สำนวนที่ ๑
สุรางคนางค์
| ๑ ยอกรวันทา | |
| นบนิ้วหัตถา | ประณตบทมาลย์ |
| ตั้งข้อยอกร | สโมสรชื่นบาน |
| น้อมหัตถ์มัสการ | พระมหาสัพพัญญู |
| ๒ ยกขึ้นเหนือผม | |
| ขอถวายบังคม | พระบรมครู |
| โปรดฝูงนรชน | ทาสกลชมพู |
| เป็นพระบรมครู | สั่งสอนทุกประการ |
| ๓ เป็นครูเทวา | |
| อินทร์พรหมยมรา | ทุกเทพวิมาน |
| พระนำฝูงสัตว์ | จากวัฏฏสงสาร |
| ให้พ้นบ่วงมาร | สู่ศิวาลัย |
| ๔ พระศาสดาจารย์ | |
| จึ่งโปรดประทาน | พระธรรมพิสมัย |
| พระไตรปิฎก | ทั้งสามนี้ไว้ |
| โปรดแก่เวไนย | สรรพสัตว์ทั้งปวง |
| ๕ ข้าไหว้พระธรรม | |
| ประเสริฐเลิศล้ำ | พระธรรมใหญ่หลวง |
| สั่งสอนกุลบุตร | เป็นที่ยุดหน่วง |
| เป็นหนทางล่วง | ไปยังพระนิพพาน |
| ๖ อย่าได้ประมาท | |
| ฟังพุทธโอวาท | พระทศพลญาณ |
| ให้รักษาศีล | แล้วจำเริญทาน |
| ตัดบ่วงสงสาร | คือราคราคา |
| ๗ ให้เร่งตัดโลภ | |
| อย่าได้ละโมบ | ด้วยโลภเจตนา |
| ปรารถนาทุกอย่าง | ต่างต่างนานา |
| จะนำอาตมา | ไปสู่อบาย |
| ๘ ฟังแล้วจำไว้ | |
| ตามพระวินัย | ท่านแต่งภิปราย |
| ทำบุญตักบาตร | อย่าได้ขาดสาย |
| ผลทานทั้งหลาย | เป็นเสบียงอาตมา |
| ๙ ข้าไหว้พระสงฆ์ | |
| เลิศล้ำอุตมงค์ | อันทรงสิกขา |
| อันเป็นพุทธบุตร | ในพุทธศาสนา |
| ทรงผ้ากาสา | วพัสตร์ธงไชย |
| ๑๐ เล่าเรียนเขียนธรรม | |
| แตกฉานถ้อยคำ | บาลีวินัย |
| สั่งสอนกุลบุตร | ตามพุทธวิสัย |
| อรรถแปลแก้ไข | ตามพุทธฎีกา |
| ๑๑ เมื่อเข้านิพพาน | |
| จึ่งประดิษฐาน | พระพุทธศาสนา |
| กำหนดไว้นั้น | ห้าพันพระวสา |
| เป็นพุทธธรรมดา | ตามประเวณี |
| ๑๒ พระมุนีนาถ | |
| สำแดงพระบาท | ไว้บนคีรี |
| ไหว้พระพุทธรูป | พระสถูปเจดีย์ |
| ไหว้ทั้งพระศรี | มหาโพธิรุกขมูล |
| ๑๓ สมเด็จศาสดา | |
| เห็นว่าศาสนา | จะมาเสื่อมสูญ |
| ไหว้เจดียฐาน | ห้าประการพร้อมมูล |
| แทนหน่อพุทธังกูร | ให้สัตว์มัสการ |
| ๑๔ เราท่านเกิดมา | |
| ในพระศาสนา | ได้สร้างสมภาร |
| เป็นบุญญลาภ | มากมายหลายประการ |
| เหมือนได้พบพาน | พระมหากรุณา |
| ๑๕ แต่งเรื่องราวไว้ | |
| แม้นท่านผู้ใด | มีใจศรัทธา |
| จะยืมไปอ่าน | นิทานปักษา |
| จำเริญปัญญา | ย่อมเป็นกุศล |
| ๑๖ ผู้ใดประมาท | |
| ทำหนังสือขาด | ปราศจากมรรคผล |
| น้ำหมากขี้ไต้ | ไฟไหม้ลามลน |
| ให้ลงไปทน | ทุกข์ในจตุรา |
| ๑๗ ถ้าแม้นนอนอ่าน | |
| ประมาทชาติพาล | สันดานมิจฉา |
| ทิฐิประมาท | คุณพระศาสดา |
| จะตกจตุรา | ชั่วพุทธันดร |
| ๑๘ ยากที่จะลำดับ | |
| ยกออกจากศัพท์ | ลำดับบทกลอน |
| หลังแข็งหลังขด | อดหลับอดนอน |
| จนเอ็นเส้นกล่อน | รึงรัดทั้งกาย |
| ๑๙ อตส่าห์จำลอง | |
| ค่อยตรึกค่อยตรอง | ให้ต้องนิยาย |
| แล้วลงอักษร | บทกลอนต้นปลาย |
| ตามเรื่องนิยาย | ยากนักใครจะปาน |
| ๒๐ ตั้งใจเจตนา | |
| มีความปรารถนา | ขอทันพระศรีอาริย์ |
| จะนำฝูงสัตว์ | จากวัฏฏสงสาร |
| ให้ถึงพระนิพพาน | พ้นจากทุกขา |
| ๒๑ ข้าแต่งนิบาต | |
| พระพุทธศักราช | ล่วงแล้วนานมา |
| สองพันสามร้อย | ห้าสิบพระวสา |
| เศษสังขยา | ยังไม่ทันถึงเดือน |
| ๒๒ มีเศษเจ็ดวัน | |
| อันล่วงไปนั้น | บ่ได้ฟั่นเฟือน |
| ล่วงไปเจ็ดวัน | ไม่ทันถึงเดือน |
| กลัวจะฟั่นเฟือน | คลาดเคลื่อนคืนวัน |
| ๒๓ ปีเถาะนพศก | |
| วันศุกร์เดือนหก | แรมแปดค่ำนั้น |
| เพลาเช้าตรู่ | ฤดูคิมหันต์ |
| กำหนดคือวัน | เมื่อลงอักษร |
| ๒๔ ข้าใช่นักปราชญ์ | |
| ใช่บัณฑิตชาติ | ฉลาดกล่าวกลอน |
| ได้ฟังมานาน | นิทานแต่ก่อน |
| แม้นผิดบทกลอน | จากพระบาลี |
| ๒๕ ตัวข้านี้ไซร้ | |
| ด้วยมีน้ำใจ | เลื่อมใสยินดี |
| แต่งเรื่องสกุณา | ตามพระบาลี |
| ฉบับไม่มี | แต่งตามปัญญา |
| ๒๖ แต่งตามนิทาน | |
| พระศาสดาจารย์ | บัณฑูรเทศนา |
| แต่ยังเสวยชาติ | เป็นสกุณา |
| นำมาเทศนา | ไว้เป็นนิทาน |
| ๒๗ พระศรีสรรเพชญ์ | |
| พระองค์เห็นเสร็จ | แจ้งด้วยพระญาณ |
| ปางเมื่ออยู่ใน | เชตุพนวิหาร |
| พระทศพลญาณ | สำราญพระทัย |
| ๒๘ ในกาลวันนั้น | |
| จึ่งพระอรหันต์ | พร้อมกันอยู่ใน |
| โรงธรรมสภา | ศาลาอันใหญ่ |
| พระภิกขุนั้นไซร้ | จึ่งสังสนทนา |
| ๒๙ ว่าพระพุทธคุณ | |
| หน่อพุทธางกูร | ทรงพระปัญญา |
| เลิศล้ำมนุษย์ | เทวบุตรเทวดา |
| ตรัสรู้ธรรมา | ยิ่งกว่าฝูงคน |
| ๓๐ ทรงพระกรุณา | |
| ตรัสธรรมเทศนา | โปรดฝูงนรชน |
| ถึงดีถึงชั่ว | ทั่วทุกตัวตน |
| ไตรภพจบสกล | ใครเลยจะปาน |
| ๓๑ พระมหาสัพพัญญู | |
| พระองค์ตรัสรู้ | ด้วยปรีชาญาณ |
| ทรงพระสังเกต | พฤติเหตุทุกประการ |
| พระศาสดาจารย์ | เสด็จดำเนินมา |
| ๓๒ ยังโรงธรรมศาสน์ | |
| ทรงนั่งเหนืออาสน์ | มีพุทธฎีกา |
| ตรัสถามพระสงฆ์ | ผู้ทรงสิกขา |
| ท่านสังสนทนา | ด้วยเหตุอันใด |
| ๓๓ จึ่งพระโมคคัลลาน์ | |
| รับพุทธฎีกา | แล้วกราบทูลไข |
| ว่าพระภิกขุ | ทั่งหลายนี้ไซร้ |
| พร้อมกันอยู่ใน | ธรรมภาคศาลา |
| ๓๔ พระภิกขุนั้น | |
| สังสนทนากัน | สรรเสริญศาสดา |
| ว่าพระพุทธองค์ | ทรงพระปัญญา |
| ยิ่งกว่าเทวา | มนุษย์ทั้งหลาย |
| ๓๕ ตรัสรู้ไญยธรรม | |
| ประเสริฐเลิศล้ำ | โปรดสัตว์หญิงชาย |
| ฉัพพรรณรังสี | รัศมีพระกาย |
| ประเสริฐเพริศพราย | กว่าเทวดา |
| ๓๖ สมเด็จพุทธองค์ | |
| ได้ฟังพระสงฆ์ | ทูลพระกรุณา |
| พระศาสดาจารย์ | ประทานเทศนา |
| แก่สาวกา | ด้วยพระบาลี |
| ๓๗ ดูราพระสงฆ์ | |
| สาวกแห่งองค์ | พระชินศรี |
| อันพระตถาคต | ปรากฏทั้งนี้ |
| ประเสริฐธรณี | ใครเลยจะเทียมทัน |
| ๓๘ ครั้งหนึ่งปรากฏ | |
| พระตถาคต | บังเกิดอัศจรรย์ |
| เป็นบุตรเศรษฐี | มีทรัพย์นับพัน |
| บรรดาเพื่อนกัน | พันเอ็ดกุมาร |
| ๓๙ ลาพระบิตุราช | |
| ไปเรียนศิลปศาสตร์ | ต่อพระอาจารย์ |
| ครั้งนั้นประเสริฐ | ล้ำเลิศเชี่ยวชาญ |
| ยิ่งกว่ากุมาร | พอสิ้นทั้งพัน |
| ๔๐ เรียนผ่าอุรา | |
| ถอดดวงหัทยา | ดูน่าอัศจรรย์ |
| แกล้วกล้าสามารถ | ศิลปศาสตร์ทุกอัน |
| กุมารทั้งพัน | ไม่เหมือนอาตมา |
| ๔๑ ประเสริฐครั้งนั้น | |
| เป็นน่าอัศจรรย์ | มากมายนักหนา |
| ตรัสแต่เท่านั้น | ไม่จำนรรจา |
| ไม่ตรัสเทศนา | เนื้อความสืบไป |
| ๔๒ จึ่งพระอรหันต์ | |
| สิ้นทั้งปวงนั้น | มีความสงสัย |
| จึ่งอาราธนา | เทศนาต่อไป |
| ด้วยความสงสัย | ไม่แจ้งคดี |
| ๔๓ สมเด็จศาสดา | |
| นำชาดกมา | เป็นพระบาลี |
| ตามเรื่องนิบาต | แต่ชาติก่อนมี |
| แต่ครั้งพระชินศรี | ยังเป็นสกุณา |
| ๔๔ เป็นสัตว์ทวิบาท | |
| ยังเป็นสกุณชาติ | อยู่ในราวป่า |
| นกกระจาบปักษี | สามีภริยา |
| จึ่งชวนกันมา | ทำรังอาศัย |
| ๔๕ อยู่ในป่าอ้อ | |
| นางนกนั้นหนอ | ฟักลูกอยู่ใน |
| พ่อนกไปหา | เกสรมาลัย |
| เอามาส่งให้ | นางนกทุกวัน |
| ๔๖ วันหนึ่งแต่เช้า | |
| พ่อนกนั้นเล่า | เข้าในไพรสัณฑ์ |
| วันนั้นไปปะ | พบสระบุษบัน |
| บัวในสระนั้น | เบิกบานอรชร |
| ๔๗ จึ่งพ่อนกกระจาบ | |
| โผผินบินฉาบ | ลงในสาคร |
| ยินดีภิรมย์ | ชมบุษบากร |
| จะเอาเกสร | มาฝากภริยา |
| ๔๘ หลงชมเกสร | |
| จนพระทินกร | เปล่งแสงลงมา |
| ต้องดอกประทุม | หุ้มเข้ามิช้า |
| ห่อหุ้มสกุณา | ไว้ในดอกบัว |
| ๔๙ พ่อนกจนใจ | |
| ออกมามิได้ | อกใจระรัว |
| คับแค้นแน่นอก | วิตกถึงตัว |
| ด้วยกลีบดอกบัว | หุ้มห่อตัวไว้ |
| ๕๐ ในวันนั้นนา | |
| บังเกิดไฟป่า | ไหม้มาในไพร |
| ลุกลามวามแวม | อ้อแขมบรรลัย |
| ไหม้ป่ามาใกล้ | รังสองสกุณา |
| ๕๑ แม่นกทุกข์นัก | |
| คอยหาผัวรัก | ไม่เห็นกลับมา |
| นางนกตกใจ | ร้องไห้โศกา |
| เห็นว่าไฟป่า | ไหม้มาใกล้รัง |
| ๕๒ แม่นกกระจาบ | |
| โศกีพิลาป | น้ำตาไหลหลั่ง |
| ด้วยความรักบุตร | เป็นสุดกำลัง |
| ตกใจเซซัง | บินไปบินมา |
| ๕๓ กลับออกกลับเข้า | |
| คิดถึงลูกเต้า | โศกเศร้าโศกา |
| ในครั้งทีนี้ | บุตรีบุตรา |
| จะม้วยมรณา | ไฟป่าเผาผลาญ |
| ๕๔ แม่นกเป็นทุกข์ | |
| สร้อยเศร้าเจ่าจุก | ทุกข์หนักใครจะปาน |
| ไม่เห็นผัวมา | โศการำคาญ |
| ด้วยลูกสงสาร | จะมาบรรลัย |
| ๕๕ จึ่งนางนกกระจาบ | |
| เอาปากจิกคาบ | เอาลูกทันใจ |
| จะพาลูกตน | ไปให้พ้นไฟ |
| คาบไปไม่ได้ | ร่ำไรโศกา |
| ๕๖ โอ้ว่าลูกแก้ว | |
| จนใจแม่แล้ว | จะม้วยมรณา |
| คาบไปไม่ได้ | จนใจหนักหนา |
| ประนมปีกซ้ายขวา | ไหว้เทพในไพร |
| ๕๗ จงช่วยลูกข้า | |
| อย่าให้มรณา | ตายในกลางไฟ |
| ว่าแล้วมิช้า | ผวาบินเข้าไป |
| ในรังนั้นไซร้ | ไห้รักลูกตน |
| ๕๘ ไฟลุกมาใกล้ | |
| ร้อนนักเหลือใจ | สุดที่จะทานทน |
| คิดถึงลูกรัก | พะวักพะวน |
| แม่นกเสือกสน | บินไปบินมา |
| ๕๙ บินออกบินเข้า | |
| หลายทบหลายเท่า | โศกเศร้าโศกา |
| ไฟป่าลุกลาม | ตามราวป่ามา |
| ไหม้รังสกุณา | ตกลงทันใจ |
| ๖๐ จึ่งลูกสกุณา | |
| สุดสิ้นชีวา | ตายในกลางไฟ |
| นางนกกระจาบ | พิลาปร่ำไร |
| พ่อนกนั้นไซร้ | ก็ไม่เห็นมา |
| ๖๑ จบเจ่าเหงาง่วง | |
| กลุ้มกลัดขัดทรวง | ดังดวงหัทยา |
| จะแตกทำลาย | เพียงวายชีวา |
| ด้วยบุตรฉายา | ตายสิ้นทั้งรัง |
| ๖๒ ทั้งลูกก็ตาย | |
| ทั้งตัวก็หาย | แทบวายชีวัง |
| แม่นกร่ำไห้ | ว่ากรรมหนหลัง |
| ลูกน้อยร้อยชั่ง | ตายในกลางไฟ |
| ๖๓ ยังอยู่แต่ตัว | |
| คอยท่าหาผัว | อยู่เอกาลัย |
| จนสายัณเห | โพล้เพล้มัวไพร |
| เพลานั้นไซร้ | สิ้นแสงสูริยน |
| ๖๔ จึ่งพระจันทร | |
| ชักรถบทจร | สว่างเวหน |
| น้ำค้างปรอยปรอย | คือดังฝอยฝน |
| ต้องดอกอุบล | เบิกบานอรชร |
| ๖๕ ในเมื่อราตรี | |
| ดอกบุษมาลี | คลายคลี่เกสร |
| พ่อนกออกได้ | น้ำใจอาวรณ์ |
