สวนดอกไม้, ในเขตสำนักพระกัณวะ
(พิณพาทย์ทำเพลงช้าเพลงเร็วพอสมควร.)
(เปิดม่าน)
(นางศกุนตลา, อนุสูยา, ปิยวาท, รำเพลงออกมา, มีสาวใช้และคนทำสวนตามออกมาด้วย. ลงลากลางโรง. ในระหว่างพิณพาทย์ทำลานี้, ท้าวทุษยันต์ออกอีกทาง ๑ และเฃ้าแฝงพุ่มไม้. นางทั้ง ๓ ควบคุมชาวสวนให้ทำสวนระหว่างเวลาที่มีบทร้องต่อไปนี้.)
บทร้อง-ทุษยันต์
(ชมโฉม)
|
๏ นี่ฤๅบุตรีพระดาบส |
|
งามหมดหาใครจะเปรียบได้ |
|
อนิจจาบิดาท่านแสร้งใช้ |
|
มารดต้นไม้พวนดิน |
|
ดูผิวสินวลลอองอ่อน |
|
มลิซ้อนดูดำไปหมดสิ้น |
|
สองเนตร์งามกว่ามฤคิน |
|
นางนี้เปนปิ่นโลกา |
|
งามโอษฐดังใบไม้อ่อน |
|
งามกรดังลายเลฃา |
|
งามรูปเลอสรรขวัญฟ้า |
|
งามยิ่งบุบผาแบ่งบาน |
|
ควรหรือมานุ่งคากรอง |
|
ควรแต่เครื่องทองไพศาล |
|
ควรแต่เปนยอดนงคราญ |
|
ควรคู่ผู้ผ่านแผ่นไผท ฯ |
บทร้อง-ศกุนตลา
(ลมพัดชายเฃา)
|
๏ รื่น ๆ ชื่นกลื่นมัลลิกา |
|
หอมชื่นนาสาเกษมสันต์ |
|
รื่นๆ สุรภีผสมกัน |
|
กลิ่นสุคันธ์เย็นฉ่ำช่ำใจ |
|
เรื่อย ๆ ลมพัดมาอ่อน ๆ |
|
โชยกลิ่นเกษรเฃ้ามาใกล้ |
|
เรื่อย ๆ รสเร้าเย้าฤทัย |
|
พาให้ปลื้มเปรมฤดี |
|
งามเอยบุบผชาติสอาดครัน |
|
ถึงยามวสันต์เปล่งศรี |
|
ต่างสุขเกษมเปรมปรีย์ |
|
ประหนึ่งจะมีกิจวิวาห์ ฯ |
บทร้อง-นางพี่เลี้ยงและกำนัล
(ร่าย)
ปิยวาท |
๏ นี่แน่แม่เล็ก ๆ หล่อนรู้ไหม |
|
ว่าเหตุใดมิ่งมิตร์กนิษฐา |
|
จึงได้ร้องลำเล่นเช่นร้องมา ? |
กำนัล |
จงเล่าไปเถิดจ๋าอย่าอำพราง. |
ปิยวาท |
หล่อนคงนึกในใจเปนแม่นมั่น |
|
ว่านี่ยามวสันต์ฟ้าสว่าง, |
|
ดูบุบผายังวิวาห์กันได้พลาง |
|
ไฉนเล่าตัวนางจะร้างรัก. |
อนุสูยา |
จริงละหล่อนช่างสุนทรวอนว่า. |
กำนัล |
จริงเจ้าฃาควรเห็นเปนเหมาะหนัก. |
อนุสูยา |
แม้มีชายได้ประสบพบนงลักษณ์, |
กำนัล |
คงต้องรักจริงแท้เปนแน่นอน. |
ปิยวาท |
สงสารน้องนงรามยามยังรุ่น, |
กำนัล |
โอ้แม่คุณงามสรรพราวอับศร, |
อนุสูยา |
มาตกอยู่กลางป่าพนาดร, |
กำนัล |
อยู่นครคงไม่ร้างห่างคู่เชย. |
เจรจา
ศกุนตลา |
หมั่นไส้ ! |
|
ช่างกระไรรุมว่า, นิจจาเอ๋ย! |
|
ไม่คิดเห็นแก่หน้าฃ้าบ้างเลย |
อนุสูยา |
มิใช่เราแสร้งเย้ยหล่อนเมื่อไร. |
|
เพราะพวกเรารักเจ้าเยาวภา, |
|
อยากเห็นหน้าน้องแฉล้มแจ่มใส, |
|
และความสุขสำราญบานฤทัย |
|
จะหาไหนไม่เปรียบเทียบความรัก. |
|
เพราะอยากเห็นอรไทยได้สุขี |
|
จึ่งนึกอยากให้มีชายสูงศักดิ์, |
|
มาอาศรมชมโฉมประโลมลักษณ์. |
ศกุนตลา |
อย่าพูดมากไปนักเลยน้องอาย. |
