พระรถคำฉันท์
อินทรวิเชียร ฉันท์ ๑๑
๑๏ นโมข้าประนมหัตถ์ | โสมนัสสุเบญจางค์ |
เหนือเศียรสุบาทาง | คชิเนนทรทรงญาณ |
๒๏ อันพระองค์เสด็จขจัด | ปรปักขเบญจมาร |
นำสัตว์ออกจากสงสาร | เข้าสู่ห้องพระศีวา |
๓๏ แล้วข้าชุลีกร | นวโลกุตรธรรมา |
อันโปรดสัตว์โลกา | ให้พ้นภัยอันเดือดร้อน |
๔๏ หนึ่งข้าประนมน้อม | กฤษดาญชุลีกร |
แก่สงฆสังวร | วรพุทธเวไนย |
๕๏ ผู้ทรงสำรวมศีล | สละบาปให้ขาดไกล |
จำเริญศรัทธาไท | ให้สัมฤทธิ์สำราญผล |
๖๏ แล้วข้าก็อภิวันท์ | วรเทพยเบื้องบน |
แต่พื้นเมทนีดล | ตลอดล่วงฉกามา |
๗๏ อนึ่งข้าก็บังคม | บรมกรุงกระษัตรา |
ผู้ผ่านไอศวรรยา | นครเทพยธาตรี |
๘๏ แล้วข้าก็อภิวาท | บวรบาทชนนี |
พระคุณอยู่เกศี | สุดจะร่ำจะรำพัน |
๙๏ ทั้งคุณพระบิดา | จะพรรณนาก็มหันต์ |
สิ่งใดจะเทียมทัน | แลจะเท่าก็ไป่มี |
๑๐๏ ด้วยเดชข้าประณาม | กรนบประนมศรี |
สรรเพชญโมลี | แลพระสงฆธรรมา |
๑๑๏ ขอจงนฤทุกขแลโศก | นฤโรคแลพยา |
ธินินทาครหา | จงอย่าได้มาแผ้วพาน |
๑๒๏ จะกล่าวนิพันธ์ฉันท์ | แสดงโดยอนุมาน |
อันมีในนิทาน | วรปัญญาสพาหิรา |
๑๓๏ พระรถเรื่องเมรีรัตน์ | วรราชชายา |
ชาเยนทรมรณา | มรณังริมฝั่งชล ๚ะ |
วสันตดิลก ฉันท์ ๑๔
๑๔๏ ปางยอดเยาวมาลย์วิมลมาศ | สมรมิ่งผู้นฤมล |
สร่างหายได้สติสมประฤดีดล | นางเขยื้อนขยับกาย |
๑๕๏ ยอกรก่ายกรกระหวัด | บปะหัตถ์ก็เห็นหาย |
วาบจิตดั่งใครปลิดชีวาวาย | ตระบัดตื่นจากแท่นทอง |
๑๖๏ เหลือบเล็งเพ่งพิศพระวรพักตร์ | ไม่ประจักษ์ก็มลหมอง |
ดังใครเด็ดเอาดวงหทัยปอง | ไปจากกายทำลายลาญ |
๑๗๏ ทรงพระกริ้วกระมลก็โศก | วิโยคด้วยภูบาลชาญ |
ปลุกนางสนมอนงคบริพาร | บริภาษสำเนียงเพียง |
๑๘๏ นางดีดแลสีซอคนก็ขับ | บ้างหลับทับประเอนเอียง |
ฉับฉิ่งพริ้งเพราะเสนาะกลพิณเพียง | ที่จำเรียงบำรุงนาง[๑] |
๑๙๏ ลางหลับละเมอเพ้อจิตละไล | บ้างก็ไห้คระหึมคราง |
แว่วเสียงพระเยาวราชอนุชนาง | ก็ต่างตื่นตะลึงลาน |
๒๐๏ ค้นหาทุกแห่งห้องทิศตำบล | ทุกไพชนตชัชวาล |
สนามนํ้าฉนวนชลสนาน | ตำหนักนํ้าสระสรงองค์ |
๒๑๏ บพบพระผู้พงศขัตติย์นเรศ | เฉลิมเกศอนงค์ยง |
ก็กลับคืนยังนิเวศพระเวียงวง | ตำหนักนางที่ปรางค์จันทน์ |
๒๒๏ เผยรูดพระวิสูตรสุวรรณประหวัด | จรัสแจ่มจรูญจรัล |
ส่องแสงสว่างศรีรวิวรรณ | ไม่พานพบพระภูธร |
๒๓๏ จุดเทียนประทีปก็ชวนกันส่อง | ทั่วแห่งห้องบนบรรจถรณ์ |
ที่เกยแก้วกาญจนกุญชร | ไม่เห็นโฉมประโลมแด |
๒๔๏ รอบวังพระนิเวศวรตำหนัก | ไม่พบพักตร์ก็ผันแปร |
หาทั่วทุกทิศชลชแล | ชลาเปล่าก็เศร้าใจ |
๒๕๏ โรงรถคชอัศวคเชนทร์ | ที่นเรนทร์เธอเคยไคล |
ค้นหามิพบพระภูวไนย | ทั้งมิ่งม้าก็สูญหาย |
๒๖๏ กลับคืนชุลีกรบังคมทูล | ประมูลแจ้งคดีสาย |
ข้าหาทุกทิศแลทุกภาย | บมิพบพระภูธร |
๒๗๏ เห็นแท้ประจักษ์เป็นกลแกล้ง | ฤๅท้าวแสร้งมาโลมสมร |
สมานแล้วดังฤๅมาเจียรจร | นิราศร้างไปจากองค์ |
๒๘๏ ม้ามิ่งมงคลอัศวชาญ | ที่นฤบาลเธอเคยทรง |
สูญแล้วบเห็นบวรองค์ | ธิบดินทร์ ธ หนีสูญ |
๒๙๏ นางท้าว ธ ได้สวนาวัจนสดับ | พจนศัพท์ประมวลมูล |
กลุ้มกลัดมนัสหัทยพูน | ทุกขเพียงประลาญลัย |
๓๐๏ บ่ายเบือนพระพักตร์ทัศนบน | ก็มิยลกำพดไชย |
โอสถบปรากฏทิพยประไพ | ทั้งดวงเนตรบเห็นโทม |
๓๑๏ โอ้โอ๋พระยอดวรเสน่ห์ | มาลวงเล่ห์ประลองโลม |
ลาแล้วนิฤๅพระมาร้างโฉม | สวาดิไว้ให้โหยหา |
๓๒๏ เวรใดมาจองจิตมาจำ | โอ้กรรมใดนิราศา |
หมายใจว่าท้าวจะกรุณา | ดรุณน้องเป็นทางธรรม์ |
๓๓๏ บัดนี้ไป่เหมือนประหนึ่งว่าหมาย | มาหน่ายรักไปจากกัน |
จะร้างจรจะแรมนิราขวัญ | ชีวันน้องเพียงสิ้นชนม์ |
๓๔๏ ทั้งนี้เป็นต้นเพราะกลอัสดร | มันก่อก่อนจึ่งจำดล |
พาท้าวประเวศจรจากมณ | เฑียรที่ก็ดูดาย |
๓๕๏ อกเอ๋ยจะอยู่ไปเยียไฉน | ให้ชนไพครหาหาย |
โหยไห้กระทุ่มกรก็ฟาย | ชลเนตรนัยน์นอง |
๓๖๏ ทุ่มทอดพระอรองคลงกลาง | ระหว่างราชเรือนทอง |
สาวสนมบังคมกรประคอง | ประเคียงข้างเข้าโลมลวน |
๓๗๏ อ้าแม่อย่าโศกปริเทวนัยน์ | จะรํ่าไห้จะหมองนวล |
โศกนักเกลือกจักทุกขรัญจวน | ประชวรแล้วจะเสียความ |
๓๘๏ ควรเราจะคิดกลอุบาย | จะยักย้ายไปติดตาม |
ชุมพลพหลสกลคาม | พิริย์จัตุรงค์เนืองนันต์ |
๓๙๏ น่าจะพบประสบเป็นแม่นแท้ | พระแม่เจ้าอย่าโศกศัลย์ |
มนุษย์ฤๅจะหนีฤทธิเราทัน | ด้วยพลยักษเนืองเนา |
๔๐๏ นางท้าวได้สวนาพจนถ้อย | ทุกขถอยลงบางเบา |
เห็นชอบจึ่งตอบพจนเสา | วนีย์นางให้เร่งพล |
๔๑๏ อย่าช้าจงฆาตไชยเภรี | อันเป็นที่ประชุมชน |
ยักษาวราฤทธิคำรน | คำรามรับพระบัญชา ๚ะ |
ฉบัง กาพย์ ๑๖
๔๒๏ เอิกเกริกเร่งกันโกลา | โกลีสหัสสา |
กระบัดกระทุ่มเภรี | |
๔๓๏ เภรากึกก้องเสียงสีห์ | สหัสแสนเสนี |
อเนกมากก่ายกอง | |
๔๔๏ พลมารตรับฟังเสียงกลอง | ผกผาดผันผยอง |
ระเห็จระหันเหิรหาว | |
๔๕๏ ลางมารตาเติบกาววาว | ขบเขี้ยวฟันขาว |
คระเครงคระครื้นสำแดง | |
๔๖๏ ลางมารทะมึดเมฆทะมัดทะแมง | ตาเหลือกเกลือกแขง |
กระลอกกระลับน่ากลัว | |
๔๗๏ ลางหมู่ดูพิลึกสยองหัว | กำยำโตตัว |
ก็เต้นเข้าถอนต้นตาล | |
๔๘๏ ฉับไวโดยใจขุนมาร | สามต้นบมินาน |
เข้าบิดตระบัดเป็นตระบอง | |
๔๙๏ เผ่นโผนโจนด้วยกำลอง | กำลังฤทธิ์ปอง |
จะปราบให้ย่นจนอินทร์ | |
๕๐๏ คำแหงห้าวเหี้ยมโหดหิน | คล้ายฤทธิ์ขุนอิน |
ทรชิตบุตรเจ้าลงกา | |
๕๑๏ ลางเหล่าแลพิฦกเหลือตรา | แสร้งแปลงรูปา |
เป็นเสือคระหึมครึมเสียง | |
๕๒๏ บ้างเป็นสิงหราชไกรเกรียง | ร้องก้องสำเนียง |
สะท้านสะเทือนธรณี | |
๕๓๏ สิงสัตว์แดนดงพงพี | ลุกล้มแล่นลี้ |
ละล้าละลังลนลาน | |
๕๔๏ ต่างตนต่างรณฤทธิราญ | ฮึกเหี้ยมห้าวหาญ |
ประหาตประหัตศัตรู | |
๕๕๏ ลางมารสังวาลคืองู | พันโพกเศียรดู |
พิฦกเสียวสยดแสยง | |
๕๖๏ กรกุมหอกถือเท้งแทง | ไม่ระย่อต่อแย้ง |
จะแยงจะยุทธสุริยา | |
๕๗๏ ลางหมู่มุหงิดมฤจฉา | โถมถีบภูผา |
ตระเพิ่นตระพังจักรวาฬ | |
๕๘๏ ง้างหินเหาะระเห็จทะยาน | ผูกขนขุนมาร |
แล้วร้องตระหวาดท้าทาย | |
๕๙๏ ดั่งเสียงอสุนีฟาดสาย | ฟ้าผ่าทะลักทลาย |
ทะลุถล่มแหลกลง | |
๖๐๏ เพื่อนกันตกใจไม่ดำรง | แล่นถลาล้มลง |
กระทบประทะกันอึง | |
๖๑๏ บ้างล้มพะพาดกันผึง | ผ้าลุ่ยแลลึงค์ |
ก็ล่อนก็แล่นโล่งแล | |
๖๒๏ ชายหญิงวิ่งอออึงแอ | เบียดเสียดเซ็งแซ่ |
บ้างตี่นตระลึงแลดู | |
๖๓๏ ยังยักษ์ตนหนึ่งหางหนู | เชิดขวานหมูชู |
แล้วร้องอิไหล้หลังกัน | |
๖๔๏ ขบเขี้ยวเคี้ยวเขี้ยวขบฟัน | ขี่หมูเขี้ยวตัน |
สำแดงนุภาพเดโช | |
๖๕๏ ตัวกูมีฤทธิ์อิศโร | ทรงอานุภาโว |
ไปปราบสุกรบอนเบือ | |
๖๖๏ พลมารลางตนชาวเหนือ | ทรหดล้นเหลือ |
แล้วกุมอิเหน็บแกว่งไกว | |
๖๗๏ ร้องถามภาษาเกือไก๋ | ล้มสุกรกินไก่ |
อาพัดสุราเคี้ยวชาม | |
๖๘๏ ขันฤทธิ์อวดฤทธิ์ติดตาม | ท้นเข้าบมิขาม |
อิเหน็บจะแทงพุงทะลุย | |
๖๙๏ ขุนหนึ่งชาวละครรำซุย | ขนเคราเพราพรุย |
เป็นรกเป็นรอบขอบอก | |
๗๐๏ ขัดฟันงอนงอนคือกระจก | ชูกเลหวังยก |
แล้วร้องโนแนแค่ไหน | |
๗๑๏ ภูมีหนีเมรีไป | กูจะอาสาไท |
จับท้าวจะเอารางวัล | |
๗๒๏ ลำพองลองฤทธิ์มหันต์ | ตัวเติบโตตัน |
สองตาเท่าดวงอาทิตย์ | |
๗๓๏ ล่ำไหล่มูทูมุหงิด | กุมตระบองแบกบิด |
ตระบัดเป็นเพลิงโพลงพลาม | |
๗๔๏ ขบเขี้ยวกรีดเกรี้ยวเคี้ยวกราม | คิ้วย่นขนสยาม |
สยางสยุมสยองผม | |
๗๕๏ ตาปลิ้นลิ้นแลบร้องระงม | โถมถลายิ่งลม |
พยุหพัดเพชรหึง | |
๗๖๏ ขุนหนึ่งดูถมึงคึง | ล่ำทู่ดูทะมึง |
ทะมัดทะแมงมั่นหมาย | |