| คาบเอาเกสร | แล้วพาบินมา |
| ๖๖ ตามแสงจันทร | |
| ข้ามพงดงดอน | ร่อนเร่เวหา |
| อันกลิ่นดอกบัว | ติดตัวปักษา |
| บินมามิช้า | มาถึงรังตน |
| ๖๗ มาเห็นไฟไหม้ | |
| รวงรังบรรลัย | ตกใจเสือกสน |
| ลูกรักหญิงชาย | มาตายวายชนม์ |
| เสลือกสลน | เรียกหาภริยา |
| ๖๘ จึ่งนางสกุณี | |
| ได้ฟังสามี | มาร้องเรียกหา |
| นางนกได้ยิน | แล้วจึงบินมา |
| ด้วยความโกรธา | ราว่าทุกอัน |
| ๖๙ ไปเที่ยวสบาย | |
| ไฟไหม้ลูกตาย | หมดสิ้นทั้งนั้น |
| ทุกวันเล่านา | เคยมาแต่วัน |
| วันนี้อัศจรรย์ | มาต่อกลางคืน |
| ๗๐ ไปเที่ยวเล่นชู้ | |
| เชยชมกันอยู่ | จนดึกจนดื่น |
| ลืมลูกลืมเมีย | เสียจนเที่ยงคืน |
| ทั้งตัวหอมรื่น | พื้นกลิ่นดอกไม้ |
| ๗๑ ไปหลงด้วยชู้ | |
| ลูบโลมกันอยู่ | ด้วยกลิ่นมาลัย |
| อยู่หลังลูกเมีย | ตายเสียในไฟ |
| ช่างมันเป็นไร | กูไม่อาวรณ์ |
| ๗๒ พ่อนกบอกพลัน | |
| ไม่เป็นอย่างนั้น | นะนางบังอร |
| พี่ไปพบพาน | บัวบานอรชร |
| ลงเอาเกสร | ในดอกบุษบา |
| ๗๓ พอจวนแดดร้อน | |
| ดอกบุษบากร | ต้องแสงสุริยา |
| หุ้มตัวผัวไว้ | จึ่งมิได้มา |
| จนพระสุริยา | เข้ายามราตรี |
| ๗๔ น้ำค้างตกลง | |
| ต้องดอกบุษบง | แย้มเกสรศรี |
| เบิกบานไสว | เมื่อในราตรี |
| ทีนั้นตัวพี่ | จึงได้กลับมา |
| ๗๕ แม่นกโกรธนัก | |
| ว่าแก่ผัวรัก | อย่าพักเจรจา |
| ไปเที่ยวเล่นชู้ | ไม่รู้ฤๅนา |
| มุสาเจรจา | ช่างมาแก้ไข |
| ๗๖ ลืมเมียลืมลูก | |
| ยังแต่กระดูก | กองอยู่ในไฟ |
| ตายเสียทำเนา | ไม่เอาใจใส่ |
| ไปได้เมียใหม่ | จึงไม่นำพา |
| ๗๗ พ่อนกว่าเล่า | |
| ฟ้าผ่าเถิดนะเจ้า | ไม่มีภริยา |
| บอกเจ้าจริงจริง | ทุกสิ่งสัจจา |
| เจ้าอย่าสงกา | ว่าพี่มีชู้ |
| ๗๘ บัวตูมหุ้มไว้ | |
| ออกมาไม่ได้ | จนใจสุดรู้ |
| จึ่งกลิ่นดอกบัว | ติดตัวพี่อยู่ |
| มิใช่มีชู้ | จงรู้คดี |
| ๗๙ เจ้าอย่าขึ้งโกรธ | |
| พี่ขอสมาโทษ | แก่นางสกุณี |
| ตัวพี่นี้เล่า | ผิดแต่เท่านี้ |
| มิใช่ตัวพี่ | มาคิดนอกใจ |
| ๘๐ นางนกได้ฟัง | |
| ผินหน้าผินหลัง | ขึ้งโกรธคือไฟ |
| ตัดพ้อพ่อนก | โกหกเหลือใจ |
| อย่าพักว่าไป | กูไม่ขอฟัง |
| ๘๑ ความแค้นไม่หาย | |
| ลูกรักหญิงชาย | มาวายชีวัง |
| จะอยู่ไปไย | ที่ในรวงรัง |
| นางนกจึงตั้ง | สัจจาอธิษฐาน |
| ๘๒ ประนมปีกไหว้ | |
| ฝูงเทพอยู่ใน | วิมานไพรสาณฑ์ |
| ด้วยข้ารักบุตร | สุดที่ประมาณ |
| จะม้วยวายปราณ | ตายตามลูกไป |
| ๘๓ นางนกพิษฐาน | |
| เดชะสมภาร | ข้าได้สร้างไว้ |
| จะตั้งความสัตย์ | โดยอัธยาศัย |
| ชาติหน้าขอได้ | ดังความสัจจา |
| ๘๔ ชาตินี้เล่าไซร้ | |
| จะขอตายไป | ตามบุตรทารา |
| เกิดชาติหน้าไซร้ | ให้สมปรารถนา |
| ไม่ขอเจรจา | ด้วยชายคนใด |
| ๘๕ สัญชาติว่าชาย | |
| สับปลับกลับกลาย | ไม่อายแก่ใจ |
| ไม่ขอเจรจา | สนทนาสิ่งใด |
| ตั้งความสัตย์ไว้ | แต่ในชาตินี้ |
| ๘๖ พ่อนกฟังสาร | |
| นางนกพิษฐาน | ด้วยสัตย์วาที |
| นางนกโกรธผัว | จะเอาตัวหนี |
| ไม่ขอพาที | ด้วยชายสืบไป |
| ๘๗ พ่อนกปักษา | |
| จึงตั้งสัจจา | ปรารถนาแก่ไข |
| เมียข้าคนนี้ | ไปเกิดที่ไหน |
| จะขอตามไป | ให้พูดด้วยกัน |
| ๘๘ ถึงไม่เจรจา | |
| กับคนอื่นมา | สักร้อยสักพัน |
| แต่ผัวของข้า | ให้มาผ่อนผัน |
| เจรจาด้วยกัน | อย่ามีฉันทา |
| ๘๙ ขอเป็นคู่สร้าง | |
| กับด้วยนวลนาง | ผู้เป็นภริยา |
| ขอพบทุกชาติ | อย่าได้คลาดคลา |
| ชั่วนี้ชั่วหน้า | ขอให้พบผัน |
| ๙๐ ข้าหาโกรธไม่ | |
| ด้วยนางนกไซร้ | โทโสโมหันธ์ |
| จึ่งตั้งสัจจา | ปรารถนาจากกัน |
| ขอพบเมียขวัญ | กว่าจะถึงพระนิพพาน |
| ๙๑ จึ่งนางสกุณี | |
| ได้ฟังสามี | ตั้งสัตย์อธิษฐาน |
| อาวรณ์ร้อนเร่า | ดังไฟเผาผลาญ |
| ครั้นนางพิษฐาน | แล้วบินเข้าไป |
| ๙๒ ในกองไฟนั้น | |
| สูญลับดับขันธ์ | อยู่ในกองไฟ |
| พ่อนกนั้นเล่า | บินตามเข้าไป |
| ตายในกองไฟ | สิ้นทั้งสองตัว |
| ๙๓ ทั้งสองสัตว์นั้น | |
| ทำลายเบญจขันธ์ | ทั้งเมียทั้งผัว |
| สมเพชเวทนา | เป็นกรรมของผัว |
| ชาติก่อนเมียผัว | เผาสัตว์ทั้งเป็น |
| ๙๔ กรรมนั้นตามสนอง | |
| แก่สัตว์ทั้งสอง | ให้ทันตาเห็น |
| ทั้งเมียทั้งผัว | เผาผัวทั้งเป็น |
| ทั้งนี้ย่อมเวร | เผาสัตว์ทั้งหลาย |
| ๙๕ ใช้กรรมไม่ขาด | |
| ถึงห้าร้อยชาติ | บ่ได้คลาดคลาย |
| พอสิ้นกรรมนั้น | จึงมาผันผาย |
| ผลบุญทั้งหลาย | นำมาบัดดล |
| ๙๖ นำมาบังเกิด | |
| ได้เอากำเนิด | มาเกิดเป็นคน |
| ผลบุญสร้างไว้ | จึ่งมาให้ผล |
| เดชะกุศล | แต่หนหลังมา |
| ๙๗ เดชะสมภาร | |
| พ้นจากเดียรฉาน | นกกระจาบปักษา |
| จุติวันนั้น | มิทันพริบตา |
| ผลบุญนำมา | ให้เกิดเป็นคน ๚ะ |
ยานี
| ๙๘ ปักษาทั้งสองเจ้า | จึ่งมาเอาปฏิสนธิ์ |
| มาเกิดแห่งละคน | ในตระกูลต่างต่างกัน |
| ๙๙ พ่อนกนั้นมาเกิด | เอากำเนิดเป็นอัศจรรย์ |
| มาเกิดเมื่อครั้งนั้น | ในสกุลแห่งเศรษฐี |
| ๑๐๐ ในบ้านจันทคาม | โคตรแลนามบังเกิดมี |
| ชื่อโกณฑัญเศรษฐี | มั่งมีทรัพย์ย่อมนับพัน |
| ๑๐๑ อันว่านางเขมา | เป็นภริยาแห่งโกณฑัญ |
| ในบ้านจันฑคามนั้น | ใครจะมีเหมือนเศรษฐี |
| ๑๐๒ บ้านจันทคามนั้น | ใกล้เขตขัณฑ์พระบูรี |
| เมืองพาราณสี | ย่อมเลื่องฦๅทุกตำบล |
| ๑๐๓ หน่อพระโพธิสัตว์เจ้า | จงมาเอาปัฏิสนธ์ |
| ในครรภ์นางนิฤมล | ภริยาแห่งเศรษฐี |
| ๑๐๔ พอได้สิบเดือนตรา | นางเขมาเจ็บนาภี |
| คลอดหน่อพระชินศรี | มาเป็นชายงามโสภา |
| ๑๐๕ พระพักตร์ดังดวงเดือน | ใครจะเหมือนในโลกา |
| เป็นที่เสนหา | แก่บิดาพระชนนี |
| ๑๐๖ ค่อยอยู่จำเนียรมา | พระชันษาสิบห้าปี |
| รูปทรงงามมีศรี | คือดั่งองค์อำมรินทร |
| ๑๐๗ ครั้นเจ้าจำเริญมา | ทรงปัญญาล้ำดินดอน |
| เลื่องฦๅทุกนคร | ประสิทธิปรีชาญาณ |
| ๑๐๘ ได้นามตามลักษณะ | ชื่อสรรพสิทธิกุมาร |
| ปัญญาเจ้ากล้าหาญ | กว่ากุมารสิ้นทั้งหลาย |
| ๑๐๙ เจ้าสรรพสิทธิ | มีสิริงามเฉิดฉาย |
| กุมารสิ้นทั้งหลาย | พันเอ็ดนั้นเป็นเพื่อนกัน |
| ๑๑๐ เศรษฐีแต่งพี่เลี้ยง | ให้เนื้อเกลี้ยงเลี้ยงจอมขวัญ |
| ไปไหนไปด้วยกัน | เลี้ยงเจ้านั้นทุกวันมา |
| ๑๑๑ ครั้นอยู่มาวันหนึ่ง | เจ้ารำพึงด้วยปัญญา |
| จะไปเรียนวิชา | ยังสำนักพระอาจารย์ |
| ๑๑๒ เจ้าคิดเท่านั้นแล้ว | จึ่งคลาดแคล้วยังสถาน |
| บิตุเรศพระชนมาร[๑] | จึ่งกราบกรานบังคมลา |
| ๑๑๓ ว่าตัวของลูกรัก | จักลาไปเรียนวิชา |
| ยังเมืองตักกสีลา | สู่สำนักนิ์พระอาจารย์ |
| ๑๑๔ จะเรียนศิลปศาสตร์ | อันสามารถให้ชำนาญ |
| ทั้งสองจงโปรดปราน | อนุญาตแก่ลูกอา |
| ๑๑๕ เมื่อนั้นสองเศรษฐี | ฟังคดีแห่งลูกยา |
| เศรษฐีทั้งสองรา | จึ่งอนุญาตแก่ลูกชาย |
| ๑๑๖ จึ่งให้พี่เลี้ยงนั้น | ไปด้วยกันกับโฉมฉาย |
| กุมารสิ้นทั้งหลาย | ฟันหนึ่งนั้นไปด้วยกัน |
| ๑๑๗ ครั้นเจ้ากราบลาแล้ว | จึ่งคลาดแคล้วมาด้วยพลัน |
| พากันจรจรัล | ไปเมืองตักกสีลา |
| ๑๑๘ มาถึงจึ่งเข้าไป | ก้มกราบไหว้แก่ทิศา |
| ปาโมกขพฤฒา | สิ้นทั้งพันพระกุมาร |
| ๑๑๙ เรียนศิลปศาสตร์ | อันสามารถได้ชำนาญ |
| ทั้งพันพระกุมาร | เจ้าเรียนได้ต่างต่างกัน |
| ๑๒๐ เจ้าสรรพสิทธิ | จึ่งดำริเรียนศิลปขันธ์ |
| ยิ่งกว่ากุมารนั้น | ผ่าอุราถอดหัวใจ |
| ๑๒๑ กับพี่เลี้ยงของเจ้านั้น | เรียนเหมือนกันได้ขึ้นใจ |
| ประเสริฐครั้งนั้นไซร้ | กว่ากุมารสิ้นทั้งพัน |
| ๑๒๒ ศิลปศาสตร์อันกล้าหาญ | กว่ากุมารสิ้นทั้งนั้น |
| ประเสริฐอัศจรรย์ | ในครั้งนั้นยิ่งแสนทวี |
| ๑๒๓ ทั้งพันพระกุมาร | ลาอาจารย์จรลี |
| มาก่อนพระภูมี | สู่เคหาสถานตน |
| ๑๒๔ แต่เจ้ากับพี่เลี้ยง | พระเนื้อเกลี้ยงอยู่สองคน |
| ยังไม่จรดล | อยู่ปรนนิบัติพระอาจารย์ |
| ๑๒๕ ค่อยมาแต่ภายหลัง | ยังไม่ทันถึงสถาน |
| ค้างอยู่ในไพรสาณฑ์ | ในท่ามกลางมรคา ๚ะ |
สุรางคนางค์
| ๑๒๖ เรื่องนี้ยกไว้ | |
| จะกล่าวบทไป | ถึงนางสกุณา |
| มาเอากำเนิด | เกิดในพารา |
| เป็นลูกพระยา | พรหมทัตภูบาล |
| ๑๒๗ เดชะบารมี | |
| ของนางปักษี | สร้างมาช้านาน |
| จึ่งให้กำจัด | จากสัตว์เดียรฉาน |
| สิ้นกรรมนงคราญ | มาเกิดเป็นคน |
| ๑๒๘ ตายในกองไฟ | |
| จากชาตินั้นไซร้ | มาเอาปัฏิสนธิ์ |
| ในครรภ์ฉายา | โกสุมนิฤมล |
| มเหสีจุมพล | พรหมทัตภูธร |
| ๑๒๙ ท้าวครองบูรี | |
| พาราณสี | มหานคร |
| มาเอากำเนิด | เกิดในอุทร |
| จึ่งคลอดบังอร | มาเป็นสตรี |
| ๑๓๐ ค่อยจำเริญมา | |
| จนพระชันษา | ได้สิบห้าปี |
| จิ้มลิ้มนิ่มนวล | น่ายวนโลกีย์ |
| เกศเกล้าโมลี | ดังปีกภุมรา |
| ๑๓๑ คิ้วโก่งวงศิลป์ | |
| พระทนต์คือนิล | มณีจินดา |
| พระโอษฐ์นางนาฏ | ดังเอาชาดทา |
| พระเนตรซ้ายขวา | คือตาทรายทอง |
| ๑๓๒ พระกรสองข้าง | |
| คือดังงวงช้าง | ไอยราผันผยอง |
| พระปรางสองข้าง | อย่างมะปรางทอง |
| ถันนางทั้งสอง | ดังดอกบุษบง |
| ๑๓๓ พระพักตร์เป็นนวล | |
| ราศีถี่ถ้วน | นิ่มเนื้อนวลหง |
| ไหล่ผายท้ายถอย | รอยรับรององค์ |
| งามรูปงามทรง | ดังเทพกินร |
| ๑๓๔ ทั้งสองกระษัตรา | |
| ให้นามลูกยา | ชื่อสุวรรณเกสร |
| ต่ำใต้ไตรภพ | จบทั่วนคร |
| ในแผ่นดินดอน | บ่ปานเทวี |
| ๑๓๕ นางตรัสสัจจา | |
| แต่ชาติหลังมา | เมื่อเป็นปักษี |
| ด้วยนางโกรธา | โกรธแก่สามี |
| ไม่ขอพาที | ด้วยชายเลยนา |
| ๑๓๖ มาชาตินี้ไซร้ | |
| นางงามทรามวัย | มิได้เจรจา |
| พาทีภิปราย | ด้วยชายเลยหนา |
| ถึงพระบิดา | นางไม่พาที |
| ๑๓๗ ได้ยินเสียงชาย | |
| เนื้อเกลี้ยงเบี่ยงบ่าย | ย้ายเอาตัวหนี |
| เข้าอยู่ในห้อง | ของพระชนนี |
