บทเห่เรือ พระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร
โคลง
| ๏ ปางเสด็จประเวศด้าว | ชลาลัย |
| ทรงรัตนพิมานไชย | กิ่งแก้ว |
| พรั่งพร้อมพวกพลไกร | แหนแห่ |
| เรือกระบวนต้นแพร้ว | เพริศพริ้งพายทอง ๚ |
กาพย์
| ๏ พระเสด็จโดยแดนชล | ทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย |
| กิ่งแก้วแพร้วพรรณราย | พายอ่อนหยับจับงามงอน |
| ๏ นาวาแน่นเปนขนัด | ล้วนรูปสัตว์แสนยากร |
| เรือริ้วทิวธงสลอน | สาครลั่นครั่นครื้นฟอง |
| ๏ เรือครุธยุดนาคหิ้ว | ลิ่วลอยมาพาผันผยอง |
| พลพายกรายพายทอง | ร้องโห่เห่โอ้เห่มา |
| ๏ สรมุขมุขสี่ด้าน | เพียงพิมานผ่านเมฆา |
| ม่านกรองทองรจนา | หลังคาแดงแย่งมังกร |
| ๏ สมรรถไชยไกรกาบแก้ว | แสงแวววับจับสาคร |
| เรียบเรียงเคียงคู่จร | ดั่งร่อนฟ้ามาแดนดิน |
| ๏ สุวรรณหงษ์ทรงภู่ห้อย | งามชดช้อยลอยหลังสินธุ์ |
| เพียงหงษ์ทรงพรหมินทร์ | ลินลาศเลื่อนเตือนตาชม |
| ๏ เรือไชยไวว่องวิ่ง | รวดเร็วจริงยิ่งอย่างลม |
| เสียงเส้าเร้าระดม | ห่มท้ายเยิ่นเดินคู่กัน |
ช้าลวะเห่
| ๏ คชสีห์ทีผาดเผ่น | ดูดังเปนเห็นขบขัน |
| ราชสีห์ทียืนยัน | คั่นสองคู่ดูยิ่งยง |
| ๏ เรือม้าหน้ามุ่งน้ำ | แล่นเฉื่อยฉ่ำลำระหง |
| เพียงม้าอาชาทรง | องค์พระพายผายผันผยอง |
| ๏ เรือสิงห์วิ่งเผ่นโผน | โจนตามคลื่นฝืนฝ่าฟอง |
| ดูยิ่งสิงห์ลำพอง | เปนแถวท่องล่องตามกัน |
| ๏ นาคาหน้าดังเปน | ดูขะเม่นเห็นขบขัน |
| มังกรถอนพายพัน | ทันแข่งหน้าวาสุกรี |
| ๏ เลียงผาง่าเท้าโผน | เพียงโจนไปในวารี |
| นาวาหน้าอินทรี | ทีปีกเหมือนเลื่อนลอยโพยม |
| ๏ ดนตรีมี่อึงอล | ก้องกาหลพลแห่โหม |
| โห่ฮึกครึกครื้นโครม | โสมนัศชื่นรื่นเริงพล |
| ๏ กรีฑาหมู่นาเวศ | จากนคเรศโดยสาชล |
| เหิมหื่นชื่นกระมล | ยลมัจฉาสารพันมี ฯ มูละเห่ ฯ |
โคลง
| ๏ พิศพรรณปลาว่ายเคล้า | คลึงกัน |
| ถวิลสุดาดวงจันทร์ | แจ่มหน้า |
| มัศยายังพัวพัน | พิศวาศ |
| ควรฤพรากน้องช้า | ชวดเคล้าคลึงชม ๚ |
กาพย์
| ๏ พิศพรรณปลาว่ายเคล้า | คิดถึงเจ้าเศร้าอารมณ์ |
