาคณะ ๕๐ รูป จำเริญพระพุทธมนต์เพลาบ่ายทั้ง ๓ วัน แล้วให้รับเภสัชอังคาตต่อวิเสศหมากพลูถวายพระสงฆ์ แล้วให้เบิกด้ายดิบต่อพระคลังในซ้ายทำสายสิญจน์วงเตียงพระมณฑล วงเตียงที่สรง สำหรับพระสงฆ์ถือสวดด้วย

อนึ่งให้ชาวพระคลังศุภรัต เอาอาศนะไปแต่งที่ถวายพระสงฆ์ให้พอ ๕๐ รูป แล้วให้เอาผ้าสบงเตรียมทูลเกล้า ฯ ถวายจบพระหัดถ์ ๕๐ ผืน

อนึ่งให้โหรมีชื่อเตรียมรับเสด็จส่งเสด็จพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอซึ่งจะโสกันต์วันละ ๑๐ พระองค์ แล้วให้รับบัตรแลเครื่องบัตรบูชาเทวดาตามธรรมเนียม

​อนึ่งให้ชาวพระคลังมหาสมบัติ เอากะโถน ขันน้ำ ไปตั้งถวายพระสงฆ์ให้พอ ๕๐ รูป

อนึ่งให้ชาวพระคลังวิเสศ จ่ายผ้าขาวนางเหยี่ยวให้แก่โหรสำหรับปูศาล สำหรับรองศาล ๒ ท่อน ๆ หนึ่งยาว ๘ ศอก ท่อนหนึ่งยาว ๓ ศอก ให้จ่ายให้แต่ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ

อนึ่งให้กรมพระนครบาล เอานางเลิ้งที่ใหญ่ให้สนิทดีส่งไปให้แก่ขุนศรีสยุมพรชาวน้ำสรง สำหรับจะใส่น้ำพระพุทธมนต์ ๒ คู่ ใบบัวหลวงสำหรับปิดปากหม้อน้ำ ๑๐ ใบ สังเวียนฟางรองหม้อน้ำ ๔ ขด สังเวียนฟางเช็ดเท้าพระสงฆ์ ๒ อัน ให้เร่งเอาเข้ามาส่งแต่ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ เพลาเช้า

อนึ่งให้สนมพลเรือนรับเครื่องจบพระหัดถ์ เครื่องทองใหญ่ ต่อท่านพนักงานข้างในเชิญไปตั้งณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ ขึ้น ๕ ค่ำ ขึ้น ๖ ค่ำ เพลาบ่ายวันละสำรับ ขึ้น ๗ ค่ำ เพลาเช้าสำรับ ๑ รวม ๔ วัน ๔ สำรับ ให้มีพุ่มเข้าตอกดอกไม้สำหรับเครื่องให้พร้อม แล้วให้เบิกเสื่ออ่อนต่อพระคลังราชการปูเตียงแว่นฟ้า ๔ ผืน ปูเตียงสงฆ์ ๒ ผืน รวม ๖ ผืน แล้วให้เบิกผ้าขาวต่อชาวพระคลังวิเสศไปปูเตียงสรงผืนหนึ่ง แล้วให้เบิกยืมหม้อเงิน ๔ คู่ หม้อทองขาว ๔ คู่ รวม ๘ คู่ ต่อท่านข้างในใส่น้ำพระพุทธมนต์ แล้วรับพระชัณษาพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอ ซึ่งจะได้โสกันต์ต่อท่านข้างใน เชิญไปตั้งณเตียงพระมณฑลเพลาเช้า ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ แล้วให้ทำบัตรหยวกกล้วยใหญ่สี่มุม ๑ เล็ก​สี่มุม ๑ คางหมู ๑ รวม ๓ บัตร ส่งให้โหรเพลาบ่ายณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๖ ค่ำ

อนึ่งให้พระคลังในซ้าย จ่ายด้ายดิบให้สังฆการีทำสายสิญจน์ให้พอพระสงฆ์ถือสวด วงเตียงพระมณฑล วงเตียงสรง แล้วให้เอาอ่างจีนไปตั้งสำหรับใส่น้ำชำระเท้าพระสงฆ์คู่ ๑

อนึ่งให้ล้อมวังสานกระจาดสำหรับใส่เครื่องไทยทาน ก้นกว้างศอก ๓ นิ้ว ๕๑ ใบ ให้เข้าขอบปิดกระดาษจงทุกใบ แล้วให้เหลาไม้กลัดสำหรับจะได้เย็บกระทงเจิมใส่กระจาด ๑๐๐ กำ ๆ ละ ๓๐ อัน ให้เร่งเอาเข้ามาส่งณทิมดาบชาววังณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๕ ค่ำ แล้วเกณฑ์ไพร่ตักน้ำใส่อ่างจีนชำระเท้าพระสงฆ์ทั้ง ๓ วัน

