ฉากที่ ๑

สวนดอกไม้, ในเขตสำนักพระกัณวะ

(พิณพาทย์ทำเพลงช้าเพลงเร็วพอสมควร.)

(เปิดม่าน)

(นางศกุนตลา, อนุสูยา, ปิยวาท, รำเพลงออกมา, มีสาวใช้และคนทำสวนตามออกมาด้วย. ลงลากลางโรง. ในระหว่างพิณพาทย์ทำลานี้, ท้าวทุษยันต์ออกอีกทาง ๑ และเฃ้าแฝงพุ่มไม้. นางทั้ง ๓ ควบคุมชาวสวนให้ทำสวนระหว่างเวลาที่มีบทร้องต่อไปนี้.)

บทร้อง-ทุษยันต์

(ชมโฉม)

  ๏ นี่ฤๅบุตรีพระดาบส
  งามหมดหาใครจะเปรียบได้
  อนิจจาบิดาท่านแสร้งใช้
  มารดต้นไม้พวนดิน
  ดูผิวสินวลลอองอ่อน
  มลิซ้อนดูดำไปหมดสิ้น
  สองเนตร์งามกว่ามฤคิน
  นางนี้เปนปิ่นโลกา
  งามโอษฐดังใบไม้อ่อน
  งามกรดังลายเลฃา
  งามรูปเลอสรรขวัญฟ้า
  งามยิ่งบุบผาแบ่งบาน
  ควรหรือมานุ่งคากรอง
  ควรแต่เครื่องทองไพศาล
  ควรแต่เปนยอดนงคราญ
  ควรคู่ผู้ผ่านแผ่นไผท ฯ

บทร้อง-ศกุนตลา

(ลมพัดชายเฃา)

  ๏ รื่น ๆ ชื่นกลื่นมัลลิกา
  หอมชื่นนาสาเกษมสันต์
  รื่นๆ สุรภีผสมกัน
  กลิ่นสุคันธ์เย็นฉ่ำช่ำใจ
  เรื่อย ๆ ลมพัดมาอ่อน ๆ
  โชยกลิ่นเกษรเฃ้ามาใกล้
  เรื่อย ๆ รสเร้าเย้าฤทัย
  พาให้ปลื้มเปรมฤดี
  งามเอยบุบผชาติสอาดครัน
  ถึงยามวสันต์เปล่งศรี
  ต่างสุขเกษมเปรมปรีย์
  ประหนึ่งจะมีกิจวิวาห์ ฯ

บทร้อง-นางพี่เลี้ยงและกำนัล

(ร่าย)

ปิยวาท ๏ นี่แน่แม่เล็ก ๆ หล่อนรู้ไหม
  ว่าเหตุใดมิ่งมิตร์กนิษฐา
  จึงได้ร้องลำเล่นเช่นร้องมา ?
กำนัล จงเล่าไปเถิดจ๋าอย่าอำพราง.
ปิยวาท หล่อนคงนึกในใจเปนแม่นมั่น
  ว่านี่ยามวสันต์ฟ้าสว่าง,
  ดูบุบผายังวิวาห์กันได้พลาง
  ไฉนเล่าตัวนางจะร้างรัก.
อนุสูยา จริงละหล่อนช่างสุนทรวอนว่า.
กำนัล จริงเจ้าฃาควรเห็นเปนเหมาะหนัก.
อนุสูยา แม้มีชายได้ประสบพบนงลักษณ์,
กำนัล คงต้องรักจริงแท้เปนแน่นอน.
ปิยวาท สงสารน้องนงรามยามยังรุ่น,
กำนัล โอ้แม่คุณงามสรรพราวอับศร,
อนุสูยา มาตกอยู่กลางป่าพนาดร,
กำนัล อยู่นครคงไม่ร้างห่างคู่เชย.

