เดือน ๙ จุลศักราช ๑๒๔๒
วันที่ ๔๒๘๗ วันศุกร์ ขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เวลาบ่าย ๕ โมง พระองค์สายเฝ้าถวายเรือคอนโดเลอ เสด็จออกทอดพระเนตรที่สนามหญ้า เรือนี้เป็นตัวอย่างเครื่องสังเค็ด เสด็จขึ้นจากสนามหญ้า เสด็จลงพระตำหนัก พระองค์เจ้าดิศวรกุมารซื้อของมาถวายต่างๆ ทุ่มเศษเสด็จขึ้น
ยามหนึ่งเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระโพธิวงศ์ วัดราชบุรณถวายเทศน์กัณฑ์ ๑ มหาแจ้ง ๔ ประโยควัดกัลยาณมิตรถวายเทศน์กัณฑ์ ๑ เวลา ๔ ทุ่มเศษเสด็จขึ้น
วันนี้เป็นวันเริ่มหมายลงพระนามสมเด็จพระนางเจ้า ขึ้นพระตำหนัก เป็นพระฤกษ์
วันที่ ๔๒๘๘ วันเสาร์ ขึ้น ๒ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่าย ๕ โมงเสด็จลงพระตำหนัก จัดเครื่องแต่งพระตำหนักทุ่มหนึ่งเสด็จขึ้น
ยามหนึ่งเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระโพธิวงศ์ถวายเทศน์กัณฑ์หลวง มหาแจ้งถวายเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น
วันนี้สมเด็จกรมหลวงเอาตู้ใส่ผ้ามาถวายสมเด็จพระนางเจ้าในการขึ้นพระตำหนัก
วันที่ ๔๒๘๙ วันอาทิตย์ ขึ้น ๓ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
ที่พระตำหนักวันนี้เป็นวันตั้งพระแท่นมณฑล และพระแท่นสรง บ่าย ๒ โมงเสด็จลงจัดการต่างๆ
วันนี้เจ้านายน้องยาเธอ พร้อมกันนำของไปถวายสมเด็จพระนางในการขึ้นพระตำหนัก ในหลวงทรงฉลองพระองค์ฟรอกโค๊ต สมเด็จพระนางและพระนางเธอเสด็จออกไปรับด้วย ถวายของแล้วเจ้านายอยู่ช่วยแต่งพระตำหนักจนย่ำค่ำเสด็จกลับ
ยามหนึ่งเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระโพธิวงศ์ถวายเทศน์กัณฑ์ ๑ มหาแจ้งถวายเทศน์กัณฑ์ ๑ เวลา ๔ ทุ่มเศษเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๒๙๐ วันจันทร์ ขึ้น ๔ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่ายหน่อยสมเด็จกรมพระ กับกรมขุนเจริญผลเข้าไปพร้อมกับเจ้าพนักงานแต่งเครื่องพระแท่นมณฑลตั้งพระไชยในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ๑ พระไชยในแผ่นดินปัจจุบันนี้ ๑ พระเต้าเบญจครรภ์ ๕ ห้อง ๑ พระเต้านพรัตน์ ๑ พระเต้าศิลาจารึกอักษร ๒ พระเต้าศิลาประทุม ๑ พระเต้าศิลายอดพระเกี้ยว ๑ พระครอบพระกริ่ง ๑ พระเต้าไกร/*ลาศ ๑ พระเต้าบัวใหญ่ ๑ พระเต้านพเคราะห์ ๑ พระเต้าเทวบิฐ ๑ พระเต้ามงกรี่ ๑ พระเต้ากลีบบัวเล็ก ๑ พระมหาสังข์ ๓ พระมหาสังข์เพ็ชร์ ๑ กับหม้อเงินใหญ่ ๖ หม้อเงินเล็ก ๑ หม้อกาไหล่ ๑ กับดวงพระชนม์พรรษาและเครื่องสรงพระพักตร์ ๒ สำรับ กับหีบพระราชลัญจกร จะพระราชทานสมเด็จพระเจ้าลูกเธอด้วยหีบหนึ่ง ฐานพระแท่นมณฑลตั้งเครื่องเงิน อาศนสงฆ์มี ๒ ข้าง ใช้ข้างตะวันออก
