| ๑๙๏ วาจีกายจิตรน้อมประนอมนขประณาม |
| นบรัตนทั้งสาม |
ประเสริฐ |
| ๏ สูงสุดอุตตมคุณอดุลย์ดิลกเลิด |
| ในโลกยบรรเจิด |
จรัส |
| ๏ เคารพนบชนนีชนกครุอุปัธ |
| ยาจารย์จำแนกอรรถ |
นุสาสน์ |
| ๏ สรวมชีพน้อมศิรก้มประนมกรภิวาท |
| บังคมบรมนาถ |
นรินทร์ |
| ๏ เถลิงรัชฉัฏฐผดุงบำรุงปรถพิน |
| สยามราชธานินทร์ |
ทนุก |
| ๏ ร่มเกล้าเหล่านรชาติ์นิราศนฤทุกข์ |
| ปรีดิ์เปรมเกษมสุข |
สราญ |
| ๏ ไหว้ไทเทวคณาสุราลยพิมาน |
| อรัญรุกขทุกสถาน |
สถิต |
| ๏ เสื้อเมืองทรงบุรรักษ์และหลักนครฤทธิ์ |
| เรืองรุ่งอำรุงนิตย์ |
นิรันตร์ |
| ๏ อำนาจอาตมอ้างคุณางคอภิวันท์ |
| ครุฐานิยอัน |
อุดม |
| ๏ สรวมสวัสดิ์วัฒนการและดาลสุขภิรมย์ |
| สัมฤทธิ์ประสิทธิ์สม |
ประสงค์ |
| ๏ จักเริ่มรังรินิพนธ์ยุบลบทผจง |
| ฉันท์พจนจำนง |
จำนอง |
| ๏ สารเสนอจงเสนาะล้วนสำนวนสนิทจอง |
| ถูกถ้วนขบวนลบอง |
บคลาย ฯ |
| ๑๖๏ แถลงเรื่องเบื้องบรรพ์บรรยาย |
นิบาตอธิบาย |
| อลีนจิตตชาดก |
|
| ๏ แสดงด้วยคุณกตัญญูยก |
หยิบมาสาธก |
| แถลงเปนเรื่องเนื่องมา |
|
| ๏ ปางบรมพรหมทัตกษัตรา |
เสวยไอสวรรยา |
| ธิปัติสวัสดิ์สถาวร |
|
| ๏ ผ่านพาราณสีนคร |
ด้วยองค์บังอร |
| อัคเรศผู้เกตุกำนัล |
|
| ๏ อเนกอนงค์ทรงลักษณ์ลาวัณย์ |
คือดาวล้อมจันทร์ |
| จำนำบำเรอบาทมูล |
|
| ๏ มังคั่งโภไคไอสูรย์ |
สมบัติสมบูรณ์ |
| สมบวรณถ้วนสิ่งสรรพ์ |
|
| ๏ ปราการประกอบขอบคัน |
หอรบนางจรัล |
| โดรณระเบียบบานทวาร |
|
| ๏ ปราสาทราชมนเทียรสถาน |
ก่องแก้วแกมกาญจน์ |
| ประกิจประกอบชอบที |
|
| ๏ ทวยหาญหาญกล้าราวี |
หัยรัถหัตถี |
| สพรักสพรั่งพร้อมเพรียง |
|
| ๏ สถลมารคมลากรอบขอบเวียง |
เรียบรุกขรายเรียง |
| ระรื่นระร่มรมยา |
|
| ๏ สนามหัดอัศวคชา |
ติณลาดสอาดตา |
| ตลอดละโล่งแลลาน |
|
| ๏ มีทั้งถิ่นราชอุทยาน |
กว้างใหญ่ไพศาล |
| สพรั่งด้วยพฤกษหลายพรรณ |
|
| ๏ ผลิดอกออกช่อเรียงรัน |
บานเบิกสุคัน |
| ธรสระรื่นชื่นทรวง |
|
| ๏ มีสระสาโรชใหญ่หลวง |
ดาษด้วยดอกดวง |
| อุบลรบัดแบ่งบาน |
|
| ๏ มัจฉกัจฉปท่องท้องธาร |
เที่ยวหาอาหาร |
| เล็มไคลแลเคล้าคู่เคียง |
|
| ๏ ส่ำสุโนคเสนอศัพท์สำเนียง |
สนั่นเสนาะเพราะเพียง |
| บรรเลงบรรโลมลานใจ |
|
| ๏ เปนสุขนฤทุกข์นฤภัย |
ทั่วทั้งเวียงชัย |
| ประชุมประชาชื่นบาน ฯ |
|
| ๑๔๏ ฝ่ายด้านอุดรนครมี |
วฒกีคมสถาน |
| ห้าร้อยประมวญชนประมาณ |
มนะพร้อมประนอมกัน |
| ๏ ปรุงปรับระดับประดิฐเครื่อง |
คหะเนืองอเนกนันต์ |
| เสร็จแล้วก็ล่องอุทกสัญ |
จรสู่บุรีรมย์ |
| ๏ ใครใครผิใคร่กมลจง |
จะประสงค์ก็สบสม |
| เรือนใหญ่และน้อยผิวนิยม |
ก็จำหน่ายฤหน่วงนาน |
| ๏ ได้ทรัพย์สำหรับทนุบำรุง |
ชิวรุ่งเจริญมาน |
| เลยเปนประเพณิยุประการ |
กิจนั้นนิรันตร์ไป |
| ๏ อยู่มาคณานิกรช่าง |
ชนต่างก็ครรไล |
| สู่ห้องพระหาวนะวิไส |
ยสฤษดิกิตย์การ |
| ๏ รวบรวมกำลังดรุณฟัน |
ดรุพรรณณะไพรสาณฑ์ |
| โค่นล้มระเนนธรณิดาล |
ก็ลุโดยสดวกครัน |
| ๏ ยังมีมหันตคชหนึ่ง |
นิจสึงพนาสัณฑ์ |
| แกล่ใกล้สำนักนิชนอัน |
กระทำไม้ณไพรพนม |
| ช้างนั้นจรัลจรละเลียบ |
ฉะเพาะเหยียบตะเคียนคม |
| เสี้ยนแขงก็แทงบทระบม |
ระบุติดสนิทใน |
| ๏ จักทิ้งจะถอนบมิถนัด |
สรพัดจะขัดไป |
| หาทางมล้างวิรุธไภ |
ยก็ยังบหยั่งเห็น |
| ๏ ยิ่งนานก็ดาลอดุรกล้า |
เพราะพยาธิลำเค็ญ |
| แผลร้ายกำเริบรอุและเป็น |
พิษพ่างจะวางวาย |
| ๏ บวมเบ่งลำโบยบทระทม |
ก็ระบมลำบากหลาย |
| บุพโพและโลหิตกระจาย |
กระเจอะหลั่งถะถั่งลง |
| ๏ สำเหนียกสำเนียงนรกระทำ |
ทุมะกรรมกะเกริกพง |
| เกิดมีมนานุสรจง |
จิตรตรึกรฦกพลัน |
| ๏ อันว่านรานิกรมา |
ฐิติฐานะไพรสัณฑ์ |
| เพื่อรุกขการิยนิรัน |
ดรกาลก็นานหลาย |
| ๏ จักกอบจะก่อประทุฐกา |
ยตมาก็เปล่าดาย |
| ต่างอยู่และต่างสุขสบาย |
บมิเบียดมิเบียฬกัน |
| ๏ ถึงเหล่าคณานรสฤษดิ์ |
ดรุกิตย์ณไพรวัน |
| ทั้งผองก็พึ่งคชอนัน |
ตประจำกระทำการ |
| ๏ เลี้ยงดูก็โดยกรุณจิตร |
บมิคิดจะจงผลาญ |
| เห็นว่าชนานิกรมาน |
มนะสาทราทร |
| ๏ จำตูจะสู่สถิตฐา |
นะคณานรากร |