๗๗๏ พลไพร่ไล่จับมฤคควาย | กินเล่นเป็นสบาย |
ได้ยินสำเนียงเสียงกลอง | |
๗๘๏ โผโผนโจนหันผันผยอง | สูงสามโยชน์ปอง |
เข้าง้างเอาเขาพระสุเมรุ | |
๗๙๏ เทพดาระอาฤทธิ์ระเนน | กลัวฤทธิ์ขุนเกรน |
ก็แล่นออกขอบจักรวาฬ | |
๘๐๏ พื้นพวกพหลพลมาร | กราดเกรี้ยวเกณฑ์การ |
สกอสกรรจ์กำแหง | |
๘๑๏ ลางตนรณฤทธิ์ราญแรง | เรืองเดชขันแขง |
จะปลิดเอาเดือนดาวราย | |
๘๒๏ บ้างทำสิงหนาทหลากหลาย | โผนผกยกกาย |
จะป่ายจะปล้นสุริโย | |
๘๓๏ สุริยาเพียงปราชัยโช | เรืองฤทธิ์วโร |
อานุภาพปราบสงคราม | |
๘๔๏ ลางเหล่าแลบลิ้นเพลิงลาม | กลั่นแกล้วกลางสนาม |
จะเข่นจะเคี้ยวศัตรู | |
๘๕๏ พลมารพรึบพร้อมพรั่งพรู | เพียบพื้นธรณู |
ธรณีเพียงจะลัยลาญ | |
๘๖๏ อาวุธถ้วนมือขุนมาร | กึกก้องเกณฑ์การ |
บรู้กี่โกฏิไตรตรา | |
๘๗๏ ต่างต่างแข็งขันอาสา | สำแดงเดชา |
ตรลบข้างพื้นทิฆัมพร | |
๘๘๏ เสร็จแล้วเรียบเสนากร | พลมารแลสลอน |
สะพรั่งสะพร้อมเตรียมกัน | |
๘๙๏ ฝ่ายนาฏมหิษีดวงจันทร์ | บมิสรงชลสุคันธ์ |
แต่ทรงพระโศกแสนทวี | |
๙๐๏ พร้อมเสร็จนางเสด็จจรลี | จึ่งมีเสาวนีย์ |
ให้หาซึ่งพฤฒาจารย์ ๚ะ |
สัททุลวิกกีฬิต ฉันท์ ๑๙
๙๑๏ โหรเฒ่าก้มเกล้าประนมกรกราบกราน | ||
นางจึ่งศุภสาร | โหรา | |
๙๒๏ เราจะกรีพลบาตรบ่ายบทจรคลา | ||
ไคลตามพระภัสดา | ไฉน | |
๙๓๏ พฤฒาทูลประมูลอรรถแจ้งคดีไข | ||
ฤกษ์ดีสวัสดิไป | จะทัน | |
๙๔๏ แต่ท้าวไม่กลับคืนคงสถิตยเหมือนพระทัยฝัน | ||
ฝ่ายแม่จะไห้ศัลย์ | ละลาน | |
๙๕๏ พระเคราะห์ร้ายนักแม่จะมุ่งบมิเป็นการ | ||
ปิ้มชีพลัยลาญ | อย่าจร | |
๙๖๏ ป่างโพ้นข้าก็พร่ำกล่าวคำทูลชะอ้อนวอน | ||
แม่บ่เออมาราญรอน | กำจาย | |
๙๗๏ บัดนี้สิเหมือนคำข้าพฤฒาแกล้งทาย | ||
แม่ท้าวจะผันผาย | จะลาญ | |
๙๘๏ นางสดับพจนศุภถ้อยคดีสาร | ||
แม้ชีพลัยลาญ | ก็ตาม | |
๙๙๏ จะอยู่เยียไฉนมาได้ทุกขเหลือลาม | ||
ปากคนจะหยันหยาม | ประจญ | |
๑๐๐๏ เป็นตายแต่พอได้พบประสบบวรบาทยุคล | ||
แม้ชีพสุดสกนธ์ | บคิด | |
๑๐๑๏ ตรัสพลางนางเร่งพหลสกลวิวิธ | ||
ล้วนมารอันเรืองฤท | ธิรณ ๚ะ |
ฉบัง กาพย์ ๑๖
๑๐๒๏ เมื่อนั้นวรราชนฤมล | นฤมาณเรียบพล |
ก็พร้อมประดับสรรพสรรพ์ | |
๑๐๓๏ จึ่งมีเสาวนีย์แถลงพลัน | แก่ขุนสิทธิกรรม์ |
อันรู้กระบวนเกณฑ์การ | |
๑๐๔๏ ท่านผู้ทรงเวทเชี่ยวชาญ | คุมพลมารหาญ |
ไปตามจงทันจุมพล | |
๑๐๕๏ ทันแล้วพาท้าวจรดล | คืนสู่พระมณ |
เฑียรราชนิเวศวังเรา | |
๑๐๖๏ ม้าร้ายทรยศหยักเหยา | อย่าไว้จงเอา |
ประหารชีวิตให้ลาญ | |
๑๐๗๏ ขบเคี้ยวกินเป็นอาหาร | มันทำรำคาญ |
ลำเคืองให้เลื่องฦๅขจร | |
๑๐๘๏ สิทธิกรรม์ก้มเกล้าถวายกร | รับพจนสุนทร |
ให้เคลื่อนพหลโยธา | |
๑๐๙๏ ฝ่ายองค์อัคเรศชายา | เสด็จสู่เลียงผา |
สุรางคล้อมรายเรียง | |
๑๑๐๏ น้องท้าวเสด็จคลาดจากเวียง | วังเย็นสงัดเสียง |
วิเวกหวาดหวั่นทรวง | |
๑๑๑๏ ทรงโศกโทมนัสแดดวง | พระทัยเป็นห่วง |
ไปแล้วมิกลับมาเห็นวัง | |
๑๑๒๏ แสนโศกรุมรึงหน้าหลัง | โอ้เอ็นดูวัง |
นิราศร้างแรมโรย | |
๑๑๓๏ ที่สุขจะกลับทุกข์ร่ำโหย | รี้พลจะร่วงโรย |
บ่มีพฤนทโยธา | |
๑๑๔๏ เสียดายปรางค์มาศรจนา | สัตตรัตน์รมยา |
มณีวิจิตรดำเกิง | |
๑๑๕๏ ที่นั่งร้อนที่นั่งเย็นสำเริง | สำราญบันเทิง[๒] |
บรรเทาภิรมย์เปรมปรีดิ์ | |
๑๑๖๏ เปรมปราสองสุขเกษมศรี | ศรีสวัสดิควรนี |
นีราศร้างแรมไกล | |
๑๑๗๏ ไกลทั้งสระแก้วน้ำใส | ใสสุทธิอำไพ |
ไพบูลย์ดั่งแก้วแพรวพราย | |
๑๑๘๏ พรายเพริศสัตตบงกชหลาย | หลายเล่ห์กำจาย |
กำจรตรลบเสาวคนธ์ | |
๑๑๙๏ เสาวภาคย์เคยสรงสนานชล | ชลเอ๋ยจะร้างหน |
หนใดจะกลับคืนสถาน | |
๑๒๐๏ สถานที่พิจิตรหน้าพระลาน | ลานเลี่ยนสุริย์กานต์ |
สุริยาจำรัสรังสรรค์ | |
๑๒๑๏ สรรค์แสร้งแกล้งไว้เฉลิมขวัญ | ขวัญเมืองจรัล |
จะรานิราศร้างศรี | |
๑๒๒๏ สีทองก็หมองเป็นราคี | ราคินเศร้าศรี |
สีแก้วบแววเห็นโฉม | |
๑๒๓๏ โฉมเฉลิมบพิตรอยู่โลม | โลมแล้วจะร้างโฉม |
โฉมสวัสดิไว้อยู่แห่งใด | |
๑๒๔๏ ใดเอ๋ยแม้นรู้จักไป | ไปแล้วมิได้ |
มิได้ไม่กลับคืนวัง | |
๑๒๕๏ วังเวงวิเวกสงัดเสียงสั่ง | ดั่งหมู่ชนัง |
ชนานิกรนรชน | |
๑๒๖๏ ชนจงอยู่สุขสถาผล | สถาพรอำพน |
ผ่องแผ้วดังแก้วแกมกาญจน์ | |
๑๒๗๏ เราไซร้บมิได้คืนสถาน | โอ้แสนศฤงคาร |
แต่นี้จะเปล่าเปลี่ยวใจ | |
๑๒๘๏ สาวสนมกรมนางนอกใน | ฟังสารลานใจ |
ระทดระทวยโศกา | |
๑๒๙๏ กรฟายอัสสุชลธารา | เอ็นดูชายา |
ชาเยนทร์มาเศร้าโศกศรี | |
๑๓๐๏ ครวญพลางนางเร่งจรลี | ถึงสร้อยสระศรี |
สโรชพิศาลโสภณ | |
๑๓๑๏ โกมุทบุษบันอุบล | เบิกสร้อยเสาวคนธ์ |
ขจรเลวงเวหา | |
๑๓๒๏ ภาคพื้นรื่นราบรจนา | เรี่ยรายพาลุกา |
คือแก้ววิเชียรโรยรอง | |
๑๓๓๏ พราวพราวพรายพรายใสส่อง | จับพักตร์ละออง |
ลออจำรัสรัศมี | |
๑๓๔๏ ภุมราภุมรีหวี่หวี่ | เอารสเกสรี |
เข้าเฟ้นเข้าฟั้นฟานฟอน | |
๑๓๕๏ เกสินสิ้นซาบเกสร | ภุมรินบินจร |
ไปจากบุปผาราโรย | |
๑๓๖๏ เหมือนอกเมรีนี้โดย | กินทุกข์กอบโกย |
ระกำด้วยท้าวเธอจรหาย | |
๑๓๗๏ เหลือบแลแปรพักตร์ผันผาย | เล็งยลชลสาย |
บริสุทธิคือแก้วแพรวพรรณ | |
๑๓๘๏ นานามัจฉคณะต่างพันธุ์ | เคล้าคู่เคลียกัน |
บ้างแอบใบบัวบังบัว | |
๑๓๙๏ ตะเพียนทองท่องท้องแปลนตัว | เป็นคู่เมียผัว |
แลว่ายคคลายฝั่งแฝง | |
๑๔๐๏ ปลากระโห้กระแหหางแดง | ปลากระดี่หนีแหนง |
เข้าแฝงริมฝั่งเล็มไคล | |
๑๔๑๏ ปลาหลดหลิดหลาดสลามไหล | สลุมพรเวียรไว |
ไล่ลิ้นสุนัขแล่นหนี | |
๑๔๒๏ ทุกังตะโกกกดอินทรี | แปลงปลักหมอมี |
เขมาขมองโกรยกราย | |
๑๔๓๏ ยี่สนสร้อยซ่าซิวสวาย | ตระลุมพุกแล่นผาย |
เทโพเทพาหางแพน | |
๑๔๔๏ คางเบือนหาเพื่อนแล่นแปลน | แก้มชํ้าคล้ำแคลน |
ไปหาปลาหมอหมอดู | |
๑๔๕๏ ปลาแมวปลาม้าปลาหมู | ปลาเสือสู่รู |
เข้าแฝงริมฝั่งพ่นฟอง | |
๑๔๖๏ โลมาราหูผันผยอง | โลดแล่นลำพอง |
ตระผากประพากไยไพ | |
๑๔๗๏ ปลาเล็กแล่นแปลนปลาใหญ่ | หลดขุดโคลนไคล |
ตระบัดปลาอื่นตื่นตอม | |
๑๔๘๏ ปลาพรมปลาพรามตามกรอม | ปลาเป้าแป้นปลอม |
เข้าปนระคนผายผัน | |
๑๔๙๏ นานาวิหคาหลากพันธุ์ | สุรเสียงจำนรรจ์ |
จะแจ้วจ้อจับสลับสรลอน | |
๑๕๐๏ คู่เคียงเมียงม่ายเมียจร | ฉวยฉาบคาบเกสร |
ละอบละเอิบอาบชล | |
๑๕๑๏ ลอยกลาดเกลื่อนกลีบโกมล | เลวงรสเสาวคนธ์ |
เสาวคันธหอมโหยหวน | |
๑๕๒๏ ฉุนชื่นฤทัยอนงค์นวล | ประหวัดคิดจิตหวน |
ถึงองค์พระยอดสวามี | |
๑๕๓๏ น้องเคยพาท้าวจรลี | โอ้พระนฤบดี |
มาหนีนุชน้องเร่งจร | |
๑๕๔๏ กลิ่นพระแก้วคล้ายกลิ่นเกสร | เคยแนบนุชนอน |
ยังติดอุระเมียมา | |
๑๕๕๏ นางเร่งทรงโทมนัสา | พลางทอดทัศนา |
พระเนตรเหลือบเล็งยล | |
๑๕๖๏ เห็นโศกริมสระสาชล | สาขากิ่งกล |
ร่มรกประปรกครึมคลุม | |
๑๕๗๏ ชื้อชิดใบชัฏชรอุ่ม | ก้านกิ่งเข้าประชุม |
เป็นฉัตรระบายเบญจรงค์ | |
๑๕๘๏ ภูมิภาคผ่องแผ้วบมีผง | คลีที่จะลอยลง |
จังหวัดนั้นร่มรื่นสบาย | |
๑๕๙๏ วายุพัดโบกโบยใบระบาย | เหมือนจะกวักกรกราย |
ให้นั่งสำราญชวนเชิญ | |
๑๖๐๏ นางหงส์ส่งเสียงหวนเหิร | เสนาะฟังพลางเพลิน |
บรรเลงดังเพลงขับสวรรค์ | |
๑๖๑๏ นกหกร่อนร้องเรียงรัน | เคล้าคู่เคลียกัน |
จะจ้อจะแจ้วเจรจา | |
๑๖๒๏ นกแก้วจับกิ่งกรรณิการ์ | เปล้าจับเปล้าหา |
สามีบเห็นก็โหยหวน | |
๑๖๓๏ รังนานจับไม้นางนวล | เขาจับข่อยครวญ |
แล้วส่งสำเนียงขันคู | |
๑๖๔๏ จากพรากพรากคู่เหมือนตู | เอองค์เดียวดู |
บมีเพื่อนพร้องสองสม | |
๑๖๕๏ มีแต่หมู่นางนักสนม | ไป่ชื่นชูชม |