ชั้นบน บนพระแท่นตั้ง ๓ แห่ง ตั้งโต๊ะหมู่ ๒ ตัว ห้องที่ตั้งพระไชยเนาวโลหะ ห้องสมเด็จพระนางและพระนางเธอ ตั้งพระไชยทองคำเล็กที่หล่อใหม่ แต่เครื่องขึ้นพระแท่นนั้นมีแต่ ๒ ห้อง ห้องที่ไม่มีที่พระแท่นสรงตั้งพระสาคร ๒ องค์ มีคลุมประจำตราด้วย กับมีพระที่นั่งสำหรับประทับเมื่อสรง ๒ ที่ บ่าย ๒ โมงเสด็จลงช่วยจัดการทุกแห่งแล้ว บ่าย ๔ โมงเสด็จขึ้นทรงเครื่อง
บ่าย ๕ โมงเสด็จลงทรงฉลองพระองค์ราชแปแตนต์ดำตามธรรมเนียม เจ้านายและขุนนางแต่งอิวนิงเดรส ติดตราด้วย ทรงพาสมเด็จพระนางเจ้าและพระนางเธอ ทรงจุดเทียนห้องบรรทมทุกห้องแล้ว เสด็จลงมาถวายไตรย่ามพระปริตรรามัญ ๕ รูป พระอุดมญาณนำสวดห้องล่าง ทรงประเคน ๑ สมเด็จพระนาง ๑ พระนาง ๑ ทูลกระหม่อม ๒ พอครบ ๕ พระสงฆ์ครองผ้าแล้วสวดมนต์ เกือบ ๒ ทุ่มสวดจบพระออก
อนึ่งเจ้านายขุนนางที่เข้ามานั้น โปรดเกล้า ฯ ให้ลงชื่อในสมุดวิสเตอร์ทุกคน พระองค์แล้วเจ้านายขุนนางออก สองยามเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๒๙๑ วันอังคาร ขึ้น ๕ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่าย ๒ โมงเสด็จลง พระองค์เจ้าเทวัญนำเครื่องโต๊ะของสมเด็จกรมพระไปถวาย โปรดเกล้าฯ ให้รวมตั้งไว้ที่ห้องประสูติ บ่าย ๔ โมงเสด็จขึ้น
บ่าย ๕ โมงเสด็จลง เจ้านายข้าราชการเข้ามาพร้อมกันแล้วสวดมนต์เหมือนวานนี้ จนเกือบทุ่มเจ้านายขุนนางออก เสด็จขึ้น ๔ ทุ่มเศษ
วันที่ ๔๒๙๒ วันพุธ ขึ้น ๖ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่าย ๒ โมงเสด็จลงไปที่พระตำหนัก สมเด็จกรมพระเฝ้าถวายหีบเครื่องเล่นเกมต่าง ๆ แล้วทูลด้วยการสรง ทรงด้วยเรื่องความกงสุลฝรั่งเศสมีหนังสือขึ้นมา เรื่องความห้างมาแลบยุเลียนค้างเงินอ้ายสำอาง
บ่าย ๕ โมงเจ้านายข้าราชการเข้าไปพร้อมกัน พระสงฆ์ ๓๐ เข้าไปพร้อมแล้ว แต่พระปริตร ๕ รูปนั้นเข้าทางบันไดหลังตำหนัก ขึ้นไปสวดบนชั้นสูงหลังหอ เชิญพระไชยกริ่งของพระองค์เจ้าอุณากรรณ์ไปตั้ง พระ ๒๕ รูป รวมรับไตรที่ห้องล่างก่อน ทรงถวายไตรเป็นส่วน ๆ ทีละห้อง ๆ ที่ทรงถวายห้องสมเด็จพระนางเจ้า ๆ ถวาย ห้องสมเด็จพระนางเธอ ๆ ถวาย รวม ๑๕ รูป แต่อีก ๑๐ รูปที่สวดห้องล่างนั้น ทรงถวายบ้าง สมเด็จพระเจ้าลูกเธอบ้าง พระขึ้นไปครองผ้าตามที่แล้วเสด็จขึ้นไปจุดเทียน พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเหมือนวัน ๔ ค่ำตามที่แล้ว เสด็จลงมาจุดเทียนนมัสการ ทรงศีลที่ห้องล่าง พระสวดมนต์ที่ห้องที่นั้นสวดบนพระแท่น วันนี้เจ้าคุณทหารเข้ามาด้วย เสด็จขึ้นไปตรัสอยู่ที่ชั้นบนจนเกือบสวดมนต์จบ เกือบ ๒ ทุ่มพระกลับแล้ว มีเลี้ยงเจ้านายข้าราชการที่หอ เจ้านายขุนนางกลับยามหนึ่งเสด็จขึ้น ๕ ทุ่ม
วันนี้ข้างในถวายดอกไม้ธูปเทียน กับเจ้านายถวายของปริเซนต์ด้วย
วันที่ ๔๒๙๓ วันพฤหัสบดี ขึ้น ๗ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เวลาตี ๑๑ ก่อนรุ่ง สมเด็จกรมพระ กรมหมื่นนเรศร์ เข้าไปที่พระตำหนัก พร้อมด้วยเจ้าพนักงาน เชิญพระเต้าและเครื่องไปตั้งที่พระแท่นสรงพร้อมด้วย มอบให้พระองค์เจ้าสวัสดิโสภณคอยถวาย