| เผื่อเขาจะคิดกรุณรอน |
บทโรคทุเลาเบา |
| ๏ แม้ชนบช่วยและจะกระทำ |
ทุฐกรรมก็ทำเนา |
| ไม่ไปก็ใช่ชิวิตเรา |
นิจะรอดตลอดปี |
| ๏ คิดแล้วคระไลจรจรัล |
บมิหวั่นมนินทรีย์ |
| แต่ยามจะย่างบทละที |
ฤก็ยากลำบากครัน |
| ๏ ค่อยย่องเขยื้อนสริรโยก |
และโขยกเขย่งยัน |
| หากหึงก็ถึงดำบลอัน |
วฒกีประกอบการ |
| ๏ เน่งนอนอนาถณพสุธา |
ดลน่าจะสงสาร |
| เหลือบแลชแง้นยนะดาล |
จิตรมาดบคลาศคลา ฯ |
| |
๒๘๏ ปางช่างทั้งหลาย |
| ลีลาศผาดผาย |
พอพบคชา |
| นิ่งนอนลำบาก |
เห็นหลากนักหนา |
| พะวงสงกา |
ก็เข้าไปดู |
| |
๏ เห็นเสี้ยนตะเคียน |
| เสียบติดมิดเมี้ยน |
ในเท้าช้างผู้ |
| ให้มีเมตตจิตร |
คิดจักค้ำชู |
| ช่างไม้ทั้งหมู่ |
มั่วสุมชุมกัน |
| |
๏ จึงเอาปลายมีด |
| ค่อยแคะแกะกรีด |
ตรงแผลด้วยพลัน |
| พอกว้างออกก่อน |
จึงถอนเสี้ยนนั้น |
| เสี้ยนแขงสำคัญ |
เขยื้อนเคลื่อนคลา |
| |
๏ แล้วทำยาใส่ |
| ดูแลระไว |
ระวังรักษา |
| จนช้างนั้นคลาย |
วายทุกขพาธา |
| คิดคุณชนา |
กรเกื้อแก่ตน |
| |
๏ จึงอยู่ให้ใช้ |
| เอาภารการไม้ |
ฉุดชักลากขน |
| ถือสายบันทัด |
จัดเครื่องมือคน |
| บรรจงส่งชน |
ช่างไม้ทำการ |
| |
๏ ช้างนี้มีบุตร |
| ผ่องสีบริสุทธิ์ |
เศวตโอฬาร |
| ศุภลักษณ์พิไล |
คชใดจักปาน |
| เปนตระกูลสาร |
หัตถาชาไนย |
| |
๏ ล่วงกาลนานมา |
| ช้างพ่อชรา |
แรงน้อยถอยไป |
| รำพึงถึงบุตร |
เผือกผุดผ่องใส |
| จะพามาไว้ |
กับช่างต่างตน |
| |
๏ คิดแล้วครรไล |
| ไปยังป่าใหญ่ |
ที่อยู่บุตรดล |
| แถลงแจ้งเรื่อง |
เนื่องในยุบล |
| อันมีแต่หน |
หลังเล่าลูกยา |
| |
๏ ต้นแต่ต้องเสี้ยน |
| สบภัยใหญ่เจียน |
จักวายชีวา |
| หากฝูงชนช่วย |
ไม่ม้วยมรณา |
| จึงสู้อาสา |
รับการวัฒกี |
| |
๏ จวบจนทุพล |
| ชราวิกล |
วิการอินทรีย์ |
| ยกข้อกตัญญู |
คู่กัตเวที |
| โดยธรรมคดี |
มาพร่ำรำพรรณ |
| |
๏ อ้าพ่อผู้บุตร |
| อันบิตุรสุด |
แสนรักหนักครัน |
| บิดามานี้ |
ด้วยมีหมายมั่น |
| จักพาเจ้านั้น |
นิราศคลาศคลา |
| |
๏ ไปอยู่กับช่าง |
| รับใช้การต่าง |
ตัวพ่อนี้นา |
| เจ้าจะได้สนอง |
คุณของบิดา |
| โดยเปลื้องปลดภา |
ระพ่อพึงมี |
| |
๏ อ้าพ่ออันผู้ |
| ถือมั่นกตัญญู |
ทั้งกัตเวที |
| เมธาว่าเลิด |
ประเสริฐแสนดี |
| เทียบด้วยมณี |
อนัคฆ์รัตนา |
| |
๏ พ่อผู้อภิชาติ์ |
| จงจำโอวาท |
คติบิดา |
| รู้คุณท่านนั้น |
คือกตัญญุตา |
| สนองคุณูปการ์ |
คือกัตเวที |
| |
๏ ลูกยาไปอยู่ |
| ยังสำนักหมู่ |
มวญชนวัฒกี |
| จงอุตสาหะ |
วิริยการี |
| ในธรรมวิถี |
ที่สำแดงมา |
| |
๏ คชไกรได้ฟัง |
| บิดาสอนสั่ง |
สุดแสนหรรษา |
| รับสนองคุณคน |
แทนตนบิดา |
| รับโอวาทา |
นุสาสน์ใส่ใจ |
| |
๏ สำเร็จเรียบร้อย |
| สองช้างต่างคล้อย |
คลาพรากจากไพร |
| จึงคชบิดา |
พาคชบุตรไป |
| ส่งให้ช่างไม้ |
ใช้ต่างอาตมา |
| |
๏ ตนนั้นครรไล |
| ตามอัชฌาสัย |
สมมาดปราถนา |
| จำเดิมแต่นั้น |
คชพรรณโสภา |
| อยู่ด้วยนรา |
นิกรวัฒกี |
| |
๏ รับใช้การงาน |
| กิริยาอาการ |
เชื่องราบเรียบดี |
| เลิกแล้วลงสนาน |
ในน่านนที |
| เด็กพร้อมล้อมมี่ |
เล่นด้วยเสมอไป |
| |
๏ ธรรมดาว่าสัตว์ |
| อาชาไนยชัด |
เช่นแจ้งแถลงไข |
| ฤาถ่ายมูลลง |
ในคงคาลัย |
| ย่อมมีที่ไว้ |
ถ่ายมูลแห่งตน |
| |
๏ อันนาเคนทร์นี้ |
| ก็ย่อมมีที่ |
ถ่ายยังฝั่งชล |
| วันหนึ่งฝนตก |
ยกใหญ่ไหลล้น |
| ชะมูลมงคล |
คชสู่วารี |
| |
๏ ลอยตรงลงไป |
| ติดต้องข้องใน |
ซุ้มไม้อันมี |
| แทบท่าคชยาตร |
ณราชธานี |
| พาราณสี |
สืบเรื่องเนื่องมา ฯ |
| ๒๑๏ บัดหมอช้างพาคชินทร์พา |
หนะนริศรคลา |
| สู่กระแสสา |
คเรศพลัน |
| ๏ ห้าร้อยเชือกถ้วนประมวญกัน |
จะชำระสริรอัน |
| เคยกระทำธรร |
มดามา |
| ๏ สบกลิ่นมูลเสตะอาชา |
นยคณะคชปรา |
| รภจะลีลา |
ประลาตไป |
| ๏ ทุกช้างต่างตื่นตระหนกใจ |
บมิบทจรไคล |
| ลงสนานใน |
นทีธาร |
| ๏ หัตถาจารย์แจ้งประจักษ์การ |
จิตรดำริหวิจารณ์ |
| ตรวจเจอะมูลสาร |
ก็ทราบสรรพ |
| ๏ จึงให้นำมาประสมกับ |
อุทกะคละและกำชับ |
| สั่งประชารับ |
ณบัดดล |
| ๏ ถูทาอินทรีย์กรีคณ |