| มัศยายังรู้ชม | สมสาใจไม่พามา |
| ๏ นวลจันทร์เปนนวลจริง | เจ้างามพริ้งยิ่งนวลปลา |
| คางเบือนเบือนหน้ามา | ไม่งามเท่าเจ้าเบือนชาย |
| ๏ เพียนทองงามดั่งทอง | ไม่เหมือนน้องห่มตาดพราย |
| กระแหแหห่างชาย | ดังสายสวาดิคลาศจากสม |
ทรงแปลง
| ๏ แก้มช้ำช้ำใครต้อง | อันแก้มน้องช้ำเพราะชม |
| ปลาทุกทุกข์อกกรม | เหมือนทุกข์พี่ที่จากนาง |
ช้าลวะเห่
| ๏ น้ำเงินคือเงินยวง | ขาวพรายช่วงสีสำอาง |
| ไม่เทียบเปรียบโฉมนาง | งามเรืองเรื่อเนื้อสองสี |
| ๏ ปลากรายว่ายเคียงคู่ | เคล้ากันอยู่ดูงามดี |
| แต่นางห่างเหินพี่ | เห็นปลาเคล้าเศร้าใจจร |
ทรงแทรก ๕ บท[๑]
| ๏ หางไก่ว่ายแหวกว่าย | หางไก่คล้ายไม่มีหงอน |
| คิดอนงค์องค์เอวอร | ผมประบ่าอ่าเอี่ยมไร |
| ๏ ปลาสร้อยลอยล่องชล | ว่ายเวียนวนปนกันไป |
| เหมือนสร้อยทรงทรามไวย | ไม่เห็นเจ้าเศร้าบวาย |
| ๏ เนื้ออ่อนอ่อนแต่ชื่อ | เนื้อน้องฤๅอ่อนทั้งกาย |
| ใครต้องข้องจิตรชาย | ไม่วายนึกตรึกตรึงทรวง |
| ๏ ปลาเสือเหลือที่ตา | เลื่อมแหลมกว่าปลาทั้งปวง |
| เหมือนตาสุดาดวง | ดูแหลมล้ำขำเพราคม |
| ๏ แมลงภู่คู่เคียงว่าย | เห็นคล้ายคล้ายน่าเชยชม |
| คิดความยามเมื่อสม | สนิทเคล้าเจ้าเอวบาง |
| ๏ หวีเกษเพศชื่อปลา | คิดสุดาอ่าองค์นาง |
| หวีเกล้าเจ้าสระสาง | เส้นเกษสลวยรวยกลิ่นหอม |
| ๏ ชะแวงแฝงฝั่งแนบ | ชะวาดแอบแปบปนปลอม |
| เหมือนพี่แนบแอบถนอม | จอมสวาดินาฏบังอร |
ปลา ๑๔ มูลเห่
| ๏ พิศดูหมู่มัจฉา | ว่ายแหวกมาในสาคร |
| คนึงนุชสุดสายสมร | มาด้วยพี่จะดีใจ ๚ |
โคลง
| ๏ เรือชายชมมิ่งไม้ | มีพรรณ |
| ริมท่าสาครคันธ์ | กลิ่นเกลี้ยง |
| เพล็ดดอกออกแกมกัน | ชูช่อ |
| หอมหื่นรื่นรศเพี้ยง | กลิ่นเนื้อนวลนาง ๚ |
กาพย์
| ๏ เรือชายชมมิ่งไม้ | ริมท่าไสวหลากหลายพรรณ |
| เพล็ดดอกออกแกมกัน | ส่งกลิ่นเกลี้ยงเพียงกลิ่นสมร |
| ๏ ชมดวงพวงนางแย้ม | บานแสล้มแย้มเกสร |
| คิดความยามบังอร | แย้มโอษฐยิ้มพริ้มพรายงาม |
| ๏ จำปาหนาแน่นเนื่อง | คลี่กลีบเหลืองเรืองอร่าม |
| คิดคนึงถึงนงราม | ผิวเหลืองกว่าจำปาทอง |