ตี ๑๑ กับ ๔๐ นาฑี เสด็จลงทรงฉลองพระองค์ครึ่งยศทหาร ทรงเครื่องราชอิสสริยยศนพรัตน์ สมเด็จพระนางเจ้า พระนางเธอ ตามเสด็จลงมาด้วยพร้อมกัน มีข้างในเชิญเครื่องขึ้นพระตำหนักตามเสด็จด้วย ทรงนมัสการแล้วรับสั่งให้กรมหมื่นนเรศร์เชิญพระไชยเล็กองค์หนึ่ง กับหีบพระราชลัญจกร ขึ้นไปเตรียมตั้งห้องกลาง จะพระราชทานสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ
เวลาตี ๑๑ เศษ สมเด็จพระนางเจ้า พระนางเธอ เสด็จสู่ที่สรง เครื่องประโคมประโคมขึ้นพร้อมกัน สมเด็จกรมพระท่านมอบพราหมณ์ให้พระองค์เจ้าเทวัญพาขึ้นไปเป่าสังข์ และคอยถวายน้ำอยู่ที่บันไดหลัง พระเต้าที่สรงนี้ ยกแต่พระเต้าเบญจครรภ์ พระเต้านพรัตน์ ๒ องค์ไม่ได้พระราชทานสมเด็จพระนาง พระราชทานแต่สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ ในขณะสรงนั้นกรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูรลาดพระทุกแห่ง แต่เป็นการเอะอะอยู่หน่อย ด้วยของนั้นจัดไม่เรียบ ต้องให้กรมหมื่นนเรศร์ พระองค์เจ้าเทวัญ พระยานรรัตน์ พระนายไวยเข้าไปช่วย สรงแล้วพระฤกษ์ขึ้นบนพระแท่น เวลารุ่งแล้วกับ ๓ นาฑี ในขณะพระฤกษ์นี้ พระราชทานพระไชยและหีบพระราชลัญจกร แก่สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอด้วย สรงเสร็จแล้วรับสั่งให้สมเด็จกรมพระ กรมหลวงวรศักดา กรมขุนบดินทร์ กรมขุนภูวนัย กรมขุนเจริญ ทูลกระหม่อมพระองค์น้อย กรมหมื่นนเรศร์ กรมหมื่นพิชิต กรมหมื่นอดิศร กรมหมื่นภูธเรศ เจ้าพระยาพลเทพ เจ้าพระยามหินทร์ เจ้าพระยาศรีพิพัฒน์ ขึ้นไปถวายไชยมงคล แล้วเจ้าพระยาสุรวงศ์ขึ้นไปที่หลังอีก ครั้นเสร็จการขึ้นพระแท่นแล้วเจ้านายพร้อมกัน ทูลกระหม่อมพระองค์น้อยเป็นหัวหน้าขึ้นไปถวายดอกไม้ธูปเทียนในสมเด็จพระนางเจ้า ประทับอยู่ที่นั้นด้วย แล้วข้าราชการก็ถวายเป็นลำดับไปจนบ่าย เป็นการพร้อมเพรียงกันมาก แต่เจ้านายผู้ใหญ่นั้นถวายแต่กรมขุนเจริญผล
เช้า ๓ โมงเลี้ยงพระห้องล่าง ๑๐ รูป เฉลียงบน ๒๐ ถวายของไทยทานแล้ว พระสัพพีสวดยัสมิงปเทเส พระออก ๔ โมงเศษ แล้วพระธรรมวโรดมถวายเทศน์บนห้องกลาง ครองผ้าก่อนเทศน์เทวตาอุทิศกับรัตนสูตร์ เทศน์จบแล้วเวียนเทียน ขึ้นทางบันใดใหญ่ วงรอบห้องที่ทั้งสองแล้ว เสร็จการขึ้นพระตำหนัก บ่าย ๒ โมงเสด็จขึ้นเข้าที่ ๒ ทุ่มเสด็จลงค้างที่พระตำหนัก
วันที่ ๔๒๙๔ วันศุกร์ ขึ้น ๘ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บรรทมตื่นแล้วเสด็จออกหอธรรมสังเวช เลี้ยงพระแล้วเวลาย่ำเที่ยงเสด็จขึ้น
บ่ายเจ้าต๋งถวายผ้าที่จะไปติดเพดาน หลวงสุวรรณถวายเครื่องถม
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระปรากรมมุนีและพระวิสุทธิโสภณถวายเทศน์ สมเด็จกรมพระเฝ้าที่หอธรรมสังเวช ถวายความซาซือที่แล้วไป แล้วกลับใหม่อีก เวลา ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น