นิรหทยวิจล |
| จึงสนานชล |
สดวกดาย |
| ๏ บัดหัตถาจารย์จรัลผาย |
ลุมหิศรถวาย |
| อัญชลีขยาย |
ยุบลทูล |
| ๏ ข้าแด่สมเด็จบดินทร์สูร |
วิสิฐคชตระกูล |
| สารเศวตบูรณ์ |
อุบัติมี |
| ๏ ควรพามาเพื่อผดุงศรี |
นครวรบุรี |
| เถกิงพระเกียรดิทวี |
วราดูลย์ ฯ |
| ๑๑๏ ปางไทธเรศธรร |
มิกมิ่งมไหสูรย์ |
| ฟังหัตถิกาทูล |
ก็ภิรมยเปรมปรีดิ์ |
| ๏ สั่งเสวกามาตย์ |
สุรชาติมนตรี |
| ตรวจเตรียมพหลพี |
ริยยุทธโยธา |
| ๏ จักยาตรประพาสถิ่น |
ชลสินธุคงคา |
| หวังพบประสบสา |
รเศวตวิเศษพันธุ์ |
| ๏ ขุนพลก็รับสั่ง |
และประดังประดากัน |
| จัดถ้วนขบวนอัน |
จะเสด็จดำเนินจร |
| ๏ ครั้นรุ่งอรุณกาล |
นฤบาลบดีศร |
| อ่าองค์อลงกรณ์ |
รุจิแก้วพะแพร้วกาญจน์ |
| ๏ สรรพเสร็จเสด็จดล |
ชลอาสโนฬาร |
| ยาตราพลาหาญ |
จรห้วงกระแสสินธุ์ |
| ๏ งามเรือพระที่ง |
ดุจดังพิมานอินทร์ |
| พายเพียงจะพาบิน |
บมิเบื่อจะบงงาม |
| ๏ งามเรือกระบวนนำ |
จรคล่ำและเรือตาม |
| ดั้งกันกระชั้นหลาม |
ชลลอยสลอนแล |
| ๏ เสียงส้าวและเสียงกลอง |
สุรก้องนทีกระแส |
| เสียงสังข์ประดังแตร |
เสนาะปี่มะมี่กรรณ |
| ๏ ทวนสายกระแสสา |
ครคลาก็ช้าครัน |
| มุ่งด้าวอุดรอรร |
ณพจ้ำกระหน่ำไป ฯ |
| ๑๙๏ เสด็จโดยแดนชลมารคประจากนครไกล |
| พลางราชประพาสใน |
นที |
| ๏ กุ้งกั้งทั้งกรกฎและกัจฉปก็มี |
| กากดตะโกกกระดี่ |
กระโดด |
| ๏ ดุกด้องล่องชลพบกระทบปะทะก็โกรธ |
| กรากไล่กะดี่โลด |
คระไล |
| ๏ คางเบือนบู่จรมาและบ้าก็จรไป |
| คล่ำไคลณคงคา |
อโข |
| ๏ กริมกรายว่ายชลผังและยังคณะชโด |
| เทพาพะเทโพ |
ตะเพียน |
| ๏ ซิวซ่าสร้อยจรล่ำคะคล่ำชลเฉนียร |
| เสือเสื้องกระสงเวียน |
รไว |
| ๏ ม้าหมูหมู่คณะหมอก็คลออิทุกไคล |
| เข้าเม่าและเค้าไป |
ปะกัน |
| ๏ แออัดมัจฉกระแหกระโห้ก็หฤหรรษ์ |
| หาคู่พธูผัน |
ผยอง |
| ๏ นวลจันพรรณะตะพากก็พาคณะคนอง |
| แล่นไล่ละโลดลอง |
ละเลิง |
| ๏ แก้มช้ำคล่ำชลผ้ายและว่ายกระเจอะกระเจิง |
| จวบจวดกำพวดเริง |
สราญ |
| ๏ เนื้ออ่อนอ้าวคณะอุกชะโอนจรณธาร |
| เล็มล่าเสาะอาหาร |
ฤขาด |
| ๏ ยังหมู่มัจฉสลิดและหลดสละสลาด |
| ดาบลาวและสังขะวาด |
ไสว |
| ๏ ชมหมู่มัตสยคลาณสาครวิสัย |
| บรรเทิงพระทัยไท |
ธิเบศร์ |
| ๏ เนืองนองผองพลโดยเสด็จจรประเวศ |
| แหล่งสาคเรศล้วน |
สราญ ฯ |
| ๑๑๏ สองฝั่งสพรั่งพฤก |
ษพิฦกมเหาฬาร |
| รายเรียงเฉวียงธาร |
และสดำจะร่ำสรรค์ |
| ๏ หมู่สนระคนโสก |
ดรุโรกก็เรียงรัน |
| รวกรังประดังกัน |
รกะสักและรักรง |
| ๏ ทรึกแทรกตระแบกทราก |
และตระบากก็เบียดปรง |
| ปริกปรูประดู่ดง |
รดะดื่นระรื่นแล |
| ๏ ยุงยางกำยานยอ |
และสมอสมีแสม |
| จิกแจงก็จอแจ |
ประจำอยู่ณหมู่จันทน์ |
| ๏ โลดเลียบเสลามาน |
สละลานสลับกัน |
| โมงโมกอุโลกพรร |
ณลำภูลำแพนราย |
| ๏ พลวงพลับระดับมา |
รยะหว้าพวาหวาย |
| ขานางและยางทราย |
สรพร้อมณไพรตรัง |
| ๏ แต้วต้องมะตูมตาด |
คณะหนาดขนุนหนัง |
| เฟืองไฟลำไยยัง |
รกำกุ่มและตุมกา |
| ๏ ช้องนางและช้างน้าว |
ก็คละขว้าวมะขวิดหนา |
| แน่นนันมะดันดา |
รดะดกอุดมจริง |
| ๏ ข่อยเคี่ยมตะเคียนคาง |
และมะทรางมะปรางปริง |
| เพกาสลาลิง |
สรหล้างระหว่างไพร |
| ๏ ไม้ดอกก็ดาษดื่น |
พิศพื้นผกาไสว |
| หอมหวนรำจวนใจ |
ขณะพายุพัดพาน |
| ๏ ส่งกลิ่นระรินรื่น |
รสชื่นกมลมาลย์ |
| สายหยุดและพุดตาล |
ตละล้วนจะชวนชม |
| ๏ บุนนากก็มากมี |
มลุลีและลั่นทม |
| ยมโดยประดู่ฉม |
สุวรพตระหลบพง |
| ๏ อังกาบกุหลาบเทศ |
รกะเกดและกาหลง |
| ลำดวนระดับดง |
รดะแก้วพิกุลกัน |
| ๏ ซ่อนกลิ่นกระถินเหลือง |
พิศเรืองแอร่มพรรณ |
| อบเชยและอัญชัน |
พุทชาดสอาดดี |
| ๏ หนึ่งกรรณิการ์สา |
ทรการะเกดมี |
| จำปาและจำปี |
มลิปนระคนไป |
| ๏ นางแย้มพยอมดง |
และประยงคุ์ยิโถไสว |
| ลำเจียกขจรใน |
วนะนั้นก็หนั่นหนา |
| ๏ คัดเค้าและชงโค |
คณะโยทกาดา |
| ดาษทั้งกระดังงา |
พิศงามอร่ามไป |
| ๏ พุดซ้อนสลับปีบ |
รบุกลีบผกาไข |
| กลิ่นฟุ้งจรุงใจ |
สุวคันธควรชม |
| ๏ ยังเข็มยิเข่งเสา |
วรสเร้าอุรารมณ์ |
| นมสวรรค์และสุกกรม |