อนึ่งให้พระคลังราชการ จ่ายเสื่ออ่อนให้แก่สนมพลเรือนสำหรับปูเตียงแว่นฟ้า ๔ ผืน ปูเตียงสรง ๔ ผืน รวม ๘ ผืน

อนึ่งให้ขุนสิทธิชาติชีพ่อพราหมณ์ทั้งปวงเข้าไปบอกชาวพระมาลาภูษา ให้ผูกพระธำมรงค์ประจำทิศสำหรับทิศให้ต้องตามทิศ แล้วให้ถวายน้ำกรด น้ำสังข์ แล้วให้โปรยเข้าตอกนำเสด็จเมื่อฟังสวด ๓ วัน เมื่อสมโภชเวียนเทียน ๓ วัน ๆ ละ ๑๐ คน ทั้ง ๖ วัน

อนึ่งให้กรมนาจ่ายเข้าสารซ้อมให้แก่วิเสศหุงถวายพระสงฆ์ ๕๐ รูป เข้า ๒ ถัง ๑๐ ทนาน แล้วให้เอาเข้าสารไปส่งท่านข้างในจะได้ใส่กระจาด ๕๐ กระจาด ๆ ละ ๕ ทนาน เปนเข้า ๑๒ ถัง ๑๐ ทนาน เข้ากัน ๒ ราย เปนเข้าสาร ๑๕ ถัง ให้เร่งจ่ายให้เเต่ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๖ ค่ำ

​อนึ่งให้ขุนภักดีอาสา ขุนโยธาภักดี จัดทนายเลือกหอกไปยกสำรับของคาวหวานถวายพระสงฆ์เพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ ๕๐ รูป

อนึ่งให้ฆ้องไชย มโหรีปี่พาทย์ แตรสังข์ กลองแขก เข้าไปเตรียมประโคมเพลาบ่ายณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ ขึ้น ๕ ค่ำ ขึ้น ๖ ค่ำ ทั้ง ๓ วัน ครั้นรุ่งขึ้นณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ เพลาเช้าให้เตรียมประโคมอิกเพลาหนึ่ง แลให้เตรียมประโคมเมื่อสมโภชเวียนเทียนณะพระที่นั่งจักรพรรดิณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ ขึ้น ๘ ค่ำ ขึ้น ๙ ค่ำ เพลาบ่ายทั้ง ๓ วัน

อนึ่งให้ขุนศรีสยุมพร เบิกยืมหม้อเงินต่อชาวพระคลังมหาสมบัติ ๔ คู่ เอาหม้อทองขาว ๓ ชั้น ๓ คู่ ใส่น้ำพระพุทธมนต์ แล้วให้รับเอานางเลิ้งต่อกรมพระนครบาล ๒ คู่ ใบบัวหลวงสำหรับปิดปากหม้อน้ำจงทุกใบ แล้วให้เอาถาดตะไลรองหม้อน้ำเอาไปตั้งณเตียงพระมณฑลเพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ ครั้นถึงณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำเมื่อโสกันต์นั้น ให้ยกน้ำพระพุทธมนต์ซึ่งเอามาตั้งส่งให้ชาวที่ถวายพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอให้สรงเหมือนอย่างทุกครั้ง

อนึ่งให้ชาวพระคลังพิมานอากาศเอาพรมใหญ่ไปปู เอาฉากไปตั้งบนพระมหาปราสาทเพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ แล้วให้เอาพรมใหญ่ไปปูณพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน เมื่อสมโภชเวียนเทียนณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ ขึ้น ๘ ค่ำ ขึ้น ๙ ค่ำ เพลาบ่ายทั้ง ๓ วัน

​อนึ่งให้ชาวพระราชยาน จัดเสลี่ยงงารับเสด็จเจ้าซึ่งจะโสกันต์ ๑๐ องค์ ให้มาเตรียมรับเสด็จส่งเสด็จแต่ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำไปจนณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๙ ค่ำ เพลาบ่าย

อนึ่งให้ชาวที่เตรียมเคียงพระเสลี่ยงพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอ เมื่อทรงฟังสวด เมื่อสมโภชเวียนเทียนวันละ ๑๐ คนทั้ง ๖ วัน

อนึ่งให้นายเวร ปลัดเวร พระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอซึ่งจะโสกันต์นั้น เอาพรม เอาเขนยที่ในเจ้ามาแต่งที่รับเสด็จในฉากเมื่อทรงฟังสวดพระพุทธมนต์ทั้ง ๓ วัน

อนึ่งให้พระแก้วพระคลังสวน ส่งใบตองตานีสำหรับเย็บกระทงรองกระจาด แห้ง ๒๐ มัด ๆ ละ ๑๐ ยอด สด ๓๐ มัด ๆ ละ ๑๕ ยอด มลากอลูกใหญ่สำหรับแกะรูปสัตว์ใส่บายศรี ๑๕๐ ใบ ให้เร่งเอามาส่งณทิมดาบชาววังณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๕ ค่ำ