พระยานรรัตน์ถวายหนังสือขอรับพระราชทานโทษทหารดับเพลิงซึ่งติดคุกอยู่ ๙ คนครบกำหนดแล้ว
พระยาภาสถวายหนังสือมีมาแต่เมซันถึงพระยาภาส ๒ ฉะบับกับหนังสือพิมพ์ด้วย
วินที่ ๔๒๙๕ วันเสาร์ ขึ้น ๙ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
กลางวัน พระองค์สาย กับหม่อมเจ้าจรเฝ้า ถวายครอบภาพจับที่จะตั้งที่แว่นฟ้ารองพระศพ
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาพิพัฒน์อ่านบอกเรื่องผู้ร้ายเมืองนครไชยศรีฉะบับ ๑ แล้วพระโพธิวงศ์เทศน์ต่อวัน ๓ ค่ำ พระมหาแจ้งเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๒๙๖ วันอาทิตย์ ขึ้น ๑๐ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่ายโมงเสด็จออก รับสั่งให้พระนายไวยจัดพระตำหนักหลังเขียวอย่างเดิม เข้าไปประทับในออฟฟิศ พระองค์เจ้าเกษมศรีเฝ้าทูลรายช่างมุก กรมหมื่นภูธเรศเฝ้าเรื่องช่างทอง พระยาประภาถวายหิ้ง พระยามหามนตรีเฝ้าถวายบัญชีฝีพาย กับเจ้าพระยาสุรวงศ์จดหมายมาที่เจ้าพระยายมราช ขอถอดนักโทษคุกถึงกำหนด โปรดพระราชทาน บ่าย ๕ โมงเสด็จไปเสวยที่พระตำหนัก
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาศรีอ่านบอกเมืองสระบุรีส่งเครื่องพระเมรุ กรุงเก่าบอกน้ำฝนต้นเข้า สมเด็จกรมพระถวายหนังสือกงสุลอังกฤษเรื่องความแซมยวลดอซันที่แล้วๆ กลับใหม่อีก ๑ กับเรื่องผู้ร้ายอีก ๑ กับเรื่องมิสก๊อกส์ค้างเงินพองกูอยู่เมืองกำแพงเพ็ชร์ขอตราให้มองโคไปเร่ง ๑ พระโพธิวงศ์กับพระมหาแจ้งถวายเทศน์ เป็นวันยก ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๒๙๗ วันจันทร์ ขึ้น ๑๑ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เที่ยงแล้วมิสเตอร์อาลบาศเตอร์ เฝ้าเรื่องแซมยวลดอซัน พระองค์ทองแถมถวายโมราหลังหีบ
บ่าย ๔ โมงปัลเครฟเฝ้า ถวายอักษรศาส์น ยอช. เอ. เฟดเดอริกซิมยวล รอบินซัน ไวสรอยคอเวอนเนออินเดียคนใหม่ รับอย่างวันเสาร์แรม ๑๐ ค่ำเดือน ๘๘ มิสเตอร์กูลด์มาด้วย แล้วเสด็จไปทอดพระเนตรวังทูลกระหม่อมพระองค์น้อย ย่ำค่ำเสด็จกลับ
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาศรีอ่านบอกเมืองพิไชย ส่งหนังสือเมืองน่าน เรื่องเมืองเชียงแสนว่าพะม่ายกเลิกไปแล้ว ด้วยเกิดรบกันที่เมืองเชียงรุ้ง พระธรรมกิตติกับมหาแก้ว ๔ ประโยควัดรังษีถวายเทศน์ ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๒๙๘ วันอังคาร ขึ้น ๑๒ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เที่ยงเสด็จออก ทูลกระหม่อมพระองค์น้อย กรมหมื่นพิชิตเฝ้า พระยานรรัตน์ถวายอย่างเสือรำโคม พระรจนาถวายด้ามมีด พระไพรัชถวายหนังสือกรมท่า
บ่าย ๔ โมงกงสุลโปรตุเกตเฝ้า แล้วเสด็จไปเสวยที่พระตำหนัก
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาศรีอ่านบอกพระศรีเสนาซึ่งไปเร่งไม้ ส่งไปเมืองบรรพต พระยาพิพัฒน์อ่านบอกเมืองนครไชยศรีฉะบับ ๑ เมืองสมุทรสงครามฉะบับ ๑ เรื่องผู้ร้าย พระธรรมกิตติถวายเทศน์จบแล้ว เสด็จขึ้นเวลายามเศษ มหาแก้วเทศน์ต่อไป