สุรภียิสุ่นสรรพ์ |
| ๏ ท้าวไทธได้ชม |
อภิรมย์ฤทัยครัน |
| โยธาคณานัน |
ตมนัสก็เบิกบาน ฯ |
| ๑๔๏ บัดไทธบงจตุรบาท |
ทิชชาติ์ณไพรสาณฑ์ |
| หลายเพศละพวกพิศอุฬาร |
อดิเรกะแหล่หลาย |
| ๏ โคถึกกระทิงอธิกพรร |
ณฉมันและกวางทราย |
| หมีหมูและหมู่มฤคราย |
จรเร่ณราวดง |
| ๏ ฝูงฟานกระจงจรกระเจิง |
กระเจอะเหลิงละเลิงหลง |
| พอพบพยัคฆ์พหลยง |
ก็ขยาดประลาตไกล |
| ๏ เนืองนองชนีนิกรทุก |
รยะรุกขแลไสว |
| โหยหวนรำจวนจิตรพิไร |
สุรศัพทอาจิณ |
| ๏ กุญชรก็ชักคชพธู |
จรสู่กระแสสินธุ์ |
| เล่นน้ำและกล้ำอุทกกิน |
ก็คะคล่ำณลำธาร |
| ๏ หมู่เม่นละมั่งคณะระมาด |
รดะดาษณดงดาร |
| เยียงผาและกาษรสราญ |
ละเลาะภักษภุญชา |
| ๏ อ้นตุ่นกระแตปะทะกระต่าย |
จรร่ายภิรมยา |
| จิ้งจอกกะรอกนิกรวา |
นรค่างสล้างราย |
| ๏ เสนกังกระทั่งคณะชมด |
จะร่ำหมดก็มากหลาย |
| ยังเหล่าทิชากรนิกาย |
ก็อเนกณไพรวัน ฯ |
| ๑๕๏ นิกรสกุณเนืองนันต์ |
สาลิกาพรรค์ |
| กระลุมภู |
| ๏ นิกรสกุณเค้ากู่ |
เขาขรมคู |
| และโคกม้า |
| ๏ นิกรสกุณคับคา |
คุ่มตะขาบคลา |
| และคับแค |
| ๏ นิกรสกุณลานแล |
กดและกาแก |
| ก็ชุมกัน |
| ๏ นิกรทวิชอัญชัน |
แอ่นกระแวนวัน |
| ระวังไพร |
| ๏ นิกรทวิชคล่ำไคล |
คล้ากระสาไส้ |
| และแซงแซว |
| ๏ นิกรทวิชเค้าแมว |
ทั้งกระทาแถว |
| กระทุงทอง |
| ๏ นิกรทวิชเนืองนอง |
เหยี่ยวและยางปอง |
| จะจิกปลา |
| ๏ นิกรวิหคสัตวา |
เบญจวรรณสา |
| รพัดมาน |
| ๏ นิกรวิหครังนาน |
ปลิงกระลิงลาน |
| และคลิ้งโคลง |
| ๏ นิกรวิหคเค้าโมง |
ยูงก็ยาตรโยง |
| มยูรมวญ |
| ๏ นิกรวิหคนางนวล |
เหล่าอิลุ้มรวน |
| พระยาลอ |
| ๏ สกุณนิกรเคล้าคลอ |
เอี้ยงและออกออ |
| อรัญญิก |
| ๏ สกุณนิกรนกพริก |
อีกพระหิดหงส์ |
| และค้อนหอย |
| ๏ สกุณนิกรเลื่อนลอย |
ลมประเล่ห์คอย |
| ณคัคณานต์ |
| ๏ สกุณนิกรสำราญ |
ชมพระสมภาร |
| พระภูมินทร์ |
| ๏ นฤปธจรแหล่งสินธุ์ |
โสมนัสจิน |
| ตปรีดี |
| ๏ ประลุณนิคมะวัฒกี |
เทียบประทับที่ |
| ฤทันนาน ฯ |
| ๑๖๏ ช่างไม้ได้ทราบข่าวสาร |
สมเด็จภูบาล |
| บพิตรประพาสมาดล |
|
| ๏ ต่างคลามาเฝ้ายุคล |
บัวบาทจุมพล |
| ผู้เจ้าธเรศเขตต์ขัณฑ์ |
|
| ๏ กราบทูลถามประสงค์ทรงธรรม์ |
ซึ่งสู้เสด็จครร |
| ไลลุณแหล่งแห่งสถาน |
|
| ๏ ราชามีราโชงการ |
เรามาเพื่อสาร |
| เศวตหัตถาชาไนย |
|
| ๏ โดยมีประสงค์จงใจ |
จักใคร่ได้ไป |
| เปนศรีบุเรศรรมยา |
|
| ๏ ช่างไม้ไป่ขัดอัชฌา |
สัยราชปราถนา |
| ประนีประนอมพร้อมกัน |
|
| ๏ ทูลถวายคชลักษณ์ลาวัณย์ |
เปนราชคำนัน |
| คำนับในเบื้องบาทางค์ |
|
| ๏ แต่กเรนทรรัตน์ขัดขวาง |
ทำท่วงทีอาง |
| ขนางบ่ยอมพร้อมใจ |
|
| ๏ เหตุมานมนัสนึกตรึกใน |
ชนโกวาทไพ |
| บูลย์ยิ่งบ่หย่อนผ่อนปรน |
|
| ๏ ไม่สละละหน้าที่ตน |
อันสนองคุณคน |
| โดยคำบิดรสอนมา |
|
| ๏ เว้นแต่ผู้มีคุณา |
ธิกแก่บิดา |
| โดยรับประโยชน์อย่างยง |
|
| ๏ จึงทำท่วงทีทนง |
ดื้อดึงขึงคง |
| บ่ยอมให้ขับครรไล |
|
| ๏ บัดนเรนทโรงการขานไข |
เหตุผลกลใด |
| หัสดินบ่ยินยอมจร |
|
| ๏ หัตถาจารย์ทูลภูธร |
โดยนัยอนุสร |
| ก็ทราบธุลีบาทา |
|
| ๏ ธประสาทราชทรัพย์นับมา |
หกแสนกหา |
| ปณะอำนวยวัฒกี |
|
| ๏ หนึ่งนั้นพรรณพัสตรรูจี |
หลากอย่างต่างสี |
| ประสิทธิ์ทั้งฝ่ายชายหญิง |
|
| ๏ กระนั้นสารเศวตยังประวิง |
ดูดุจท้วงติง |
| บเต้าบตามความประสงค์ |
|
| ๏ จึงประทานธนสารจำนง |
เปนเบี้ยเลี้ยงจง |
| จำหน่ายจำแนกแจกปัน |
|
| ๏ แก่ทารกทั่วตัวกัน |
เสร็จคชจึงครร |
| ไลโดยเสด็จบดีศวร |
|
| ๏ จากมาอาลัยรัญจวน |
ครโหยครหวน |
| จะเหินจะห่างร้างไกล |
|
| ๏ เหลียวดูหมู่เด็กครุ่นไป |
ระทมตรมใจ |
| ก็จำบำราศคลาศคลา |
|
| ๏ พรหมทัตขัติยราชา |
ท้าวแสนหรรษา |
| ภิรมย์สำเริงหฤทัย |
|
| ๏ คลาเคลื่อนพหลพลไกร |
โดยคงคาลัย |
| ก็ลุบุรีรมย์สถาน ฯ |
|
| ๑๔๏ ปางนั้นนเรศรวริน |
ทรปิ่นภุดาธาร |
| ปรารภเริ่มดำริหการ |
จะฉลองเฉลิมขวัญ |
| ๏ สมโภชคเชนทรประเสริฐ |
สิริเลิดวิไลวรรณ |
| สั่งหมู่อมาตย์นิกรสรร |
คสฤษดิ์พิธีกรรม |
| ๏ ตกแต่งตำแหน่งคชสถิต |
ยพิจิตรผจงทำ |