| ๏ ประยงค์ทรงพวงห้อย | ระย้าย้อยห้อยพวงกรอง |
| เหมือนอุบะนวลลออง | เจ้าแขวนไว้ให้เรียมชม |
| ๏ พุดจีบกลีบแสล้ม | พิกุลแกมแซมสุกรม |
| หอมชวยรวยตามลม | เหมือนกลิ่นน้องต้องติดใจ |
| ๏ สาวหยุดพุดทชาด | บานเกลื่อนกลาดดาษดาไป |
| นึกน้องกรองมาไลย | วางให้พี่ข้างที่นอน |
| ๏ พิกุลบุนนาคบาน | กลิ่นหอมหวานซ่านขจร |
| แม้นนุชสุดสายสมร | เห็นจะวอนอ้อนพี่ชาย |
| ๏ เต็งแต้วแก้วกาหลง | บานบุษบงส่งกลิ่นอาย |
| หอมอยู่ไม่รู้หาย | คล้ายกลิ่นผ้าเจ้าตาตรู |
| ๏ มลิวันพรรณจิกจวง | ดอกเปนพวงร่วงเรณู |
| หอมมาน่าเอ็นดู | ชูชื่นจิตรคิดวนิดา |
| ๏ ลำดวนหวนหอมตระหลบ | กลิ่นอายอบสบนาสา |
| นึกถวิลกลิ่นบุหงา | รำไปเจ้าเศร้าถึงนาง |
| ๏ รวยรินกลิ่นรำเพย | คิดพี่เคยเชยกลิ่นปราง |
| นั่งแนบแอบเอวบาง | ห่อนแหห่างว่างเว้นวัน |
| ๏ ชมดวงพวงมาลี | ศรีเสาวภาคย์หลากหลายพรรณ |
| วนิดามาด้วยกัน | จะอ้อนพี่ชี้ชมเชย ฯ |
โคลง
| ๏ รอนรอนสุริยโอ้ | อัษฎงคต์ |
| เรื่อยเรื่อยลับเมรุลง | ค่ำแล้ว |
| รอนรอนจิตรจำนง | นุชพี่ เพียงแม่ |
| เรื่อยเรื่อยเรียมคอยแก้ว | คลับคล้ายเรียมเหลียว ฯ |
แลเรือ
| ๏ เรื่อยเรื่อยมารอนรอน | ทิพากรจะตกต่ำ |
| สนธยาจะใกล้ค่ำ | คำนึงหน้าเจ้าตาตรู |
| ๏ เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง | นกบินเฉียงไปทั้งหมู่ |
| ตัวเดียวมาพลัดคู่ | เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย |
| ๏ เห็นฝูงยูงรำฟ้อน | คิดบังอรร่อนรำกราย |
| สร้อยทองย่องเยื้องชาย | เหมือนสายสวาดินาดนวยจร |
| ๏ สาลิกามาตามคู่ | ชมกันอยู่สู่สมสมร |
| แต่พี่นี้อาวรณ์ | ห่อนเห็นเจ้าเศร้าใจครวญ |
| ๏ นางนวลนวลน่ารัก | ไม่นวลภักตร์เหมือนทรามสงวน |
| แก้วพี่นี้สุดนวล | ดั่งนางฟ้าหน้าใยยอง |
| ๏ นกแก้วแจ้วแจ่มเสียง | จับไม้เรียงเคียงคู่สอง |
| เหมือนพี่นี้ประคอง | รับขวัญน้องต้องมือเรา |
ช้าลวะเห่
| ๏ ไก่ฟ้ามาตัวเดียว | เดินท่องเที่ยวเลี้ยวเหลี่ยมเขา |
| เหมือนพรากจากนงเยาว์ | เปล่าใจเปลี่ยวเหลียวหานาง |
| ๏ แขกเต้าเคล้าคู่เคียง | เรียงจับไม้ไซ้ปีกหาง |