ปิยวาท |
ในที่นี้ก็ไม่มีผู้ชายมา |
|
เว้นแต่พวกบ่าวฃ้าของโฉมฉาย. |
|
อันที่จริงนึกขึ้นมาน่าเสียดาย, |
|
มีผู้ชายก็แต่พวกฤษีไพร. |
อนุสูยา |
อุ้ย ! หล่อนจ๋า ! ช้าก่อน, ใครซ่อนอยู่; |
|
ฉันมองดูตะคุ่ม ๆ พุ่มไม้ใหญ่. |
|
เฮ้ย, พวกทาส ! เร็วหวา, มาไว ๆ; |
|
ค้นดูที่พุ่มไม้นั้นสักที. |
(พวกทาส, ถือเครื่องมือทำสวน, มาที่พุ่มไม้, มองและค้นพอสมควร, แล้วท้าวทุษยันต์จึ่งออกจากพุ่มไม้. พวกทาสถอยกลับไปอยู่ฃ้างหลัง.)
บทร้อง-ทุษยันต์
(ขอมกล่อมลูก)
|
๏ ฃ้าขอโทษอย่าโกรธเลยสาวศรี |
|
ความมุ่งร้ายจะมีก็หาไม่ |
|
ตูฃ้าเดินมาหนทางไกล |
|
หมายใจจะเฃ้ามาขอพัก |
|
มาเห็นโฉมนางสำอางค์องค์ |
|
คิดชรอยเผ่าพงศ์ผู้มีศักดิ์ |
|
แต่ครั้นจะกล่าวถามทัก |
|
เกรงว่านงลักษณ์จะรำคาญ |
|
ตูฃ้าเปนเชื้อชาติกษัตริย์ |
|
อยู่หัสดินไพศาล |
|
ตัวนางผู้ยอดเยาวมาลย์ |
|
มีนามขนานฉันใด. ฯ |
บทร้อง-นางทั้งสาม
(ตลุ่มโปง)
อนุสูยา |
๏ เหตุไฉนไม่ตอบซึ่งวาจา |
|
ที่บรุษนี้มาถามไถ่ |
ศกุนตลา |
น้องนึกอางขนางอยู่อย่างไร |
|
เพราะมิได้เคยพบชายเช่นนี้ |
ปิยวาท |
รูปสง่าผ่าเผยน่าเชยชม |
อนุสูยา |
กล่อมกลมกำลังดังราชสีห์ |
ปิยวาท |
กิริยาท่าทางอย่างเลิดดี |
อนุสูยา |
ทั้งวาจาพาทีก็งดงาม |
ปิยวาท |
หล่อนเอยจงพูดแทนน้องเรา |
|
ตอบเฃาที่มีกระทู้ถาม |
อนุสูยา |
ฉันจะอธิบายขยายความ |
|
เล่าเรื่องนงรามตามเฃาซัก ฯ |
บทร้อง-อนุสูยา
(เขนง)
|
๏ นางชื่อศกุนตลา |
|
เปนธิดาเกาศิกทรงศักดิ์ |
|
กับนางเมนะกายอดรัก |
|
จงรู้จักไว้เถิดกำเนิดดี |
|
พระวิศวามิตร์บำเพ็ญพรต |
|
ร้อนหมดกระทั่งโกศี |
|
จึงใช้เมนะกาเทวี |
|
มาทำลายพิธีทรงธรรม์ |
|
พะเอินประจวบฤดูกาล |
|
บุบผชาติเบิกบานยามวสันต์ |
|
เมื่อเห็นนางฟ้าวิลาวัณ |
|
ราชันชื่นชมสมฤทัย |
|
เมนะกาไม่ช้าคลอดบุตรี |
|
ราศีนวลลอองผ่องใส |
|
พระกัณวะมุนีเลี้ยงไว้ |
|
เทวีกลับไปฟากฟ้า ฯ |
บทร้อง-ทุษยันต์
(ต่อยหม้อ)
(ร้องรำพึง) |
๏ ฟังไข |
|
ช่างถูกฤทัยเปนหนักหนา |
|
ชี่นชมสมถวิลจินคา |
|
ทราบว่านางเปนกษัตรี |
|
สมควรจะเปนคู่ครอง |
|
ร่วมห้องวนิดามารศรี |
|
จำจะรั้งยังใจไว้ที |
|
จนมีโอกาศอีกสักวัน. |
(ร้องพูดกับนาง) |
ตูฃ้าขอลานิ่มอนงค์ |
|
ตรงกลับเฃ้าสู่ไพรสัณฑ์ |
|
ว่าง ๆ จะมาหาอีกวัน |
|
แจ่มจันทร์จงอยู่สุขสราญ ฯ (เฃ้าโรง) |
(ศกุนตลาตลึงแลตามทุษยันต์ไป. นางพี่เลี้ยงสกิดกันและพยักเพยิดกับนางสาวใช้อื่น ๆ. หัวเราะกันซิกซี้.)