| มาฬกอลงกฎประจำ |
นิจกาลสถานเทา |
| ๏ แท่นที่ธำรงสริรองค์ |
ก็ประจงประเจิดเพรา |
| เบญพาศจลุงฉลุเฉลา |
รุจิเรขอุไรพรรณ |
| ๏ เพดานประดิษฐ์วิจิตรวัต |
ถเศวตวิเศษสรรค์ |
| หลากล้วนลิขิตวิวิธยัน |
ตรเลขสลับราย |
| ๏ พ่างพื้นพเนกสยนะยล |
ฤระคนระคายกาย |
| ปูลาดสอาดสุขสบาย |
บมิมีธุลีปน |
| ๏ แต่งทั้งนิเวศน์บวรธา |
นิยราชะทุกหน |
| ทุกแห่งตำแหน่งนครมณ |
ฑลโรจนากร |
| ๏ สองฟากวิถีถลขนัด |
ธุชฉัตรสลับสลอน |
| รายเรียงเฉวียงสดำละตอน |
พิศเพลินเจริญใจ |
| ๏ ถึงวันมหามหุติวา |
ระจะคลาขบวนไคล |
| แหนแห่พระคชยศวิไล |
จรรอบพระพารา |
| ๏ สมเด็จบดินทรบพิตร |
ธสถิตณพลับพลา |
| ดาดาษอมาตยคณา |
กรก้มประนมกร |
| ๏ นานาคณาบุรุษนา |
ริยมาสโมสร |
| คอยบงขบวนคชบวร |
จรผ้ายถวายตัว |
| ๏ เซงแซ่กระแสสรจำนรรจ์ |
หฤหรรษแย้มหัว |
| เบิกบานสราญฤทยมัว |
ดำริห์มุ่งจะเมิลมอง |
| ๏ ตราบเท่ากระทั่งคณะพลา |
กรมาก็สมปอง |
| ช้างม้ารถาณิกละกอง |
สุรเดชกระเดื่องดาล ฯ |
| ๑๕๏ พลคชคชเชี่ยวชาญ |
เชิงประยุทธหาญ |
| ฤห่อนหนี |
| ๏ พลคชคชฤทธี |
โถมทลวงตี |
| อรินนาศ |
| ๏ พลคชคชสามารถ |
มือผจญกาจ |
| ฉกรรจ์พอ |
| ๏ พลคชคชเถลิงสอ |
สารกระลึงขอ |
| และโตมร |
| ๏ พลหยหยราญรอน |
ล่มมล้างบร |
| บทนทาน |
| ๏ พลหยหยห้าวหาญ |
เหิมณรงค์ราญ |
| ฤย่อใคร |
| ๏ พลหยหยชาญไชย |
เดชะเกรียงไกร |
| ณกลางสมร |
| ๏ พลหยหยเริงรอน |
หัตถทายศร |
| แสดงฤทธิ์ |
| ๏ พลรถรถอักนิษฐ |
เดชะชาญชิต |
| ชโยดม |
| ๏ พลรถรถน่าชม |
เชิงจะยุทธสม |
| สมรรถอาจ |
| ๏ พลรถรถเก่งกาจ |
เชี่ยวชำนาญศาสตร์ |
| ประสิทธิ์ครู |
| ๏ พลรถรถเกรียวกรู |
ถือธนูชู |
| เฉลิมไชย |
| ๏ พลบทจรแลไสว |
ดูคะคล่ำใน |
| สถลมารค |
| ๏ พลบทจรหลายหลาก |
ล้วนสกรรจ์อยาก |
| จะยงยุทธ |
| ๏ พลบทจรเอิกอุตม์ |
แล่นจรัลรุด |
| ฤเสียขบวน |
| ๏ พลบทจรทั้งมวญ |
เทิดกุทัณฑ์ทวน |
| และหอกตาว ฯ |
| ๑๑๏ ส่ำศัพทแสนยา |
กรมาก็มี่ฉาว |
| ลั่นเลื่อนสเทือนราว |
พสุธาจะทำลาย |
| ๏ ถับถึงกเรนทร์ราช |
ยุรยาตระผาดผาย |
| ท่ามกลางกระบวนราย |
พลห้อมสพร้อมมา |
| ๏ มีนางกรีนำ |
ประจำโดยดำแหน่งคลา |
| พร้อมคนประคองภา |
ชนะภักษภุญช์ตาม |
| ๏ สำหรับประดับยศ |
คชไกรวิไลงาม |
| คู่แห่ก็แลหลาม |
สรหล้างสลับกัน |
| ๏ ดั้งดาบกำซาบโต |
มรโล่ห์และโกทัณฑ์ |
| ง้าวทวนธนูขรร |
คคทาก็เทิดธาร |
| ๏ โสภาคชาภรณ์ |
มหิศรประสิทธิ์สาร |
| โสภิตประกิจกาญ |
จนะแก้วพะแพร้วพราย |
| ๏ พู่กรรณกระสันโสต |
ก็วิโรจมเลืองฉาย |
| ล้วนจามรีราย |
รจิตรกอปรจงกล |
| ๏ ข่ายทองระรองไร |
วรำไพสุโสภณ |
| ตาดปกตะพองยล |
ก็รยับสลับพรรณ |
| ๏ ดาวมาศสอาดเอก |
รจเรขรังสรรค์ |
| กำราลตระการวรร |
ณจรัสและรัตคน |
| ๏ พานพักตร์ชนักแร่ง |
รยะแย่งกระวิลสน |
| ขลู่คำวรำพน |
และรัดพลุกวลัยราย |
| ๏ สีทองก็แพรวแพรว |
และแสงแก้วก็พรายพราย |
| พร่างพร่างรพีฉาย |
พะแพร้วแพร้วเข้าแก้วตา |
| ๏ แห่สารประทักษิณ |
นครินทราชา |
| ผาดผายณกายพา |
หิรรอบบุรีรมย์ |
| ๏ จึงนำเศวตกุญ |
ชรสุนทโรดม |
| สู่โรงอร่ามสม |
ยศเลิดประเสริฐดี |
| ๏ จัดแจงจะสมโภช |
คชโสตถิ์เกษมศรี |
| สุขสมภิรมย์ปรี |
ดิเสถียรจำเนียรกาล ฯ |
| |
๒๘๏ โหราหาฤกษ์ |
| กะเกณฑ์กันเอิก |
เกริกฤานาน |
| รีบรัดบัตรหมาย |
รายตามพนักงาน |
| ผู้คนอลหม่าน |
มาตระเตรียมกัน |
| |
๏ บายศรีแก้วทอง |
| หิรัญเรืองรอง |
เร่งรัดจัดสรรค์ |
| แว่นเวียนเทียนไชย |
แต่งไว้ครบครัน |
| กระแจะจวงจันทน์ |
จุณเจิมบรรจง |
| |
๏ ชุมทิชาชาตี์ |
| เผ่าพงศกมลาสน์ |
ผู้เลอหลังหงส์ |
| ทั้งโหราจารย์ |
ชาญฤกษ์ยามยง |
| เสนามาตย์วง |
แวดล้อมพร้อมกัน |
| |
๏ ครั้นลุศุภฤกษ์ |
| ราชครูให้เบิก |
แว่นเวียนด้วยพลัน |
| ประโคมพิณพาทย์ |
นฤนาทนี่นัน |
| สังข์แตรแซ่ซั้น |
บันฦๅบรรเลง |
| |
๏ คำรบห้ารอบ |
| ต้องตามระบอบ |
บังคับแต่เพรง |
| จุณเจิมพระคช |
โดยบทลเบง |
| เฉลิมไชยชเวง |
หวังสวัสดิ์วัฒนา |
| |
๏ ทำขวัญเสร็จแล้ว |
| ทั้งผองผ่องแผ้ว |
ภิรมย์หรรษา |
| มีมหรศพ |
ครบเจ็ดทิวา |