| เรียมคนึงถึงเอวบาง | เคยแนบข้างร้างแรมนาน |
| ๏ ดุเหว่าเจ่าจับร้อง | สนั่นก้องซ้องเสียงหวาน |
| ไพเราะเพราะกังวาล | ปานเสียงน้องร้องสั่งชาย |
| ๏ โนรีสีปานชาด | เหมือนช่างฉลาดวามแต้มลาย |
| ไม่เท่าเจ้าโฉมฉาย | ห่มตาดพรายกรายกรมา |
| ๏ สัตวาน่าเอนดู | คอยหาคู่อยู่เอกา |
| เหมือนพี่ที่จากมา | ครวญหาเจ้าเศร้าเสียใจ |
| ๏ ปักษีมีหลายพรรณ | บ้างชมกันขันเพรียกไพร |
| ยิ่งฟังวังเวงใจ | ล้วนหลายหลากมากภาษา ๚ |
โคลง
| ๏ กางกรอุ้มโอบแก้ว | กากี |
| ปีกกระพือพาศรี | สู่งิ้ว |
| ฉวยฉาบคาบนาคี | เปนเหยื่อ |
| หางกระหวัดรัดหิ้ว | สู่ไม้รังเรียง ๚ |
กาพย์
| ๏ กางกรอุ้มโอบแก้ว | เจ้างามแพร้วสบสรรพางค์ |
| ปีกปกอกเอวนาง | พลางคลึงเคล้าเต้าจรจรัล |
| ๏ ฉวบฉาบคาบนาคา | เปนภักษาพาผกผัน |
| หางกระหวัดรึงรัดพัน | ดั้นเมฆามาสิมพลี |
| ๏ ดลสถานพิมานมาศ | เกลียวกลมสวาดินาฎกากี |
| เหิมหวนยวลกามี | ปรีดาแนบแอบอิงองค์ |
| ๏ เริงรื่นชื่นเชยปราง | พลางคลึงเคล้าเต้าบุษบง |
| กอดเกื้อเนื้อนวลหง | ปลงสวาดิชมสมเสพย์สมร |
| ๏ กากีแน่งน้อยนาฎ | อภิวาทประนมกร |
| ก้มเกล้ากล่าวชออน | ซอนซบหน้าตาเมียงมัน |
| ๏ ปักษีกรีฑาชม | ภิรมย์เปรมเกษมสันต์ |
| กลมเกลียวเกี้ยวกรพัน | ผันยั่วเย้าเคล้าคลึงชม |
| ๏ สองศุขสองสังวาส | แสนสุดสวาดิสองสู่สม |
| สองสนิทนิทรารมย์ | กลมเกลียวชู้สู่สมสอง |
| ๏ แย้มยิ้มพริ้มภักตรา | สาภิรมย์สมจิตรปอง |
| แสนสนุกศุขสมพอง | ในห้องแก้วแพร้วพรรณราย |
| ๏ ลมพัดกลัดเมฆเกลื่อน | ฟ้าลั่นเลื่อนแลบแสงพราย |
| วลาหกตกโปรยปราย | สายสินธุ์นองท้องธารา |
| ๏ เหราร่าเริงรื่น | ว่ายเคล้าคลื่นหื่นหรรษา |
| สองสมกลมกรีฑา | เปนผาศุกทุกนิรันดร์ ๚ |
โคลง
| ๏ พี่ชมพี่เชยแล้ว | พลางถาม |
| เจ้ามิอืออำความ | ไป่พร้อง |
| เจ้าเอื้อนมิเออขาม | เขินพี่ อยู่ฤๅ |
| ผินภักตร์มาอย่าข้อง | ขัดแค้นเคืองเลย ๚ |
กาพย์
| ๏ พี่ชมพี่เชยพลาง | พี่ถามนางเจ้าไม่อือ |
| เจ้าเอื้อนอายพี่ฤๅ | พี่ขอถามความจริงนาง |
| ๏ พิศวงทรงรวยรูป | พลางกอดจูบลูบฅอคาง |
