สัตวาภิธาน

ข้าพเจ้าพระยาศรีสุนทรโวหาร ญาณปรีชามาตย์ บรมนาถนิตยภักดี พิริยพาห คิดคำกลอนเรื่องนี้ สำหรับให้เด็กนักเรียนอ่าน คิดเสร็จณวันพฤหัศบดี ขึ้นสิบห้าค่ำเดือนสิบปีวอกฉศก พ.ศ. ๒๔๒๗ ลงพิมพ์ที่โรงพิมพ์สกูลพระตำหนักสวนกุหลาบ ในพระบรมมหาราชวังในปีนั้นเอง

ประเภทสัตวในโลกมี ๔ จำพวก พหุบาท สัตวมีเท้ามากเกิน ๔ ขึ้นไป เช่น ตะขาบ กิ้งกือ เปนต้นอย่าง ๑ จัตุบาท สัตว ๔ เท้า ดุจ ช้าง ม้า โค กระบือ เปนต้นอย่าง ๑ ทวิบาท สัตว ๒ เท้า คือ มนุษ แล เปด ไก่ นก เปนต้นอย่าง ๑ อะบาทะกา สัตวไม่มีเท้า ดัง งู แลปลา เปนต้นอย่าง ๑ แล้วแบ่งออกเปน ๒ ชนิด คือ ถะละชา สัตวเกิดบนบกอย่าง ๑ ชะละชา สัตวเกิดในน้ำอย่าง ๑ จัดอีก ๒ อย่าง สัตวมีฟองมีไข่ แลไม่ต้องมีฟอง ดังช้าง ม้า โค กระบือ จัดอีก ๒ อย่าง คือ สัตวมีปีกแลไม่มีปีก แลสัตวที่มีปีกนั้นก็จัดเปน ๓ อย่าง มีปีกแขงแรง บินสูงบินไปไกล ๆ ได้ ๑ มีปีกบินได้แต่เตี้ย ๆ ต่ำ ๆ อย่าง ๑ มีปีกบินไม่ได้อย่าง ๑ ฯ

​ประเภทสัตวมีเอนกอนันต์ หลายอย่างหลายพรรณมากนัก ในประเทศบ้านเมื่องหนึ่ง ก็มีแปลกออกไปหลาย ๆ อย่าง ในป่าหนึ่งก็แปลกออกไปอย่างหนึ่ง อ่าว ทเล ตำบลหนึ่ง ก็มีแปลกไปอย่างหนึ่ง ในลำแม่น้ำลำหนึ่งก็แปลกไปอย่างหนึ่ง เปนเอนกวิจิตรมากนัก เหลือกำลังที่จะรู้จักให้ทั่วถึงทุกหมู่ทุกเหล่า ข้าพเจ้าขอชักนำเอาแต่ที่รู้จัก ชักมาผูกเปนกลอนไว้สำหรับให้เด็ก ๆ อ่านเล่น ตามลำดับแต่แม่ ก กา ไปเพื่อจะได้สอบอักษรที่เด็กเรียนอยู่นั้น เปนของสำหรับเด็กแรกเล่าแรกเรียน แต่พอได้กว้างขวางในทางที่จะใช้อักษร ท่านทั้งหลายที่เปนผู้ใหญ่รู้หนังสือแล้ว ก็จะบ่นว่าเบื่อหูเบื่อฟัง ไม่มีประโยชน์อะไร ก็ตามแต่จะติจะว่าเถิด ยอมให้ติให้ว่า ชาพเจ้าเปนคนอยากจะคิดจะอ่านอะไร ๆ เล่นต่าง ๆ ตามชอบใจ คิดอะไรได้ก็เก็บเอามาว่าเพ้อ ๆ ไป เมื่อท่านผู้ใดไม่ชอบก็รับทานอภัยเสียเทอญ ฯ

----------------------------

จะกล่าวด้วยสัตวมีเท้ามาก

----------------------------

----------------------------

๛ จบ ๛