วันที่ ๔๒๙๙ วันพุธ ขึ้น ๑๓ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เที่ยงแล้วเสด็จออกออฟฟิศ พระยานรรัตน์เฝ้าเรื่องทหาร ทูลกระหม่อมพระองค์น้อยเฝ้าเรื่องพระที่นั่ง หม่อมเจ้านิลวรรณ์ถวายครอบกินนร
บ่าย ๔ โมงกงสุลอเมริกันพากงสุลคนใหม่เฝ้า แล้วหม่อมเจ้าปรีดาเฝ้าเรื่องต้นไม้ แล้วเสด็จทอดพระเนตรงานวังพระองค์เจ้าจิตร์เจริญ บ่าย ๕ โมงเสด็จกลับประทับพระที่นั่งอาภรณ์พิโมกข์ ทรงจุดเทียนสวดมนต์หล่อพระพุทธรูปพระชนม์พรรษา แล้วเสด็จลงพระตำหนัก
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช ทรงกับพระยาพิพัฒน์ พระยาราชรองเมือง พระยามหามนตรี เรื่องความแขกกินยาตาย แล้วพระธรรมกิตติถวายเทศน์ จบแล้ว ทรงกับสมเด็จกรมพระเรื่องปัลเครฟหน่อยหนึ่ง เสด็จขึ้นเวลา ๔ ทุ่ม พระมหาแก้วเทศน์ต่อไป
พระองค์ประดิษฐ์ถวายพระพุทธรูปประจำวัน ทูลกระหม่อมเจ้าฟ้าหญิงกรรณาภรณ์ เป็นพระยืนห้ามสมุทรหล่อด้วยทอง
วันที่ ๔๓๐๐ วันพฤหัสบดี ขึ้น ๑๔ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เวลาเช้า ๓ โมงเศษเสด็จออกหล่อพระชนม์พรรษา พระฤกษ์ ๓ โมงกับ ๔๒ นาฑี
เกือบบ่ายโมงเสด็จออก พระองค์สาย พระนายไวย พระยาราชรองเมืองเฝ้าเรื่องที่พระยาภาสเฝ้าถวายหนังสือพิมพ์ ลูกพระองค์เจ้ากมลาศน์เฝ้าพระราชทานชื่อทิพยาภา
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช วันนี้มีการฉลองพระพุทธรูปประจำวันสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ และเป็นวันตรงกับวันประสูติด้วย มีสวดมนต์พระ ๑๕ รูปเหมือนทำบุญ ๗ วัน พระพรหมมุนีนำ มีผ้าไตรย่ามเหมือนก่อน แล้วหม่อมเจ้าพระธรรมุณหิศถวายเทศน์ปุตตสังคหภัณฑ์หลวง พระราชกวีถวายเทศน์ญาติสังคหกัณฑ์เจ้าภาพ เครื่องกัณฑ์ยกทั้ง ๒ กัณฑ์ สมเด็จกรมพระถวายร่างตอบปัลเครฟเรื่องซางซือ และแซมยวลดอซัน เวลา ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๓๐๑ วันศุกร์ ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เช้าวันนี้เสด็จออกหอธรรมสังเวช เลี้ยงพระและมีสดับปกรณ์ ๑๐๐ เที่ยงครึ่งเสด็จขึ้น ปัลเครฟเฝ้าด้วย
วันนี้เข้าที่ บรรทมตื่นบ่าย ๕ โมงเสด็จออก พระองค์เจ้าสิงหนาทเฝ้าถวายอย่างแส้จามจุรีจะทูลเกล้าฯ ถวายในการพระเมรุ กับทูลขอซื้อม้ารถใช้ในการพระศพ จะซื้อที่เมืองตาก พระองค์สายเฝ้า รับพระราชทานพระรูปสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ ไปสั่งสเตตชู ตั้งที่สุนันทาลัย หลวงราชโยธาเทพเฝ้าถวายหนังสือพระยารัตนโกษา
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช หม่อมเจ้าพระอรุณถวายเทศน์เจติยกถากับปางพระพุทธรูป มหาเทศวัดบวรนิเวศถวายเทศน์กัณฑ์หนึ่ง เสด็จขึ้น ๔ ทุ่มเศษ