| ฉุดชักสไบบาง | พลางคลึงเคล้าเย้ายวนสม |
| ๏ พิศรูปก็น่ารัก | พิศภักตร์ก็น่าชม |
| อ้อนแอ้นอรเอวกลม | ชมชวัญน้องต้องตาชาย |
| ๏ ใครเห็นเปนขวัญเนตร | ลืมทุกข์เทวศเจตน์จงหมาย |
| มาดนุชสุดเสมอกาย | บวายรักสักนาที |
ช้าลวะเห่
| ๏ โหยหวนครวญใคร่นาง | อกเพียงพ่างล้างชีวี |
| นั่งนอนห่อนฤๅมี | สิ่งซึ่งศุขทุกเวลา |
| ๏ คิดเคยเชยชมน้อง | ไม่ห่างห้องสองเสนหา |
| เปนศุขทุกเวลา | มาจากได้ให้อาวรณ์ |
| ๏ อกเอ๋ยเคยสังวาศ | กรรมบำราศคลาศคลาสมร |
| นับเดือนเลื่อนปีจร | ห่อนเห็นแล้วแก้วตาเรียม |
| ๏ พุ่มพวงดวงดอกฟ้า | ในใต้หล้าหาไหนเทียม |
| โฉมงามทรามเสงี่ยม | เรียมรักเจ้าเท่าดวงใจ ฯ มูละเห่ ๚ |
โคลง
| ๏ รอนรอนสุริยคล้อย | สายัณห์ |
| เรื่อยเรื่อยเรื่อแสงจันทร์ | ส่องฟ้า |
| รอนรอนจิตรกระสัน | เสียวสวาดิ์ แม่เอย |
| เรื่อยเรื่อยเรียมคอยถ้า | ที่นั้นห่อนเห็น ๚ |
กาพย์
| ๏ เรื่อยเรื่อยมารอนรอน | สุริยาจรเข้าสายัณห์ |
| เรื่อรองส่องสีจันทร์ | ส่งแสงกล้าน่าพิศวง |
| ๏ ริ่วริ่วจันทร์แจ่มฟ้า | เหมือนภักตราหน้านวลผจง |
| สูงสวยรวยรูปทรง | ส่งสีเจ้าเท่าสีจันทร์ |
| ๏ เอวอ่อนชอ้อนองค์ | โฉมอนงค์ทรงสาวสวรรค์ |
| หาไหนไม่เทียมทัน | ขวัญเนตรพี่นี้น่ารัก |
| ๏ ขาวสุดพุดจีบจีน | เจ้ามีสีนพี่มีศักดิ์ |
| ทั้งวังเขาชังนัก | แต่พี่รักเจ้าคนเดียว |
| ๏ นอนนั่งตั้งอาไลย | สายสุดใจไม่แลเหลียว |
| หวังชมสมกลมเกลียว | ควรฤๅน้องข้องใจเคือง ๚ |
ช้าลวะเห่
| ๏ ขาวสุดพุดซ้อนแซม | เนื้อแอร่มอร่ามเหลือง |
| โฉมอ่ากว่าทั้งเมือง | หนแห่งใดไม่เหมือนเลย |
| ๏ ได้น้องทองนพมาศ | มาสังวาศพาดชมเชย |
| ร่วมเรือนเพื่อนพิงเขนย | เคยวิงวอนอ่อนหวานคำ |
| ๏ ฝนตกยกปีกป้อง | ฟ้าร้องต้องเอาตนงำ |
| ชิดเชื้อเนื้อนวลขำ | อ่อนลมุนอุ่นอกเรียม |
| ๏ รักนุชสุดสายใจ | ต้องหฤไทยไม่เท่าเทียม |
| ขอต้องน้องอายเหนียม | เกรียมจิตรเจ้าเฝ้าทุกข์ทน |
| ๏ ฝนตกฝนหากตก | แก้วกับอกอย่าโกรธฝน |
| ลมพัดรับขวัญบน | แก้วโกมลมานอนเนา |
| ๏ ฝนตกไม่ทั่วฟ้า | เย็นแหล่งหล้าในภูเขา |