เจรจา

ศกุนตลา หมั่นไส้ !
  ช่างกระไรรุมว่า, นิจจาเอ๋ย!
  ไม่คิดเห็นแก่หน้าฃ้าบ้างเลย
อนุสูยา มิใช่เราแสร้งเย้ยหล่อนเมื่อไร.
  เพราะพวกเรารักเจ้าเยาวภา,
  อยากเห็นหน้าน้องแฉล้มแจ่มใส,
  และความสุขสำราญบานฤทัย
  จะหาไหนไม่เปรียบเทียบความรัก.
  เพราะอยากเห็นอรไทยได้สุขี
  จึ่งนึกอยากให้มีชายสูงศักดิ์,
  มาอาศรมชมโฉมประโลมลักษณ์.
ศกุนตลา อย่าพูดมากไปนักเลยน้องอาย.
ปิยวาท ในที่นี้ก็ไม่มีผู้ชายมา
  เว้นแต่พวกบ่าวฃ้าของโฉมฉาย.
  อันที่จริงนึกขึ้นมาน่าเสียดาย,
  มีผู้ชายก็แต่พวกฤษีไพร.
อนุสูยา อุ้ย ! หล่อนจ๋า ! ช้าก่อน, ใครซ่อนอยู่;
  ฉันมองดูตะคุ่ม ๆ พุ่มไม้ใหญ่.
  เฮ้ย, พวกทาส ! เร็วหวา, มาไว ๆ;
  ค้นดูที่พุ่มไม้นั้นสักที.

(พวกทาส, ถือเครื่องมือทำสวน, มาที่พุ่มไม้, มองและค้นพอสมควร, แล้วท้าวทุษยันต์จึ่งออกจากพุ่มไม้. พวกทาสถอยกลับไปอยู่ฃ้างหลัง.)

บทร้อง-ทุษยันต์

(ขอมกล่อมลูก)

  ๏ ฃ้าขอโทษอย่าโกรธเลยสาวศรี
  ความมุ่งร้ายจะมีก็หาไม่
  ตูฃ้าเดินมาหนทางไกล
  หมายใจจะเฃ้ามาขอพัก
  มาเห็นโฉมนางสำอางค์องค์
  คิดชรอยเผ่าพงศ์ผู้มีศักดิ์
  แต่ครั้นจะกล่าวถามทัก
  เกรงว่านงลักษณ์จะรำคาญ
  ตูฃ้าเปนเชื้อชาติกษัตริย์
  อยู่หัสดินไพศาล
  ตัวนางผู้ยอดเยาวมาลย์
  มีนามขนานฉันใด. ฯ

บทร้อง-นางทั้งสาม

(ตลุ่มโปง)

อนุสูยา ๏ เหตุไฉนไม่ตอบซึ่งวาจา
  ที่บรุษนี้มาถามไถ่
ศกุนตลา น้องนึกอางขนางอยู่อย่างไร
  เพราะมิได้เคยพบชายเช่นนี้
ปิยวาท รูปสง่าผ่าเผยน่าเชยชม
อนุสูยา กล่อมกลมกำลังดังราชสีห์
ปิยวาท กิริยาท่าทางอย่างเลิดดี
อนุสูยา ทั้งวาจาพาทีก็งดงาม
ปิยวาท หล่อนเอยจงพูดแทนน้องเรา
  ตอบเฃาที่มีกระทู้ถาม
อนุสูยา ฉันจะอธิบายขยายความ
  เล่าเรื่องนงรามตามเฃาซัก ฯ

บทร้อง-อนุสูยา

(เขนง)

  ๏ นางชื่อศกุนตลา
  เปนธิดาเกาศิกทรงศักดิ์
  กับนางเมนะกายอดรัก
  จงรู้จักไว้เถิดกำเนิดดี
  พระวิศวามิตร์บำเพ็ญพรต
  ร้อนหมดกระทั่งโกศี
  จึงใช้เมนะกาเทวี
  มาทำลายพิธีทรงธรรม์
  พะเอินประจวบฤดูกาล
  บุบผชาติเบิกบานยามวสันต์
  เมื่อเห็นนางฟ้าวิลาวัณ
  ราชันชื่นชมสมฤทัย
  เมนะกาไม่ช้าคลอดบุตรี
  ราศีนวลลอองผ่องใส
  พระกัณวะมุนีเลี้ยงไว้
  เทวีกลับไปฟากฟ้า ฯ

บทร้อง-ทุษยันต์

(ต่อยหม้อ)

(ร้องรำพึง) ๏ ฟังไข
  ช่างถูกฤทัยเปนหนักหนา
  ชี่นชมสมถวิลจินคา
  ทราบว่านางเปนกษัตรี
  สมควรจะเปนคู่ครอง
  ร่วมห้องวนิดามารศรี
  จำจะรั้งยังใจไว้ที
  จนมีโอกาศอีกสักวัน.
(ร้องพูดกับนาง) ตูฃ้าขอลานิ่มอนงค์
  ตรงกลับเฃ้าสู่ไพรสัณฑ์
  ว่าง ๆ จะมาหาอีกวัน
  แจ่มจันทร์จงอยู่สุขสราญ ฯ (เฃ้าโรง)

(ศกุนตลาตลึงแลตามทุษยันต์ไป. นางพี่เลี้ยงสกิดกันและพยักเพยิดกับนางสาวใช้อื่น ๆ. หัวเราะกันซิกซี้.)