| พูดกับทาสี | สตรีเหมือนกัน |
| ๑๓๘ พรหมทัตราชา | |
| เห็นพระธิดา | ดูหลากอัศจรรย์ |
| แต่เจ้าเกิดมา | ไม่เจรจากัน |
| ฤๅนางจอมขวัญ | โกรธพระบิดา |
| ๑๓๙ ท่านท้าวพรหมทัต | |
| ไม่รู้ในอรรถ | นางตั้งสัจจา |
| ท้าวคิดสงสัย | จึ่งให้มารดา |
| ถามพระลูกยา | ให้รู้คดี |
| ๑๔๐ จึ่งพระมารดา | |
| จึงมีวาจา | ถามพระบุตรี |
| เป็นเหตุไฉน | เจ้าไม่พาที |
| ด้วยพระภูมี | สมเด็จบิดา |
| ๑๔๑ เจ้าโกรธว่าไร | |
| จงบอกแม่ไป | ให้แจ้งกิจจา |
| ขัดข้องพระทัย | ด้วยสิ่งไรนา |
| บอกแก่มารดา | มาให้แจ้งใจ |
| ๑๔๒ นางสุวรรณเกสร | |
| จึ่งทูลมารดร | ว่าลูกนี้ไซร้ |
| ไม่โกรธพระบิดา | แม่อย่าสงสัย |
| เป็นกรรมสิ่งไร | ลูกได้ทำมา |
| ๑๔๓ อันว่าผู้ชาย | |
| ลูกรักโฉมฉาย | ไม่ขอเจรจา |
| ได้ยินแต่เสียง | พ่างเพียงจะมรณา |
| ขอทูลมารดา | ให้ทราบธุลี |
| ๑๔๔ ไม่โกรธพระบิดา | |
| แม่อย่าสงกา | ว่าไม่พาที |
| ชายอื่นนอกนั้น | หมื่นพันอันมี |
| ใจของลูกนี้ | ไม่ขอเจรจา |
| ๑๔๕ โกสุมเทวี | |
| ได้ฟังบุตรี | สงสัยไปมา |
| ไม่รู้ในอรรถ | นางตั้งสัจจา |
| แต่ชาติหลังมา | เมื่อเป็นสกุณี |
| ๑๔๖ เมื่อนั้นนางนาฏ | |
| จึ่งทูลพระบาท | ว่าราชบุตรี |
| นางมิได้โกรธ | ได้โปรดเกศี |
| นางบอกคดี | สิ้นความสงสัย |
| ๑๔๗ ใช่แต่บิตุเรศ | |
| อันบังเกิดเกศ | ของนางเมื่อไร |
| ชายอื่นหมื่นพัน | นอกนั้นออกไป |
| ไม่พูดด้วยใคร | เลยนะราชา |
| ๑๔๘ ได้ยินแต่เสียง | |
| อกนางพ่างเพียง | ทำลายอุรา |
| แม้นนางได้ยิน | เพียงสิ้นชีวา |
| ขอพระราชา | จงทราบธุลี |
| ๑๔๙ ท่านท้าวพรหมทัต | |
| ครั้นท้าวแจ้งอรรถ | ว่าพระบุตรี |
| จนพระชนมา | ได้สิบห้าปี |
| เจ้าไม่พาที | พูดด้วยผู้ชาย |
| ๑๕๐ สมเด็จพระบาท | |
| ให้ทำปราสาท | อันงามพรรณราย |
| ให้นางทรามวัย | อยู่ให้ไกลชาย |
| พระสนมทั้งหลาย | แปดหมื่นสี่พัน |
| ๑๕๑ ข้าเฝ้าเจ้านาย | |
| ข้าหลวงทั้งหลาย | สตรีทั้งนั้น |
| อยู่รักษานาง | ในปรางค์สุวรรณ |
| เป็นสุขทุกวัน | ไม่มีอันตราย |
| ๑๕๒ วรนุชสุดสวาดิ | |
| อยู่แต่ปราสาท | ด้วยนางทั้งหลาย |
| ให้นางนิฤมล | อยู่พ้นผู้ชาย |
| นางค่อยสบาย | ได้หลายวันมา |
| ๑๕๓ สมเด็จกรุงกระษัตริย์ | |
| ท้าวบรมพรหมทัต | ผู้เป็นบิดา |
| ท้าวรำพึงคิด | ว่าพระธิดา |
| พระชนมา | ได้สิบห้าปี |
| ๑๕๔ ว่านางโฉมฉาย | |
| ไม่พูดด้วยชาย | ในโลกโลกีย์ |
| ท้าวคิดตรึกตรอง | จักลองเทวี |
| ว่าพระบุตรี | เจ้าไม่พูดด้วยใคร |
| ๑๕๕ ครั้นท้าวคิดแล้ว | |
| โองการแจ้วแจ้ว | สั่งเสนาใน |
| ให้แต่งสารา | ปิดตราแจกไป |
| หัวเมืองน้อยใหญ่ | ร้อยเอ็ดธานี |
| ๑๕๖ ท้าวพระยาทั้งหลาย | |
| ให้แต่งลูกชาย | มาทุกบูรี |
| เราจะให้พูด | ด้วยพระบุตรี |
| แม้นนางเทวี | เจ้าพูดด้วยใคร |
| ๑๕๗ พูดด้วยใครแล้ว | |
| อันว่านางแก้ว | เราจะยกให้ |
| จะเสกนิฤมล | กับคนนั้นไซร้ |
| เราจะทั้งให้ | เป็นอุปราชา |
| ๑๕๘ เมื่อนั้นอำมาตย์ | |
| รับสั่งพระบาท | จึงแต่งสารตรา |
| ตามพระโองการ | ภูบาลสั่งมา |
| เสร็จแล้วมิช้า | สั่งให้นักการ |
| ๑๕๙ ให้เอาสารไป | |
| ถวายแก่ท้าวไท | สมเด็จภูบาล |
| ร้อยเอ็ดพารา | บัดนี้อย่านาน |
| สั่งให้นักการ | ทั้งร้อยเอ็ดนาย |
| ๑๖๐ นักการเอาไป | |
| ถวายให้ท้าวไท | หัวเมืองทั้งหลาย |
| ทั้งร้อยเอ็ดแห่ง | แจ้งในกฎหมาย |
| จึ่งแต่งลูกชาย | แล้วส่งเข้ามา |
| ๑๖๑ พระยาทั้งหลาย | |
| หวังให้ลูกชาย | เป็นอุปราชา |
| ทั้งร้อยเอ็ดองค์ | ส่งลูกเข้ามา |
| ยังพระพารา | ณสีเวียงไชย |
| ๑๖๒ ลูกพระยาร้อยเอ็ด | |
| มาพร้อมกันเสร็จ | ร้อยเอ็ดกรุงไกร |
| จึ่งทั้งพลับพลา | อยู่หน้าพระลานไชย |
| ครั้นเช้าเข้าไป | เฝ้าพระทรงธรรม์ |
| ๑๖๓ ท้าวเห็นกุมาร | |
| มีพระโองการ | ตรัสมาด้วยพลัน |
| แก่พระกุมาร | ทั้งร้อยเอ็ดนั้น |
| เจ้าจงผลัดกัน | ไปพูดด้วยนาง |
| ๑๖๔ แม้นนางทรามวัย | |
| เจ้าพูดด้วยใคร | ขึ้นที่ในปรางค์ |
| ให้ชาวแตรสังข์ | คอยฟังเป็นกลาง |
| ได้ยินเสียงนาง | เจ้าพูดด้วยใคร |
| ๑๖๕ ประโคมแตรสังข์ | |
| เราจะคอยฟัง | ให้รู้แก่ใจ |
| คนใดคู่สร้าง | ด้วยนางทรามวัย |
| ตัวเราจะใคร่ | ให้รู้สำคัญ |
| ๑๖๖ แม้นนางทรามวัย | |
| เจ้าพูดด้วยใคร | ประโคมด้วยพลัน |
| จึ่งสั่งกุมาร | ทั้งร้อยเอ็ดนั้น |
| เจ้าจงผลัดกัน | พูดคนละราตรี |
| ๑๖๗ กุมารดีใจ | |
| จึ่งลาท้าวไท | ออกมาด้วยดี |
| เพลานั้นเล่า | จะเข้าราตรี |
| จึ่งชาวมโหรี | ดนตรีแตรสังข์ |
| ๑๖๘ เข้าไปเตรียมการ | |
| อยู่ตามพนักงาน | ได้คอยระวัง |
| คอยฟังนางงาม | ทำตามรับสั่ง |
| สำหรับระวัง | นางพูดด้วยใคร ๚ะ |
ยานี
| ๑๖๙ เพลาราตรีกาล | พระกุมารทั้งนั้นไซร้ |
| องค์หนึ่งจึ่งเข้าไป | พูดด้วยนางในปรางค์ศรี |
| ๑๗๐ ครั้นถึงจึ่งปราศรัย | ด้วยอรไทเป็นไมตรี |
| บิดาท้าวปรานี | โปรดให้พี่นี้มาหา |
| ๑๗๑ พระน้องอย่าตัดรอน | นางบังอรจงเมตตา |
| เจ้าไม่เจรจา | ด้วยพี่ยานางเทวี |
| ๑๗๒ พูดไปแล้วพูดมา | เหมือนอย่างบ้าน่าบัดศรี |
| พอจวนรุ่งราตรี | นางเทวีไม่เจรจา |
| ๑๗๓ พอรุ่งราตรีกาล | พระกุมารกลับเปล่ามา |
| มาถึงซึ่งพลับพลา | อดนอนมาก็หลับไป |
| ๑๗๔ ค่ำลงมิทันนาน | พระกุมารองค์หนึ่งไซร้ |
| พลบค่ำย่ำฆ้องไชย | จึ่งขึ้นไปพูดด้วยนาง |
| ๑๗๕ บัดนี้พระบิดา | ให้พี่มาหาในปรางค์ |
| ปรานีแก่พี่บ้าง | อย่าโรยร้างซึ่งไมตรี |
| ๑๗๖ พี่มาถึงปราสาท | วรนุชนาฏได้ปรานี |
| อย่าให้เสียท่วงที | ตัดไมตรีให้เด็จดาย |
| ๑๗๗ ได้แล้วไม่ทิ้งเสีย | เลี้ยงเป็นเมียจนวันตาย |
| จงพูดด้วยพี่ชาย | ถึงมิมากแต่สักคำ |
| ๑๗๘ นางไซร้ไม่แลเหลียว | พูดคนเดียวอยู่งึมงำ |
| ไม่พูดด้วยสักคำ | แต่หัวค่ำจนป่านนี้ |
| ๑๗๙ นั่งบ่นจนหาวนอน | นางบังอรไม่ไยดี |
| พอจวนรุ่งราตรี | นางเทวีไม่เจรจา |
| ๑๘๐ เมื่อนั้นพระกุมาร | ไม่ได้การแล้วกลับมา |
| อดนอนจนแสบตา | เสียเปล่าเปล่าไม่เข้าการ |
| ๑๘๑ กุมารคนนี้ไซร้ | ในน้ำใจเจ้ากล้าหาญ |
| เพลาสนธยากาล | ขึ้นไปพูดด้วยเทวี |
| ๑๘๒ ดูรานางน้องแก้ว | พี่มาแล้วถึงปรางค์ศรี |
| เปิดม่านออกพาที | พูดด้วยพี่สักสองคำ |
| ๑๘๓ เป็นไรไม่เจรจา | ฤๅใบ้บ้าต้องกระทำ |
| ไม่พูดแต่สักคำ | แต่หัวค่ำจนเที่ยงคืน |
| ๑๘๔ แต่พี่มาอ้อนวอน | ถ้าจะนอนได้สักตื่น |
| พูดด้วยให้รวยรื่น | ให้พี่ชื่นในน้ำใจ |
| ๑๘๕ มาพูดด้วยบังอร | จนหาวนอนจะขาดใจ |
| ไม่พูดก็แล้วไป | อดนอนไยให้เสียที |
| ๑๘๖ ว่าแล้วเท่านั้นไซร้ | นอนกรนไปอยู่ฟี้ฟี้ |
| ครั้นว่ารุ่งราตรี | ลงจากปรางค์มาบัดดล |
| ๑๘๗ กุมารทังนั้นไซร้ | ผลัดกันไปทั่วทุกคน |
| สิ้นทั้งร้อยเอ็ดตน | นางมิได้เจรจา |
| ๑๘๘ ทั้งร้อยเอ็ดกุมาร | มิได้การเหมือนคิดมา |
| ไม่สมความปรารถนา | จึ่งทูลลาไปบูรี |
| ๑๘๙ เมื่อนั้นท้าวพรหมทัต | รำพึงอรรถด้วยเทวี |
| เหตุไรพระบุตรี | เจ้าจึ่งไม่เจรจา |
| ๑๙๐ จะลองอีกสักที | พระภูมีสั่งเสนา |
| ให้เร่งบอกกันมา | แต่บรรดาลูกมนตรี |
| ๑๙๑ บอกมาให้พร้อมมูล | ทั้งตระกูลลูกเศรษฐี |
| จะลองอีกสักที | สุดแต่นางพูดด้วยใคร |
| ๑๙๒ มนตรีจึ่งรับสั่ง | วิ่งล้าลังมาทันใด |
| บอกแก่เสนาใน | แต่บรรดามีลูกชาย |
| ๑๙๓ เสนาแลมนตรี | ลูกเศรษฐีสิ้นทั้งหลาย |
| บัดนี้พระฦๅสาย | ให้แต่งลูกชายเข้าไป |
| ๑๙๔ จะให้พูดด้วยนาง | ที่ในปรางค์ปราสาทไชย |
| แม้นนางพูดด้วยใคร | ท้าวจะให้ครองพารา |
| ๑๙๕ เมื่อนั้นจึ่งเศรษฐี | ทั้งมนตรีแลเสนา |
| แต่งลูกตนเข้ามา | เฝ้าสมเด็จพระภูบาล |
| ๑๙๖ บรมกระษัตริย์ | ท้าวพรหมทัตมีโองการ |
| จึ่งสั่งให้กุมาร | ลูกมนตรีแลเศรษฐี |
| ๑๙๗ ให้ไปพูดด้วยนาง | ที่ในปรางค์ทับทิมศรี |
| ไปพูดคนละราตรี | แม้นว่านางพูดด้วยใคร |
| ๑๙๘ เราจะอุปภิเษก | ให้เป็นเอกครองเวียงไชย |
| นางพูดด้วยผู้ใด | ผู้นั้นไซร้จะได้ดี |
| ๑๙๙ เมื่อนั้นกุมารา | ลูกเสนาแลเศรษฐี |
| กราบลาพระภูมี | ครั้นราตรีขึ้นไปพลัน |
| ๒๐๐ ไปพูดคืนละคน | ด้วยเล่ห์กลต่างต่างกัน |
| ผลัดกันพูดทุกวัน | นางจอมขวัญไม่ไยดี |
| ๒๐๑ นางไซร้ไม่ยลยิน | จนสุดสิ้นลูกมนตรี |
| นางไซร้ไม่พาที | ลูกมนตรีก็จนใจ |
| ๒๐๒ ยังแต่ลูกเศรษฐี | ครั้นราตรีจึ่งขึ้นไป |
| บนปรางค์ปราสาทไชย | จึ่งปราศรัยด้วยไฉยา |
| ๒๐๓ ไปพูดคืนละคน | เหมือนหนหลังดังว่ามา |
| ร่ำไปไม่เข้ายา | เห็นจะช้าซึ่งท่วงที |
| ๒๐๔ นางไซร้มิได้พูด | จนสิ้นสุดลูกเศรษฐี |
| เจ้าไม่มาพาที | ด้วยชายใดแต่สักคน |
| ๒๐๕ ครั้งนั้นลูกมนตรี | ลูกเศรษฐีก็ขัดสน |
| มาเฝ้าท้าวจุมพล | ทูลยุบลแจ้งกิจจา |
| ๒๐๖ ไปพูดด้วยอรไท | เจ้ามิได้เจรจา |
| นิ่งไปเหมือนใบ้บ้า | สุดปัญญาจะพาที |
| ๒๐๗ ทูลแล้วมิทันช้า | จึ่งกราบลาพระภูมี |
| ออกมาจากปรางค์ศรี | ต่างจรลีไปเคหา |
| ๒๐๘ พระองค์ผู้ทรงฤทธิ์ | รำพึงคิดอยู่ไปมา |
| ร้อยเอ็ดลูกพระยา | เจ้ามิได้จะพาที |
| ๒๐๙ ครั้งนี้ก็ประหลาด | ลูกอำมาตย์แลมนตรี |
| อีกทั้งลูกเศรษฐี | เจ้ามิได้จะเจรจา |
| ๒๑๐ จะลองนางเทวี | อีกสักทีดูก่อนรา |
| จึ่งสั่งแก่เสนา | ให้ป่าวร้องลูกกระฎุมพี |
| ๒๑๑ ป่าวร้องให้มามาก | ทั้งคนยากแลคนมี |
| แต่ลูกกระฎุมพี | ให้เร่งป่าวกันเข้ามา |
| ๒๑๒ อำมาตย์รับสั่งท้าว | จึ่งไปป่าวทั่วพารา |
| บ้านนอกแลขอกนา | ให้เข้ามาทุกตำบล |
| ๒๑๓ กระฎุมพีครั้นรู้ข่าว | เขาไปป่าวทุกตัวคน |
| จึ่งแต่งซึ่งลูกตน | สิ้นทุกคนให้เข้าไป |
| ๒๑๔ ลางคนห่มพุดดอก | นุ่งหัวปอกทอใหม่ใหม่ |
| บ้างนุ่งตารางไหม | ห่มผ้าเทศอันเนื้อดี |