| สมโภชพระยา |
เศวตวรวรรณ |
| |
๏ มีโขนละคอน |
| รบำรำฟ้อน |
ตามแบบแต่บรรพ์ |
| มีทั้งหุ่นหนัง |
ตั้งจอประชัน |
| ประกวดอวดกัน |
ขันแข่งฝีมือ |
| |
๏ หญิงชายประชา |
| เดินไขว่ไปมา |
พูดจาอึงอื้อ |
| ดูเล่นเปนสุข |
สนุกทุกมื้อ |
| นายไพร่ไม่ถือ |
ต่างเที่ยวพัวพัน |
| |
๏ ครั้นเสร็จสมโภช |
| ปรีดาปราโมทย์ |
มนัสทรงธรรม์ |
| เสด็จสู่นิวาศ |
คชราชนิรันตร์ |
| จนคุ้นเคยกัน |
กับแก้วกุญชร |
| |
๏ แม้พระประพาส |
| แห่งใดไป่คลาศ |
เคลื่อนคลาอาทร |
| ย่อมยังพระคช |
ยศไกรให้จร |
| ด้วยองค์อดิศร |
สบสมัยเสมอมา |
| |
๏ ฝ่ายว่านาคินทร์ |
| ภักดีภูบดินทร์ |
ดำรงสัตยา |
| นิสสัยซื่อตรง |
จงรักหนักหนา |
| การเลี้ยงรักษา |
แสนสดวกดาย |
| |
๏ ไม่พักล่ามแหล่ง |
| ทะมัดทะแมง |
เหมือนช้างทั้งหลาย |
| อยู่ยังโรงตน |
อย่างชนหญิงชาย |
| อยู่เหย้าสบาย |
บ่ได้อาดูร |
| |
๏ ใครแม้เปนมิตร |
| ซื่อสัตย์สนิท |
ในนเรสูร |
| กะรีดีต่อ |
ไป่ก่อกรรมภูล |
| ต่างสุขสมบูรณ์ |
บ่เบียฬบีฑา |
| |
๏ ใครเปนอมิตร |
| ในบาทบพิตร |
ผู้ปิ่นประชา |
| คชคิดทำลาย |
บ่หมายเมตตา |
| ด้วยกตัญญูสา |
มิภักดิ์ทรงธรรม์ |
| |
๏ สมเด็จภูวไนย |
| ทราบอัชฌาสัย |
สุดแสนหฤหรรษ์ |
| ยกย่องพระคช |
ยิ่งยศใหญ่ครัน |
| เนาในฐานัน |
ดรที่พระสหาย |
| |
๏ ร่วมทุกข์ร่วมสุข |
| กับท้าวไททุก |
ค่ำเช้าเพรางาย |
| บ้านเมืองเรืองโรจน์ |
เกษมโสตถิ์สบาย |
| พระเกียรดิกำจาย |
กำจรธาษตรี ฯ |
| ๑๒๏ ประลุกาลสมัย |
อธิไทธรณี |
| ศรราชธิบดี |
ธจะได้วรบุตร |
| ๏ ขณะสบศุภวา |
ระวราธิกพุท |
| ธวรางกุรจุต |
ติประจากจรลง |
| ๏ ปฏิสนธิพระครรภ์ |
วรกัญญอนงค์ |
| นุชเอกอรองค์ |
มหิษีมหิศร |
| ๏ นฤเบนทรปรี |
ดิฤดีอุปกร |
| บริหารพระอุทร |
อรไทยนิรันตร์ |
| ๏ พระสนมพนิดา |
คณนาธิอนันต์ |
| ก็สโมสรกัน |
กิจเกื้ออุปการ |
| ๏ ขณะใกล้ทศมาส |
อธิราชนฤบาล |
| ธประชวรบมินาน |
ก็สวรรคคระไล |
| ๏ บมิทันจะดำรัส |
วรอัตถไฉน |
| พระก็พรากสิริไอ |
สุริเยศตระบัด |
| ๏ วรราชอนงค์ |
วรวงศกษัตริย์ |
| วรกัญญอมัจ |
ก็พิลาปรำพรรณ ฯ |
| ๑๙๏ โอ้โอ๋องค์นฤเบศร์ประเวศภวสวรรค์ |
| ทิ้งข้าคณานันต์ |
อนาถ |
| ๏ อกเอ๋ยเคยทศนานราธิปบขาด |
| ดังฤาพระบำราศ |
คระไล |
| ๏ โอ้โอ๋โพธิอุดมและร่มรวิไฉน |
| ร่มบารมีไท |
ก็เทียบ |
| ๏ อกเอ๋ยอัณณวเย็นและเปนสุขจะเปรียบ |
| กรุณท้าวก็ทำเนียบ |
นที |
| ๏ โอ้โอ๋ศิงขรขัณฑ์มหันตครุมี |
| คุณไทก็เทียมศี |
ขเรศ |
| ๏ อกเอ๋ยมาตุบิดรผดุงดนุชเมต |
| ตาแม้นธิเบศร์เลี้ยง |
ดนู |
| ๏ ดาวเดือนเลื่อนจรลับและกับอุบติบู |
| รพาภาคพระภูบาล |
บกลับ |
| ๏ โอ้โอ๋เราก็จะเปล่าเปลี่ยวหทยทับ |
| ถมทุกขคั่งคับ |
บขาด |
| ๏ ต่างคนต่างก็กำสรดระทดจิตอนาถ |
| นองอัสสุชลหยาด |
กระเซ็น |
| ๏ แซ่เสียงโศกครหึมคะครึมสวนะเย็น |
| เยือกทั้งนิเวศน์เป็น |
วิบัติ์ |
| ๏ สร่างเศร้าจึงมหิษีบดีศรดำรัส |
| ปฤกษาคณามัจ |
จะมวญ |
| ๏ เห็นชัดกัษณะนี้จะแจ้งคชบควร |
| ด้วยเสน่ห์นเรศวร |
สนิท |
| ๏ ถ้าทราบจักทุมนัสสหัสสจลจิตร |
| ชีวิตจะวอดวาย |
บคง |
| ๏ ต่างคิดปิดกิติศัพท์ระงับบมิประสงค์ |
| สำแดงณมงคล |
คชินทร์ ฯ |
| ๑๖๏ ข่าวเศร้าเล่าทั่วธานินทร์ |
รั่วรู้รบิล |
| รบุรบือลือไป |
|
| ๏ ลุโกศลราชท้าวไท |
เห็นเหตุเลศนัย |
| ตระหนักตระแหน่แง่งาม |
|
| ๏ ดำริห์ริเริ่มสงคราม |
ชิงชัยในสนาม |
| จะโน้มจะน้าวด้าวแดน |
|
| ๏ ตระบัดตรัสสั่งเตรียมแสน |
ยาพ่างพลแมน |
| สมรรถแม่นมือประจัญ |
|
| ๏ ยาตรยังนคเรศเขตต์ขัณฑ์ |
พาราณสีอัน |
| อุดมสมบัติพัฒนา |
|
| ๏ ตั้งค่ายรายรอบพารา |
เรียงเรียดโยธา |
| อธึกเพียบภูวดล |
|
| ๏ โกศลสุรราชเรืองรณ |
คือนายกพล |
| บพิตรสถิตเปนประธาน |
|
| ๏ ชาวเมืองเรื่องรู้ฤๅนาน |
รีบรัดจัดการ |
| ระวังระไวไพรี |
|
| ๏ แล้วแถลงแจ้งข้อคดี |
ดลแด่ภูมี |
| ศรราชผู้ราชดัสกร |
|
| ๏ ว่าองค์อัคราชบังอร |
ทรงคัพโภทร |
| ก็ถ้วนณทศมาศา |
|
| ๏ โหรพยากรณ์แก้วกัลยา |
จะประสูติวรรา |
| โชรสกำหนดสัตตวาร |
|
| ๏ ขอรอพอสมภพกาล |