บทร้อง-สามนางและลูกคู่

(เพลงปรบไก่)

อนุสูยา ๏ แม่สาวรุ่นศกุนตลาหน้าเปนนวลใย
  เอวก็กลมนมก็เต่งดูหรือน่าเพ่งพิไลย
  มีเสียอยู่หน่อยที่ใจลอยกระไร
 

ช่างน่าเสียใจจริงเอย !

ปิยวาท เอ๋ยจริงเอย !
  มีเสียอยู่หน่อยที่ใจลอยกระไร
นางอื่น ๆ มีเสียอยู่หน่อยที่ใจลอยกระไร
  ช่างน่าเสียใจจริงเอย ฯ
ปิยวาท ๏ เจ้ารูปสำอางค์อยู่กลางไพรพฤกษ์เจ้ามิเคยจะนึกรักชาย
  พะเอินวันนี้วันดีนักหนามีหนุ่มน้อยมากล้ำกลาย
  เฃาทักโฉมเฉลาเจ้าก็ไม่ตอบคำเพราะมัวแต่ทำเมินอาย
  เฃาก็เลยขวยเขินรีบเดินผันผาย
  โอ้น่าเสียดายจริงเอย !
อนุสูยา เอ๋ยจริงเอย !
  เฃาก็เลยขวยเขินรีบเดินผันผาย
นางอื่น ๆ เฃาก็เลยขวยเขินรีบเดินผันผาย
  โอ้น่าเสียดายจริงเอย !
ศกุนตลา ๏ อ้อน่าเสียดายนักหรือเออใครเล่าหือหาญกล้า
  พูดเสียงจ้อย ๆ ตอบถ้อยผู้ชายพูดพลางชม้ายนัยตา
  ราวกับหญิงงามเมืองปราดเปรื่องนักหนา
  ช่างพูดช่างจาเสียจริงเอย !
นางอื่นๆ เอ๋ยจริงเอย !
  ราวกับหญิงงามเมืองปราดเปรื่องนักหนา
  ช่างพูดช่างจาเสียจริงเอย !
  ฉ่า ๆๆๆ ชะฉ่าไฮ้ ฯ.

เจรจา

อนุสูยา แม่ศกุนตลาช่างว่าได้,
  ปากหล่อนจัดเหลือใจแล้วโฉมศรี,
  พูดออกเก่งนักหนาเวลานี้,
  ที่เมื่อกี้ราวกับเต่า, เจ้าประคุณ!
ศกุนตลา ยังไม่เคยรู้จักมักจี่เลย,
  จะให้วิ่งไปเฉลยและว้าวุ่น
  ไม่สมควรแก่ผู้หญิงยังดรุณ.
อนุสูยา อุ้ย, แม่คุณรูปเรี่ยมช่างเจียมตัว !
  มัวทำอายหรือผู้ชายจะมารัก,
  แม่นงลักษณ์เลิดวิไลยจะไร้ผัว.
ศกุนตลา ช่างเปนไร ! น้องไซร้ไม่นึกกลัว,
  ถึงไร้ผัวก็ไม่ตายวายชีวา.
อนุสูยา เชื่อเถิดนา, น้องอย่าอวดดีนัก,
  ถึงยามรักก็จะขึ้งคนึงหา !
  สายแล้วกลับเสียทีจะดีกว่า,
  แล้วพูดจาเล่นล้อกันต่อไป.

(พิณพาทย์ทำเพลงเร็ว, นางรำหายเฃ้าโรง.)

แชร์ชวนกันอ่าน

แจ้งคำสะกดผิดและข้อผิดพลาด หรือคำแนะนำต่างๆ ได้ ที่นี่ค่ะ