| ๒๑๕ บ้างห่มสีหมากสุก | ตารัดมุกงามมีศรี |
| ลางคนนุ่งตานี | ห่มดอกคำย้อมน้ำฝาง |
| ๒๑๖ ลางคนนุ่งเกล็ดเต่า | ห่มนั้นเล่าผ้าขาวบาง |
| จะไปพูดด้วยนาง | เห็นท่าทางพูดด้วยเรา |
| ๒๑๗ ลางคนนุ่งตาโถง | หวีผมโหย่งติดเขม่า |
| ขัดปีกแล้วดูเงา | ที่ในไหน้ำมันยาง |
| ๒๑๘ ลางคนนั้นนุ่งผ้า | ตาเม็ดงาห่มริ้วมะปราง |
| จะไปพูดด้วยนาง | ที่ในปรางค์ปราสาทจันทน์ |
| ๒๑๙ ลางคนนั้นเล่าไซร้ | ตัดผมใหม่ใส่น้ำมัน |
| แต่งตัวงามเฉิดฉัน | นุ่งสีจันทร์ห่มสีคราม |
| ๒๒๐ ส่องกระจกแล้วหวีหัว | พิศดูตัวชมว่างาม |
| ผู้หญิงจะวิ่งตาม | กลัวจะเสียเนื้อความไป |
| ๒๒๑ เหล่าพวกกระฎุมพี | คิดมั่งมีแต่ในใจ |
| ว่าครั้งทีนี้ไซร้ | จะได้เป็นอุปราชา |
| ๒๒๒ กระฎุมพีสิ้นทั้งนั้น | ครั้นพร้อมกันแล้วเข้ามา |
| ถึงวังมิได้ช้า | เข้าเฝ้าท้าวในรังศรี |
| ๒๒๓ เมื่อนั้นพระนเรนทร์ | ครั้นแลเห็นกระฎุมพี |
| ตรัสสั่งมาด้วยดี | ให้ไปพูดด้วยฉายา |
| ๒๒๔ แม้นนางพูดด้วยใคร | จะยกให้เป็นบริจา |
| จะให้เป็นฝ่ายหน้า | ตามวาสนาของผู้ใด |
| ๒๒๕ กระฎุมพีทั้งปวงนั้น | ฟังทรงธรรม์ก็ดีใจ |
| กราบลาพระภูวไนย | จะไปพูดด้วยเทวี |
| ๒๒๖ มาถึงตีนอัฒจันทร์ | จึ่งผลัดกันคนละราตรี |
| ไปพูดด้วยเทวี | ที่ในปรางค์รจนา |
| ๒๒๗ จึ่งว่านางเทวี | ในวันนี้พระราชา |
| ให้พี่นี้มาหา | สังสนทนาด้วยเทวี |
| ๒๒๘ แม้นเจ้ายอมเป็นเมีย | ไม่ให้เสียซึ่งท่วงที |
| ตายด้วยม้วยเป็นผี | น้องเจ้าพี่อย่าแคลงใจ |
| ๒๒๙ ตัวพี่ไม่ล่อลวง | นางนมพวงอย่าสงลัย |
| บุญเหลือไม่เชื่อใจ | เจ้าจึงไม่เจรจา |
| ๒๓๐ แม้นไม่เลี้ยงไว้แนบอก | ให้ตกนรกจัตุรา |
| จริงจริงให้ฟ้าผ่า | หัวคนอื่นให้แตกตาย |
| ๒๓๑ นั่งบ่นเหมือนคนบ้า | กล่าววาจาเป็นมากมาย |
| จนถึงสามยามปลาย | นางโฉมฉายไม่พาที |
| ๒๓๒ อดนอนโงกวับวับ | หลับตาพูดไม่สมประดี |
| ครั้นว่ารุ่งราตรี | กระฎุมพีกลับลงมา |
| ๒๓๓ กระฎุมพีทั้งปวงนั้น | ผลัดกันพูดด้วยฉายา |
| ทุกวันนิรันดร์มา | พระยุพาไม่ไยดี |
| ๒๓๔ ไม่พูดด้วยสักคน | จนสิ้นพวกกระฎุมพี |
| กลับมาทูลภูมี | ว่าเทวีไม่เจรจา |
| ๒๓๕ ทูลแล้วกระฎุมพี | ลาภูมีแล้วออกมา |
| จากวังมิได้ช้า | ไปเคหาสถานตน |
| ๒๓๖ เมื่อนั้นกรุงกระษัตริย์ | ท้าวพรหมทัตคิดฉงน |
| ให้พูดจนทุกคน | นางนิฤมลไม่พาที |
| ๒๓๗ ท้าวไทไม่รู้เหตุ | ว่าเยาวเรศพระบุตรี |
| แต่ยังเป็นปักษี | นางเทวีตั้งสัจจา ๚ะ |
สุรางคนางค์
| ๒๓๘ เรื่องนี้ยกไว้ก่อน | |
| จะกล่าวถึงภูธร | หน่อพระศาสดา |
| เจ้าสรรพสิทธิ | ไปเรียนวิชา |
| ลาอาจารย์มา | ช้านานหลายวัน |
| ๒๓๙ สองคนกะพี่เลี้ยง | |
| ผันผายบ่ายเบี่ยง | มาในไพรสัณฑ์ |
| แต่พากันมา | ลินลาจรจรัล |
| ได้สิบห้าวัน | มาถึงสถาน |
| ๒๔๐ เจ้าจึ่งเข้าไป | |
| นั่งลงกราบไหว้ | บิตุเรศชนมาร |
| โกณฑัญบิดา | เขมานงคราญ |
| เห็นพระกุมาร | ลูกรักกลับมา |
| ๒๔๑ ทั้งสองเศรษฐี | |
| ชื่นชมยินดี | จึงมีวาจา |
| เจ้าตั้งความเพียร | ไปเรียนวิชา |
| ลุดังปรารถนา | ฤๅประการใด |
| ๒๔๒ สรรพสิทธิปรีชา | |
| บอกแก่บิดา | มารดาทันใจ |
| เรียนศิลปศาสตร์ | สามารถฤทธิไกร |
| สำเร็จดังใจ | ลาอาจารย์มา |
| ๒๔๓ เมื่อเจ้ามาถึง | |
| อำมาตย์คนหนึ่ง | วันนั้นออกมา |
| มาหาเศรษฐี | ที่ในเคหา |
| สังสนทนา | ด้วยมหาเศรษฐี |
| ๒๔๔ เห็นหน่อโพธิสัตว์ | |
| หนุ่มน้อยกำดัด | ได้สิบหกปี |
| โฉมงามประเสริฐ | เลิศล้ำโลกี |
| เมื่อนั่นมนตรี | ถามมาทันใจ |
| ๒๔๕ ว่าข้าแต่ท่าน | |
| อันว่ากุมาร | นี้ลูกของใคร |
| ฤๅว่าลูกหลาน | ของท่านฤๅไฉน |
| โฉมงามทรามวัย | ลูกใครท่านอา |
| ๒๔๖ เศรษฐีบอกเล่า | |
| ว่าลูกข้าเจ้า | นะท่านเสนา |
| ตัวเจ้านี้ไซร้ | ไปเรียนวิชา |
| เจ้าพึ่งกลับมา | ถึงในวันนี้ |
| ๒๔๗ เมื่อนั้นเสนา | |
| ครั้นฟังกิจจา | จึ่งลาเศรษฐี |
| ลงจากเคหา | กลับมาบูรี |
| เข้าในวังศรี | เฝ้าท้าวทรงธรรม์ |
| ๒๔๘ จึ่งกราบทูลสาร | |
| ยังมีกุมาร | หนุ่มน้อยเฉิดฉัน |
| นรลักษณ์พักตร์ผ่อง | คือดังดวงจันทร์ |
| เป็นบุตรโกณฑัญ | อยู่บ้านจันทคาม |
| ๒๔๙ ไปเรียนวิชา | |
| เจ้าพึ่งกลับมา | ข้าได้ไถ่ถาม |
| เศรษฐีบอกให้ | จึ่งได้เนื้อความ |
| รูปทรงเจ้างาม | ดังเทพเมืองบน |
| ๒๕๐ ท่านท้าวพรหมทัต | |
| ครั้นได้ฟังอรรถ | แจ้งในอนุสนธิ์ |
| ตรัสไปไม่ช้า | เสนาสามนต์ |
| เร่งเร็วบัดดล | ไปเอาตัวมา |
| ๒๕๑ ไปบอกโกณฑัญ | |
| ว่าลูกชายนั้น | ไปเรียนวิชา |
| อันลูกเศรษฐี | บัดนี้กลับมา |
| เราจะให้สนทนา | ด้วยพระบุตรี |
| ๒๕๒ เสนาสามนต์ | |
| รับสั่งจุมพล | กราบลาภูมี |
| ออกมามินาน | ยังบ้านเศรษฐี |
| จึ่งบอกคดี | ถ้วนถี่ทุกประการ |
| ๒๕๓ ว่าพระทรงฤทธิ์ | |
| ให้เจ้าสรรพสิทธิ | เข้าไปอย่านาน |
| จะให้ตัวเจ้า | ยอดเยาวมาลย์ |
| พูดด้วยนงคราญ | เกสรสาวสวรรค์ |
| ๒๕๔ เศรษฐีแจ้งกิจ | |
| ให้เจ้าสรรพสิทธิ | กับพี่เลี้ยงนั้น |
| มาด้วยเสนา | ลินลาผายผัน |
| พากันจรจรัล | เข้าในเมืองหลวง |
| ๒๕๕ มาตามถนน | |
| ท่ามกลางมหาชน | ฝูงคนทั้งปวง |
| ชวนกันพิศวาส | ทั้งท้องตลาดหลวง |
| สาวสาวทั้งปวง | ชวนกันตามดู |
| ๒๕๖ เห็นรูปโพธิสัตว์ | |
| มีความกำหนัด | วิ่งตามพรูพรู |
| ลางคนว่าไป | ถ้าได้กับกู |
| เปิดนมให้ดู | ชายหูชายตา |
| ๒๕๗ ลางคนว่าไป | |
| พาอีจังไร | มาทำขายหน้า |
| ได้เป็นผัวกู | สมหูสมตา |
| จะชวนเสนหา | ไม่ให้ขาดวัน |
| ๒๕๘ ลางคนว่าเล่า | |
| ถ้าได้กับเรา | จะดีกว่านั้น |
| ให้อยู่ในห้อง | กินของกลางวัน |
| ปิดประตูให้มั่น | ทุกวันอัตรา |
| ๒๕๙ ที่เป็นผู้ใหญ่ | |
| ถามว่าลูกใคร | ท่านไปพามา |
| รูปร่างสำอาง | เหมือนอย่างเทวา |
| เห็นทีฉายา | เจ้าจะพาที |
| ๒๖๐ แต่ก่อนนั้นเล่า | |
| ไม่งามเพริศเพรา | เหมือนเจ้าคนนี้ |
| แอร่มแช่มช้อย | หนุ่มน้อยมีศรี |
| เห็นนางเทวี | เจ้าจะชอบใจ |
| ๒๖๑ พักตราน่ารัก | |
| คิ้วคอนรลักษณ์ | น่ารักแจ่มใส |
| ลูกสาวชาวตลาด | พิศวาสอาลัย |
| ตามไปมิได้ | กลับมาเรือนตน |
| ๒๖๒ เมื่อนั้นอำมาตย์ | |
| พาเจ้าลินลาศ | มาตามถนน |
| เดินมาล้าลัง | ถึงวังบัดดล |
| เข้าเฝ้าจุมพล | ในท้องพระโรงไชย |
| ๒๖๓ สรรพสิทธิกุมาร | |
| ก้มเกล้ากราบกราน | ถวายบังคมไท |
| ท้าวเห็นสรรพสิทธิ | พิศดูทรามวัย |
| คิดในพระทัย | รำพึงไปมา |
| ๒๖๔ ว่าลูกโกณฑัญ | |
| รูปโฉมโนมพรรณ | เห็นงามพอตา |
| ควรที่จะครอง | ปกป้องพารา |
| น่ารักพักตรา | เห็นงามเฉิดฉาย |
| ๒๖๕ จิ้มลิ้มนิ่มนวล | |
| เป็นที่ยียวน | ใจโลกย์ทั้งหลาย |
| เป็นที่เสนหา | ไม่มาว่างวาย |
| จะมีแยบคาย | ในการสตรี |
| ๒๖๖ นางสุวรรณเกสร | |
| เราเห็นลูกอร | จะมาพาที |
| ถ้าแม้นไม่พูด | ด้วยชายคนนี้ |
| จะให้เทวี | เจ้าหาตามใจ |
| ๒๖๗ คิดแล้วภูบาล | |
| มีพระโองการ | ตรัสแก่ทรามวัย |
| ดูรากุมาร | ท่านจงขึ้นไป |
| บนปราสาทไชย | พูดด้วยเทวี |
| ๒๖๘ ที่ในปรางค์ปรา | |
| ในเมื่อเพลา | กลางคืนวันนี้ |
| พูดจาปราศรัย | เป็นทางไมตรี |
| สนทนาพาที | ตามอัชฌาสัย |
| ๒๖๙ นางพูดด้วยแล้ว | |
| อันว่านางแก้ว | เราจะยกให้ |
| จะเสกทั้งสอง | ให้ครองเวียงไชย |
| เจ้าจงขึ้นไป | เมื่อในราตรี |
| ๒๗๐ ท่านท้าวจึงสั่ง | |
| ใช้ชาวแตรสังข์ | แลดุรีย์ดนตรี |
| ขึ้นไประวัง | เหมือนดังทุกที |
| จึ่งชาวดนตรี | ชวนกันขึ้นไป |
| ๒๗๑ สรรพสิทธิกุมาร | |
| กราบลาภูบาล | ออกมาทันใจ |
| เจ้ามารำพึง | คิดคำนึงใน |
| เพลานั้นไซร้ | พลบค่ำราตรี |
| ๒๗๒ หน่อพระศาสดา | |
| เจ้ามีปัญญา | เลิศล้ำโลกี |
| เข้ามานั่งเคียง | พี่เลี้ยงด้วยดี |
| จึ่งอ่านฤทธี | พระเวทคาถา |
| ๒๗๓ ถอดเอาหัวใจ | |
| ของพี่เลี้ยงไซร้ | ออกจากกายา |
| เอามาซ่อนไว้ | เมื่อใกล้สนธยา |
| จึ่งเอาขึ้นมา | บนปราสาทไชย |
| ๒๗๔ ยามหนึ่งนั่งอยู่ | |
| ที่ริมประตู | เอาดวงหทัย |
| ของพี่เลี้ยงนั้น | ออกมาทันใจ |
| เอาใส่เข้าไว้ | ที่บานทวาร |
| ๒๗๕ หน่อพระชินศรี | |
| เสี่ยงด้วยบารมี | ตั้งอธิษฐาน |
| ว่าข้ากับนาง | สร้างมาช้านาน |
| เดชะสมภาร | เคยคู่กันมา |
| ๒๗๖ เคยเป็นคู่สร้าง | |
| ขอให้นวลนาง | พูดด้วยอาตมา |
| เดชะกุศล | แต่หนหลังมา |
| ให้นางเจรจา | เมื่อในราตรี |
| ๒๗๗ ฝ่ายนางทรามวัย | |
| ได้ตั้งสัตย์ไว้ | จึ่งไม่พาที |
| ด้วยพยาบาท | แต่ชาติปักษี |
| มิได้พาที | ด้วยชายคนใด |
| ๒๗๘ พ่อนกนั้นเล่า | |
| พิษฐานตามเจ้า | มาทันอรไท |
| เดชะกุศล | ให้เข้าดลใจ |
| นางงามทรามวัย | จะใคร่เจรจา |
| ๒๗๙ แต่ประถมยาม | |
| จึ่งพระโฉมงาม | หน่อพระศาสดา |
| อยู่ที่ประตู | หวังดูกิริยา |
| จึ่งมีวาจา | พูดด้วยพระทวาร |
| ๒๘๐ ดูราประตู | |
| แต่ข้ามาอยู่ | เป็นช้าเป็นนาน |
| ท้าวให้มาพูด | ด้วยพระเยาวมาลย์ |
| ที่ไหนนงคราญ | นางจะเจรจา |
| ๒๘๑ เจ้าไม่พอใจ | |
| จะพูดด้วยใคร | ชายใดเลยนา |
| แต่พี่กับน้อง | พูดกันสองรา |
| นางไม่เจรจา | ช่างนางเป็นไร |
| ๒๘๒ จึงพี่ประตู | |
| เล่านิทานสู่ | กันฟังเป็นไร |
| นิทานหนหลัง | รู้บ้างฤๅไฉน |
| พี่เจ้าเล่าไป | ได้แก้หาวนอน |
| ๒๘๓ หัวใจในประตู | |
| ว่าข้าไม่รู้ | นิทานแต่ก่อน |
| เป็นแต่ประตู | ไม่รู้บทกลอน |
| ครั้นค่ำเมื่อจะนอน | ท่านปิดเข้าไว้ |
| ๒๘๔ ครั้นเวลาเช้า | |
| ท่านเปิดออกเล่า | เป็นทุกวันไป |
| เป็นพนักงาน | แต่เท่านั้นไซร้ |
| ไม่รู้สิ่งไร | จะเล่าให้ฟัง |
| ๒๘๕ ฝ่ายว่านางนาฏ | |
| เห็นผิดประหลาด | กว่าแต่หนหลัง |