เหมือนโฉมพระยอดยาใจ | |
๑๖๖๏ หอมกลิ่นภูษาผ้าสไบ | ฉุนชื่นหฤทัย |
ประทับประแทบกับถัน | |
๑๖๗๏ แว่วเสียงสาลิกาจำนรรจ์ | พระทัยสำคัญ |
ว่าเสียงภูมินทร์เสด็จมา | |
๑๖๘๏ เหลือบแลแปรพระพักตรา | บ่ประสบราชา |
ชายายิ่งโศกแสนทวี | |
๑๖๙๏ รีบเดินเมิลมุขรุกขี | จำปาจำปี |
ประยงค์ประยอมแย้มยวน | |
๑๗๐๏ สายหยุดพุทธชาติโชยชวน | ดูกกล่ำลำดวน |
ฤดูระดะดอกดวง | |
๑๗๑๏ อินจันผลพลับพลองพลวง | อัมพาพัวพวง |
จะย้อยจะยานโยนเยน | |
๑๗๒๏ หว้าหวายสวาดก้านพุมเสน | ต้องลมเอนระเนน |
ระโน้มก็น้อมไปมา | |
๑๗๓๏ รุกขชาติดุจมีวิญญาณ์ | เหมือนจะถามพระยุพา |
ยุพินนี้ตรอมเพื่อใด | |
๑๗๔๏ สงสารวรนุชสุดสมัย | เทพยสิงไม้ไทร |
ก็พลอยการุญเทพินทร์ | |
๑๗๕๏ คิดคิดจะใคร่อุ้มเมริน | ไปสมภูมินทร์ |
พระรถอันเรืองภุชพล | |
๑๗๖๏ เทพยไทรใคร่ดูโดยกล | แจ้งในญาณยล |
ว่านางจะถึงกาลกรรม | |
๑๗๗๏ กูไซร้ไม่ควรจะนำ | เทพยเจ้าแต่รำ |
พึงแล้วก็เสด็จสิงไทร | |
๑๗๘๏ ฝ่ายองค์อัคเรศวิไล | เสด็จจรคลาไคล |
ประทับที่สระขวาพลัน | |
๑๗๙๏ นางมีเสาวนีย์รำพัน | โอ้แต่นี้นับวัน |
สวนขวัญจะรกแรมรา | |
๑๘๐๏ เสียดายผลไม้นานา | มังคุดมุดสีดา |
ตระขบตระเคียนแคคาง | |
๑๘๑๏ ปริกปรงเปรียงปริงปรูปราง | กรูดกรดไกรกร่าง |
สล้างเสลาหลากหลาย | |
๑๘๒๏ อัมพาผลพะวาหว้าหวาย | ขานางย่างทราย |
สะเดากระโดนโคนเคียง | |
๑๘๓๏ ดูกดันกระทังหันหาดเหียง | ร่มรักรังเรียง |
เหมีอนรักมาร้างแรมรา | |
๑๘๔๏ ชมชวนรสเร้ามาลา | มาลัยจำปา |
จำปีประยงค์หอมขจร | |
๑๘๕๏ รวยรื่นรสเร้าเกสร | ภุมราเวียนจร |
เอารสตรลบอบอาย | |
๑๘๖๏ บุนนากรสเร้าโชยชาย | วายุพัดพาย |
รำเพยซึ่งกลิ่นรวยริน | |
๑๘๗๏ นางเร่งรันทดมโนถวิล | คิดถึงภูมินทร์ |
ครั้นแล้วก็เคลื่อนพลจร | |
๑๘๘๏ หัวหน้าเคลื่อนคลาพลสลอน | เรืองฤทธิราญรอน |
สำแดงนุภาพเดชา | |
๑๘๙๏ โลดโผนโจนถีบภูผา | รุกโรมโถมถา |
ครครึกครเครงครางเสียง | |
๑๙๐๏ ไม้ไหล้ลู่ล้มเอนเอียง | อึงอื้อสำเนียง |
สนั่นดังฟ้าฟาดสาย | |
๑๙๑๏ สิงสัตว์จัตุบาทหลากหลาย | แรดช้างกวางทราย |
ระเนนพินาศดาษดิน | |
๑๙๒๏ ผงคลีกลบกลุ้มปัฐพิน | ชรอุ่มแสงทิน |
กรจรดบดบัง | |
๑๙๓๏ ลั่นฆ้องหึ่งหึ่งโห่ประนัง | เพียงจักรพาฬพัง |
พิภพทำลายแหลกลง | |
๑๙๔๏ ตั้งริ้วเรียงรายไสวธง | โบกสะบัดถวัดวง |
ไสวสว่างคัคนานต์ | |
๑๙๕๏ พื้นทหารฮักเหี้ยมห้าวหาญ | โยนตาวเต้นทะยาน |
ไม่ท้อขยาดศัตรู | |
๑๙๖๏ พลมารเพรียกพร้อมพรั่งพรู | ติดตามพระภู |
ธรไกรสมเด็จภูมินทร์ | |
๑๙๗๏ คล้ายคล้ายเคลื่อนพหลพลพฤนท์ | ลัดลอดเมฆิน |
ละลับละลิ่วแลลาน | |
๑๙๘๏ สิทธิกรรม์รีบรันพลมาร | โผโผนโจนทะยาน |
เช้ากลุ้มรุมรบราชา ๚ะ |
อินทรวิเชียร ฉันท์ ๑๑
๑๙๙๏ ป่างนั้นบรมนเรศ | บรเมศอิศรา |
อิศรภาพมหา | เธอบ่หลบบ่หลีกภัย |
๒๐๐๏ ทรงทอดซึ่งโอสถ | อดิเรกเกรียงไกร |
ตระบัดเป็นเปลวไฟ | ลุกลามไหม้ทั่วหาวหน |
๒๐๑๏ สิทธิกรรม์เพื่อนทรงเวท | อันเรืองเดชด้วยทิพมนตร์ |
แก้ได้บัดเดี๋ยวดล | แลเพลิงนั้นก็หายแสง |
๒๐๒๏ ตระบัดเป็นลมฝน | พยุพัดจรัดแรง |
เมฆหมอกออกกลุ้มแสง | ชรอุ่มชรอ่ำเย็น |
๒๐๓๏ หนาวเหน็บสะท้านทั่ว | แลมืดมัวมิแลเห็น |
ขนสยองแสยงเย็น | อรุ่มรอบทั้งคัคนานต์ |
๒๐๔๏ ขุนยักษ์ก็ผันผาย | ด้วยกลแก้ชำนาญชาญ |
ลมฝนบทนทาน | ทั้งเมฆมืดก็เหือดหาย |
๒๐๕๏ เร่งรีบติดตามไป | บ่มิได้จะคลาดคลาย |
พระองค์จึ่งโปรยปราย | ซึ่งห่อยาอันสำคัญ |
๒๐๖๏ ผุดเป็นคิรีเรียง | สัตตรัตนานันต์ |
อเนกอนันต์ครัน | ทั้งเจ็ดชั้นคิรีศรี |
๒๐๗๏ เป็นฝั่งฟากทั้งสองข้าง | ระยะทางนัทีมี |
เต่าปลาย่อมราวี | อเนกพ้นจะสังขยา |
๒๐๘๏ แม้ว่าใครจะทรงเวท | อันเรืองเดชมหิมา |
บ่มิอาจจะข้ามสา | คเรศนั้นก็ป่วยปอง |
๒๐๙๏ อสุราทั้งหลายเห็น | ดูพิฦกสยดสยอง |
แสยงเกล้าโลมังพอง | ระทวยระทดสลดใจ |
๒๑๐๏ สุดรู้ก็สุดฤทธิ์ | สุดที่คิดจะแก้ไข |
สุดที่จะข้ามไป | ก็สุดสิ้นกำลังโดย |
๒๑๑๏ บ้างก็ล้มกับฝั่งแฝง | สุดสิ้นแรงก็ราโรย |
บ้างก็ไห้ละห้อยโหย | อาหารทอนกำลังลง |
๒๑๒๏ นางสนมบ่เคยยาก | มาลำบากด้วยเดินดง |
บุกป่าพนาระหง | ทุเรศกว้างหนทางไกล |
๒๑๓๏ บาทาก็พุพอง | ระบุหนองโลหิตไหล |
หนามเหนี่ยวเกี่ยวสไบ | สะบัดพลัดจากกายพลัน |
๒๑๔๏ บ้างก็เหนี่ยวเกี่ยวเผ้าผม | เปิดผ้าห่มจนเห็นถัน |
พักตร์ผ่องดังผลจัน | บ่รู้สึกว่าความอาย |
๒๑๕๏ ฝ่ายนาฏพระเทพี | ต้องแสงศรีพระสุริย์ฉาย |
พักตร์เฉกศศิหมาย | มาเศร้าสร้อยสลดลง |
๒๑๖๏ อาหารบ่พานพบ | แต่ปรารภกันแสงทรง |
โศกไห้ระทวยองค์ | ประทับแทบชลาลัย |
๒๑๗๏ เห็นองค์พระทรงภุช | เธอยืนหยุดมโนมัย |
เหนือเงื้อมชะง่อนไศล | สละแล้วบ่เป็นการ |
๒๑๘๏ จึ่งกล่าวมธุรส | พจนารถสำเนียงหวาน |
เชิญเสด็จพระภูบาล | มาปกเกล้าบำรุงครอง |
๒๑๙๏ โทษน้องบ่มีผิด | ฤๅบพิตรมาควรปอง |
หนีหน้านิราศน้อง | นุชนี้ก็ดูดาย |
๒๒๐๏ เชิญพระมาดับโศก | วิโยคให้วายคลาย |
เคลื่อนแล้วจงผันผาย | กิจนั้นไป่เคืองควร ๚ะ |
วสันตดิลก ฉันท์ ๑๔
๒๒๑๏ พระได้เสาวนาวรสดับ | สุรศัพท์สำเนียงนวล |
โหยไห้รันทดจิตรัญจวน | อุระร้อนดังเพลิงผลาญ |
๒๒๒๏ โอ้โอ้เอ็นดูวรวิไล | ประไพภาคยเพ็ญพาล |
ผ่องพักตรเพียงศศินวาร | บูรณ์แจ่มในเมฆัง |
๒๒๓๏ หาไหนจะได้เหมือนเยาวรูป | พระวิลาสเลขัง |
เลขาพระนุชรจนัง | รจนาไม่ปานปูน |
๒๒๔๏ แม้กูมิตอบวัจนถ้อย | พระน้องน้อยจะเศร้าสูญ |
เสียดายสวัสดิ์วรวิบูลย์ | วิมานฟ้าไม่เทียมสอง |
๒๒๕๏ คิดแล้ว ธ จึ่งกล่าวมธุเรศ | แก่ชาเยศประโลมลอง |
อ้าแม่อย่าโศกสุชลนอง | ณ ท่าน้ำลำเนาเขา |
๒๒๖๏ อ้าแม่อย่าศัลย์จิตวิโยค | ระงับโศกแต่บางเบา |
เรียมฤๅจะร้างให้นุชเนา | อรัญเวศแต่เดียวขนาง |
๒๒๗๏ อ้าพระมิร้างกลใดพ่อ | จึ่งมาล่อมาลวงนาง |
ได้แจ้งอรรถารหัสทาง | สุขุมนั้นก็หันหวน |
๒๒๘๏ น้องชื่อมาเสียด้วยความเสน่ห์ | พระแต่งเล่ห์มาโลมชวน |
เชิญให้เสวยไชยบานหวน | ครั้นเมาแล้วก็ได้ที |
๒๒๙๏ ลวงถามยุบลกลประเภท | อันวิเศษเสมอชี |
วิตแจ้งแถลงนฤบดี | บดินทร์ได้ไม่หลอหลง |
๒๓๐๏ ทั้งนี้เป็นต้นเพราะกลรัก | จึ่งทุกข์หนักมาถึงองค์ |
แม้ท้าวมิโปรดดรุณทรง | ชีวาตม์น้องบ่กลับคืน |
๒๓๑๏ อ้าแม่อย่ากล่าวกลแสดง | สดับถ้อยดูโหดหืน |
เรียมไปมิช้าจรจักคืน | มากล่อมแก้วอย่าโศกศัลย์ |
๒๓๒๏ เป็นสัจจะพี่กระนี้นะแท้ | สมรแม่อย่าเดียดฉันท์ |
จงคืนยังปรางค์ปราสาทจันทน์ | ตำหนักรัตน์บุรีเรือง |
๒๓๓๏ ครอบครองประชานิกรราษฎร์ | พฤฒามาตย์อีกพลเมือง |
อย่าขุ่นรำคาญกมลเคือง | จงเปลื้องโศกให้สร่างเบา |
๒๓๔๏ อันเรียมนี้เล่าเนาบมิช้า | จะกลับมาบุราเรา |
โฉมเฉกอัปสรบวรเยาว์ | ยุพยอดอย่าทุกข์ทน |
๒๓๕๏ สงวนองค์อนุชอย่าราคี | เป็นจามรีเสน่ห์ขน |
เจ้ายอดสมรวรวิมล | สดับเรียมที่รำพัน |
๒๓๖๏ ใช่เชิงจะกลอกกลกลั่นแกล้ง | มาแต่งรักประโลมขวัญ |
มิ่งเมืองประเทืองสมรสวรรค์ | จงเห็นรักที่โซมทรวง |
๒๓๗๏ ที่แท้เป็นต้นด้วยอัศวเรศ | ทำก่อเหตุจึ่งใหญ่หลวง |
มันพาพี่จากนุชคือดวง | หทัยเรียมจงเห็นใจ ๚ะ |
อินทรวิเชียร ฉันท์ ๑๑
๒๓๘๏ นางสดับวัจนแสดง | แถลงถ้อยคดีไข |
ควรฤๅพระภูวไนย | มาแต่งลิ้นคารมคม |
๒๓๙๏ เสสรวลเอาพาชี | มิพินิจก็เห็นสม |
ชั้นเชิงชะลอลม | ผู้ใดใครจะเท่าเทียม |
๒๔๐๏ วาจาช่างหวานฉ่ำ | ทุกคำเพราะแต่ล้วนเรียม |
เสนาะคมในลมเลียม | แต่พื้นรักคุ้มสิ้นชนม์ |
๒๔๑๏ สมดังพระวาจา | ที่ว่าไว้ก็เป็นผล |