บทร้อง-สามนางและลูกคู่
(เพลงปรบไก่)
อนุสูยา |
๏ แม่สาวรุ่นศกุนตลาหน้าเปนนวลใย |
|
เอวก็กลมนมก็เต่งดูหรือน่าเพ่งพิไลย |
|
มีเสียอยู่หน่อยที่ใจลอยกระไร |
|
ช่างน่าเสียใจจริงเอย !
|
ปิยวาท |
เอ๋ยจริงเอย ! |
|
มีเสียอยู่หน่อยที่ใจลอยกระไร |
นางอื่น ๆ |
มีเสียอยู่หน่อยที่ใจลอยกระไร |
|
ช่างน่าเสียใจจริงเอย ฯ |
ปิยวาท |
๏ เจ้ารูปสำอางค์อยู่กลางไพรพฤกษ์เจ้ามิเคยจะนึกรักชาย |
|
พะเอินวันนี้วันดีนักหนามีหนุ่มน้อยมากล้ำกลาย |
|
เฃาทักโฉมเฉลาเจ้าก็ไม่ตอบคำเพราะมัวแต่ทำเมินอาย |
|
เฃาก็เลยขวยเขินรีบเดินผันผาย |
|
โอ้น่าเสียดายจริงเอย ! |
อนุสูยา |
เอ๋ยจริงเอย ! |
|
เฃาก็เลยขวยเขินรีบเดินผันผาย |
นางอื่น ๆ |
เฃาก็เลยขวยเขินรีบเดินผันผาย |
|
โอ้น่าเสียดายจริงเอย ! |
ศกุนตลา |
๏ อ้อน่าเสียดายนักหรือเออใครเล่าหือหาญกล้า |
|
พูดเสียงจ้อย ๆ ตอบถ้อยผู้ชายพูดพลางชม้ายนัยตา |
|
ราวกับหญิงงามเมืองปราดเปรื่องนักหนา |
|
ช่างพูดช่างจาเสียจริงเอย ! |
นางอื่นๆ |
เอ๋ยจริงเอย ! |
|
ราวกับหญิงงามเมืองปราดเปรื่องนักหนา |
|
ช่างพูดช่างจาเสียจริงเอย ! |
|
ฉ่า ๆๆๆ ชะฉ่าไฮ้ ฯ. |
เจรจา
อนุสูยา |
แม่ศกุนตลาช่างว่าได้, |
|
ปากหล่อนจัดเหลือใจแล้วโฉมศรี, |
|
พูดออกเก่งนักหนาเวลานี้, |
|
ที่เมื่อกี้ราวกับเต่า, เจ้าประคุณ! |
ศกุนตลา |
ยังไม่เคยรู้จักมักจี่เลย, |
|
จะให้วิ่งไปเฉลยและว้าวุ่น |
|
ไม่สมควรแก่ผู้หญิงยังดรุณ. |
อนุสูยา |
อุ้ย, แม่คุณรูปเรี่ยมช่างเจียมตัว ! |
|
มัวทำอายหรือผู้ชายจะมารัก, |
|
แม่นงลักษณ์เลิดวิไลยจะไร้ผัว. |
ศกุนตลา |
ช่างเปนไร ! น้องไซร้ไม่นึกกลัว, |
|
ถึงไร้ผัวก็ไม่ตายวายชีวา. |
อนุสูยา |
เชื่อเถิดนา, น้องอย่าอวดดีนัก, |
|
ถึงยามรักก็จะขึ้งคนึงหา ! |
|
สายแล้วกลับเสียทีจะดีกว่า, |
|
แล้วพูดจาเล่นล้อกันต่อไป. |
(พิณพาทย์ทำเพลงเร็ว, นางรำหายเฃ้าโรง.)