แม้เปนกุมาร |
| ก็หมายประจญรณรอน |
|
| ๏ ผิวเปนบุตรีศรีสมร |
ยอมมอบนคร |
| ให้ขาดแก่ราชอริน |
|
| ๏ จึงโกศลผู้ภูมินทร์ |
เห็นพร้อมยอมยิน |
| บ่ขืนบ่ขัดทัดทาน ฯ |
|
| ๒๑๏ ในวันครบสับดวารกาล |
กษณมหุติวาร |
| องคนงคราญ |
ประชวรครรภ์ |
| ๏ สมภพบรมโพธิสัตวอัน |
อธิกวรมหันต์ |
| มหาคุณานันต์ |
เฉลิมไชย |
| ๏ ฝูงชนร่าเริงประเทิงใจ |
บมิจลภิตภัย |
| ขาดขยาดใน |
คณามิตร |
| ๏ จึงถวายนามาภิธัยคิด |
ดำริประดิฐประสิทธิ์ |
| ว่าอลีนจิต |
ตกุมาร |
| ๏ จัดกันสรรพื้นพหลหาญ |
จรปะทะอริราญ |
| รบฤทันนาน |
ก็ถอยมา |
| ๏ เหตุขาดปราศผู้มหานา |
ยกพลสุรสา |
| มรรถขจัดพา |
ลไพรี |
| ๏ อำมาตย์ทูลราชเทพี |
พลบุรบมิมี |
| หาญจะราวี |
อรินภัย |
| ๏ หนักแน่นแกลนเกลือกปราไชย |
ผิวตริวินิศจัย |
| เห็นก็ควรไข |
เศวตสาร |
| ๏ ให้ทราบเรื่องไทธราธาร |
ธนิรชนมกาล |
| ทั้งพระกุมาร |
ประสูติมา |
| ๏ ปัจจามิตรติดนครธา |
นิยพหละคณา |
| เนกจะรบรา |
ฤทานทน |
| ๏ ขอพึ่งซึ่งอานุภาพพล |
คชอุตมอนนต์ |
| ช่วยบำบัดรณ |
บำราศไป ฯ |
| ๑๔๏ ปางองค์อนงค์นุชสุดา |
สวนาสนองไข |
| เห็นชอบระบอบยุบลไน |
ดำริมาตย์ฉลาดทูล |
| ๏ อ่าองค์อลงกฏพระโอ |
รสราชนเรสูร |
| เถลิงไสยนาสนะจรูญ |
อดิเรกบรรจง |
| ๏ ไพจิตรกระโจมทุกุลวัต |
ถตระบัดก็เชิญลง |
| จากเหมพิมานพิมลมง |
คลราชเรือนจันทน์ |
| ๏ แวดล้อมสพร้อมประยุรวงศ์ |
และอนงคกำนัล |
| เถ้าแก่ชะแม่นิกรพรร |
คอมาตย์ก็ดาษดา |
| ๏ สมเด็จพระมาดรก็นำ |
พระดนัยไคลคลา |
| มายังอลังกรณมา |
ฬกราชกุญชร |
| ๏ ถึงถับประทับบวรอา |
สนะหน้าคเชนทร |
| เสาวนีย์สนองพจนกร |
มธุถ้อยแถลงการ |
| ๏ อ้าพ่อพิไลสริรลัก |
ษณศักดิ์เศวตสาร |
| อาชานยาธิกอุฬาร |
สุรฤทธิเกรียงไกร |
| ๏ บัดนี้บดีศรนริศร์ |
ปิยมิตรสนิทใน |
| พ่อนั้นสวรรคตะคระไล |
ณสถานพิมานแมน |
| ๏ ข้านี้มิอาจพจนแพร่ง |
ผิจะแจ้งก็กริ่งแกลน |
| เกลือกพ่อจะท้อหทยแสน |
ทุมนัสพิบัติชนม์ |
| ๏ นี้คือพระโอรสนริน |
ทรปิ่นธราดล |
| สมภพประสบขณะวิจล |
อริจู่ประจันเมือง |
| ๏ พลเราณรงค์บมิสมรรถ |
จะขจัดริปูเปลือง |
| ไร้ผู้มหิทธิสุรเรือง |
ก็บอาจจะเอาไชย |
| ๏ การเปนฉะนี้และจะพิจา |
รณะหาฤเห็นใคร |
| เห็นแต่เศวตคชวิไล |
วรเดชกระเดื่องดิน |
| ๏ ผู้มิตรสนิทณพระบิดา |
ยุวราชะโฉมฉิน |
| จักช่วยบำราบคณะอริน |
นฤราศคลาศคลา |
| ๏ แม้ไม่ฉะนั้นคชประหาร |
ชนมานกุมารา |
| อย่าให้พระหน่อวรชนา |
ธิปเปนชเลยรณ |
| ๏ นาคินทยินพจนนาง |
ก็กระจ่างณเหตุผล |
| ทราบสิ้นรบิลบทยุบล |
บมิอาจจะนิ่งนาน |
| ๏ ช้อนเชิญพระองค์พระปิยเอา |
รสเจ้าลำเพาพาล |
| ทูลเหนือศิโรตมอุฬาร |
ก็พิลาปอาลัย |
| ๏ โศกพลางก็วางยุวกษัตริย์ |
ณพระหัตถทรามวัย |
| จิตรจินต์ถวิลจะจรไป |
และจะจับริปูมา ฯ |
| ๑๒๏ คชคิดบมินาน |
ก็ทยานจรคลา |
| มุขมุ่งณคณา |
กรปวงปรปักษ์ |
| ๏ พลยุทธประนอม |
สรพร้อมสรพรัก |
| จรตามคชลัก |
ษณแล่นจรลี |
| ๏ พระคเชนทรออก |
ดลนอกพระบุรี |
| ก็กระทำสุรสี |
หสำเนียงนฤนาท |
| ๏ อริยินก็ระย่อ |
มนะท้อบมิกาจ |
| ภิตภัยประลาต |
จรหลีกจรหลบ |
| ๏ คชไกรจรตรง |
ณพระองค์ธรภพ |
| ประลุช่องชยสบ |
ก็กระสันพระสกนธ์ |
| ๏ จรสู่นคริน |
ทรถิ่นคชดล |
| ชนชาวบุรยล |
ก็คะเคียดมนะคิด |
| ๏ จะกระทำทุฐปลง |
ชิวองคอมิตร |
| ก็กระชั้นจรชิด |
กรแกว่งศสตรา |
| ๏ พลดาบก็ประดัง |
พลดั้งก็ประดา |
| พลหอกก็ถลา |
พลแหลนก็ถลัน |
| ๏ พระเศรวตวรกุญ |
ชรสุนทรกัน |
| บมิให้พลขัน |
ธกระทำชิวฆาฏ |
| ๏ คชวางวรองค์ |
ณพระบงกชบาท |
| วรโอรสราช |
ยุพเยาวกุมาร |
| ๏ กิริยาดุจวาท |
อนุสาสนสาร |
| ณอรินนฤบาล |
บมิให้ธประมาท |
| ๏ พระกุมารผิวเยา |
วก็เผ่าอภิชาติ์ |
| ธก็ควรอภิวาท |
มละเว้นทุฐการ ฯ |
| ๑๑๏ โกศลประจักษ์แจ้ง |
นยแห่งเศวตสาร |
| ผ่องไสฤทัยดาล |
อภิรมย์นิยมยิน |
| ๏ ยอมขึ้นบขืนขัด |
อนุมัตินาคินทร์ |
| ลาคืนณแดนดิน |
ภพด้าวบร้าวราน |
| ๏ เสี้ยนเศิกก็เลิกขาด |
บมิอาจจะอวดหาญ |
| ด้วยเดชะสมภาร |
ชินพงศทรงไชย |
| ๏ สากลกษัตริย์พร้อม |
ก็ประนอมประณตใน |
| สมเด็จพระหน่อไท |