จริงแจ้งประจักษ์จน | อุระน้องเพียงโทรมพัง |
๒๔๒๏ โอ้โอ้เจ้าแนบเนื้อ | ไม่ควรเชื่อในสัจจัง |
ความรักประจักษ์หวัง | นุชพี่มิเห็นจริง |
๒๔๓๏ แสนรักพี่สุดเสน่ห์ | พี่ไม่ประเวประวิงหญิง |
ถึงพาราสัจจาจริง | จะคืนกลับมาสมศรี |
๒๔๔๏ เสาวภาคย์อย่าไห้โหย | จงโดยกลับบุรีลี |
ลาเล่นเกษมศรี | จะทุกข์ไยให้เสียนวล |
๒๔๕๏ ช่างกล่าวพระวาจา | เมื่อคิดมาก็น่าสรวล |
พระมิไปจะให้นวล | ไปครองกรุงแต่ผู้เดียว |
๒๔๖๏ วิธวาอยู่เอโก | ผู้ใดใครจะแลเหลียว |
สตรีเป็นหม้ายเดียว | ผู้ใดใครจะควรยำ |
๒๔๗๏ เหมือนแหวนไม่มีหัว | แลช่างผูกเป็นเรือนทำ |
แล้วด้วยสุวรรณัม | บ่ห่อนงามจำเริญตา |
๒๔๘๏ เหมือนบุษราชรถ | อันปรากฏเห็นรจนา |
งอนงามแก่โลกา | ระเหิดระหงเพราะธงไชย |
๒๔๙๏ หนึ่งราชพารา | หาราชาจะราชัย |
จะรุ่งเรืองมาแต่ไหน | สำหรับยับเป็นสาธารณ์ |
๒๕๐๏ หญิงชั่วแลผัวร้าง | ให้อางขนางอยู่แดดาล |
ทนทุกขทรมาน | อุระชํ้าระกำครวญ |
๒๕๑๏ เสนาพฤฒามาตย์ | จะประมาทสำรวลสรวล |
ว่าข้าพิรากวน | จึ่งไทท้าวเอาตัวหนี |
๒๕๒๏ เป็นหม้ายนี้ลำบาก | ก็สุดยากนิแสนทวี |
กรมใจใช่พอดี | ดังกองเพลิงเข้าสุมทรวง |
๒๕๓๏ กฤติศัพท์จะเลื่องฦๅ | ระบือทั่วทุกเมืองหลวง |
ไทท้าวทั้งปักษ์ปวง | จะเย้ยเยาะทำหยาบหยัน |
๒๕๔๏ ว่าข้าอยู่เอกี | สวามีเธอเหินหัน |
หญิงนี้กระลีครัน | จึ่งชายหน่ายไม่นำพา |
๒๕๕๏ โอ้อกของเมรี | ก็จะมีแต่โศกา |
กินเทวษทุกเวลา | ฤๅไป่ชื่นสักวันวาร |
๒๕๖๏ น้องไซร้ใช่หญิงชั่ว | ไม่เกลือกกลั้วเหมือนหญิงพาล |
ผัวร้างอยู่รำคาญ | ช่างชะเล้นยังเล่นตัว |
๒๕๗๏ หน้าสดไม่มีหมอง | กระจกส่องแล้วหวีหัว |
ตั้งใจจะแต่งตัว | แสวงผัวไม่เว้นวัน |
๒๕๘๏ หนุ่มหนุ่มประชุมชวน | ทำลามลวนเกษมสันต์ |
ยักคิ้วหลิ่วตากัน | บ้างเข้าหยอกเข้าหยิกกร |
๒๕๙๏ อุปรมาเสมือนรุ้ง | คณะกาตะลอนซอน |
ตามเต็มวะว้าว่อน | เป็นกลุ่มกลุ้มไม่เกรงใจ |
๒๖๐๏ น้องนี้ไม่ขอคืน | ยังนิเวศพระเวียงไชย |
ขอตามเสด็จไป | บำเรอบาทพระภัสดา |
๒๖๑๏ เป็นตายจะสู้ม้วย | ชีพด้วยพระราชา |
คำคนจะนินทา | ชนแซ่จะติฉิน |
๒๖๒๏ ค่อนขิ่งว่าหญิงโหด | ยกเอาโทษประมาทหมิ่น |
ขึ้นชื่อพลูเดนกิน | ผู้ใดชายจะดูดี |
๒๖๓๏ โปรดเถิดพระเลิศฟ้า | เมตตาข้าผู้เมรี |
สู้ม้วยด้วยพันปี | นุชไม่มีผัวสอง |
๒๖๔๏ เชิญชักพาชีกลับ | มารับข้าอันหม่นหมอง |
น้องขอเป็นบัวทอง | ฉลองบาทพระจักรี |
๒๖๕๏ แม้นพระมิโปรดเล่า | มาตัดเกล้าเอาเกศี |
ไปด้วยกับพาชี | จะฝากผีพระภูวไนย |
๒๖๖๏ โอ้เจ้าลำเพาพักตร์ | ไม่เห็นรักมาตัดใย |
เรียมฤๅจะร้างไกล | ให้นุชเดียวอยู่เปลี่ยวปอง |
๒๖๗๏ ม้วยดินแลสิ้นฟ้า | สมุทรสาชลานอง |
แสนเสนหเราสอง | ปห่อนพรากไปจากกัน |
๒๖๘๏ ตราบเทาบุรีรัตน์ | อมัตโมกขไกวัล |
นั้นแลจะหักหัน | เห็นว่ารักพี่แรมรา |
๒๖๙๏ นางฟังพระภูเบนทร์ | บริรักษนาถา |
กล่าวแกล้งแสดงมา | ก็ตอบถ้อยคดีกล |
๒๗๐๏ เห็นแล้วว่าพระรัก | ประจักษ์ทั่วธราดล |
เกลื่อนกลุ้มประชุมพล | มาตามรักพระภูธร |
๒๗๑๏ กฤติศัพท์ก็ฦๅทั่ว | ตรลอดโลกขจายจร |
ว่าปิ่นนรินทร | พระจอมจักรเธอรักนาง |
๒๗๒๏ พระรักประจักษ์จริง | จึ่งทิ้งไว้ให้อางขนาง |
มิเสียที่ว่ารักนาง | พอได้แล้วก็เหิรหงส์ |
๒๗๓๏ ม้วยดินแลสิ้นฟ้า | พระว่าไยให้เมียหลง |
รักแล้วไม่เหมือนจง | ฤๅมากลับมากลอกกลาย |
๒๗๔๏ เป็นหญิงนี้ใจด่วน | มาลวนลิ้นด้วยลมชาย |
เมื่อคิดมาก็น่าอาย | ช่างร้างไว้เป็นสาธารณ์ |
๒๗๕๏ สาสมสิน้ำใจ | ไม่วินิจพิจารณ์การ |
หลงเล่ห์ด้วยลมหวาน | แลหวานนักก็พลันรา |
๒๗๖๏ อกเอยมาได้ทุกข์ | เทวษไห้นิราศา |
เพราะผัวไม่นำพา | การุญน้องก็ถ้าจน |
๒๗๗๏ พระไม่เอ็นดูเมีย | มาซัดเสียที่กลางหน |
ตกหล่มอยู่กลางชล | ผู้ใดใครจะอินัง |
๒๗๘๏ เห็นแต่จอมกระหม่อมเมีย | ช่างละเสียไม่เหลียวหลัง |
อกข้าเพียงผ่าพัง | พินาศแน่ไม่เห็นใจ |
๒๗๙๏ ดวงสมรเจ้าแนบเนื้อ | เมื่อไม่เชื่อจะทำไฉน |
ใครเลยจะเห็นใจ | ประจักษ์แจ้งในเชิงความ |
๒๘๐๏ ว่าสวาดิพี่มาดมิ่ง | ไม่ทอดทิ้งพะงางาม |
จากเจ้าคือเพลิงลาม | อุระร้อนหทัยเทียม |
๒๘๑๏ ถึงกระนี้เจ้าเพื่อนเข็ญ | ยังไม่เห็นอุระเรียม |
เพลิงไหม้ระกำเกรียม | ผู้ใดเลยจะเห็นรัก |
๒๘๒๏ ถ้าแตระแหวะอุระได้ | จะผ่าให้เห็นประจักษ์ |
ว่านี่แนะความรัก | ประจักษ์แจ้งแก่ใจนวล |
๒๘๓๏ พี่รำพันสักเท่าใด | พระนุชไม่มายินยวล |
โหยไห้พิไรครวญ | ว่าเรียมไซร้ไม่ดูดาย |
๒๘๔๏ โลมเจ้าพี่เฝ้าปลอบ | ก็มิชอบอารมณ์สาย |
สมรพี่มิหนีหน่าย | ชะรอยว่าเวรแต่ปางหลัง |
๒๘๕๏ ฤๅเราได้พรากพลัด | สัตวให้ไปจากรัง |
เวรานุเวรหลัง | นั้นตามทันมาถึงเรา |
๒๘๖๏ มาเจาะจงจำนงผลาญ | ประหารรักให้โศกเศร้า |
เสาวภาคย์ลำเพาเยาว์ | พธูแม่อย่าไห้โหย |
๒๘๗๏ พี่คิดคำนึงหนัก | ไม่ทิ้งรักให้แรมโรย |
อ้าแม้อย่าดิ้นโดย | อุระร้อนกันแสงทรง |
๒๘๘๏ เรียมร้างนิราศสวาดิ | เพียงชีวาตย์จะปลดปลง |
เรียมฤๅจะร้างอนงค์ | นุชพี่อย่าเดียดฉันท์ |
๒๘๙๏ วรลักษณพึงคิด | วิจิตรจรัสดั่งดวงจันทร์ |
เยาวรูปผู้ใดทัน | ฤๅจะทัดจะเทียมสม |
๒๙๐๏ เวรใดให้จากนุช | วรลักษณ์พนมชม |
ทรวงพี่ระบมกรม | ระบุชํ้าระกำหนอง |
๒๙๑๏ แม้เรียมนี้เรืองเวท | จะเพี้ยนเภทแปรเป็นสอง |
ภาคหนึ่งจะไปปอง | ด้วยมิ่งม้าอาชาชาญ |
๒๙๒๏ ภาคหนึ่งจะสู่สม | ภิรมย์ร่วมสุดามาลย์ |
รตินทิวาวาร | บ่ห่อนรู้จะหน่ายหนำ |
๒๙๓๏ นี่สุดรู้ที่สังเกต | ไป่เรืองเวทนิรันทำ |
จิตเรียมระกำจำ | จะจากนุชพี่ขอลา ๚ะ |
สุรางคนางค์ กาพย์ ๒๘
๒๙๔๏ ป่างนั้นชาเยนทร์ | |
สดับสารภูเบนทร์ | บพิตรภัสดา |
ว่าจักจรไกล | นางไห้โหยหา |
โอ้พระผ่านฟ้า | จะราแรมนวล |
๒๙๕๏ แรกรักร่วมรส | |
เมียเล่าบอกหมด | กลเล่ห์แยบยวล |
ถี่ถ้วนแถลงถวาย | บรรยายตามควร |
เสร็จสิ้นทุกกระบวน | แจ้งแจงให้เห็น |
๒๙๖๏ คิดว่าพระรัก | |
มาเป็นปิ่นปัก | กรุงมารรานเข็ญ |
ปักผมร่มเกล้า | น้องเล่าอยู่เย็น |
เมียคิดไม่เห็น | จักเป็นอุบาย |
๒๙๗๏ วันเมื่อชมสวน | |
ผลไม้ย่อมสงวน | หักยับลุยลาย |
คำหนึ่งน้องรัก | ห่อนจักให้สลาย |
พระทัยเมียหมาย | จะฝากชีวัน |
๒๙๘๏ ชีวาตม์ไม่คิด | |
จะฝากชีวิต | ไว้แก่ทรงธรรม์ |
ควรฤๅพระแก้ว | หน่ายแล้วเหินหัน |
หนีน้องจรัล | จะราแรมไกล |
๒๙๙๏ ไม่เอ็นดูน้อง | |
เสียแรงพระทอง | ครอบครองพิสมัย |
น้องรักสมัครมั่น | ผูกพันภูวไนย |
ควรฤๅหาไม่ | เอื้อเฟื้ออินัง |
๓๐๐๏ นุชอยู่เอองค์ | |
ผู้เดียวโดยจง | ใครจักเหลียวหลัง |
เห็นแต่พักตร์บพิตร | ไม่คิดอนิจจัง |
พระมาเชื่อฟัง | คำม้าเดียรถีย์ |
๓๐๑๏ พระตอบคำน้อง | |
เจ้าอย่าพร่ำพร้อง | เรียมไม่หน่ายหนี |
สู้ม้วยด้วยนุช | สุดสิ้นชีวี |
ม้าร้ายตัวนี้ | มันทำจังฑาล |
๓๐๒๏ พี่จักชักคืน | |
มันทำขัดขืน | เคืองแค้นรำคาญ |
มิให้พี่มา | หานุชเยาวมาลย์ |
อกเรียมเปรียบปาน | เพลิงไหม้ดวงแด |
๓๐๓๏ จำพี่จะวิโยค | |
สมรแม่อย่าโศก | เรียมฤๅจะแห |
หันห่างร้างรัก | วรพักตร์คือแข |
สัจจังจริงแม่ | นุชอย่าขุ่นเคือง |
๓๐๔๏ ฝ่ายนางขุชชา | |
ผู้เป็นบริจา | วัลภานางเมือง |
เจ็บร้อนด้วยเจ้า | กล่าวถ้อยคำเคือง |
อ้ายม้าซองเมือง | มาทำเคืองเข็ญ |
๓๐๕๏ ทำให้ระสาย | |
ระส่ำทุกภาย | มิพอที่จะเป็น |
ไพร่พลได้ยาก | ลำบากยากเย็น |
อ้ายม้าเสียเช่น | ชาติเชื้อเดียรฉาน |
๓๐๖๏ เนื้อมึงเท่านั้น | |
ไม่พอปากมัน | คือเขี้ยวขุนมาร |
จะขบเคี้ยวเล่น | กินเป็นอาหาร |