| ประตูพดได้ | ยังไม่เคยฟัง |
| กุศลหนหลัง | มาเข้าดลใจ |
| ๒๘๖ นังอยู่ในม่าน | |
| จะฟังนิทาน | กุมารนั้นไซร้ |
| จะเล่าตำนาน | นิทานสิ่งใด |
| นางงามทรามวัย | เจ้าตั้งใจฟัง |
| ๒๘๗ เจ้าสรรพสิทธิ | |
| ครั้นเจ้าดำริ | แล้วกล่าววาจัง |
| ข้าจะเล่าสู่ | ให้พี่ประตูฟัง |
| โบราณท่านตั้ง | ไว้เป็นนิทาน |
| ๒๘๘ แต่ก่อนยังมี | |
| ชาวเกลอทั้งสี่ | มีวิชาการ |
| ความรู้คนละสิ่ง | ยอดยิ่งเชี่ยวชาญ |
| คนหนึ่งชำนาญ | การยิงธนู |
| ๒๘๙ คนหนึ่งชำนาญ | |
| มีวิชาการ | เรียนเป็นหมอดู |
| ในยามสามตา | เรียนมาต่อครู |
| ใครมาให้ดู | ไม่ผิดสักที |
| ๒๙๐ คนหนึ่งสามารถ | |
| รู้ศิลปศาสตร์ | เลิศล้ำโลกี |
| ฝูงคนทั้งหลาย | อันตายเป็นผี |
| ชุบด้วยฤทธี | ให้รอดขึ้นมา |
| ๒๙๑ คนหนึ่งเลิศล้ำ | |
| รู้ประดาน้ำ | ดำกลั้นนักหนา |
| เงินทองตกน้ำ | จ้างดำอัตรา |
| ในกลางคงคา | ดำให้ทุกคน |
| ๒๙๒ วันหนึ่งเล่าไซร้ | |
| จึ่งพากันไป | เที่ยวในไพรสณฑ์ |
| นั่งอยู่ร่มไม้ | แทบใกล้ฝังชล |
| สหายสี่คน | สนทนาพาที |
| ๒๙๓ สามเกลอจึ่งถาม | |
| แก่หมอทายยาม | ว่าเราวันนี้ |
| ชวนกันมานั่ง | ริมฝั่งนัที |
| ว่าเราจะมี | ลาภบ้างฤๅไฉน |
| ๒๙๔ จึ่งหมอดูนั้น | |
| จับยามด้วยพลัน | รู้แจ้งในใจ |
| ว่าในวันนี้ | จะมีลาภใหญ่ |
| นกอินทรีไซร้ | จะคาบนางมา |
| ๒๙๕ ไม่ช้าบหึง | |
| จะคาบมาถึง | บัดนี้แลนา |
| พอนกอินทรี | คาบนารีมา |
| เห็นแล้วมิช้า | ชี้ให้กันดู |
| ๒๙๖ สหายทั้งสี่ | |
| เห็นนกอินทรี | คาบนางวางวู่ |
| มาโน่นแล้วแน่ | ชวนกันแลดู |
| นายขมังธนู | จึ่งยิงขึ้นไป |
| ๒๙๗ ในกลางวิถี | |
| อินทรีปักษี | เห็นแล้วตกใจ |
| วางนางลงมา | กลางคงคาไหล |
| นางนั้นบรรลัย | ในกลางคงคา |
| ๒๙๘ คนรู้ประดาน้ำ | |
| เพื่อนจึงลงดำ | ได้นางขึ้นมา |
| นางตายเป็นผั | ไม่มีชีวา |
| คนชุบรูปา | ชุบขึ้นทันใจ |
| ๒๙๙ นางเป็นขึ้นแล้ว | |
| เอวบางนางแก้ว | โฉมงามทรามวัย |
| จะได้แก่ชาย | สหายคนใด |
| จะได้แก่ใคร | นะพี่ประตู |
| ๓๐๐ ประตูจึงว่าไป | |
| นางคนนี้ไซร้ | ได้แก่หมอดู |
| สหายทั้งปวง | มิได้ล่วงรู้ |
| เพราะว่าหมอดู | จึ่งได้นางมา |
| ๓๐๑ เมื่อนั้นเทวี | |
| เห็นผิดท่วงที | กว่าแต่ก่อนมา |
| เหตุไรประตู | จึ่งรู้เจรจา |
| ด้วยนางฉายา | ไม่รู้กลใน |
| ๓๐๒ ว่าเจ้าสรรพสิทธิ | |
| ถอดเอาดวงจิต | ใส่ประตูไว้ |
| เจ้ารำพึงคิด | เห็นผิดวิสัย |
| นางงามทรามวัย | จึ่งมีวาจา |
| ๓๐๓ ดูราประตู | |
| แต่เรามาอยู่ | ช้านานหนักหนา |
| ไม่เคยได้ยิน | ลมลิ้นเจรจา |
| จะได้ไยนา | แก่คนหมอดู |
| ๓๐๔ ได้แก่ประดาน้ำ | |
| ได้ลูบได้คลำ | ได้อุ้มได้ชู |
| ถึงเนื้อถึงตัว | เหมือนผัวเหมือนชู้ |
| อันพี่ประตู | ว่านั้นผิดไป |
| ๓๐๕ จึ่งชาวดนตรี | |
| ได้ยินเทวี | พูดจาปราศรัย |
| ประโคมแตรสังข์ | อึงทั้งวังใน |
| ได้ยินขึ้นไป | ถึงพระบิดา |
| ๓๐๖ พรหมทัตภูมี | |
| ท้าวแจ้งคดี | ว่าพระธิดา |
| กับพระกุมาร | สร้างสมภารมา |
| จึ่งนางฉายา | พูดด้วยกุมาร ๚ะ |
ยานี
| ๓๐๗ ยามสองลั่นฆ้องไชย | เลื่อนเข้าไปจากทวาร |
| สรรพสิทธิกุมาร | ถอดหัวใจจากประตู |
| ๓๐๘ จึ่งชาวพนักงาน | นำกุมารผู้โฉมตรู |
| เข้ามาพ้นประตู | มาอยู่ใกล้ชวาลา |
| ๓๐๙ เจ้าสรรพสิทธิ | จึงดำริอยู่ไปมา |
| เอาดวงหัทยา | ใส่ชวาลานั้นเข้าไว้ |
| ๓๑๐ แล้วเจ้านั่งนิ่งอยู่ | พระโฉมตรูไม่ว่าไร |
| ไม่พูดด้วยใครใคร | นิ่งดูใจสักครึ่งยาม |
| ๓๑๑ อันว่านางทรามวัย | เจ้ามิได้จะไถ่ถาม |
| พระองค์ผู้ทรงนาม | เจ้าจึ่งกล่าวซึ่งวาจา |
| ๓๑๒ ข้ามาอยู่คนเดียว | มาเปล่าเปลี่ยวอยู่เอกา |
| เห็นแต่ชวาลา | เป็นเพื่อนพูดในราตรี |
| ๓๑๓ ดูราชวาลา | เอ็นดูข้าในครานี้ |
| นิทานอันใดมี | จงเล่าไปสู่กันฟัง |
| ๓๑๔ หัวใจของพี่เลี้ยง | อยู่ในตะเกียงกล่าววาจัง |
| นิทานแต่หนหลัง | ว่าข้าเจ้าไม่เข้าใจ |
| ๓๑๕ เป็นแต่ชวาลา | ครั้นว่าค่ำลงเมื่อไร |
| ท่านนั้นจึงเอาไฟ | จุดตามไว้ทุกวันวาร |
| ๓๑๖ อันตัวข้าเจ้าไซร้ | ไม่รู้เล่าซึ่งนิทาน |
| เป็นแต่พนักงาน | ให้สว่างในราตรี |
| ๓๑๗ แม้นว่าพระกุมาร | รู้นิทานแต่ก่อนมี |
| เล่าไปในราตรี | ข้าเจ้านี้จะขอฟัง |
| ๓๑๘ นางน้องรำพึงคิด | เห็นวิปริตถึงสองครั้ง |
| ตะเกียงอันตามตั้ง | ไม่เคยเห็นเจรจา |
| ๓๑๙ คิดแล้วนางอรไท | นิ่งไว้ในใจฉายา |
| จะฟังชวาลา | เจรจาอีกอย่างไร |
| ๓๒๐ สรรพสิทธิกุมาร | เล่านิทานมุขหนึ่งไป |
| บูราณท่านว่าไว้ | ยังมีช่างทั้งสี่คน |
| ๓๒๑ อันช่างคนหนึ่งไซร้ | แต่งตัวไม้ไม่ขัดสน |
| คนหนึ่งรู้เวทย์มนตร์ | เป็นช่างชุบทุกสิ่งอัน |
| ๓๒๒ คนหนึ่งเป็นช่างเขียน | เมื่อพิศเพียรงามเฉิดฉัน |
| อันช่างคนหนึ่งนั้น | ช่างสลักซึ่งลวดลาย |
| ๓๒๓ อยู่มาวันหนึ่งนั้น | จึ่งชวนกันทั้งสี่นาย |
| รับจ้างคนทั้งหลาย | ทำใบดานการบูเรียน |
| ๓๒๔ นายช่างแต่งตัวไม้ | แล้วส่งให้แก่ช่างเขียน |
| ใบดานการบูเรียน | เขียนเป็นรูปกระสัตรี |
| ๓๒๕ รูปทรงสงสถาน | ปานดังรูปกินรี |
| ครั้นเขียนแล้วทันที | ส่งให้ช่างสลักพลัน |
| ๓๒๖ สลักเป็นรูปนาง | งามสำอางดูเฉิดฉัน |
| รูปร่างดังนางสวรรค์ | เป็นที่รักทั้งสี่นาย |
| ๓๒๗ ช่างชุบนั้นเล่าไซร้ | ชุบขึ้นไว้ด้วยใจหมาย |
| เป็นคนงามเฉิดฉาย | รูปเลิศล้ำกระสัตรี |
| ๓๒๘ รูปร่างงามนักหนา | แต่ผ้านุ่งนั้นไม่มี |
| คนหนึ่งนั้นภักดี | เอาผ้านุ่งมาให้นาง |
| ๓๒๙ ผ้าห่มนั้นก็ให้ | ความรักใคร่เป็นสุดอย่าง |
| ตกอยู่ในท่ามกลาง | นางจะได้แก่คนใด |
| ๓๓๐ ขอถามชวาลา | จงบอกข้าให้เข้าใจ |
| จะได้ไปแก่ใคร | ช่วยว่าให้รู้คดี |
| ๓๓๑ หัวใจในตะเกียง | ค่อยบ่ายเบี่ยงมาพาที |
| อันว่านางคนนี้ | ไซร้จะได้ไปแก่ใคร |
| ๓๓๒ ข้าเห็นว่านวลนาง | ได้แก่ช่างคนหนึ่งไซร้ |
| ที่เอาผ้ามาให้ | นางจึ่งได้ปิดความอาย |
| ๓๓๓ ข้าเห็นว่าอย่างนี้ | ใช่ว่าที่ช่างทั้งหลาย |
| จะมาปิดความอาย | แห่งนวลนางกุมารี |
| ๓๓๔ เมื่อนั้นนางฉายา | ฟังชวาลามาพาที |
| จึ่งนางมารศรี | มีเสาวนีย์ว่าออกไป |
| ๓๓๕ ดูราชวาลา | เราอยู่มาแต่ก่อนไร |
| หาเคยได้ยินไม่ | ชวาลามาพาที |
| ๓๓๖ ว่ามาผิดท่าทาง | เหตุไรนางกุมารี |
| จะได้ช่างคนนี้ | ที่เอาผ้ามาให้นาง |
| ๓๓๗ ว่านั้นเห็นผิดนัก | อันช่างสลักทำรูปร่าง |
| ต้องคลำทำรูปนาง | ไม่ว่างเว้นแต่สักวัน |
| ๓๓๘ ดูราชวาลา | ช่างเจรจาเห็นคมสัน |
| ว่ามาผิดทั้งนั้น | อย่ามาว่าน่าบัดศรี |
| ๓๓๙ อันว่าช่างทั้งหลาย | จะต้องกายก็ไม่มี |
| แต่ช่างสลักนี้ | จะได้นางเป็นภริยา |
| ๓๔๐ ดนตรีแลแตรสังข์ | ครั้นได้ฟังนางเจรจา |
| ประโคมขึ้นมิช้า | เสียงประโคมครืนโครมไป |
| ๓๔๑ ได้ยินไปถึงกรรณ | พระทรงธรรม์บิดาไท |
| ว่านางผู้ทรามวัย | เจ้าพูดด้วยพระกุมาร |
| ๓๔๒ คำรบถึงสองครั้ง | ท้าวได้ฟังก็ชื่นบาน |
| จึ่งชมว่าสมภาร | เจ้าเคยสร้างมาด้วยกัน |
| ๓๔๓ นางพูดในราตรี | ในวันนี้ดูอัศจรรย์ |
| คนอื่นเป็นหมื่นพัน | นอกกว่านั้นไม่เจรจา |
| ๓๔๔ ยามสามจึ่งพนักงาน | เลื่อนกุมารนั้นเข้ามา |
| จากชั้นชวาลา | เข้ามาชั้นพานพระศรี |
| ๓๔๕ สรรพสิทธิฤทธิไกร | ถอดหัวใจมาด้วยดี |
| ใส่ไว้ในพานพระศรี | แล้วมิได้จะว่าไร |
| ๓๔๖ นางไซร้ไม่กล่าวสาร | พระกุมารจึ่งว่าไป |
| ข้าไม่เห็นหน้าใคร | เห็นแต่ท่านพานพระศรี |
| ๓๔๗ ช่างมานิ่งเสียได้ | เป็นไฉนไม่พาที |
| อันตัวของข้านี้ | ไม่รู้ที่พูดด้วยใคร |
| ๓๔๘ หัวใจอยู่ในพาน | จึ่งกล่าวสารมาแก้ไข |
| ข้าเจ้านี้เล่าไซร้ | สำหรับใส่แต่หมากพลู |
| ๓๔๙ พนักงานเท่านี้ไซร้ | สิ่งอันใดข้าไม่รู้ |
| ข้าเจ้าจึ่งนิ่งอยู่ | ไม่รู้ที่จะพาที |
| ๓๕๐ เจ้าสรรพสิทธิ | ดำริแล้วกล่าวคดี |
| ว่าท่านพานพระศรี | เล่านิทานสู่กันฟัง |
| ๓๕๑ หัวใจอยู่ในพาน | ได้ฟังสารกล่าววาจัง |
| ข้ายังไม่เคยฟัง | ว่านิทานประการใด |
| ๓๕๒ อันว่าตัวข้าเจ้า | หารู้เล่านิทานไม่ |
| เจ้ารู้จงเล่าไป | ข้าเจ้าไซร้จะขอฟัง |
| ๓๕๓ เมื่อนั้นจึ่งนางนาฏ | เห็นประหลาดถึงสามครั้ง |
| พานหมากอันเคยตั้ง | ไว้แต่ก่อนห่อนเจรจา |
| ๓๕๔ หลากด้วยพานพระศรี | รู้พาทีน่าสงกา |
| นางคิดอยู่ไปมา | มิได้ว่าสิ่งอันใด ๚ะ |
สุรางคนางค์
| ๓๕๕ สรรพสิทธิกุมาร | |
| จึ่งเล่านิทาน | มุขหนึ่งสืบไป |
| ยังมีนายโจร | คนหนึ่งเล่าไซร้ |
| กล้าหาญชาญชัย | อยู่ในกลางป่า |
| ๓๕๖ อยู่ในซอกเขา | |
| ถ้ำอันหนึ่งเล่า | ชอบกลนักหนา |
| ใครไม่รู้แห่ง | ตำแหน่งโจรป่า |
| อยู่ในซอกผา | ลับตาฝูงคน |
| ๓๕๗ มหาโจรคนนี้ | |
| แต่เพื่อนเที่ยวตี | มาหลายตำบล |
| เก็บเอาเงินทอง | มาเป็นของตน |
| มหาโจรนั้นขน | เอาทรัพย์มาไว้ |
| ๓๕๘ ปล้นวิ่งชิงสะดม | |
| ทรัพย์นั้นสะสม | มากมายเหลือใจ |
| ผ้าผ่อนเงินทอง | สิ่งของนั้นไซร้ |
| ขนเอามาไว้ | ในถํ้ามากมาย |
| ๓๕๙ ได้ทรัพย์มากแล้ว | |
| มหาโจรใจแกล้ว | คิดในใจหมาย |
| ทรัพย์นี้อักขู | ถ้าตัวกูตาย |
| เงินทองมากมาย | จะอันตรธาน |
| ๓๖๐ ลูกเมียหาไม่ | |
| แต่ตัวกูไซร้ | อยู่ในไพรสาณฑ์ |
| คิดแล้วมิช้า | เที่ยวมาใกล้บ้าน |
| แลเห็นกุมาร | มาเล่นหลายคน |
| ๓๖๑ เห็นได้ท่วงที | |
| ว่านางกุมารี | คนนี้ชอบกล |
| จะลักเอาไป | ไว้ในใพรสณฑ์ |
| มหาโจรเข้าปล้น | ลักเอานางมา |
| ๓๖๒ อุ้มนางกุมารี | |
| ได้แล้วพาหนี | เข้าไพรพฤกษา |
| วันหนึ่งยังคํ่า | ถึงถ้ำคูหา |
| เลี้ยงเป็นธิดา | ไม่อนาทร |
| ๓๖๓ เลี้ยงไว้ในถํ้า | |
| ทุกวันเช้าค่ำ | แต่กินกับนอน |
