คำนำ

​พระราชพงศาวดารคำฉันท จับตั้งแต่สมเดจพระนารายนมหาราช โปรดให้จัดราชบรรณาการไปเจริญทางพระราชไมตรีณกรุงปารีศ ไปจบลงเพียงสมเดจพระนารายนมหาราชสวรรคตนี้ ว่าเปนพระนิพนธ์ของพระวรวงศเธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ที่สมเดจพระพุฒาจารย ผู้ใม่ทันกำลังฉันทเรื่องนี้เกิดขึ้น ได้รับรู้กันต่อๆมาก็ลงเอาว่า เปนพระนิพนธ์ของเสดจพระองค์นั้น แลคงพากันยืนยันว่าทรงเองจนตลอด ฯ ข้าพเจ้าเวลานั้นเปนสามเณร ได้เคยเห็นนายคล้ำ ผู้สำนักอยู่ณชั้นกลางแห่งตำหนักเสดจพระองค์นั้นกำลังเขียนแต่งเรื่องนี้หลายคราว แลเคยได้ยินนายคล้ำว่าฉันทเรื่องนี้โดยทำนองสรภัญญะในจำพวกฉันทอันว่าสรภัญญะได้ เพราะนายคล้ำเปนคนชอบแต่งฉันทและว่าทำนองสรภัญญะ ฯ เพราะฉนั้นฉันทเรื่องนี้เสดจพระองค์นั้นคงได้ทรงด้วย นายคล้ำก็แต่งด้วย แต่ข้าพเจ้าไม่สามารถจะยืนยันลงเปนแน่ว่า ฝ่ายไหนจะได้มีส่วนทำมากกว่ากัน แต่ข้าพเจ้าพอคเนได้ว่า นายคล้ำแต่งเปนพื้น เสดจพระองค์นั้นคงได้ทรงบ้างบางตอน หรือเปนแต่ได้ทรงแก้ไขบ้างบางแห่ง แต่หากว่าได้ทรงบ้างบางตอน หรือทรงแก้บ้างบางแห่ง ก็คงได้ทรงน้อยที่สุด อย่างไรก็ดีควรนับว่าเปนพระนิพนธ์ของเสดจพระองค์นั้นได้ ฯ

​นายคล้ำผู้นี้เคยแต่งฉันทเรื่องอุเทนก็มี แต่ต้นฉบับบัดนี้หายไป จบหรือไม่หาทราบไม่ ใครจะได้รับต้นร่างไว้ก็ไม่ทราบ ข้าพเจ้าจำเริ่มต้นเปนคำนมัสการพระรัตนไตรยได้ ๓ บาทว่า

นายคล้ำผู้นี้จัดเปนนักประพันธแลเปนนักร้องผู้หนึ่ง เพราะเสียงดี ฯ

ส่วนเสดจพระองค์นั้นทรงประพันธ์กาพยกลอนโคลงฉันทได้ แต่ไม่เคยมีเรื่องอะไรอย่างอื่นที่ยืดยาวดุจฉันทพระราชพงศาวดารนี้ เปนอันทำให้เห็นได้ว่า พระองคหาได้ทรงเพลิดเพลินในการประพันธบทกลอนอะไรนักไม่ จะมีได้ทรงบ้างในเวลาทรงว่างแลหย่อนพระหฤทัยในกาลบางคราว ดังพระนิพนธที่ทรงไว้เปนสุภาษิตในวชิรญาณสุภาษิตว่า

ก็พระนิพนธฉันทพระราชพงศาวดารนี้ พระครูวิจิตรธรรมคุณ ผู้เปนอันเตวาสิกของพระวินัยมุนี ได้จัดการให้ได้พิมพ์ถวายพระวินัยมุนี เพื่อได้ชำร่วยในงารทำบุญอายุครบ ๕ รอบปีของเธอ นายขวัญ ผู้นับว่าเปนศิษย์แลผู้อุปัฏฐากของพระวินัยมุนีรับพิมพ์ ฯ พระครูวิจิตรธรรมคุณแลนายขวัญได้ช่วยให้หนังสือนี้ได้พิมพ์ขึ้นมีประโยชน์ที่จะได้รักษาหนังสือนี้มิให้สูญไป แลได้แสดงการสนองคุณต่อพระวินัยมุนีตามเวลาอันควร ฯ

ส่วนพระวินัยมุนีมีการทำบุญอายุครบ ๕ รอบปีบริบูรณเปนเวลาอันเหมาะที่ได้นำเรื่องนี้ลงพิมพ์ ฯ

กรมหลวงชินวรสิริวัฒน

วัดราชบพิธ

วันที่ ๒๘ ธันวาคม ๒๔๗๐