อ้ายม้าสาธารณ์ | พาท้าวเหาะพวย |
๓๐๗๏ พาชีตอบสาร | |
ดูดู๋อีมาร | เล่ห์ลิ้นลมชวย |
ทั้งเจ้าทั้งข้า | ไม่มาเข็ดขวย |
แร่ตามชายรวย | ไม่มาอายเหนียม |
๓๐๘๏ พระไม่เอื้อเฟื้อ | |
มึงคือหยากเยื่อ | ติดเท้าท่านเทียม |
หน้าด้านร้องด่า | ไม่มาอายเหนียม |
พูดกระแซะและเลียม | จะเล่นพาชี |
๓๐๙๏ สัญชาติเช่นเรา | |
ไม่ขออยากเอา | อียักษ์กระลี |
อย่าฉินหมิ่นเล่น | ว่ากูพาชี |
ชู้เก่าเรามี | ดีกว่ามึงมาร |
๓๑๐๏ กูไม่อยากเล่น | |
อีชะล่าหน้าชะเล้น | เล่ห์ลิ้นสาละวาน |
ลอยหน้าลอยตา | คารมลมจ้าน |
กูเป็นขี้คร้าน | จะตอบพาที |
๓๑๑๏ กูไม่จงรัก | |
เช่นเชื้ออียักษ์ | เสียศักดิ์เสื่อมศรี |
แล่นตามผู้ชาย | ความอายไม่มี |
อีค่อมหลังรี | ขุชชาลามปาม |
๓๑๒๏ นางท้าวสดับฟัง | |
ชลนัยน์ไหลหลั่ง | อกคือเพลิงลาม |
ดูดู๋ขุชชา | เจ้ามาทำความ |
เออสิดีงาม | ปากกล้าด่าเขา |
๓๑๓๏ ไม่ถูกแต่ตัว | |
พลอยมาเกลือกกลั้ว | ปะปนถึงเรา |
เป็นไรไม่ว่า | ก้มหน้าซบเซา |
พาอีนอกเจ้า | ปากไวใช่เอน |
๓๑๔๏ ค่อมจึ่งทูลฉลอง | |
พระแม่จงตรึกตรอง | พิจารณ์เล็งเห็น |
คิดว่าอ้ายม้า | เจรจาไม่เป็น |
จะด่ามันเล่น | ช่วยแม่นงเยาว์ |
๓๑๕๏ มิรู้เป็นโทษ | |
กลับทรงพระโกรธ | ด่าเล่นเปล่าเปล่า |
ม้าด่ามิหนำ | แม่ซ้ำอีกเล่า |
ภักดีช่วยเจ้า | กลับเป็นคนอาย |
๓๑๖๏ นางสนมกำนัล | |
แลดูหน้ากัน | อดสูดูดาย |
กราบทูลโฉมยง | เชิญองค์ผันผาย |
คิดมาน่าอาย | ถ้อยคำอัสดร |
๓๑๗๏ เชิญแม่อยู่หัวเจ้า | |
กลับเสด็จคืนเข้า | สู่วังยั้งก่อน |
ถึงท้าวมิมา | แม่อย่าอาวรณ์ |
ท้าวทุกพระนคร | ไม่ไร้จักมี |
๓๑๘๏ จักมาสู่สม | |
เกษมสุขภิรมย์ | ร่วมรักมารศรี |
แม่อย่าร่ำไร | ทุกข์ไปไยมี |
เชิญเสด็จบุรี | เสวยสุขเปรมปรา |
๓๑๙๏ นางสดับมธุรส | |
ชลนัยน์ไหลหยด | จึ่งมีบัญชา |
จักกลับคืนไป | เป็นหม้ายเอกา |
สู้ตายไม่มา | ร่วมชายถึงสอง |
๓๒๐๏ แม้นยากแม้นง่าย | |
แม้นเป็นแม้นตาย | ไม่หน่ายพระทอง |
เกิดเป็นสัตรี | ไม่มีผัวสอง |
ความสัจจะครอง | คุ้มม้วยชีวี |
๓๒๑๏ เธอไม่เมตตา | |
จะทิ้งไว้ป่า | องค์เดียวเอกี |
สู้ม้วยด้วยรัก | ห่อนจักหน่ายหนี |
ตามกรรมเวรี | สร้างมาแต่หลัง |
๓๒๒๏ สาวสนมทั้งปวง | |
อย่าได้เป็นห่วง | จงกลับคืนวัง |
อันตัวของข้า | ไม่มากลับหลัง |
สู้ม้วยกับฝั่ง | ฟากน้ำโหยหวน |
๓๒๓๏ กำนัลทั้งหลาย | |
ได้ฟังอภิปราย | โศกซ้ำรำจวน |
บ้างไห้ลาลด | กำสรดแสนครวญ |
โอ้เอ็นดูนวล | นุชอยู่เดียวดาย |
๓๒๔๏ ชวนประโลมปลอบ | |
เสาวนีย์มิชอบ | เชิญเร่งผันผาย |
เสด็จสู่บูรี | ดีกว่าอยู่ดาย |
ตูข้าทั้งหลาย | ได้พึ่งบาทา |
๓๒๕๏ เป็นจรรโลงรัตน์ | |
ที่พึ่งแก่สัตว์ | ควรฤๅแม่มา |
สุดสิ้นเสียชนม์ | กลใดยุพา |
ยุพินทรมา | จักซํ้าอาสัญ |
๓๒๖๏ ปลอบเท่าใดใด | |
นางไม่หวั่นไหว | ที่จะจรจรัล |
บ้างกลุ้มรุมเข้า | เล้าโลมรับขวัญ |
บ้างร่ำรำพัน | พิไรครวญคราง |
๓๒๗๏ สุรเสียงเซ็งแซ่ | |
ระลวงดวงแด | ละห้อยด้วยนาง |
ระโหยโรยร่ำ | ระกำครวญคราง |
ระหวยด้วยนาง | จะอยู่เอองค์ |
๓๒๘๏ ประนมประณต | |
ประน้อมบัวบท | ประดิษฐ์บรรจง |
จะขอเป็นเพื่อน | กลางเถื่อนแรมดง |
พระบ่ได้ทรง | กรุณาโปรดปราน ๚ะ |
สัทธรา ฉันท์ ๒๑
๓๒๙๏ อสุราสุรินทรหมู่มาร | ครั้นพจนบรรหาร |
ว่านางถึงกาล - | คาลัย |
๓๓๐๏ ชวนกันกันแสงโทรมนัสใน | จิตสุชลนไหล |
ลาญหฤทัย - | รำพัน |
๓๓๑๏ ว่าโอ้แต่นี้จะราสรรพ์ | สกลพหลอนันต์ |
อเนกนับพัน | จะอาดูร |
๓๓๒๏ โอ้โอ้กรุงมารจะเศร้าสูญ | โทรมนัสบัดจักพูน |
ทุกขอาดูร | นิรันดร |
๓๓๓๏ แสนโศกโศกามนัสธร | ประณตบทบวร |
แล้วก็จากจร | คระไลคลา |
๓๓๔๏ ต่างต่างเข้าสู่พนาทวา | ไล่หมู่มฤคคณา |
ปามเป็นภักษา | บทานทน |
๓๓๕๏ บ้างเข้าห้วยเขาลำเนาชล | จับมัจฉกัจฉปะปน |
สัตวธารชล | พินาศเนียร |
๓๓๖๏ แรดช้างกวางทรายดาษเดียร | ชีพิตจรระเมียร |
ยับประดาษเดียร | ตรลอดพง |
๓๓๗๏ ต่างต่างไปโดยอิจฉาจง | จิตพิพิธประสงค์ |
บ้างอยู่เฝ้าอง | คนงนุช ๚ะ |
ฉบัง กาพย์ ๑๖
๓๓๘๏ ครั้นพระสุริยเทพบุตร | รีบรัดรถรุด |
จะลับพระเมรุศีขรินทร์ | |
๓๓๙๏ ชรอ่ำชรอุ่มไพรสิณฑ์ | รอนรอนแสงทิน |
กรเธออ่อนรัศมี | |
๓๔๐๏ สิงสัตว์ในพนัสพงพี | รื่นเริงฤๅดี |
ก็แล่นละเลิงลองเชิง | |
๓๔๑๏ กาสรตัวโตรดก็โดดเถกิง | กระทิงถึกเถลิง |
กำเหลาะกำลังแรงรณ | |
๓๔๒๏ แล่นโลดโดดทะยานชาญชน | ชะมดฉมันเม่นขน |
แหลมคือเสี้ยมเสี้ยมแสนแหลม | |
๓๔๓๏ พยัคฆาพยัคฆีแล่นแปม | สุนัขในไล่แนม |
ละมั่งระมาดผาดผยอง | |
๓๔๔๏ แล่นโลดไล่โดนโจนคะนอง | สัตว์สิงวิ่งลำพอง |
ลำพังภาษาสัตว์ไพร | |
๓๔๕๏ ปักษาปักษีมีใน | ร้องก้องเพรียกไพร |
ซระซ้อซระแซ้แซ่เสียง | |
๓๔๖๏ เรียกคู่สู่รังรังเรียง | ผัวเมียม่ายเมียง |
เข้าคลอจะจ้อเจรจา | |
๓๔๗๏ ชะนีเหนี่ยวกิ่งไม้โผผวา | ห้อยโหนโยนหา |
สามีไม่เห็นแล้วโหยหวน | |
๓๔๘๏ แม่ม่ายลองไนคร่ำครวญ | เรไรร้องรวน |
ระเรื่อยระรี่ปรีดา | |
๓๔๙๏ ให้สยองพองแสยงเกศา | ผีภูตคณา |
ก็ผิ่วสำเนียงเสียงสรรพ์ | |
๓๕๐๏ ฝ่ายนาฏพธูโฉมสวรรค์ | โลมสวาดิพรายพรรณ |
พรายเพริศเลิศลักษณ์นารี | |
๓๕๑๏ อนาถองค์เดียวห่อนมี | เพื่อนพร้องสองศรี |
บมีสุรางค์นางใน | |
๓๕๒๏ วังเวงวิเวกหวาดหวั่นฤทัย | ชลธาราไหล |
กันแสงริมฝั่งสาคร | |
๓๕๓๏ นอบน้อมศิโรเพฐน์ทูลวอน | ควรฤๅภูธร |
บพิตรบได้ปรานี | |
๓๕๔๏ โทษน้องผิดไซ้ห่อนมี | บพิตรมาควรหนี |
นิราศไห้โหยหวน | |
๓๕๕๏ ยามรักพระย่อมโลมชวน | ชื่นชมสมสรวล |
แต่ล้วนเรียมไม่ให้อาย | |
๓๕๖๏ วันนี้เหตุใดพระฦๅสาย | สวาดิมาเด็จดาย |
บเบือนพระพักตร์มาแลเหลียว | |
๓๕๗๏ พระไม่การุญเกล้าจริงเจียว | สละน้องไว้เปลี่ยว |
พระทัยเธอไม่กรุณา | |
๓๕๘๏ พระสดับพระมธุรศัพทสารา | เสาวนีย์สุดา |
ฤดีเธอเพียงละลายลาญ | |
๓๕๙๏ ตระลึงแลลืมสติภูบาล | ชักอาชาชาญ |
จะกลับยังน้องมารศรี | |
๓๖๐๏ ม้าก็ทูลสนองนาถบดี | บดินทรวาที |
ไม่ต้องทำนองแต่หลัง | |
๓๖๑๏ แม่ป้าทุกข์เพียงมรณัง | กตัญญูวรัง |
วราประเสริฐเกิดผล | |
๓๖๒๏ นั้นฤๅเรียกชายชาญชน | ชาญสมรมิ่งผจญ |
ซึ่งราคร้ายให้เบาบาง | |
๓๖๓๏ ทุกเทพอ่อนน้อมอุตมางค์ | สรรเสริญบาทางค์ |
ประนมประณตถวายกร | |
๓๖๔๏ รักเมียจนเสียมารดร | ใครเลยจะอวยพร |
มีแต่จะเย้ยหยันหยาม | |
๓๖๕๏ กิจนี้สองสถานโดยความ | ตามแต่โฉมงาม |
บพิตรชอบหฤทัย | |
๓๖๖๏ พระฟังคำม้าอุปรไมย | อุปรมาเปรียบไป |
ก็ได้สติคืนคง | |
๓๖๗๏ จึ่งตอบวรพากย์อนงค์ | นุชอย่าเศร้าทรง |
กันแสงไปไยพักตร์จะหมอง | |
๓๖๘๏ เรียมไปไป่ช้าสักสอง | สามราตรีปอง |
จะกลับมาชมสมศรี ๚ะ |
สุรางคนางค์ กาพย์ ๒๘
๓๖๙๏ ปางนั้นเทพินทร์ | |
สดับสารภูมินทร์ | แสนโศกยิ่งทวี |
เทวษไห้ร่ำ | ฝั่งน้ำชลธี |
โอ้ว่าพระพี่ | มาหนีไกลองค์ |
๓๗๐๏ พระไม่อาลัย | |
ทอดทิ้งน้องไว้ | ป่าใหญ่กลางดง |
วิเวกสงัด | สิงสัตว์ยิ่งยง |
ควรฤๅภุชพงศ์ | ไม่ปรานีเลย |
๓๗๑๏ พระมาทำได้ | |
สิ้นสุดเยื่อใย | พระทัยทำเฉย |
นุชไห้โศกา | ไม่ปรานีเลย |
พระทัยเพิกเฉย | สุดสิ้นกรุณา |
๓๗๒๏ ถึงพระไม่เลี้ยง | |
นุชเป็นคู่เคียง | ตามพระปัญญา |
ขอน้องเป็นทาส | เบื้องบาทบริจา |
ประฏิบัติรักษา | กว่าจะสิ้นสุดสกนธ์ |
๓๗๓๏ โปรดแต่เท่านี้ | |
เห็นว่าชีวี | น้องจักยืนยล |
สืบสนองรองบาท | วรราชจุมพล |
กว่าจะม้วยวายชนม์ | ภักดีฤๅคลาย |
๓๗๔๏ พระสดับสารนุช | |
ไพรเพราะที่สุด | อำมฤตโปรยปราย |