| โจรรักที่สุด | ดังบุตรอุทร |
| อันนางบังอร | ได้สิบห้าปี |
| ๓๖๔ เมื่อจะวิบัติ | |
| นางน้องข้องขัด | โลหิตไม่มี |
| ผอมเหลืองเงื่องง่วง | โรยร่วงอินทรีย์ |
| นางไม่พาที | สิ่งใดเลยนา |
| ๓๖๕ มหาโจรนั้นไซร้ | |
| เพื่อนมาตกใจ | กลัวลูกมรณา |
| คิดว่าจะไป | หาหมอรักษา |
| ออกจากคูหา | เดินมาทันที |
| ๓๖๖ ด้นป่ามาถึง | |
| ยังไร่แห่งหนึ่ง | อยู่ในไพรศรี |
| ยายแก่เจ้าไร่ | เป็นหมอสตรี |
| นวดฟั้นก็ดี | ประกอบหยูกยา |
| ๓๖๗ หญิงขาดระดู | |
| ยายหมอนั้นรู้ | แก้ระดูให้มา |
| นายโจรนั้นเล่า | จึ่งเข้าไปหา |
| เรียกยายชรา | มาพูดจากัน |
| ๓๖๘ ยายหมอเจ้าไร่ | |
| เห็นโจรเข้าไป | ตกใจตัวสั่น |
| ครั้นจะวิ่งหนี | กลัวจะมิทัน |
| ความกลัวโจรนั้น | เป็นพ้นปัญญา |
| ๓๖๙ อันยายหมอนั้น | |
| ความกลัวตัวสั่น | งกงันมาหา |
| นายโจรว่าไป | ตกใจไยนา |
| จะหาไปรักษา | ลูกข้าครั้งนี้ |
| ๓๗๐ ยายจงไปดู | |
| ลูกรักโฉมตรู | ระดูไม่มี |
| แม้นลูกข้าหาย | ยายจะได้ดี |
| ไปดูเทวี | ให้เห็นแก่ตา |
| ๓๗๑ ยายหมอนั้นไซร้ | |
| ขัดโจรมิได้ | กลัวความมรณา |
| แม้นว่าไม่ไป | ขัดใจโจรป่า |
| เพื่อนจะโกรธา | ฆ่าให้บรรลัย |
| ๓๗๒ ไม่รู้ตำบล | |
| ตำแหน่งแห่งหน | ว่าอยู่ที่ไหน |
| บัดนี้โจรป่า | จะพาเอาไป |
| อยู่ใกล้ฤๅไกล | ไม่รู้เลยนา |
| ๓๗๓ จึ่งเอาลูกผัก | |
| น้ำเต้าแฟงฟัก | อีกทั้งถั่วงา |
| ยายหมอคนนี้ | แกมีปัญญา |
| กลัวว่าโจรป่า | จะเอาตัวไว้ |
| ๓๗๔ หาหยูกหายา | |
| ลูกผักลูกหญ้า | เอาติดตัวไป |
| ถ้าแม้นว่าโจร | จะเอาตัวไว้ |
| อยู่ช้านานไป | จะได้หนีมา |
| ๓๗๕ มหาโจรนั้นเล่า | |
| จึ่งพายายเฒ่า | มาจากเคหา |
| พาเดินด้นดั้น | ในอรัญวา |
| ไม่เดินมรคา | ลัดมาในไพร |
| ๓๗๖ ยายหมอนั้นนา | |
| คิดด้วยปัญญา | รำพึงในใจ |
| เอาผักนั้นเล่า | อันตนเอาไป |
| ปลูกรายลงไว้ | ตามที่ลัดมา |
| ๓๗๗ ด้วยไม่รู้แห่ง | |
| โจรพาลัดแลง | มาในกลางป่า |
| วันนั้นจึ่งยาย | ปลูกผักรายมา |
| จนถึงคูหา | ที่โจรอาศัย |
| ๓๗๘ มาถึงถ้ำแล้ว | |
| นายโจรใจแกล้ว | พายายเข้าไป |
| จึ่งให้รักษา | ธิดานั้นไซร้ |
| ยายหมอนั้นให้ | กินยาทุกวัน |
| ๓๗๙ ทั้งบีบทั้งนวด | |
| ค่อยคลายหายปวด | จากความเจ็บนั้น |
| แกค่อยรักษา | มาได้หลายวัน |
| จึ่งยายหมอนั้น | ลาโจรป่ามา |
| ๓๘๐ มหาโจรนั้นเล่า | |
| ว่าแก่ยายเฒ่า | อย่าไปเลยนา |
| ยายอยู่เป็นเพื่อน | ลูกข้าเถิดหนา |
| พิทักษ์รักษา | ลูกข้าสืบไป |
| ๓๘๑ ยายหมอนั้นนา | |
| อยู่ด้วยโจรป่า | ในถํ้านั้นไซร้ |
| ครั้นถึงเดือนหก | ฝนตกห่าใหญ่ |
| ลูกผักนั้นไซร้ | งอกงามขึ้นมา |
| ๓๘๒ ยายแก่นั้นไซร้ | |
| รำพึงในใจ | จะหนีโจรป่า |
| นายโจรไม่อยู่ | ยายจู่หนีมา |
| ออกจากคูหา | เดินมาในไพร |
| ๓๘๓ ลัดมาในป่า | |
| ตามปลูกผักมา | ที่ในป่าใหญ่ |
| ตามต้นผักนั้น | เป็นสำคัญไป |
| ยายจึ่งมาได้ | ถึงเคหาตน |
| ๓๘๔ วันยายมาถึ | |
| กุมารคนหนึ่ง | รู้ข่าวบัดดล |
| จึ่งมาถามข่าว | เรื่องราวเหตุผล |
| ยายบอกอนุสนธิ์ | แต่หนหลังมา |
| ๓๘๕ ยายหมอบอกข่าว | |
| โจรมีลูกสาว | คนหนึ่งโสภา |
| ได้สิบห้าปี | ผิวพักตร์ลักขณา |
| อยู่ในคูหา | ที่โจรอาศัย |
| ๓๘๖ เจ้าจะไปหา | |
| ตัวยายนี้หนา | จะบอกให้ไป |
| ลูกสาวมหาโจร | อยู่ถ้ำโพ้นไซร้ |
| แม้ว่าเจ้าไป | จะสมปรารถนา |
| ๓๘๗ กุมารว่าเล่า | |
| ตัวของข้าเจ้า | จะใคร่ไปหา |
| ด้วยไม่รู้แห่ง | ตำแหน่งโจรป่า |
| อันหนึ่งมรคา | ยังไม่เคยไป |
| ๓๘๘ ยายจึ่งว่าเล่า | |
| แม้นว่าตัวเจ้า | จะใคร่คลาไคล |
| เมื่อแรกโจรป่า | มันพายายไป |
| ยายปลูกผักไว้ | ได้เป็นสำคัญ |
| ๓๘๙ ฝนตกลงมา | |
| ฟักแฟงถั่วงา | งอกงามเรียงรัน |
| หนีโจรมาไซร้ | ได้เป็นสำคัญ |
| ตามราวผักนั้น | มาถึงเคหา |
| ๓๙๐ กุมารนั้นเล่า | |
| ได้ฟังยายเฒ่า | จึ่งเจ้าไคลคลา |
| ตามราวผักไป | ที่ในพฤกษา |
| บัดเดี๋ยวบ่ช้า | ถึงถํ้าทันใจ |
| ๓๙๑ วันนั้นโจรป่า | |
| ออกจากคูหา | เข้าป่าพงไพร |
| กุมารนั้นเล่า | จึ่งค่อยเข้าไป |
| พูดจาปราศรัย | ด้วยนางกุมารี |
| ๓๙๒ คนทั้งสองนั้น | |
| ลอบลักรักกัน | ผูกพันไมตรี |
| เพลาสายัณห์ | โจรนั้นจรลี |
| นางกุมารี | เร่งมาปรารมภ์ |
| ๓๙๓ ว่าไม่เป็นการ | |
| พ่อมาพบพาน | ชีวิตจะจม |
| เอาผัวซ่อนไว้ | ที่ในมวยผม |
| นางงามทรามชม | คอยรับบิดา |
| ๓๙๔ เพลาสายัณห์ | |
| มหาโจรนั้น | เพื่อนจึงกลับมา |
| ถึงแล้วเข้าไป | ที่ในคูหา |
| ไม่รู้ว่าลูกยา | คบชายมาไว้ |
| ๓๙๕ มหาโจรนั้นเล่า | |
| ครั้นเพลาเช้า | เคยเข้าในไพร |
| ลูกสาวนั้นหนอ | เห็นว่าพ่อไป |
| เอาผัวตนไซร้ | ออกจากมวยผม |
| ๓๙๖ อันคนทั้งสอง | |
| เชยชมสมพอง | รสราคภิรมย์ |
| พ่อกลับมาไซร้ | ซ่อนไว้ในผม |
| แต่อยู่สู่สม | จนนางมีครรภ์ |
| ๓๙๗ มหาโจรเห็นผิด | |
| ดำริตริคิด | ดูน่าอัศจรรย์ |
| ลูกหาผัวไม่ | เหตุไรมีครรภ์ |
| มหาโจรนั้น | เพื่อนคิดสงสัย |
| ๓๙๘ เสียแรงเลี้ยงมา | |
| ควรฤๅธิดา | มาทำนอกใจ |
| กูน้อยใจนัก | เพียงจักบรรลัย |
| จะอยู่ไปไย | อายแก่เทวา |
| ๓๙๙ จะหาอุบาย | |
| จะจับเอาชาย | ชู้ของลูกยา |
| มิได้ออกปาก | ไปจากคูหา |
| เข้าไปในป่า | เที่ยวหาอุบาย |
| ๔๐๐ โจรนั้นไปถึง | |
| ยังสระแห่งหนึ่ง | เป็นที่สบาย |
| ขึ้นบนต้นไม้ | อยู่ให้บังกาย |
| ยังมีกระทาชาย | อมเมียเดินมา |
| ๔๐๑ ส่วนเมียนั้นไซร้ | |
| อมชู้เข้าไว้ | คนหนึ่งเล่านา |
| ไม่ให้ผัวตน | รู้กลมารยา |
| อมเมียตนมา | ถึงสระทันใจ |
| ๔๐๒ เป็นที่สบาย | |
| จึ่งกระทาชาย | คายเมียออกไว้ |
| แล้วเอาซ่อนซุ่ม | ไว้ที่พุ่มไม้ |
| กระทาชายนั้นไซร้ | ครั้นแล้วลงมา |
| ๔๐๓ อาบอุทกัง | |
| เมียอยู่บนฝั่ง | มาทำมิจฉา |
| คายชู้ออกชม | สมเสพกามา |
| ในพุ่มพฤกษา | ริมฝั่งสระศรี |
| ๔๐๔ มหาโจรนั้นไซร้ | |
| อยู่บนต้นไม้ | แลเห็นสตรี |
| ทำนอกใจผัว | หญิงชั่วบัดศรี |
| เหมือนลูกกูนี้ | นอกใจบิดา |
| ๔๐๕ ส่วนผัวนั้นเล่า | |
| ชื่อดายตายเปล่า | เหมือนคนหลับตา |
| ครั้นอาบน้ำแล้ว | คลาดแคล้วขึ้นมา |
| ส่วนว่าภริยา | อมชู้เข้าไว้ |
| ๔๐๖ ครั้นผัวขึ้นมา | |
| จึ่งเอาภริยา | อมเข้าทันใจ |
| เมียนั้นอมชู้ | ผัวหารู้ไม่ |
| หลับตาอมไป | เหมือนแต่ก่อนมา |
| ๔๐๗ มหาโจรนั้นไซร้ | |
| อยู่บนต้นไม้ | เห็นแล้วลงมา |
| ลงจากต้นไม้ | แล้วเข้าไปหา |
| สหายนี้นา | จะไปแห่งใด |
| ๔๐๘ กระทาชายนั้นเล่า | |
| ว่าตัวข้าเจ้า | มาเที่ยวเล่นไพร |
| มาพบสระศรี | นัทีอันใส |
| อาบเล่นเย็นใจ | แล้วจะไคลคลา |
| ๔๐๙ มหาโจรกล่าวสาร | |
| ดูราตัวท่าน | อย่าเพ่อลินลา |
| ไปบ้านข้าก่อน | อยู่นอนด้วยข้า |
| ว่าแล้วมิช้า | ชวนกันเข้าไป |
| ๔๑๐ เดินมาจรล่ำ | |
| ครั้นมาถึงถ้ำ | ชวนกันเข้าไป |
| จึ่งเรียกบุตรี | อีจุ้ยไปไหน |
| แขกมาแต่ไกล | มากมายนักหนา |
| ๔๑๑ หุงข้าวต้มแกง | |
| ลูกรักตบแต่ง | บัดนี้อย่าช้า |
| สักหกสำรับ | เสร็จสรรพยกมา |
| ลูกสาวโจรป่า | เห็นมาคนเดียว |
| ๔๑๒ พ่อว่าแขกมา | |
| มากมายนักหนา | หลากใจข้าเจียว |
| ว่าแขกนักหนา | เห็นมาคนเดียว |
| นางมาแลเหลียว | ไม่เห็นใครมา |
| ๔๑๓ ครั้นไม่ทำตาม | |
| เพราะว่านางงาม | ความกลัวบิดา |
| ตบแต่งสำรับ | เสร็จสรรพยกมา |
| ทั้งหกมิช้า | เอามาตั้งไว้ |
| ๔๑๔ มหาโจรนั้นเล่า | |
| เห็นสำรับข้าว | ทั้งหกนั้นไซร้ |
| จึ่งเรียกกระทาชาย | สหายทันใจ |
| ท่านมาแต่ไกล | บริโภคอาหาร |
| ๔๑๕ กระทาชายนั้นเล่า | |
| จึ่งมากินข้าว | สำรับหนึ่งมินาน |
| มหาโจรจึ่งว่า | ดูรานาท่าน |
| บริโภคอาหาร | แต่ปากเพื่อใด |
| ๔๑๖ อันว่าภริยา | |
| ใส่ผอบอมมา | เอาไว้ทำไม |
| คายออกมากิน | ด้วยกันเป็นไร |
| กระทาชายนั้นไซร้ | คายเมียออกมา |
| ๔๑๗ มหาโจรว่าไป | |
| ยังคนหนึ่งไซร้ | ในปากภริยา |
| ของท่านสหาย | ให้คายออกมา |
| กินโภชนา | ให้พร้อมหน้ากัน |
| ๔๑๘ จึ่งนางภริยา | |
| คายชู้ออกมา | ขมีขมัน |
| ทั้งผัวทั้งชู้ | นั่งอยู่พร้อมกัน |
| มหาโจรนั้น | เรียกลูกสาวตน |
| ๔๑๙ มากินโภชนา | |
| จงให้พร้อมหน้า | กันสิ้นทุกคน |
| นายโจรจึ่งว่า | กะลูกสาวตน |
| อีจุ้ยเจ้ากล | เอาผัวตนมา |
| ๔๒๐ ลูกสาวคิดฉงน | |
| ชะรอยพ่อตน | เห็นผัวอาตมา |
| อมไว้ในปาก | ยังเห็นแก่ตา |
| อันว่าบิดา | เป็นคนแสนกล |
| ๔๒๑ ลูกสาวโจรป่า | |
| เอาผัวออกมา | จากมวยผมตน |
| ทั้งหกคนนั้น | พร้อมกันบัดดล |
| สิ้นทั้งหกคน | บริโภคอาหาร |
| ๔๒๒ เสร็จแล้วมิช้า | |
| มหาโจรจึ่งว่า | ดูราหนาท่าน |
| ทุกข์ครั้งนี้เอ๋ย | ใครเลยจะปาน |
| อกเราอกท่าน | ครั้งนี้เหมือนกัน |
| ๔๒๓ น่าน้อยใจนัก | |
| เราเลี้ยงลูกรัก | ใครจักเทียมทัน |
| มีความรักใคร่ | มิได้เดียดฉันท์ |
| เหมือนสหายนั้น | อันรักภริยา |
| ๔๒๔ ไปไหนอมไป | |
| ยังมานอกใจ | ลักเสพกามา |
| เหมือนเรารักบุตร | เป็นสุดปัญญา |
| มาทำหยาบช้า | นอกใจไม่กลัว |
| ๔๒๕ เราหารู้ไม่ | |
| อยู่ภายหลังไซร้ | คบชู้หาผัว |
| กลับกลอกนอกใจ | มิได้เกรงกลัว |
| จงอยู่ด้วยผัว | ตัวพ่อจะลา |
| ๔๒๖ มหาโจรนั้นเล่า | |
| ขึ้นไปบนเขา | แล้วโจนลงมา |
| ที่ในโตรกตรอก | เงื้อมงอกเหวผา |
| ทีนั้นโจรป่า | ทำกิริยาตาย |
| ๔๒๗ กระทาชายนั้นหนา | |
| ความโกรธภริยา | จะฆ่าให้ตาย |
| ความรักอมไว้ | อยู่ถึงในกาย |
| ยังมาคิดร้าย | นอกใจสามี |
| ๔๒๘ กูงมหลับตา | |
| รู้เพราะโจรป่า | เพื่อนรู้ท่วงที |
| กูไม่รู้ทัน | เล่ห์กลมันดี |