วันที่ ๔๓๐๒ วันเสาร์ แรม ๑ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
กลางวันเจ้าพระยาสุรวงศ์เฝ้า กล่าวโทษพระยานรรัตน์เรื่องจับตาคงทศกรรฐ์ บ่าย ๔ โมงปัลเครฟเฝ้า บ่าย ๕ โมงกลับ
อนึ่งเช้าวันนี้เสวยพระโอสถทุเลา จนค่ำพระบังคลยังไม่หยุด แล้วพระยอดทรงพระโสทมาก ทรงพระดำเนินและประทับไม่สู้จะถนัด ไม่เสด็จออกหอธรรมสังเวช กรมหมื่นพิชิต พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติเฝ้า พะยานรรัตน์เฝ้า ถวายความเรื่องตาคงทศกรรฐ์ ๒ ยามเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๓๐๓ วันอาทิตย์ แรม ๒ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่ายโมงเสด็จออก กรมหมื่นพิชิตเฝ้า นายพลพันเฝ้าถวายกระโถนนากเป็นรูปถัง หลวงสุวรรณเฝ้าเรื่องเครื่องถม พระนายไวยเฝ้าเรื่องตาคงทศกรรฐ์กับพระองค์เจ้าเทวัญเฝ้าด้วย ทูลกระหม่อมพระองค์น้อยถวายฉากดอกไม้แห้ง ๘ ฉาก สำหรับติดฝา พระองค์สายเฝ้า ชะพระยอด
ค่ำไม่เสด็จออกหอธรรมสังเวช ยังทรงดำเนินไม่สู้ถนัด พระยอดยังไม่แตก
วันที่ ๔๓๐๔ วันจันทร์ แรม ๓ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
กลางวันกรมหมื่นพิชิตเฝ้า พระนายไวยเฝ้าเรื่องทหาร พระยามหาเทพถวายบัญชีระย้าแก้วของหลวง ซึ่งไปสืบบัญชีที่กรมท่า สั่งให้ไปไล่เลียงผู้เก็บ พร้อมด้วยพระยานรรัตนว่าอยู่ที่แห่งไรบ้าง แล้วรับสั่งให้กรมหมื่นนเรศร์ช่วยชี้ด้วย พระองค์เจ้าสายเฝ้าตรวจพระยอด
ค่ำไม่เสด็จออกหอธรรมสังเวช พระองค์เทวัญ พระองค์สวัสดิประวัติเฝ้า ๒ ยามกลับ
วันที่ ๔๓๐๕ วันอังคาร แรม ๔ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
กลางวัน พระยานานาเฝ้า เรื่องตะพานถนนไปประทุมวัน พระองค์เจ้ากมลาศน์เฝ้า ทูลขอเศษไม้พระที่นั่งไปทำแบบตีทองแดงหุ้มพระเจดีย์วัดพระแก้ว พระยาประภาถวายหิ้งไม้ ๖ หิ้ง พระองค์เจ้าสาย กับตันริชิลิวเฝ้าถวายแผนที่นาประทุมวัน มีพระราชหัตถ์สั่งซื้อที่
ค่ำไม่เสด็จออกหอธรรมสังเวช ทูลกระหม่อมปราสาทเฝ้า
วันนี้พระยาโชฎึกรับของไปทั้งกระจาดที่บางปอินพรุ่งนี้
วันที่ ๔๓๐๖ วันพุธ แรม ๕ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่ายโมงพระนายไวยกับกรมหมื่นพิชิตเฝ้า ทรงเรื่องทหาร ทูลกระหม่อมพระองค์น้อยถวายอย่างมอนิแมนต์ สมเด็จพระนางซึ่งจะตั้งที่สวนสราญรมย์ ทรงอยู่จนบ่าย ๕ โมง ตกลงจะทำที่สวนสราญรมย์แห่งหนึ่ง ที่บางปอินแห่งหนึ่ง แล้วพระองค์สายเฝ้า พระองค์ประดิษฐ์ถวายเครื่องบริขารพระญวน แล้วเสด็จไปเสวยที่พระตำหนัก
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาพิพัฒน์อ่านบอกเรื่องผู้ร้าย พระนรินทร์บอกเมืองไทรเรื่องการพระศพ จะให้พระเกษตรไทรสถลบุรินทร์เข้ามา แล้วพระธรรมกิตติถวายเทศน์ต่อวันก่อน มหาแก้วอีกกัณฑ์หนึ่ง ๔ ทุ่มเสด็จขึ้น
พระองค์ศรีวิลัยจุดเทียนไฟไหม้ฉลองพระองค์