ตระลึงลานจิต | เร่งคิดเสียดาย |
โอ้เอ็นดูสาย | สวาดิร้างแรมขวัญ |
๓๗๕๏ จักใคร่คืนไป | |
มาคิดเกรงใจ | ม้าจะเย้ยเยาะหยัน |
หยาบเหยาเราได้ | ว่าไม่เป็นธรรม์ |
พระทัยกระศัลย์ | โศกเศร้าแสนทวี |
๓๗๖๏ จึ่งตอบคำนาง | |
ไมตรีพี่สร้าง | สิ้นแล้วมารศรี |
เป็นกรรมจำพราก | มาจากเทวี |
พี่ขอลาศรี | สมรเจ้าอย่าหมาง |
๓๗๗๏ นางท้าวได้สดับ | |
ชลนัยน์ไหลซับ | โซมทั่วสารพางค์ |
โอ้โอ๋ภูมินทร์ | สุดสิ้นรักนาง |
พระทัยจืดจาง | ร้างน้องเสียไกล |
๓๗๘๏ โอ้ว่าพระทอง | |
กลับมาสั่งน้อง | ก่อนแล้วจึ่งไป |
แต่พอน้องรัก | ยลพักตร์ภูวไนย |
แล้วจึ่งควรไป | ตามแต่ปัญญา |
๓๗๙๏ เสียแรงน้องตาม | |
บุกป่าฝ่าหนาม | ข้ามห้วยเหวผา |
จนมาพบองค์ | ไม่ทรงกรุณา |
ตัดเยื่อใยข้า | มาราแรมศรี |
๓๘๐๏ ไม่เอ็นดูแล้ว | |
ขอเชิญพระแก้ว | ตัดเกล้าเกศี |
น้องไม่ขออยู่ | สู้ม้วยชีวี |
ชีวาไม่หนี | ดีกว่าอยู่ดาย |
๓๘๑๏ ตายด้วยความซื่อ | |
ไว้ยศให้ฦๅ | ทั่วโลกยทั้งหลาย |
ตัวน้องเป็นหญิง | ความจริงมั่นหมาย |
สู้ม้วยไม่คลาย | ความรักภูธร |
๓๘๒๏ พระฟังเสาวนีย์ | |
จึ่งตอบวาที | มีพจนสุนทร |
ใช่พี่มิรัก | จักแกล้งจากจร |
เป็นด้วยอัสดร | มันมิให้ไป |
๓๘๓๏ สุดรู้สุดฤทธิ์ | |
ล้นเหลือความคิด | ที่จักกลับไป |
ชะรอยว่ากรรม | ทำแต่หลังไซร้ |
ตามมาทันได้ | ถึงเราทั้งสอง |
๓๘๔๏ โต้ตอบกันไป | |
ส่วนอาชาไนย | ดำริตริตรอง |
ช้าไว้บัดนี้ | น่าที่พระทอง |
กลับไปหาน้อง | จะเสียท่วงที |
๓๘๕๏ ครั้นตริแล้วเสร็จ | |
อาชาเหิรเห็จ | ด้วยฤทธิ์พาชี |
จะลิ่วหาวหน | อัมพลวิถี |
สองกระษัตริย์ยังมี | ความรักสมัครกัน |
๓๘๖๏ ต่างองค์ต่างแคล้ว | |
มาพรากจากแก้ว | โศกาจาบัลย์ |
สงสารพระนุช | ปิ้มสุดอาสัญ |
ร้องร่ำรำพัน | ฟากนํ้าเอกา |
๓๘๗๏ แลดูภูเบศ | |
จนลับนัยน์เนตร | สุดคลองนัยนา |
ดั่งใครเปลื้องปลิด | ชีวิตอาตมา |
ไปจากกายา | ยิ่งโศกาแสนทวี |
๓๘๘๏ ร้องไห้ร้องหา | |
ร้องเรียกราชา | ร้องหาภูมี |
สุดร้องสุดฤทธิ์ | สุดจิตเทพี |
สุดไห้โศกี | สุดที่โศกา |
๓๘๙๏ สุดที่จะตามติด | |
สุดเหลือความคิด | สุดฤทธิ์ชายา |
สุดแรงสุดเรี่ยว | สุดเหลียวแลหา |
สุดเห็นภัสดา | สุดตาเต็มไกล |
๓๙๐๏ พระศอแหบแห้ง | |
สุดสิ้นกระแสง | สิ้นแรงอรไท |
หิวโหยโรยรา | พักตราสลดไสล |
พักตร์ผิดเผือดไป | สิ้นไห้รำพัน |
๓๙๑๏ ดังลำกล้วยทอง | |
อันเกิดในห้อง | ฟากฟ้าสวนสวรรค์ |
มีชายผู้หนึ่ง | เข้มขึงแข็งขัน |
จิตใจมักกะสัน | ฤทธิ์แรงราวี |
๓๙๒๏ ได้ดาบคมกล้า | |
แปลบปลาบเวหา | จับแสงสุริย์ศรี |
กวัดแกว่งรำฉวาง | เยื้องย่างคระวี |
ฟาดฟันกัทลี | ขาดเด็จเป็นสิน |
๓๙๓๏ ส่วนลำกล้วยทอง | |
ล้มลงโดยปอง | อุปรไมยเมริน |
สุดสิ้นกำลัง | ห่อนจะตั้งกายิน |
สุดสิ้นชีวิน | ซอนซบสยบลง ๚ะ |
อินทราเชียร ฉันท์ ๑๑
๓๙๔๏ ฝ่ายฝูงอมรเมศ | ศิขเรศพนัสพง |
เหลือบเล็งอนงค์ยง | ยุพเรศวิสัญญี |
๓๙๕๏ บ้างเยี่ยมวิมานมาศ | สิงหช่องบัญชรศรี |
ทุกเทพยทฤษฎี | ก็สลดระทดใจ |
๓๙๖๏ ด้วยโฉมพธูแม่ | สนิทแน่ไม่หวั่นไหว |
ทวยเทพยมีใน | กำเสาะโศกกำสรวลครวญ |
๓๙๗๏ บ้างลืมเสวยทิพย์ | บ้างก็ลืมเกษมสรวล |
บ้างลืมประโลมสวน | อัปสรเทพยธิดา |
๓๙๘๏ บ้างเหงาสงัดเงียบ | สรเซียบทุกเทวา |
กอดเข่าเข้าปรึกษา | ผิจะทำไฉนดี |
๓๙๙๏ ด้วยโฉมพระเทพินทร์ | ชีวิตสิ้นจากอินทรีย์ |
สองหัตถ์ก็รุมตี | อุระมี่ตระลึงลาน |
๔๐๐๏ โอ้ยอดสมรมิ่ง | ประทมกลิ้งกับดินดาน |
ปราศจากอลงก์กาญ | จนแท่นบรรจถรณ์ทรง |
๔๐๑๏ ไสยาสน์อยู่เอกี | ธุลีฝุ่นแต่พื้นผง |
กลัดกลุ้มพระอรองค์ | ดูอเนจอนาถกาย |
๔๐๒๏ นางเคยรำเพยพัด | มาต้องซัดธุลีทราย |
ห่อนใครจะเพื่อนสาย | สมรกลิ้งอยู่กลางดง |
๔๐๓๏ ผาแผ่นเป็นแท่นเขนย | นิจจาเอ๋ยน่าพิศวง |
นางเคยรำเพยองค์ | รำพายพัดบำราศนาง |
๔๐๔๏ เคยกั้นวิสูตรวง | เอาแต่ดงมากั้นกาง |
ไม้สูงแลยูงยาง | เป็นฉัตรรัตน์จรงค์ราย |
๔๐๕๏ เคยแสงประทีปส่อง | นุชต้องศศิฉาย |
ส่องแสงดาราราย | มาไสยาสน์พินาศนอน ๚ะ |
ฉบัง กาพย์ ๑๖
๔๐๖๏ สิงสัตว์คณาดงดอน | แล่นเลิงกระเจิงจร |
ผยองผยองผายผัน | |
๔๐๗๏ เห็นองค์ทรงโฉมประโลมขวัญ | เลิศลักษณ์วิไลวรรณ |
วิลาปไห้ซบลง | |
๔๐๘๏ สิงสัตว์ปักษาคณาพง | พลอยเหงางายงง |
ด้วยองค์สุมณฑาทอง | |
๔๐๙๏ คชสีห์คาบคชสารผยอง | สละคชโดยปอง |
บ่หมายจะเป็นภักษา | |
๔๑๐๏ พยัคฆีลืมไล่มฤคา | เห็นองค์สุดา |
ก็หยุดอยู่ยั้งยืนยล | |
๔๑๑๏ ปักษาปักษินบินบน | เห็นนาฏนฤมล |
ก็เซียบสงบซบซอน | |
๔๑๒๏ ไม่หาญจะบินเหิรอัมพร | เงียบสยบสยอน |
ไม่ส่งสำเนียงเสียงขัน | |
๔๑๓๏ ขุนหงส์ระเห็จเหิรหาวหัน | ลืมคู่เคลียกัน |
ห่อนหันหาเหล่าสาวหงส์ | |
๔๑๔๏ ขุนยูงจับยูงสูงส่ง | สังเวชด้วยองค์ |
พระนางเธอสิ้นสมประฤดี ๚ะ |
สุรางคนางค์ กาพย์ ๒๘
๔๑๕๏ ฝ่ายว่าพระรถ | |
โศกซํ้ากำสรด | ระทดโศกี |
กันแสงแครงคร่ำ | ร่ำไห้แสนทวี |
พระทัยภูมี | ดุจแยกแหลกลาญ |
๔๑๖๏ โอ้ปานฉะนี้ | |
จะรํ่าโศกี | พิไรประปราน |
ใครจะเป็นเพื่อน | กลางเถื่อนกันดาร |
จะไห้ลัยลาญ | รำจวนครวญหา |
๔๑๗๏ จะข้อนทรวงร่ำ | |
อยู่แทบฝั่งน้ำ | แสนโศกโศกา |
ไม่เห็นพักตร์เรียม | จะเยี่ยมริมชลา |
ละห้อยโหยหา | ชลเนตรฟูมฟอง |
๔๑๘๏ พระไห้ครวญคราง | |
รำจวนถึงนาง | จนสว่างแสงทอง |
ผ่องแผ้วใสสี | รัศมีเรืองรอง |
ชักม้าลอยล่อง | ลงสู่ปัฐพี |
๔๑๙๏ หยุดเงื้อมบรรพต | |
ฉายาปรากฏ | ทราบสิ้นฤๅดี |
พระเร่งรำจวน | ครวญถึงเทวี |
แม้มาด้วยพี่ | จะชี้ชมไพร ๚ะ |
อินทรวิเชียร ฉันท์ ๑๑
๔๒๐๏ พักนั่งที่เพิงผา | ศิลาแลละเลื่อมไศล |
แสงแก้วประพาฬไพ | ฑูรย์รัตนบรรเจิดจง |
๔๒๑๏ ชมชั้นคีรีเวียง | รุจิเรขระยับยง |
ชาดชุบระบายรง | สลับล้วนเป็นหลายสี |
๔๒๒๏ ดังช่างฉลาดล้ำ | ไปเลขาศิลามี |
โสภิตขจิตขจี | ขจายจัดโมราคำ |
๔๒๓๏ ที่ม่วงก็ม่วงงาม | ที่สีครามก็ครามขำ |
ที่ดำก็ดูดำ | คคลํ้าขลับเป็นหมึกมี |
๔๒๔๏ แม้นเขียวก็เขียวสด | มรกตจำรัสสี |
ที่แดงดูแดงดี | ทับทิมเทียบบทัดทัน |
๔๒๕๏ ลางเหลืองก็เหลืองเล่ห์ | สุวรรณชมพูนุทสรรพ์ |
ที่ขาวก็ขาวพรรณ | ดังดวงแก้วประกายพราย |
๔๒๖๏ บัดต้องทิพากร | ก็ส่องแสงกระลอกฉาย |
วาวแวววะวาวสาย | วิเชียรช่วงจรัสเรือง |
๔๒๗๏ เปลวปล่องช่องภูผา | ศิลาแหลมมลังเมลือง |
แสงแก้วประเทืองเรือง | จรัสรุ้งเจริญตา |
๔๒๘๏ ง้ำเงื้อมชะโง้นโงก | เป็นเตรินโตรกกุฎาตา |
ห้วยธารละหานผา | ธารารี่ระเรื่อยเย็น |
๔๒๙๏ นํ้าพุก็ดุดั้น | ศิลาหลั่นตรลอดเห็น |
พุยพุ่งกระเด็นเย็น | เป็นฟองฟุ้งกระจายปราย |
๔๓๐๏ โชติช่วงดังดวงแก้ว | มณีรัตน์ขจัดขจาย |
หยดย้อยเป็นแสงสาย | จำรัสรุ้งธาราริน |
๔๓๑๏ วังเวิ้งชะวากวาม | อร่ามล้วนมณีนิล |
นํ้าล้นกระทบหิน | ถูกหินหักทลายลง |
๔๓๒๏ โครมครึกคระครึกเสียง | สำเนียงลั่นสนั่นดง |
ฉวัดเวียนเฉวียนวง | ดังจักรพัดระหัดหัน |
๔๓๓๏ ไหลซึมซะแซะเซาะ | กระเทาะหินตระเพินหัน |
โลดโดดกระเด็นดัน | ดูดุด้นกระเด็นดวง |
๔๓๔๏ เต้นหยางประอย่างย้อย | พระพรอยพรูเป็นพู่พวง |
แลเล่ห์ประดุจดวง | วิเชียรช่วงอันชัชวาล |
๔๓๕๏ พระทอดทัศนาใน | กระแสน้ำอันเชี่ยวฉาน |
ฉุนจิตพระภูบาล | คะนึงถึงพระเทพินทร์ |
๔๓๖๏ แม้ว่ามาด้วยพี่ | จะชวนชี้ให้ชมสินธุ์ |
ไหลมาระรินริน | ระเรื่อยเฉื่อยธาราหัน |
๔๓๗๏ ชมแล้ว ธ แคล้วคลาด | วรบาทจรัลผัน |
ผายมายังเชิงบรร | พตชมพนาดร |
๔๓๘๏ ทุมาคณาเนก | อนันต์แน่นสลับสลอน |