ธิบดินทร์นรินทร |
| ๏ ครั้นเยาวราชา |
ชนมายุถาวร |
| นานมาประชากร |
ก็ประสิทธิ์มไหศวรรย์ |
| ๏ เปนปิ่นชนินทร์นาถ |
อธิราชธำรงธรรม์ |
| ธำรงธเรศขัณ |
ฑสิมาสถาพร |
| ๏ ทรงนามอลีนจิต |
ตนริศร์วเรศร |
| เฉลิมหล้านรากร |
กิติก้องธราดล |
| ๏ ปรีดิ์เปรมเกษมสุข |
นิรทุกขทุกหน |
| ทุกแห่งตำแหน่งมณ |
ฑลรัฏฐกาสี ฯ |
| ๑๖๏ เรื่องราวกล่าวข้อคดี |
โดยเค้าคัมภีร์ |
| ทุกกะนิบาตบรรยาย |
|
| ๏ แจกแจงแสดงพจน์ภิปราย |
เฉลยอรรถอธิบาย |
| ยุบลคติกตัญญู |
|
| ๏ ช้างป่วยชนช่วยเอ็นดู |
อุปถัมภ์ค้ำชู |
| บำบัดพยาธิเอาบุญ |
|
| ๏ ช้างนั้นกตัญญูรู้คุณ |
คนเกื้อเจือจุน |
| จึงอยู่ให้ใช้การงาน |
|
| ๏ จนชราแล้วให้เศวตสาร |
ผู้บุตรรับภาร |
| ธุระทุกอย่างต่างตน |
|
| ๏ ส่วนสารเศวตวรรณวิมล |
รู้คุณบิตุยล |
| ตามเยี่ยงบ่หย่อนผ่อนคลาย |
|
| ๏ กทั่งธำรงที่พระสหาย |
แห่งราชฤาวาย |
| วิริยสนองคุณนรินทร์ |
|
| ๏ มีศึกมาสู่ธานินทร์ |
คชรู้รบิล |
| ก็ช่วยบำบัดตัดเข็ญ |
|
| ๏ เหือดหายวายร้อนลำเค็ญ |
สมกับที่เป็น |
| ตำแหน่งประเสริฐเลิดสาร |
|
| ๏ บ้านเมืองเรืองโรจน์สำราญ |
ชุมชนชื่นบาน |
| ทั่วเขตต์ประเทศมณฑล |
|
| ๏ แต่ช้างยังรู้คุณคน |
คติควรยล |
| เยี่ยงอย่างกอบกัตเวที |
|
| ๏ เปนบุตรควรรฦกตรึกตรี |
รู้คุณชนนี |
| ชนกถนอมเลี้ยงดู |
|
| ๏ เปนศิษย์ควรคิดคุณครู |
อาจารย์เอาธู |
| รกิจเกื้ออุปการ |
|
| ๏ เปนข้าฝ่าลอองบทมาลย์ |
แห่งเจ้าจอมปราณ |
| ควรมั่นใจรักภักดี |
|
| ๏ กตัญญูคู่กัตเวที |
รู้คุณท่านมี |
| ควรตั้งจิตรปองสนองคุณ |
|
| ๏ สมเด็จพระมหาการุญ |
ย่อมสรรเสริญบุญ |
| บุคคลผู้กอบกตัญญู |
|
| ๏ ว่าประเสริฐเลิดเล่ห์รัตนู |
ดมเกิดในภู |
| วดลละกลกลกัน |
|
| ๏ จบสิ้นรบิลเบื้องบทฉันท์ |
ริร่ำรำพรรณ |
| พอได้เนื้อความตามบท |
|
| ๏ อัญขยมกรมหมื่นกวีพจน์ |
สุปรีชาเพียรรจ |
| จเรขฉันท์สรรค์สาร |
|
| ๏ เฉลิมพระเกียรติยศบทมาลย์ |
พระมิ่งมหิบาล |
| บพิตรอุภัยภูวนาถ |
|
| ๏ เปนปฐมสมเด็จพระบาท |
ปิยมหาราช |
| เบญจมรัชธำรง |
|
| ๏ พระบาทสมเด็จพระมง |
กุฎเกตุธเรศทรง |
| ถวัลยรัชปัจจุบัน |
|
| ๏ สององค์ทรงผดุงเผดิมสรรค์ |
ศิลปวิทยาพลัน |
| จรัสจรูญภูลทวี |
|
| ๏ ทั่ววราณาจักรเจริญมี |
ผู้สบศิลปี |
| ประมวญก็มากหลากหลาย |
|
| ๏ แม้ข้าบาทผู้บรรยาย |
ฉันท์พจน์ภิปราย |
| ก็รับพระราชการุญ |
|
| ๏ ในเบญจมรัชอดุลย์ |
พระเดชพระคุณ |
| พระป้องพระปกอุตมงค์ |
|
| ๏ ทรงพระกรุณาข้าพระองค์ |
ยามเยาวบ่ยง |
| ยิ่งวิทยาสาทร |
|
| ๏ โปรดให้ไปสู่สถานสอน |
ศึกษศิลปากร |
| ในสวนกุหลาบโรงเรียน |
|
| ๏ สอบไล่สำเร็จเสร็จเพียร |
ชัดชาญอ่านเขียน |
| ค่อยรู้ประสิทธิ์พิทยา |
|
| ๏ ทั้งนี้เพราะพระกรุณา |
จึงได้วิชา |
| เพื่อเลี้ยงชีพิตเนานาน |
|
| ๏ แล้วโปรดให้รับราชการ |
พระคุณประมาณ |
| ประมวญบ่ถ้วนถึงทัน |
|
| ๏ เท่าถึงรัชกาลปัจจุบัน |
ปิ่นภพไอศวรรย์ |
| พระบาททรงพระกรุณา |
|
| ๏ ชุบย้อมพร้อมทั้งยศถา |
นาศักดิสมญา |
| ประสิทธิ์ประเสริฐเชิดชู |
|
| ๏ บํําเหน็จรางวัลพระภู |
ธรทรงเอ็นดู |
| ก็โปรดประสาทสบสรรพ์ |
|
| ๏ พระคุณพระพ้นรำพรรณ |
อเนกอนันต์ |
| เหนือเกล้าแห่งข้าบทมาลย์ |
|
| ๏ สรวมเดชไตรรัตน์โอฬาร |
ยิ่งใหญ่ไพศาล |
| ประเสริฐกว่าสิ่งสากล |
|
| ๏ อิกทั้งเทวราชฤทธิรณ |
เรืองเดชานนต์ |
| อเนกอำนาจมหิมา |
|
| ๏ จุ่งได้พิทักษ์รักษา |
สมเด็จภูวนา |
| ยกยอดสยามรามวงศ์ |
|
| ๏ เสวยสวัสดิ์วัฒนธำรง |
สิริรัชยืนยง |
| ยิ่งยิ่งภิยโยยืนนาน |
|
| ๏ พระเกียรติเกริกหล้าสุธาสถาน |
พระเดชบันดาล |
| อรินบำราศขาดสูญ |
|
| ๏ ทรงพระเกษมสุขสมบูรณ์ |
พิพัฒน์เพิ่มภูล |
| ทุกทุกทิพาราตรี |
|
| ๏ รังสรรค์ฉันทพากย์พาที |
สมัยรัชบดี |
| ศรราชดิเรกเอกอุตม์ |
|
| ๏ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎ |
เกล้าเจ้าจอมอยุท |
| ธเยศธำรงทรงธรรม์ |
|
| ๏ พุทธศักราชสองพัน |
เศษสี่ร้อยบรร |
| จบห้าสิบเจ็ดเสร็จประสงค์ |
|
| ๏ ผิวคำเขินขาดปราชญ์บง |
เห็นบกพร่องจง |
| อภัยโทษโปรดเทอญ ฯ |
|