วันที่ ๔๓๐๗ วันพฤหัสบดี แรม ๖ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่ายพระนายไวยเฝ้าแล้วกรมหมื่นพิชิตเฝ้า ทรงเรื่องจะแปลหนังสือแต่งพระราชนิพนธ์เป็นกลอน แล้วเจ้าพระยามหินทร์เฝ้าเรื่องทหาร กับถวายเฟื่องพระโกศ แล้วเสด็จเสวยที่พระตำหนัก
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช ทูลกระหม่อมพระองค์น้อยถวายอย่างมอนิแมนต์ พระยาพิพัฒน์อ่านบอกเมืองสมุทรสงครามเรื่องผู้ร้ายปล้น พระธรรมกิตติถวายเทศน์จบแล้วเสด็จขึ้นยามเศษ มหาแก้วเทศน์ต่อไป
วันที่ ๔๓๐๘ วันศุกร์ แรม ๗ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่ายเสด็จออก รับสั่งให้พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติไปขอคอเรสปอนเดนส์เรื่องความแซมดอซันที่สมเด็จกรมพระ พระยาโชฎึก กับพระสวัสดิ์ ถวายอย่างแพรต่าง ๆ ทรงซื้อไว้ พระไพรัชถวายหนังสือกรมท่า พระยาภาสเฝ้าเรื่องหนังสือพิมพ์ พระองค์เจ้าสายเฝ้าเรื่องซื่อที่
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาพิพัฒน์อ่านบอกเมืองนนทบุรีเรื่องผู้ร้าย โปรดให้พระยาพิพัฒน์ขึ้นไปอีก พระธรรมกิตติเทศน์ ยามหนึ่งเสด็จขึ้น มหาแก้วเทศน์ต่อไป
วันที่ ๔๓๐๙ วันเสาร์ แรม ๘ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่าย ๓ โมงเศษเสด็จแต่พระตำหนักออกวัดพระแก้ว ทอดพระเนตรงานแล้ว ประทับโรงพระเบ็ญจา ตรัสกับสมเด็จกรมพระเรื่องจะใส่ม่านเสาพระเมรุ แล้วทรงเรียกแพรที่พระยาโชฎึกถวายไปพระราชทานสมเด็จกรมพระทอดเนตรจะทำม่าน บ่าย ๕ โมงเศษเสด็จขึ้น
ค่ำวันนี้ไม่เสด็จออกหอธรรมสังเวช ทรงตรวจคอเรสปอนเดนส์เรื่องความแซมดอซัน แล้วพระยอดขึ้นใหม่ ประทับไม่ถนัดด้วย
วันที่ ๔๓๑๐ วันอาทิตย์ แรม ๙ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
พระยาอาหาร พระยาโชฎึก เฝ้า แล้วเจ้าคุณทหารเฝ้าทรงเรื่องความมองคุณะและแซมดอซัน พระยาประภาเฝ้าไม่มีราชการอะไร
ทุ่มเศษเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาพิพัฒน์อ่านบอกเมืองสมุทรสงครามเรื่องผู้ร้ายปล้น รับสั่งว่าเมืองสมุทรสงคราม เมืองสมุทรสาคร สองเมืองนี้ผู้ร้ายมีมากนัก ต้องให้พระยาพิพัฒน์ออกไปเสียสักครั้ง แล้วพระธรรมกิตติเทศน์ กับมหาแก้วเทศน์ วันนี้เป็นวันยก เสด็จขึ้นยามหนึ่ง
วันที่ ๔๓๑๑ วันจันทร์ แรม ๑๐ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
กลางวันกรมหมื่นภูธเรศเฝ้าเรื่องของ หม่อมเจ้าปรีดาเฝ้าถวายต้นไม้ตั้งน้ำพุ ทำเป็นต้นตาล บ่ายเสด็จพระตำหนัก ก่อนทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระศรีวิสุทธิวงศ์เทศน์กัณฑ์หลวง มหาพันวัดมหรรณพารามเทศน์กัณฑ์เจ้าภาพ ๒ ทุ่มเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๓๑๒ วันอังคาร แรม ๑๑ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
บ่ายเสด็จออกกรมหมื่นภูธเรศกับพระองค์สายเฝ้า วันนี้ไม่มีใครเฝ้าอีก