ยอดย้อยประเอียงอร | พยุพัดดูเยนโยน |
๔๓๙๏ โศกสนมะสังสัก | มะกอกกักกระโดนโกรน |
ลั่นทมคนทาโทน | แลกระทดกระถินทอง |
๔๔๐๏ ดูกเดื่อประดู่ดอก | ผลพลับพลับพลึงพลอง |
กะลำพอสะคร้อครอง | มะฝ่อแฝบมะเฟืองไฟ |
๔๔๑๏ พวงยื่นระย้าย้อย | ฤดูดอกระดอมไพร |
ยื่นหัตถ์ประพาสไป | ธ ปลิดใส่ภูษาทรง |
๔๔๒๏ เสวยพลางพระทรงนึก | ระฦกถึงยุพาพงศ์ |
ปิ่นปักอนงค์ยง | ยุพราชเจ้าเมรี |
๔๔๓๏ คิดถึงสะท้อนถาม | ฤทัยท้าวพระจักรี |
เสียวซาบฤดีมี | ธ ก็พร่ำกันแสงหวน |
๔๔๔๏ ปานฉะนี้สมรเจ้า | จะหมองเศร้าพิไรครวญ |
จะคืนหลังยังวังนวล | ฤๅจะสิ้นชีวาวาย |
๔๔๕๏ คิดคิดแล้วหักคิด | แล้วห้ามจิตพระฦๅสาย |
โศกนักจักวางวาย | ชีพม้วยบรรลัยลาญ |
๔๔๖๏ ครั้นแล้ว ธ ชมนก | วิหคร้องก้องขันขาน |
เคียงคู่ประสมสาร | สุรเสียงเสนาะไพร |
๔๔๗๏ เหมือนเสียงพระเทพี | นุชพี่ผู้ร่วมใจ |
ตรัสเรียกสนมใน | เสนาะเพราะดังเสียงหงส์ |
๔๔๘๏ ชมสัตวมฤคฝูง | จรคลาออกจากดง |
โตเต้นตามกวางหลง | ละเลิงไล่มฤคี |
๔๔๙๏ เลียงผาแล่นผันผาย | กระเจิงโจนบนคีรี |
พลัดคู่อยู่เอกี | เหมือนตูไซร้อยู่เดียวดาย |
๔๕๐๏ ชมพลางพระทางเสด็จ | ยลเยื้องพนมพราย |
จรดลผลูคลาย | อาศรมใกล้กุฎีดง |
๔๕๑๏ ภูมิพื้นประเทศสนุกนิ์ | ดรุณรุกขชาติทรง |
ผลพวงผกาพง | เธอหยุดมิ่งมโนมัย |
๔๕๒๏ พี่ยังจะจำจริง | นั่นโน่นอาศรมไฉน |
ที่พระผู้ทรงไตร | ภพครองศีลาจาร |
๔๕๓๏ เมื่อแรกวันเรามา | ท่านกรุณาช่วยแปลงสาร |
เจ้าข้าไปเมืองมาร | จึ่งได้รอดชีวาวัง |
๔๕๔๏ พระคุณท่านล้นโลก | ตลอดล่างอุทัยทัง |
ควรใส่ไว้ศิรสัง | ประนมน้อมเฉลิมชม |
๔๕๕๏ ควรเราจะเข้าไป | ประนมนิ้วประสานสม |
วรบาทประนมคม | ชลีทูลทำนองลา |
๔๕๖๏ แต่ว่าเพลานี้ | มิควรที่ลิลาคลา |
ควรเราจะสรงสา | ครให้สำราญกาย |
๔๕๗๏ ตริแล้ว ธ ลงสรง | ยังสระแก้ววิเชียรพราย |
ชมเบญจบัวราย | ประทุมมาศสลับสลอน |
๔๕๘๏ บัวตูมสะพุ่มพวง | ดังดวงถันพธูสมร |
ฉุนใจพระภูธร | ตระลึงแลเร่งพิศวง |
๔๕๙๏ มัจฉาคณาเนก | อนันต์มีในสระสรง |
ว่ายแหวกแถกถาลง | สู่ท้องธารพากันไป |
๔๖๐๏ เป็นหมู่เป็นพวกพันธุ์ | บ้างก็หันเข้าเล็มไคล |
บ้างเร้นเข้าเบียดใน | ประทุมบังบให้เห็น |
๔๖๑๏ คิดมาเหมือนตัวพี่ | เมื่อหนีน้องมาลำเค็ญ |
เจ้าตามมาพอเห็น | แล้วก็พรากไปจากกัน |
๔๖๒๏ ชมแล้วก็แคล้วคลาด | วรบาทจรัลผัน |
ผายขึ้นจากสระพลัน | ธ ก็ผลัดภูษาทรง |
๔๖๓๏ สไบของนางน้อง | เธอก็ปองสะพักองค์ |
รวยรวยเหมือนกลิ่นอนงค์ | นุชน้องลำเพาพาล |
๔๖๔๏ เมื่อนั้นอรัญมุนี | ฤๅษีสิทธิทรงญาณ |
ทรงเวทชำนาญชาญ | ประพฤติธรรมนารมณ์ |
๔๖๕๏ ครั้นบ่ายทิพากร | จรจากพระอาศรม |
จะเร่จรจงกรม | บรมทัศนาแปร |
๔๖๖๏ เมิลเมียงพระพักตร์เภท | นัยน์เนตรชำเลืองแล |
ทอดทัศนาแปร | วรบาท ธ เล็งยล |
๔๖๗๏ เห็นองค์พระรถเสน | อิศเรนทร์ ธ ยังฉงน |
ฉงายใจผู้ใดดล | บริเวณสำนักนิ์เรา |
๔๖๘๏ โนเนนะแน่งน้อย | วรรูปเฉกเฉลา |
เฉลิมโลกย์ประโลมเอา | จิตจวนคำนวรถวิล |
๔๖๙๏ แต่องคกับม้า | ฤๅมาสรงในสระสินธุ์ |
พิศพักตร์ลอออินทร์ | วรลักษณเพ็ญพาล |
๔๗๐๏ คล้ายคล้ายละม้ายเหมีอน | กุมารนี้เราแปลงสาร |
ใช้ไปสู่เมืองมาร | ชะรอยรอดมาฤๅไฉน |
๔๗๑๏ แม่นแท้ประจักษ์จริง | กุมารนี้ไม่สงสัย |
ควรเราจะเข้าไป | กิจพร้องคดีดู |
๔๗๒๏ ตริแล้วจึ่งพระดา | บสจรตามผลู |
มูลมัคคตามภู | ธรทัศนาองค์ |
๔๗๓๏ อ่อนโอนศิโรเพฐน์ | มงกุฎเกศประณามทรง |
บทบาทสไบบง | กชรัตน์ ธ ทูลแถลง |
๔๗๔๏ พระคุณอดุลเลิศ | อนันต์กว่านับโกฏิแสน[๓] |
ดินฟ้า บ ทดแทน | ฤๅจะปูนจะเปรียบเห็น |
๔๗๕๏ มิแปลงให้ที่ไหนเลย | แลจะกลับมาคืนเป็น |
หมู่มารจะราญเข็ญ | กระดูกเนื้อไม่เหลือหลอ |
๔๗๖๏ ได้พึ่งพระบาทา | พระกรุณามาจานเจือ |
เจ้าข้าจึ่งพ้นเหยื่อ | มารร้ายมันรันทำ |
๔๗๗๏ มุนีได้สดับ | พจนศัพท์สนองคำ |
จงเจ้าดำเนินนำ | สำแดงแจ้งแต่บูรพา |
๔๗๘๏ แรกเริ่มเมื่อเจ้าไป | สู่กรุงราชมารา |
มารทำประทุษฐ์ทา | รุณโทษเจ้าเป็นไฉน |
๔๗๙๏ สุขทุกข์อย่างไรเล่า | จึ่งเจ้ารอดมาพ้นภัย |
จงกล่าวแสดงไป | แต่ตามถ้อยคดีควร |
๔๘๐๏ ราชาสดับรส | พจนารถประมูลมวล |
อันมีมาโดยควร | แต่ปางหลังแสดงถวาย |
๔๘๑๏ เสร็จสิ้นจนอวสาน | พระภูบาลเธอบรรยาย |
มุนินทร์ ธ เปรมปราย | วรพักตรเพียงจันทร์ ๚ะ |
สัททุลวิกกีฬิต ฉันท์ ๑๙
๔๘๒๏ สรรเสริญเจริญคุณอดุลเดชมหันต์ | ||
มหิทธิ์ฤทธิ์อนันต์ | ประเสริฐ | |
๔๘๓๏ บุญญายิ่งล้นสกลโลกยบรรเจิด | ||
รอดแล้วดังกลับเกิด | สมเสก | |
๔๘๔๏ สมภารท่านได้สร้างแต่ปางอติเรก | ||
จะเป็นพุทธองค์เอก | ยอดญาณ | |
๔๘๕๏ จะข้ามคณาสัตว์ประวัติเวียนในสงสาร | ||
ให้พ้นจากกันดาร | วิบัติ | |
๔๘๖๏ แล้วอนุญาตประสาทพระวรพิพัฒน์ | ||
เจ้าไปจงเป็นสวัส | ดิผล | |
๔๘๗๏ ได้ครองกรุงบำรุงประชาราษฎรมณฑล | ||
สนองบิตุเรศชนม์ | ทีฆา | |
๔๘๘๏ พาลภัยประทุษฐร้ายวิบัติอย่าพาธา | ||
โรคโศกแสนสา | จงไกล | |
๔๘๙๏ ปานนี้แม่ป้าจะลาลดกำสรดซ้อนใจ | ||
อย่าช้าพ่อเร่งไป | อย่านาน ๚ะ |
ฉบัง กาพย์ ๑๖
๔๙๐๏ ราชาก้มเกล้ากราบกราน | รับพรอาจารย์ |
ประสานนขางามตรู | |
๔๙๑๏ สรรเสริญคุณยิ่งเมรู | ล้นเหลือใจตู |
จะแทนก็ย่อมย่อมเยา | |
๔๙๒๏ มีแต่อาภรณ์พรรเหา | เปลื้องจากกายเอา |
ประนมประน้อมถวายไท | |
๔๙๓๏ สิทธารับพลางทางไข | จงเจ้าเอาไป |
สำหรับประดับองค์อร | |
๔๙๔๏ เราไซร้ฤๅษีอยู่ดอน | ไม่ควรอาภรณ์ |
จะครองบต้องสิกขา | |
๔๙๕๏ ขอบคุณอดุลเจ้าวัจนา | เช่นเชื้อเมธา |
อันประเสริฐเป็นศักดิ์ศรี | |
๔๙๖๏ อย่าช้าควรเจ้าจรลี | ไปแจ้งคดี |
แม่ป้าอันทนทุกขัง | |
๔๙๗๏ ราชารับพจนัง | คำท้าวท่านสั่ง |
ประน้อมชุลีลาจร | |
๔๙๘๏ ขึ้นสู่มิ่งม้าอัสดร | ลอยล่องเขจร |
เร็วรวดดังลมพัดพาน | |
๔๙๙๏ ไปสิ้นรตินทิวาร | ประจุสมัยฉายฉาน |
อรุณแผ้วเมฆา | |
๕๐๐๏ พอถึงกรุงราชรมยา | ขุมเสดาพารา |
ชักม้าลงสู่ขุมขัง | |
๕๐๑๏ ทวารชิดปิดแน่นกรึงกรัง | พระจึ่งหยุดยั้ง |
ประทับยังร่มสาขี | |
๕๐๒๏ ตรัสเรียกสมเด็จชนนี | เชิญเถิดพันปี |
ลิลามารับลูกพลัน | |
๕๐๓๏ ลูกรอดมาแล้วจอมขวัญ | เหตุไรไม่ผัน |
พระพักตรมาแลเลย | |
๕๐๔๏ สองครั้งสามครั้งช่างเฉย | พระไม่มาเผย |
ชะรอยว่าสิ้นสุดปราณ | |
๕๐๕๏ ลูกไปอยู่ช้าหึงนาน | อยู่หลังลัยลาญ |
กลับมาไม่ทันเห็นใจ | |
๕๐๖๏ แม้ว่าพระม้วยตักษัย | สิ้นชีวาลัย |
ลูกไซร้จะตามพันปี | |
๕๐๗๏ ฝ่ายองค์สมเด็จชนนี | ในราษราตรี |
วันนั้นนิมิตอัศจรรย์ | |
๕๐๘๏ พระสุบินข้างขึ้นกลางคัน | แจ้วแจ้วเสียงอัน |
ผู้ใดมาเรียกให้รับ | |
๕๐๙๏ นางเงี่ยโอนโสตทรงสดับ | ตรองฟังเสียงศัพท์ |
เหมือนเสียงพระทองโฉมตรู | |
๕๑๐๏ รอยรอดปลอดภัยมฤตยู | พ้นจากริปู |
อรินทร์ร้ายหลีกหนีไกล | |
๕๑๑๏ ตริแล้วนางจรคลาไคล | เสด็จสู่ทวารไชย |
ใกล้แล้วตระบัดผายเผย | |
๕๑๒๏ เห็นพักตร์ลูกรักทรามเชย | โอ้แก้วแม่เอ๋ย |
คิดว่าเจ้าม้วยวายชนม์ | |
๕๑๓๏ อยู่หลังแม่ตั้งทุกข์ทน | ยามเพราเสวยชล |
เนตรบเว้นวายวาร | |
๕๑๔๏ แม่พร่ำบำบวงทุกสถาน | ทุกเทพยพิมาน |
ไปช่วยบำรุงคุ้มครอง | |
๕๑๕๏ ครานี้เจ้ารอดมาปอง | ดับโศกสิบสอง |
แม่ป้าอันทนทุกขา | |
๕๑๖๏ ตรัสพลางทางชวนลูกยา | เข้าสู่อุมา |
อุโมงค์กันแสงรักกัน | |
๕๑๗๏ แสนโศกพิลาปรำพัน | ครั้นวายจาบัลย์ |
แม่ป้าเข้าล้อมรายเรียง | |
๕๑๘๏ เข้าแอบแนบข้างคลึงเคียง | พ่อรอดมาเพียง |
นี้รอยว่าบุญแต่หลัง | |