| น้อยใจสิ้นที | กูจะอยู่ไปไย |
| ๔๒๙ กระทาชายนั้นเล่า | |
| ขึ้นไปบนเขา | โจนลงบรรลัย |
| ตายเป็นสองคน | กับโจรนั้นไซร้ |
| ทั้งสองตายไป | ในถ้ำคีรี |
| ๔๓๐ ลูกสาวโจรป่า | |
| ครั้นเห็นบิดา | มาม้วยเป็นผี |
| เพราะกูทำชั่ว | มีผัวครั้งนี้ |
| มาทำมิดี | นอกใจบิดา |
| ๔๓๑ พ่อมาน้อยใจ | |
| จึ่งม้วยบรรลัย | เพราะกูนี้นา |
| จะอยู่ไปไย | ตายตามบิดา |
| ขึ้นไปยอดผา | โจนลงมาตาย |
| ๔๓๒ สามคนมรณา | |
| ว่าด้วยภริยา | ของกระทาชาย |
| ทำนอกใจผัว | ไม่กลัวความอาย |
| ครั้นว่าผัวตาย | ได้คิดขึ้นมา |
| ๔๓๓ ผัวรักอมไว้ | |
| มาทำนอกใจ | ให้ผัวมรณา |
| กูจะอยู่ไย | ตายไปดีกว่า |
| ขึ้นไปจอมผา | แล้วโจนลงไป |
| ๔๓๔ จากยอดภูผา | |
| ในเหวนั้นนา | จึ่งมาบรรลัย |
| สี่คนข้องขัด | จึ่งมาตัดษัย |
| จึ่งโจนลงไป | ตายในเหวผา |
| ๔๓๕ ยังแต่ชายชู้ | |
| ปรึกษากันดู | ว่าเราสองรา |
| มาทำนอกใจ | ให้ท่านโกรธา |
| เพราะเราสองรา | จึ่งมาบรรลัย |
| ๔๓๖ เพราะเราสองคน | |
| ทำเล่ห์ทำกล | กลับกลอกนอกใจ |
| ลอบลักทำชู้ | ท่านรู้กลใน |
| มาคิดนอกใจ | จึ่งม้วยมรณา |
| ๔๓๗ เราทั้งสองคน | |
| ใจอกุศล | เมามัวตัณหา |
| อยู่ไปไยเล่า | มันไม่เข้ายา |
| ชายชู้สองรา | พากันขึ้นไป |
| ๔๓๘ บนยอดภูผา | |
| แล้วโจนลงมา | ในท้องเหวใหญ่ |
| ทั้งสองคนนั้น | มาม้วยบรรลัย |
| หกคนนั้นไซร้ | ตายในเหวผา |
| ๔๓๙ หกคนนั้นตาย | |
| รู้ไปถึงยาย | หมอระดูนั้นนา |
| ยายแก่นั้นไซร้ | เคยไปรักษา |
| ลูกนายโจรป่า | รักษาระดู |
| ๔๔๐ ยายรำพึงคิด | |
| ว่าตัวกูผิด | ชักเมียชักชู้ |
| แนะนำกุมาร | ให้ไปสมสู่ |
| ครั้นโจรป่ารู้ | ว่าลูกนอกใจ |
| ๔๔๑ เพราะกูนี้เล่า | |
| มาทำให้เขา | ทั้งนี้บรรลัย |
| ผิดแล้วตัวกู | จะอยู่ไปไย |
| ว่าเท่านั้นไซร้ | ยายกลั้นใจตาย |
| ๔๔๒ คนทั้งนี้ไซร้ | |
| บรรดาตายไป | พอสิ้นทั้งหลาย |
| พี่พานพระศรี | จงช่วยธิบาย |
| อันบาปทั้งหลาย | จะได้แก่ใคร |
| ๔๔๓ หัวใจในพาน | |
| จึ่งมากล่าวสาร | แยบคายภายใน |
| อันคนทั้งหลาย | บรรดาตายไป |
| บาปทั้งนั้นไซร้ | ได้แก่กุมาร |
| ๔๔๔ ด้วยไปลอบลัก | |
| ลวนลามความรัก | สมัครสมาน |
| โจรป่าไม่อยู่ | ไม่รู้เหตุการณ์ |
| เพราะว่ากุมาร | มาทำนอกใจ |
| ๔๔๕ จึ่งคนทั้งหลาย | |
| มาพากันตาย | ทั้งสิ้นนั้นไซร้ |
| กุมารนั้นทำ | ให้ชํ้าน้ำใจ |
| บาปทั้งนั้นได้ | กุมารคนเดียว |
| ๔๔๖ เมื่อนั้นนงคราญ | |
| ครั้นได้ฟังสาร | นางคิดเฉลียว |
| เจ้ารำพึงคิด | เห็นผิดทีเดียว |
| นางงามทรามเปลี่ยว | จึ่งมีวาจา |
| ๔๔๗ ดูราพานพระศรี | |
| ไม่เคยพาที | เลยแต่ก่อนมา |
| คารมลมลิ้น | พึ่งได้ยินว่า |
| ครั้นพูดออกมา | ก็ให้ผิดไป |
| ๔๔๘ บาปนี้นั้นเล่า | |
| จะได้แก่เจ้า | กุมารเพื่อใด |
| ยายหมอเป็นต้น | เหตุผลเพราะใคร |
| บอกกุมารไป | จึ่งได้วุ่นวาย |
| ๔๔๙ เหตุด้วยยายหมอ | |
| คนทั้งนั้นหนอ | จึ่งพากันตาย |
| ปาปทั้งนี้ไซร้ | จะได้แก่ยาย |
| ให้คนทั้งหลาย | มาตายวายชนม์ |
| ๔๕๐ จึ่งชาวดนตรี | |
| ได้ยินเทวี | พูดถึงสามหน |
| ประโคมแตรสังข์ | สามครั้งบัดดล |
| ทราบถึงจุมพล | พรหมทัตราชา |
| ๔๕๑ ท้าวรู้แจ้งแล้ว | |
| ว่าพระลูกแก้ว | พูดถึงสามครา |
| พนักงานนั้นเล่า | เลื่อนเจ้าเข้ามา |
| ให้หน่อศาสดา | อยู่ชั้นม่านวง |
| ๔๕๒ จึ่งเจ้าสรรพสิทธิ | |
| ถอดเอาดวงจิต | เข้ามาโดยจง |
| จากพานพระศรี | ไว้ที่ม่านวง |
| คอยฟังโฉมยง | จะว่าฉันใด |
| ๔๕๓ สรรพสิทธิปรีชา | |
| จึ่งมีวาจา | ว่าแก่ม่านไป |
| ดูราพี่ม่าน | ข้ารำคาญใจ |
| ด้วยไม่มีใคร | เป็นเพื่อนหาวนอน |
| ๔๕๔ ดูราพี่ม่าน | |
| จงเล่านิทาน | มาแต่ปางก่อน |
| ประจ๋อประแจ๋ | ได้แก้หาวนอน |
| สี่ยามบ่ห่อน | จะได้นอนเลย |
| ๔๕๕ ม่านจึ่งว่าไป | |
| ข้าเจ้านี้ไซร้ | ยังมิได้เคย |
| ข้าเป็นแต่ม่าน | ดอกหนาท่านเอ๋ย |
| ข้านี้มิเคย | จะเล่านิทาน |
| ๔๕๖ พนักงานข้าเจ้า | |
| รูดออกรูดเข้า | ค่ำเช้าวันวาร |
| ถ้าแม้นว่าเจ้า | รู้เล่านิทาน |
| จงพระกุมาร | เล่าไปจะขอฟัง |
| ๔๕๗ เมื่อนั้นนางนาฏ | |
| เจ้าเห็นประหลาด | มาถึงสี่ครั้ง |
| ม่านรู้เจรจา | หลากกว่าแต่หลัง |
| พึ่งมาได้ฟัง | ม่านบังพาที |
| ๔๕๘ นางคิดในใจ | |
| ว่าแต่ก่อนไร | ไม่เป็นอย่างนี้ |
| ชวาลาทวาร | ม่านพานพระศรี |
| สิ่งของทั้งนี้ | จึ่งรู้เจรจา |
| ๔๕๙ รู้ฟังนิทาน | |
| อันพระกุมาร | เจ้านำเอามา |
| นางคิดสงสัย | มิได้เจรจา |
| เห็นผิดกิริยา | กว่าแต่หนหลัง ๚ะ |
ยานี
| ๔๖๐ สรรพสิทธิกุมาร | เล่านิทานแต่ปางหลัง |
| เล่าให้พี่ม่านฟัง | ว่ายังมีกระสัตรี |
| ๔๖๑ กำดัดจะเชยชม | เป็นสาวพรหมจารี |
| มาเที่ยวหาสามี | พร้อมกันสิ้นทั้งสี่คน |
| ๔๖๒ ยังมีกระทาชาย | เป็นสหายกันสี่คน |
| ชวนกันมาบัดดล | จะเที่ยวหาภริยา |
| ๔๖๓ มาพบหญิงทั้งสี่ | จึ่งพาทีตามปรารถนา |
| นัดแนะให้ไปหา | ในราตรีกันนั้นไซร้ |
| ๔๖๔ ชายหนึ่งจึ่งถามเล่า | บ้านของเจ้าอยู่ที่ไหน |
| เมื่อค่ำวันนี้ไซร้ | จะไปหานางทรามเชย |
| ๔๖๕ หญิงนั้นจึ่งบอกมา | เป็นปริศนาให้เห็นสม |
| ชี้เข้าที่เต้านม | บ้านข้าอยู่ที่นี่นา |
| ๔๖๖ ชายหนึ่งจึงถามเล่า | บ้านของเจ้าเพาพังงา |
| อยู่ที่แห่งใดนา | จะไปหาในราตรี |
| ๔๖๗ นางบอกเป็นปริศนา | ลองปัญญาชายคนนี้ |
| จึ่งชักเอาเกศี | ลงมาปกหน้าผากไว้ |
| ๔๖๘ ว่าบ้านของข้านี้ | อยู่ที่นี่จงเข้าใจ |
| เมื่อค่ำมาให้ได้ | เป็นแม่นมั่นข้าสัญญา |
| ๔๖๙ ชายหนึ่งจึ่งถามเล่า | บ้านของเจ้าคนนี้นา |
| วันนี้เจ้าพี่อา | พี่จะมาหานวลนาง |
| ๔๗๐ นางบอกเป็นปริศนา | ดูปัญญาคนนี้บ้าง |
| จึ่งชี้ที่ลูกคาง | บ้านข้าอยู่ที่นี่นา |
| ๔๗๑ คนหนึ่งจึ่งถามเล่า | บ้านของเจ้าเพาพังงา |
| เมื่อค่ำจะไปหา | ให้สัญญาเป็นแม่นแท้ |
| ๔๗๒ นางบอกเป็นปริศนา | ข้าจะบอกเจ้าให้แน่ |
| อยู่ที่ตลาดจอแจ | ที่นั่นแลบ้านของเรา |
| ๔๗๓ เมื่อค่ำชวนกันมา | อย่าเจรจาเล่นเปล่าเปล่า |
| ชายสี่คนนั้นเล่า | รับคำมั่นตามสัญญา |
| ๔๗๔ นัดแนะกันเสร็จสรรพ | ชวนกันกลับมาเคหา |
| บริโภคโภชนา | เมื่อเพลาในราตรี |
| ๔๗๕ สี่คนจึงกลับมา | ตามสัญญาได้พาที |
| เที่ยวหาในราตรี | ไม่รู้ที่อยู่แห่งใด |
| ๔๗๖ ว่าอยู่ที่เต้านม | นางเอวกลมอยู่ที่ไหน |
| บ้านช่องของเจ้าไซร้ | อยู่ที่ไหนนะอกอา |
| ๔๗๗ เที่ยวหาไม่พบพาน | น่ารำคาญเป็นนักหนา |
| เที่ยวไปแล้วเที่ยวมา | ไม่รู้ว่าอยู่แห่งใด |
| ๔๗๘ คนหนึ่งเอาเกศา | ลงมาปกหน้าผากไว้ |
| เหย้าเรือนอยู่ที่ไหน | ไม่รู้แห่งจะเที่ยวหา |
| ๔๗๙ คนหนึ่งว่าไม่พราง | อยู่ที่คางนั้นเล่านา |
| บอกในปริศนา | สุดปัญญาทีเดียวแล |
| ๔๘๐ คนหนึ่งบอกว่าบ้าน | นางนงคราญอยู่นี่แล้ |
| อยู่ที่ตลาดจอแจ | ไม่รู้แน่ว่าที่ไหน |
| ๔๘๑ สี่คนเที่ยวมาหา | แต่กลับมาแลกลับไป |
| จะพบก็หาไม่ | เพราะตนไซร้เขลาปัญญา |
| ๔๘๒ ชายทั้งสี่คนนั้น | ชวนกันบ่นอยู่เหมือนบ้า |
| ไม่รู้ที่จะหา | แต่บ่นว่าอยู่ที่ไหน |
| ๔๘๓ คนหนึ่งว่าอยู่นั่น | คนหนึ่งนั้นว่ามิใช่ |
| หาอยู่ที่นั่นไม่ | อยู่ที่นี่ดอกกระมัง |
| ๔๘๔ คิดแล้วจึ่งเข้าไป | ว่ามิใช่แล้วถอยหลัง |
| ในใจให้คลุ้มคลั่ง | ทั้งสี่คนก็จนใจ |
| ๔๘๕ สี่คนบ่นงึมงำ | เราจะทำประการใด |
| จึงพากันเข้าไป | มาแทบใกล้บ้านเศรษฐี |
| ๔๘๖ เศรษฐีมีทรัพย์หลาย | ตั้งกฎหมายในราตรี |
| หน้าบ้านแห่งเศรษฐี | ในราตรีใครเดินมา |
| ๔๘๗ สองทุ่มจนย่ำยาม | เศรษฐีห้ามอยู่หนักหนา |
| ถ้าใครเดินไปมา | ผิดเวลาเอาตัวไว้ |
| ๔๘๘ เศรษฐีมีวาจา | จึ่งสั่งมาแก่ข้าไท |
| ให้คอยทุกวันไป | ถ้าเห็นใครผิดเวลา |
| ๔๘๙ เร่งจับเอาตัวไป | เสียบเป็นไว้อย่าได้ช้า |
| เร่งไปบัดนี้นา | เมื่อเพลาในราตรี |
| ๔๙๐ คํ่าลงวันนั้นไซร้ | จึ่งข้าไทของเศรษฐี |
| มาคอยในราตรี | เมื่อเพลาคืนวันนั้น |
| ๔๙๑ มาณพคนหนึ่งเซร้ | มีที่ไปหาเพื่อนกัน |
| กลับมาในครานั้น | ถึงหน้าบ้านท่านเศรษฐี |
| ๔๙๒ พอได้ยามนาฬิกา | ผิดเวลาในราตรี |
| บ่าวไพร่ของเศรษฐี | รี่เข้าจับเอาตัวมา |
| ๔๙๓ มาบอกแก่เศรษฐี | ว่าคนนี้แลเดินมา |
| กลางคืนผิดเวลา | ข้าจึ่งคร่าเอาตัวไว้ |
| ๔๙๔ เศรษฐีโกรธนักหนา | จึ่งสั่งมาแก่ข้าไท |
| ให้เอาตัวมันไป | เสียบเป็นไว้แทบมรคา |
| ๔๙๕ บ่าวไพร่ของเศรษฐี | ฟังคดีมิได้ช้า |
| จึงเอามาณพมา | เสียบเป็นไว้มิได้นาน |
| ๔๙๖ เสียบไว้มิได้ช้า | จึ่งกลับมายังสถาน |
| มาณพต้องทรมาน | เขาเอามาเสียบเป็นไว้ |
| ๔๙๗ สี่คนบ่นงึมงำ | เราจะทำประการใด |
| จึ่งพากันเข้าไป | พบคนโทษต้องเสียบเป็น |
| ๔๙๘ เทียวหามาถึงนั่น | คนโทษนั้นครันแลเห็น |
| อยากน้ำก็จำเป็น | จึ่งร้องว่ามาทันใจ |
| ๔๙๙ ว่าท่านทั้งสี่คน | แต่บ่นว่าอยู่ที่ไหน |
| ท่านจะไปหาใคร | จงบอกให้รู้คดี |
| ๕๐๐ ทั้งสี่บอกคนโทษ | ว่าเราโฉดสิ้นทั้งสี่ |
| มาพูดด้วยสตรี | ทั้งสี่คนให้มาหา |
| ๕๐๑ ถามว่าบ้านอยู่ไหน | จึ่งบอกให้เป็นปริศนา |
| คนหนึ่งจึ่งบอกมา | ว่าบ้านอยู่ที่เต้านม |
| ๕๐๒ เรานี้ก็จนใจ | คิดที่ไหนไม่เห็นสม |
| คนหนึ่งชักเอาผม | ลงมาปกหน้าผากไว้ |
| ๕๐๓ ว่าบ้านอยู่ที่นี่ | เราทั้งสี่คิดสงสัย |
| คนหนึ่งนั้นเล่าไซร้ | เอามือชี้เข้าที่คาง |
| ๕๐๔ ว่าบ้านอยู่ที่นั้น | บอกสำคัญว่าไม่พราง |
| ไม่เห็นที่ไหนบ้าง | สุดปัญญาทีเดียวแล |
| ๕๐๕ คนหนึ่งจึ่งบอกมา | ว่าบ้านข้าอยู่นั้นแน่ |
| อยู่ที่ตลาดจอแจ | แต่ล้วนบอกเป็นปริศนา |
| ๕๐๖ เรานี้ทั้งสี่คน | คิดฉงนเป็นนักหนา |