| ไม่เย็นในอกเรา | เพราะเพื่อนเคล้าเจ้าอยู่ไกล |
| ๏ เรียมร่ำน้ำตาตก | อกร้อนรุ่มดังสุมไฟ |
| แสนคนึงถึงสายใจ | เจ้าไกลสวาดินิราศเรียม ฯ มูละเห่ ๚ |
โคลง
| ๏ เสียงสรวลระรี่นี้ | เสียงใด |
| เสียงนุชพี่ฤๅใคร | ใคร่รู้ |
| เสียงสรวลเสียงทรามไวย | นุชพี่ มาแม่ |
| เสียงบังอรสมรผู้ | อื่นนั้นฤๅมี ๚ |
กาพย์
| ๏ เสียงสรวลระรี่นี้ | เสียงแก้วพี่ฤๅเสียงใคร |
| เสียงสรวลเสียงทรามไวย | สุดสายใจพี่ตามมา |
| ๏ ลมชวยรวยกลิ่นน้อง | หอมเรื่อยต้องคลองนาสา |
| เคลือบเคล้นเห็นคล้ายมา | เหลียวหาเจ้าเปล่าวังเวง |
| ๏ ยามสองฆ้องยามย่ำ | ทุกคืนค่ำย่ำอกเอง |
| เสียงปี่มี่ครวญเครง | เหมือนเรียมคร่ำร่ำครวญนาน |
| ๏ ล่วงสามยามปลายแล้ว | จนไก่แก้วแว่วขันขาน |
| ม่อยหลับกลับบันดาล | ฝันเห็นน้องต้องติดตา |
| ๏ เพรางายวายเสพย์รศ | แสนกำสรดอดโอชา |
| อิ่มทุกข์อิ่มชลนา | อิ่มโศกาหน้านองชล |
| ๏ เวรามาทันแล้ว | จึงจำแคล้วแก้วโกมล |
| ให้แค้นแสนสุดทน | ทุกข์ถึงเจ้าเศร้าเสียดาย |
| ๏ งามทรงวงดั่งวาด | งามมารยาตรนาดกรกราย |
| งานพริ้มยิ้มแย้มพราย | งามคำหวานลานใจถวิล |
| ๏ แต่เช้าเท่าถึงเย็น | กล้ำกลืนเข็ญเปนอาจิณ |
| ชายใดในแผ่นดิน | ไม่เหมือนพี่ที่ตรอมใจ ฯ มูละเห่ ๚ |
โคลง
| ๏ เรียมทนทุกข์แต่เช้า | ถึงเย็น |
| มาสู่ศุขคืนเข็ญ | หม่นไหม้ |
| ชายใดจากสมรเปน | ทุกข์เท่า เรียมเลย |
| จากคู่วันเดียวได้ | ทุกข์ปิ้มปานปี ๚ |
สวะเห่
๏ เห่แลเรือ เห่ละเห่เห เห่โหวเห่โห เหโหวเห่เห้ เห่เหเห่เหเห่ โอละเห่
๏ สาละวะเห่ โหเห่เห เหเห่ เหเห่เห โอละเห่
๏ ช้าละวะเห่ เหเห่ เห่เหเห่ โอละเห่ เจ้าเอยก็พาย พี่ก็พาย พายเอยลง พายลงให้เต็มพาย โอวโอวเห่
๏ ช้าละวะเห่ โหเห่เห เหเห เหเห่เห โอละเห่ มูละเห่ มูละเหเห่เห้ โอเห้มารา โอเห้เจ้าข้า โอเห้เจ้าข้า มาราไชโย สีเอยไชย สีไชยแก้วเอย ไชยเอยแก้ว ไชยแก้วพ่อเอย โอวโอว ๚
[๑] ที่ว่าทรงแปลงทรงแทรกตรงนี้เข้าใจว่า พระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาไลยทรง แต่ที่ว่าทรงแทรก ๕ บท พิเคราห์ดูตามกลอนเปน ๗ บท