อนึ่งให้ขับไม้บัณเฑาะว์ไปเตรียมนำเสด็จเมื่อเสด็จฟังสวด เสด็จโสกันต์ เสด็จเวียนเทียน วันละ ๑๐ คนทั้ง ๖ วัน

อนึ่งให้มหาดไทย กลาโหม หมายบอกข้าทูลลออง ฯ ผู้ใหญ่ผู้น้อยให้พร้อมกันรับแว่นสมโภชเวียนเทียนพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอ ณพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ ขึ้น ๘ ค่ำ ขึ้น ๙ ค่ำ เพลาบ่าย ๒ โมงกับ ๓ บาททั้ง ๓ วัน

อนึ่งให้ราชบัณฑิต เชิญพระสารีริกธาตุ พระฉัตรไชยเข้าไปตั้งณเตียงพระมณฑล เพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ

​อนึ่งให้ท่านพนักงานข้างในแต่งเครื่องจบพระหัดถ์เครื่องทองใหญ่ ให้มีพุ่มเข้าตอกดอกไม้ธูปเทียนสำหรับเครื่องให้พร้อม ส่งให้สนมพลเรือน เชิญไปตั้งณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ ขึ้น ๕ ค่ำ ขึ้น ๖ ค่ำ เพลาบ่ายวันละสำรับ ๓ วัน ๓ สำรับ รุ่งขึ้นณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ เพลาเช้าอิกสำรับหนึ่ง แล้วให้แต่งเครื่องกระยาสนานให้ครบ ส่งให้สนมพลเรือนแต่ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำเพลาบ่าย ให้ทันเข้าพระมณฑล แล้วให้เชิญพระชัณษาพระเจ้าลูกเธอ พระเจ้าหลานเธอซึ่งจะโสกันต์ ส่งให้สนมพลเรือนเชิญไปตั้งด้วย แล้วให้จ่ายเทียนให้สนมพลเรือนสำหรับตามกลางคืนหนักเล่มละ ๖ สลึง คืนละ ๒๐ เล่ม ๓ คืนเปนเทียน ๖๐ เล่มอย่าให้ขาดได้

อนึ่งให้วิเสศกลางของคาวของหวาน แต่งสำรับถวายพระสงฆ์เพลาเช้าณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ ของคาว ๕๐ สำรับ ๆ ละสลึงเฟื้อง ของหวาน ๕๐ สำรับ ๆ ละสลึง ให้มีขนมจีนน้ำยาด้วย แล้วให้เชิญเข้าสารซ้อมต่อกรมนามาหุงถวายพระสงฆ์ ๒ ถัง ๑๐ ทนาน

อนึ่งให้วิเสศนอกแต่งบายศรีแก้ว บายศรีทอง บายศรีเงิน รวม ๓ สำรับ ให้มีเข้าขันเชิงพานรองน้ำวักแว่นเวียนเทียน ๆ ติดแว่น เทียนยอดบายศรี แป้งหอมน้ำมันหอม มะพร้าวแก้ว เครื่องบายศรี เป็ดปากทองของเคียงให้พร้อม แล้วให้ยกเข้าไปตั้งณพระที่นั่งจักรพรรดิ์พิมานณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ ขึ้น ๘ ค่ำ ขึ้น ๙ ค่ำ เพลาบ่ายให้ทัน​ฤกษ์ ๒ โมงกับ ๓ บาททั้ง ๓ วัน แล้วให้แต่งบายศรีตอง ๓ ชั้น ให้มีขนมเล็กน้อย กล้วยอ้อยหมากพลู ธูปเทียนเข้าตอกดอกไม้ แล้วให้เย็บกระทงเปล่าน้อย ๆ สำหรับบัตร ๓๐ ใบ ให้มีเครื่องกระยาบวดสำหรับจะได้บูชาเทวดา ให้เอาเข้าไปส่งให้แก่โหรแต่เพลาบ่ายณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๖ ค่ำ แต่บายศรีตองนั้นให้ส่งณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ แลเข้าขันเชิงพานรองน้ำวักแว่นเวียนเทียน ๆ ติดแว่นให้มาตั้งณเตียงพระมณฑลด้วย

อนึ่งให้วิเสศหมากพลู แต่งเภสัชอังคาตถวายพระสงฆ์ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ ขึ้น ๕ ค่ำ ขึ้น ๖ ค่ำ เพลาบ่ายวันละ ๕๐ ซอง ขึ้น ๗ ค่ำ เพลาเช้า ๕๐ ซอง แล้วให้แต่งน้ำชุบาลถวายพระสงฆ์ ณวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๔ ค่ำ ขึ้น ๕ ค่ำ ขึ้น ๖ ค่ำ เพลาบ่ายทั้ง ๓ วัน ครั้นรุ่งขึ้นณเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ เพลาเช้า ให้แต่งน้ำชาถวายพระสงฆ์อิกเพลาหนึ่งให้พร้อม เหมือนอย่างโสกันต์ทุกครั้งตามรับสั่ง.