ทุ่มเศษเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระศรีวิสุทธิวงศ์กับพระมหาพันถวายเทศน์ ยามหนึ่งเสด็จขึ้น
วันที่ ๔๓๑๓ วันพุธ แรม ๑๒ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
กลางวันพระยาเวียงใน พระพิเดชเฝ้าถวายอย่างตำหนักห้องในกรมหมื่นภูธเรศ พระสุพรรณเฝ้าถวายสังข์ หม่อมเจ้าต๋งถวายอย่างกล่องเปนรูปถัง พระนายไวยเฝ้าเรื่องหนังสือพิมพ์คุ้มสักทหาร
ทุ่มเศษเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาศรีอ่านบอกพระยาประทุมเทวาธิบาลเมืองหนองคาย บอกเรื่องจ่ายเสบียงให้ครัวเก่ากับว่าแต่งให้พระวิชิตพงพิไสยขึ้นไปสืบราชการเมืองเชียงขวาง กรมการเมืองเชียงขวางบอกลงมาว่า มีพวกฮ่อมาตั้งอยู่ภายหลัง ครั้นได้ทราบว่าพระวิชิตพงพิไสย มาตั้งอยู่ก็ยกเลิกไป มีครัวลงมาแต่เชียงขวางอีก ๙๐ ครัวเศษ กับขอหักเงินส่วยที่ซื้อสเบียงจ่ายครัว พระศรีวิสุทธิวงศ์ มหาพันเทศน์ เสด็จขึ้นยามเศษทรงธรรมกัณฑ์ต้นแล้ว
วันที่ ๔๓๑๔ วันพฤหัสบดี แรม ๑๓ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
กลางวันอาลบาสเตอร์เฝ้า เรื่องความแซมยวลดอซันต์แล้วเสด็จพุทธมนเทียร ทำบุญวันสวรรคตพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า กับกรมสมเด็จพระอมรินทร์ วัดพระเชตุพนกับวัดอัมรินทร์ สวด ๑๕ รูป พระโพธิวงศ์ถวายเทศน์ ทรงแจกเงินเจ้านายแล้วเสด็จขึ้นเกือบย่ำค่ำ
อนึ่ง จะต้องพระราชประสงค์เป๋ายาแดงจีนมาทำอย่างย่าม พระราชทานพระญวนที่จะตั้งพรุ่งนี้ กรมหมื่นนเรศร์เข้าไปถวาย
๒ ทุ่มเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระยาศรีอ่านบอกเมืองอินทร์ เมืองพยุห กรุงเก่า ส่งไม้ส่งของเครื่องพระเมรุ พระยาพิพัฒน์อ่านบอกหลวงภิรมย์โกษา ข้าหลวงไปเร่งของเครื่องพระเมรุบอกส่งเครื่องพระเมรุหัวเมืองขึ้นกรมท่า กับเมืองนครไชยศรี บอกส่งตัวอ้ายนางผู้ร้ายเก่า ได้เที่ยวปล้นตีชิงหลายแห่ง รับเป็นสัตย์รับสั่งให้ส่งตัวเข้ามาจะประหารชีวิต พระศรีวิสุทธิวงศ์เทศน์จบแล้วเสด็จขึ้น มหาพันเทศน์ต่อไป
วันที่ ๔๓๑๕ วันศุกร์ แรม ๑๔ ค่ำ เดือน ๙ ปีมะโรง โทศก จุลศักราช ๑๒๔๒
เที่ยงแล้วเสด็จออกพระที่นั่งอมรินทร์ เลี้ยงพระแล้วตั้งพระมหาเกษเป็นพระอมรเมธาจารย์ พระมหาต่ายเป็นพระสักยบุตติยวงศ์ พระปลัดยาเป็นพระวินยานุกูลเถร รวมพระไทย ๓ รูป องค์กล่ำเป็นพระครูบริหารอนัมพรต องค์ท่านเป็นองค์สรภาณมธุรศ องค์ว่างเป็นองค์สุดบทบวร องค์จี้ลับเป็นองค์สรพจนสุนทร องค์เหลเป็นองค์พจกรโกศล องค์ทันเคียดเป็นองค์อนันต์สรภัญช รวมพระญวน ๖ องค์ แต่พระญวนฉันที่สังฆาศนศาลา แล้วมานั่งในพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยข้างตะวันตก เมื่อตั้งพระไทยสวดชยันโต พระญวนก็สวดด้วย กลางวันจงกรถวายโปรแกรมเฉลิมพระชนม์พรรษา
ทุ่มหนึ่งเสด็จออกหอธรรมสังเวช พระอุดมญาณและมหา..ถวายเทศน์ ยามเศษเสด็จขึ้น