๕๑๙๏ ป้าสู้เคร่าครองชีวัง | ชีวาตม์ไว้ฟัง |
รหัสจะรู้ข่าวสาร | |
๕๒๐๏ ครั้งนี้เจ้ารอดมาสมาน | เหตุไฉนหมู่มาร |
ไม่ทำประทุษฐ์ทารุณ | |
๕๒๑๏ พระสดับพจนารถแสดงคุณ | นางหนึ่งศุภสุน |
ทรลักษณเลิศนารี | |
๕๒๒๏ นงนามวรราชเมรี | เป็นราชบุตรี |
แห่งนางสุนนทามาร | |
๕๒๓๏ ลูกไปได้ร่วมสงสาร | สมสนิทเยาวมาลย์ |
เสน่ห์น้องอยู่ครองวัง | |
๕๒๔๏ กลเล่ห์ลึกลํ้ากำบัง | นางแจ้งให้ฟัง |
ก็ได้สำเร็จโดยใจ | |
๕๒๕๏ งั่วนาวม่วงหาวอันใด | โองการท่านใช้ |
ก็เสร็จสำเร็จโดยมี | |
๕๒๖๏ อิกทั้งดวงเนตรชนนี | ห่อยามีศรี |
สำหรับประดับโรยทา | |
๕๒๗๏ ได้โดยมโนรถจินดา | ขอพระชนดา |
จงเงยพระพักตร์บรรจง | |
๕๒๘๏ พร้อมทั้งสิบสองพระองค์ | จักโรยยาผง |
ประสงค์ซึ่งเนตรงามตรู | |
๕๒๙๏ นางฟังพจนารถลูกตู | ต่างชื่นชมชู |
ตระบัดก็เงยพร้อมกัน | |
๕๓๐๏ จึ่งโรยยาผงลงพลัน | ขอจงเนตรนั้น |
เข้าปรับประดิษฐ์ชิดชน | |
๕๓๑๏ ติดเข้าดุจเนื้อเดียวดล | งามล้ำวิมล |
วิมลาศประเสริฐเฉิดฉาย | |
๕๓๒๏ ผ่องพักตร์วรลักษณ์แพร้วพราย | แพร้วเพริศเฉิดฉาย |
จะแจ่มจรัสพรายโพยม | |
๕๓๓๏ ผ่องแผ้ววรลักษณ์ประโลม | พรรณรายรูปโฉม |
ดังเทพยแกล้งมาหล่อเหลา | |
๕๓๔๏ โนเนแน่งเนื้อยุพเยาว์ | ยลยิ่งเฉกเฉลา |
เฉลิมโลกยลํ้านางแมน | |
๕๓๕๏ นางเมืองเนืองนันต์นับแสน | โกฏิเทียมฤๅจะแทน |
จะทันมาปูนปานสม | |
๕๓๖๏ สิบสองมหิษีชื่นชม | ผ่องแผ้วอารมณ์ |
อันพ้นจากเภทภัยพาล | |
๕๓๗๏ ชวนกันทัศนากุมาร | วรลักษณ์เสี่ยมสาร |
วิลาสดังอำมรินทร์ | |
๕๓๘๏ วรเภทผ่องพักตร์กายิน | กายายุพินทร์ |
บ่มีมลายแปมปน | |
๕๓๙๏ แต่เจ้าคลอดเคลื่อนจรดล | จากครรภ์มาจน |
เจริญแม่พึ่งเห็นศรี | |
๕๔๐๏ เสาวภาคย์เลิศลํ้าราชี | ราชาใดมี |
จะปูนมาเปรียบปานสอง | |
๕๔๑๏ วรพักตร์ผ่องเพียงนํ้าทอง | หลอมไล่เลียงลอง |
อันหมดมลทินแผ้วพาน | |
๕๔๒๏ เสร็จเชยชมโฉมพระหลาน | ปรีดิ์เปรมเกษมสานต์ |
บันเทิงภิรมย์ปรีดา | |
๕๔๓๏ ฝ่ายองค์สมเด็จมารดา | เสร็จสังสนทนา |
แล้วก็เล่าถึงความฝัน | |
๕๔๔๏ คืนนี้นิมิตอัศจรรย์ | จะประสบจอมขวัญ |
แม่ฝันประจักษ์ใจตู | |
๕๔๕๏ ฝันว่าอสุรินทราหู | ฉวยดวงจันทร์ชู |
ได้แล้วก็พาบทจร | |
๕๔๖๏ มาใกล้ส่งให้มารดร | แม่เข้าราญรอน |
ก็ชิงได้ดวงจันทรา | |
๕๔๗๏ รัศมีสว่างเวหา | ประทับกับอุรา |
อุระแม่ยังอุ่นองค์ | |
๕๔๘๏ ฝันยังมิทันจะสิ้นลง | หน่อยหนึ่งโฉมยง |
เจ้าเรียกแม่ฟื้นตี่นพลัน | |
๕๔๙๏ แม่มาพบบุตรดุจฝัน | ดับโรคาคัน |
พยาธิร้ายหน่ายหนี | |
๕๕๐๏ ศุภสวัสดิจงมี | เดโชไชยศรี |
นุภาพปราบสงคราม | |
๕๕๑๏ ภัยภิตทุกทิศเข็ดขาม | พระยศเลื่องฦๅนาม |
เฉลิมเป็นปิ่นนคร | |
๕๕๒๏ ให้สมดังคำมารดร | แม่ป้าอวยพร |
ประเสริฐมีเดโชไชย ๚ะ |
อินทรวิเชียร ฉันท์ ๑๑
๕๕๓๏ พระจึ่งรับเอาพร | บวรราชสิบสองไท |
เวลาก็จรไป | จะเฝ้าท้าวในโรงทอง |
๕๕๔๏ ว่าเจ้าจะไปจง | ระวังองค์เร่งตรึกตรอง |
ศัตรูจำนองปอง | ชีวิตเจ้าอย่าดูเบา |
๕๕๕๏ ระมัดระเมียรกาย | คอยดูเล่ห์ธิบายเขา |
ชั้นเชิงจะลวงเรา | ได้ทีแล้วเร่งราญรอน |
๕๕๖๏ พระรับเอาโอวาท | ประสาทสิทธิคำสอน |
ก้มเกล้าลิลาจร | สู่มิ่งม้าอันตัวยง |
๕๕๗๏ จึ่งหยิบเอากำพด | อันปรากฏในรณรงค์ |
ซ่อนใส่ภูษาทรง | ประทับแทบกับกายพลัน |
๕๕๘๏ เสร็จทรงมโนมัย | อันเร็วยิ่งดังกังหัน |
บัดเดี๋ยวถึงโรงคัล | เข้าเฝ้าท้าวบังคมไท |
๕๕๙๏ เสนาพฤฒามาตย์ | ระดับดาษบังคมไสว |
ต่างต่างก็มีใจ | เสน่ห์ในกุมารชาญ |
๕๖๐๏ ฝ่ายองค์ชนกา | ธิบดินทรภูบาล |
ภูเบศนราธาร | ปราศรัยราชบุตรา |
๕๖๑๏ เจ้าช้ามิหึงนาน | จรล่ำพ่อคอยหา |
งั่วนาวยังได้มา | ประสงค์ซึ่งจำนงเรา |
๕๖๒๏ เชิญเจ้าสำแดงแถลง | กิจแจ้งโดยสำเนา |
ได้มาอย่าช้าเอา | มาแจ้งกิจประกอบการ |
๕๖๓๏ นางท้าวละห้อยหา | นับวันท่าทุกวันวาร |
จิตตั้งจะฟังสาร | ด้วยโรคร้ายมันรันทำ |
๕๖๔๏ ช้านักเกลือกจักจวน | ประชวรโรคระสายสำ |
จงเจ้าดำเนินนำ | อรรถนั้นมาแจงถวาย ๚ะ |
ฉบัง กาพย์ ๑๖
๕๖๕๏ โอรสฟังพจนภิปราย | ก้มเกล้าบังคมถวาย |
ซึ่งงั่วนาวอันอำไพ | |
๕๖๖๏ อำพนเลิศล้นเกรียงไกร | ยากที่ผู้ใดไป |
จะนำมานี้อัศจรรย์ | |
๕๖๗๏ อำมาตย์ทั้งหลายเนืองนันต์ | หมอบแทบโรงคัล |
ภิวันท์ถวายศุภผล | |
๕๖๘๏ เอิกเกริกฦๅทั่วภูวดล | ทราบถึงสุนน |
ทามารก็ดาลแสยง | |
๕๖๙๏ กูไซร้แกล้งใช้จักแผลง | ผลาญชีวาแวง |
ชีวาตม์มันกลับมาเป็น | |
๕๗๐๏ กรุงเราจะเศร้าเยือกเย็น | ทุกข์ร่ำระกำเข็ญ |
มันกลับมาเป็นศัตรู | |
๕๗๑๏ คิดมาน่าแค้นใจตู | อย่าช้ามากู |
จะผลาญชีวิตจึ่งควร | |
๕๗๒๏ อกมารร่านร้อนรัญจวน | ดิ้นโดยโหยหวน |
คำนึงจะล้างภูมินทร์ | |
๕๗๓๏ ฝ่ายสมเด็จชนการาชินทร์ | ราชาธิบดินทร์ |
อันหลงแก่ดำฤษณา | |
๕๗๔๏ รับเอางั่วนาวแล้วมา | ยังห้องสุนนทา |
ตระบัดก็ลุบมิหึง | |
๕๗๕๏ นั่งแนบแอบข้างพลางคลึง | ซึ่งนุชคำนึง |
งั่วนาวก็ได้โดยใจ | |
๕๗๖๏ นางมารฟังสารท้าวไท | ทอดทัศนาใน |
ก็ดาลพิกลโทโส | |
๕๗๗๏ รับเอางั่วหาวนาวโห่ | กายาเติบโต |
พิฦกลํ้าเสมอผา | |
๕๗๘๏ เขี้ยวงอกออกโง้งข้างละวา | ลำแข้งแขนขา |
ยิ่งพร้อมประปรำลำตาล | |
๕๗๙๏ ตาเติบเท่าลูกไข่ห่าน | สองเต้าโยนยาน |
สำแดงพิฦกรูปา | |
๕๘๐๏ แลบลิ้นปลิ้นปลอกกลอกตา | รุกโรมโถมถา |
คระครึกคระครื้นเครงคราง | |
๕๘๑๏ เสียงคะนึงอื้ออึงในปรางค์ | แล่นไล่ฉวัดฉวาง |
จะจับเอาพระภูธร | |
๕๘๒๏ ภูมีหนีซอกซนซอน | เข้าแอบบังอร |
เจ้ารถจงช่วยบิดา | |
๕๘๓๏ นิ่งได้พ่อไม่นำพา | มารร้ายริษยา |
จะฆ่าให้ม้วยวายปราณ ๚ะ |
โตฎก ฉันท์ ๑๒
๕๘๔๏ วรราช ธ สดับ | พจนศัพทโองการ |
ยุพราช ธ ก็ดาล | ยลยักษธไร |
๕๘๕๏ ธ ก็คชกรกำ | พดนำวรไตร |
กรหน่วงสไดไกว | อานุภาพประวิตร |
๕๘๖๏ ยลยักษ์ก็กระโจม | อรไทด้วยมหิทธิ์ |
ชุติมนตร์วรฤท | ธิบพิตร ธ ก็รอน |
๕๘๗๏ ธ ก็ตัดศิโรเพฐน์ | วรเกศก็ออน |
ชนมยักษก็มร | ณนุภาพประทุษฐ์ |
๕๘๘๏ ยลกายอริปู | พระหทัยจะทรุด |
ยลเพศประวุต | ติประทุษฐก็ลาญ |
๕๘๙๏ ยลยักษ์ก็ตักษัย | อรไท ธ มาผลาญ |
ชนมชีพก็ราญ | รณรงคประลัย ๚ะ |
มาลินี ฉันท์ ๑๕
๕๙๐๏ นิกรชนคณาไคล | ต่างต่างมาอวยไชย |
ประนมชม | |
๕๙๑๏ บวรนวลนางสนมสม | ชวนกันชื่นชม |
ก็ปรีดี | |
๕๙๒๏ สกลพหลคณราชี | ราชเปรมปรี |
ดิเรืองเรียง | |
๕๙๓๏ สกลชนประเวศเวียง | ศัพทสำเนียง |
สนั่นวัง | |
๕๙๔๏ สกลพลอเนกทั้ง | มาพร้อมมาเพรียงนั่ง |
ถวายกร | |
๕๙๕๏ มหิทธิพิพิธขจายจร | สมเด็จพระภูธร |
ธ ทรงเวท | |
๕๙๖๏ บวรประนมประณาเมศ | เหนือศิโรเพฐน์ |
มาอวยไชย | |
๕๙๗๏ สวัสดิพิพัฒนเกรียงไกร | เดโชตรลอดไว้ |
ทุกธาตรี ๚ะ | |
๏ จบเสร็จสำเร็จเรื่อง | เมริน |
ตั้งแต่จากธานินทร์ | นิราศร้าง |
มาจวบพบสวามินทร์ | ยังฝั่ง น้ำเอย |
เชิญกระวีต่อสร้าง | ตกแต้มเติมลง ฯ |
๏ ชะรอยเราหนึ่งไม้ไผ่ | ยกโครง |
ปางเมื่อระยางโยง | เยี่ยมฟ้า |
ลงรักปิดทองโถง | ปิดทั่ว เถือกแฮ |
เสร็จซึ่งการไป่ช้า | เร่งฤ้ๅจนดิน ฯ |
๏ อาภัพยับเยี่ยงโอ้ | บายศรี |
หนึ่งเมื่อการสวัสดี | ดั่งแก้ว |
นับยศแต่ยังมี | กิจท่าน เดียวนา |
ครั้นเมื่อสำเร็จแล้ว | คว่างนํ้าทิ้งเสีย ๚ะ[๔] |
[๑] เอกสารเลขที่ ๑๓ เป็น
“ลางนางก็หลับลืมสกนธไสย | แลละไมประอรเอียง |
องคแอบแลแนบยุคลเคียง | ที่จำเรียงบำรุงนาง” |
[๒] ตั้งแต่บทที่ ๑๑๕-๑๒๖ เป็นกลบทนาคบริพันธ์
[๓] สัมผัสไม่รับกับปลายบทก่อนหน้านี้
[๔] โคลง ๓ บทนี้อยู่ตอนท้ายเรื่องพระรถคำฉันท์ในเอกสารเลขที่ ๑๔