| คิดคิดสุดปัญญา | ไม่รู้ว่าอยู่แห่งใด |
| ๕๐๗ คนโทษต้องเสียบเป็น | ต้องคิดเห็นทุกสิ่งไป |
| อยากน้ำเป็นสุดใจ | จึ่งว่าไปมิได้ช้า |
| ๕๐๘ ดูราท่านทั้งหลาย | ไปขวนขวายหาน้ำมา |
| ให้เรากินก่อนรา | จะบอกให้ซึ่งเล่ห์กล |
| ๕๐๙ ตัวเรานี้คิดได้ | จะบอกให้ทั้งสี่คน |
| ทั้งสี่จึ่งจรดล | ไปหาน้ำมาให้กิน |
| ๕๑๐ คนโทษก็กินน้ำ | จึ่งกล่าวคำโดยถวิล |
| ที่บอกว่าบ้านถิ่น | ของนางอยู่ที่เต้านม |
| ๕๑๑ มีร้านน้ำเต้าอยู่ | ที่ประตูบ้านเห็นสม |
| น้ำเต้าคือเต้านม | นางบอกให้เป็นปริศนา |
| ๕๑๒ อันบ้านนางเอวกลม | ชักเอาผมมาปกหน้า |
| ประตูบ้านกัลยา | ต้นไทรย้อยอยู่ริมทาง |
| ๕๑๓ อันนางคนหนึ่งเล่า | เอามือชี้เข้าที่คาง |
| ประตูบ้านของนาง | มีต้นคางเป็นแม่นแท้ |
| ๕๑๔ บ้านนางคนหนึ่งไซร้ | มีกอไผ่อยู่นั้นแล |
| นกกระจาบทำรังแซ่ | ที่ประตูบ้านคนนั้น |
| ๕๑๕ ทั้งสี่คนเฉาโฉด | ฟังคนโทษบอกสำคัญ |
| ดีใจใครจะทัน | ว่าจะได้สมความคิด |
| ๕๑๖ จึ่งลาคนโทษมา | ทีนี้หนาเห็นไม่ผิด |
| จะได้สมความคิด | สำเร็จกิจเราสี่คน |
| ๕๑๗ มาถึงประตูนั้น | เห็นสำคัญแล้วจรดล |
| สตรีทั้งสี่คน | จึงมารับมิได้ช้า |
| ๕๑๘ ทั้งสี่กระสัตรี | ชวนกันมีซึ่งวาจา |
| ว่าท่านแก้ปริศนา | ด้วยความคิดฤๅไฉน |
| ๕๑๙ ฤๅว่าใครบอกมา | จงบอกข้าให้แจ้งใจ |
| ท่านนี้จึงมาได้ | ตามถ้อยคำดังปริศนา |
| ๕๒๐ สี่ชายนั้นโง่เง่า | จึงบอกเล่าตามสัจจา |
| แต่พี่มาเที่ยวหา | ไม่รู้ว่าอยู่แห่งใด |
| ๕๒๑ แต่มาเที่ยวหาบ้าน | จะพบพานก็หาไม่ |
| เที่ยวหาน้อยเมื่อไร | มาจนใจพี่นักหนา |
| ๕๒๒ นักโทษต้องเสียบเป็น | เพื่อนคิดเห็นบอกให้มา |
| พี่จึงได้มาหา | เพราะคนโทษต้องเสียบเป็น |
| ๕๒๓ หาไม่จะเปล่าดาย | ทั้งสี่ชายไม่คิดเห็น |
| จะบอกนางเนื้อเย็น | เป็นความสัจจวาที |
| ๕๒๔ ทั้งสี่นางได้ฟัง | กล่าววาจังมาด้วยดี |
| ดูราท่านทั้งสี่ | ปัญญาดีเป็นนักหนา |
| ๕๒๕ ปริศนาเท่านี้ไซร้ | คิดมิได้ด้วยปัญญา |
| ไปถามคนโทษมา | ทั้งเจรจาน่าบัดศรี |
| ๕๒๖ ถ้าแม้นตัวคิดได้ | เรานี้ไซร้สิ้นทั้งสี่ |
| จะเอาเป็นสามี | แห่งเรานี้ทั้งสี่คน |
| ๕๒๗ มาได้เพราะคนโทษ | ชายคนโฉดไม่เป็นผล |
| ไปเถิดทั้งสี่คน | เรามิได้ปรารถนา |
| ๕๒๘ ปริศนาเท่านี้ไซร้ | คิดมิได้ด้วยปัญญา |
| เราไซร้ไม่ปรารถนา | ที่จะเอาเป็นสามี |
| ๕๒๙ ส่วนชายทั้งสี่คน | ชวนกันบ่นว่าเสียที |
| ถ้าบอกแต่หัวปี | ว่าคิดได้แต่พวกเรา |
| ๕๓๐ ไม่รู้ว่าอย่างนี้ | มาเสียทีเสียเปล่าเปล่า |
| เรานี้มาโง่เง่า | ว่าเท่านั้นแล้วกลับมา |
| ๕๓๑ สตรีทั้งสี่นั้น | คิดอ่านกันด้วยปัญญา |
| เอาทรัพย์ของตนมา | ทั้งสี่คนเสมอกัน |
| ๕๓๒ ครั้นว่ารุ่งราตรี | หญิงทั้งสี่จึ่งผายผัน |
| เอาทรัพย์ของตนนั้น | จึ่งเข้าไปหาเศรษฐี |
| ๕๓๓ อ้อนวอนไถ่คนโทษ | ท่านจงโปรดในครั้งนี้ |
| เอาทรัพย์ให้เศรษฐี | จะขอไถ่คนโทษมา |
| ๕๓๔ เศรษฐีนั้นเล่าไซร้ | รับทรัพย์ไว้มิได้ช้า |
| จึ่งเอาคนโทษมา | ให้แก่นางทั้งสี่คน |
| ๕๓๕ สี่นางรับเอามา | ยังเคหาบัดเดียวดล |
| แม่หญิงทั้งสี่คน | จัดกันเป็นพนักงาน |
| ๕๓๖ คนหนึ่งนั้นตักตำ | ข้าวแลน้ำโภชนาหาร |
| เจ้าเป็นพนักงาน | ปรนนิบัติแต่เท่านั้น |
| ๕๓๗ คนหนึ่งเป็นแม่ครัว | แต่งให้ผัวกินทุกวัน |
| พนักงานแต่เท่านั้น | เป็นทุกวันนิรันดร์มา |
| ๕๓๘ คนหนึ่งแต่งหมากพลู | อยู่ทุกวันเป็นอัตรา |
| ทุกวันทุกเวลา | พนักงานแต่เท่านั้น |
| ๕๓๙ คนหนึ่งปัดที่นอน | ฟูกแลหมอนอยู่ทุกวัน |
| เจ็บปวดได้นวดฟั้น | ปรนนิบัติอยู่อัตรา |
| ๕๔๐ พนักงานแต่เท่านั้น | ต่างต่างกันอย่างนี้นา |
| ทั้งสี่นางกัลยา | ใครจะได้เป็นเมียหลวง |
| ๕๔๑ ดูรานะพี่ม่าน | ดูอาการคนทั้งปวง |
| ใครจะได้เป็นเมียหลวง | จงบอกข้าให้เข้าใจ |
| ๕๔๒ หัวใจอยู่ในม่าน | จึ่งกล่าวสารมาแก้ไข |
| ข้าเห็นว่าจะได้ | นางที่แต่งสำรับนั้น |
| ๕๔๓ ด้วยนางเป็นแม่ครัว | แต่งให้ผัวกินทุกวัน |
| อันว่านางทั้งนั้น | มิได้แต่งซึ่งของกิน |
| ๕๔๔ ได้แก่คนนี้เล่า | เหมือนข้าเจ้าคิดถวิล |
| อรไทครั้นได้ยิน | ว่าม่านนั้นรู้เจรจา |
| ๕๔๕ ดูหลากทั้งสี่ครั้ง | ด้วยม่านบังพูดออกมา |
| เห็นผิดด้วยปริศนา | นางฉายาจึ่งว่าไป |
| ๕๔๖ ดูรานาพี่ม่าน | ช่างว่าขานทั้งนี้ไซร้ |
| ถูกต้องเข้าที่ไหน | ช่างพูดได้น่าบัดศรี |
| ๕๔๗ อันนางแต่งที่นอน | แต่งฟูกหมอนแลพัดวี |
| นวดฟั้นให้สามี | ได้ลูบคลำกันทุกวัน |
| ๕๔๘ นางได้เป็นเมียหลวง | นางทั้งปวงสามคนนั้น |
| ได้เป็นลำดับกัน | ตามวาสนาของผู้ใด |
| ๕๔๙ ดนตรีชาวแตรสังข์ | ครั้นได้ฟังเสียงอรไท |
| ประโคมขึ้นทันใด | ถ้วนคำรบทั้งสี่ยาม |
| ๕๕๐ สมเด็จพระบิตุรงค์ | จึ่งพระองค์ผู้ทรงนาม |
| ได้ยินทั้งสี่ยาม | สมความคิดดังประสงค์ |
| ๕๕๑ ครั้นถ้วนสี่ยามแล้ว | สว่างแผ้วสูริยง |
| สรรพสิทธิฤทธิรงค์ | ถอดหัวใจมิได้ช้า |
| ๕๕๒ ออกมาเสียจากม่าน | พระกุมารจึ่งลงมา |
| จากปรางค์นางฉายา | ลงมาสู่ที่อาศัย ๚ะ |
สุรางคนางค์
| ๕๕๓ ครั้นรุ่งสุริยา | |
| จอมกระษัตริย์ขัตติยา | พรหมทัตท้าวไท |
| แจ้งว่าราชบุตร | สายสุดเสมอใจ |
| เจ้ามาปราศรัย | ด้วยพระกุมาร |
| ๕๕๔ ท้าวจึ่งปรึกษา | |
| ด้วยนางโกสุมา | เมียรักสงสาร |
| ว่าพระราชบุตร | พูดด้วยกุมาร |
| ชะรอยสมภาร | สร้างมาด้วยกัน |
| ๕๕๕ มาเราทั้งสอง | |
| จะไปถามลอง | ดูนางจอมขวัญ |
| ท้าวทั้งสองรา | เสด็จมาด้วยพลัน |
| สู่ห้องจอมขวัญ | ธิดาอาศัย |
| ๕๕๖ จึ่งพระชนนี | |
| มีพจน์วาที | ถามนางทรามวัย |
| เจ้าแม่แต่ก่อน | ห่อนพูดด้วยใคร |
| คืนนี้เป็นไฉน | จึ่งมาเจรจา |
| ๕๕๗ พูดด้วยสรรพสทธิ | |
| แม่นี้เห็นผิด | กว่าแต่ก่อนมา |
| โฉมเฉลาเพาพาล | บอกแก่มารดา |
| ลูกรักเจรจา | ด้วยเหตุอันใด |
| ๕๕๘ นางสุวรรณเกสร | |
| ร้อยชั่งบังอร | เจ้ามาอายใจ |
| จึ่งทูลชนนี | เทวีแก้ไข |
| ว่าลูกนี้ไซร้ | มิได้เจรจา |
| ๕๕๙ จึ่งพระชนนี | |
| ซักถามบุตรี | ด้วยความกังขา |
| เจ้าพูดด้วยใคร | หลากใจมารดา |
| ชาวแตรจึ่งมา | ประโคมดนตรี |
| ๕๖๐ แต่ประถมยามหนึ่ง | |
| บันฦๅอื้ออึง | ทุกยามนาที |
| พระบิดาเจ้า | ให้ชาวดนตรี |
| คอยฟังเทวี | เมื่อเจ้าเจรจา |
| ๕๖๑ ดูราเทวี | |
| เจ้าอย่าพาที | กล่าวถ้อยมุสา |
| ประโคมโครมคราม | ทุกยามนาฬิกา |
| ยามหนึ่งนั้นนา | เจ้าพูดด้วยใคร |
| ๕๖๒ เขาจึ่งประโคม | |
| เหน้าหน่อยอโฉม | จงบอกแม่ไป |
| มิได้เจรจา | เขาหาประโคมไม่ |
| พระลูกทรามวัย | บอกมาให้รู้ |
| ๕๖๓ นางทูลมารดา | |
| ยามหนึ่งลูกยา | พูดด้วยประตู |
| ประตูเจรจา | ลูกยาถามดู |
| สองท้าวจงรู้ | ทราบพระบาทา |
| ๕๖๔ ยามสองนั้นไซร้ | |
| เจ้าพูดด้วยใคร | นะพระลูกยา |
| ประโคมแตรสังข์ | สองครั้งนั้นนา |
| บอกแก่มารดา | มาให้แจ้งใจ |
พิลาป
| ๕๖๕ จึ่งนางเทวี | |
| กราบทูลชนนี | ให้ทราบพระทัย |
| พูดด้วยชวาลา | แม่อย่าสงสัย |
| ไม่พูดด้วยใคร | นะพระชนนี |
| ๕๖๖ ประโคมยามสาม | |
| ลูกรักโฉมงาม | เจ้ามาพาที |
| ด้วยใครอีกเล่า | นะเจ้าเทวี |
| จงบอกชนนี | ให้มาแจ้งใจ |
| ๕๖๗ นางสุวรรณเกสร | |
| ทูลพระมารดร | ให้ทราบพระทัย |
| พูดด้วยพานพระศรี | ที่มาตั้งไว้ |
| ไม่พูดด้วยใคร | นะพระมารดา |
| ๕๖๘ ประโคมยามสี่ | |
| พระอรเทวี | เจ้ามาเจรจา |
| ด้วยใครอีกเล่า | นะเจ้าแม่อา |
| จงบอกมารดา | ให้รู้อาการ |
| ๕๖๙ นางทูลมารดา | |
| ว่าลูกนี้นา | เจรจาด้วยม่าน |
| ลูกมิได้พูด | ด้วยพระกุมาร |
| บิตุเรศชนมาร | จงทราบบาทา |
| ๕๗๐ โกสุมเทวี | |
| ซึ่งเป็นชนนี | ว่าแก่ลูกยา |
| เมื่อของทั้งนี้ | มิเคยเจรจา |
| เหตุไรลูกยา | ว่ารู้พาที |
| ๕๗๑ จึงพระลูกยา | |
| เจ้ามาเจรจา | ด้วยสิ่งทั้งนี้ |
| แม่ไม่เคยฟัง | ม่านบังพาที |
| ทั้งพานพระศรี | ว่ารู้เจรจา |
| ๕๗๒ ตะเกียงตามตั้ง | |
| รู้กล่าววาจัง | อัศจรรย์หนักหนา |
| แล้วว่าประตู | นั้นรู้เจรจา |
| จงพระลูกยา | พูดให้แม่ฟัง |
| ๕๗๓ ด้วยเจ้าสรรพสิทธิ | |
| ถอดเอาดวงจิต | จากม่านโดยหวัง |
| นางไม่รู้แท้ | ว่าเหมือนแต่หลัง |
| จึ่งชวนม่านบัง | สังสนทนา |
| ๕๗๔ นางพูดด้วยม่าน | |
| เป็นช้าเป็นนาน | ม่านไม่เจรจา |
| พูดด้วยพานพระศรี | มิได้สนทนา |
| พูดด้วยชวาลา | ไม่มาปราศรัย |
| ๕๗๕ พูดด้วยพระทวาร | |
| ทีนั้นใบดาน | มิได้ว่าไร |
| ด้วยเจ้าสรรพสิทธิ | ถอดดวงจิตไป |
| มิได้ปราศรัย | ด้วยนางเลยนา |
| ๕๗๖ นางงามทรามวัย | |
| ขัดสนจนใจ | ไม่ได้เหมือนว่า |
| ทั้งสองสิ่งนี้ | มิได้เจรจา |
| เหมือนหนึ่งมุสา | ต่อพระชนนี |
| ๕๗๗ ทั้งสองกระษัตรา | |
| รู้กลมายา | ลูกรักมารศรี |
| รู้ว่านางอาย | แยบคายพาที |
| ด้วยว่าบุตรี | เจ้าอดสูใจ |
| ๕๗๘ สองกระษัตริย์แจ้งแล้ว | |
| ท้าวจึ่งคลาดแคล้ว | มาจากปรางค์ใน |
| ทรงที่นั่งทอง | ยังท้องพระโรงไชย |
| ให้หาทรามวัย | สรรพสิทธิเข้ามา |
| ๕๗๙ ท้าวมีโองการ | |
| ตรัสว่ากุมาร | เจ้ามีปัญญา |
| ได้พูดด้วยเจ้า | พระเยาวธิดา |
| เจ้ามาเจรจา | พูดด้วยกุมาร |
| ๕๘๐ นางพูดด้วยเจ้า | |
| อันหนึ่งตัวเรา | ได้มากล่าวสาร |
| ว่าจะเสกเจ้า | ทั้งสองเยาวมาลย์ |
| เป็นใหญ่ในสถาน | ปกครองกำนัล |
| ๕๘๑ เป็นมหาอุปราช | |
| มอบสมบัติขาด | ฝ่ายหน้าทรงธรรม์ |
| ให้เจ้าทั้งสอง | ครอบครองไอศวรรย์ |
| เจ้าปกครองกัน | กับพระธิดา |
| ๕๘๒ สรรพสิทธิกุมาร | |
| รับพระโองการ | สมเด็จราชา |
| พระองค์ทรงธรรม์ | มีพระบัญชา |
| สั่งแก่เสนา | ทำโรงพิทธี |
| ๕๘๓ สามสิบเก้าห้อง | |
| กระดานเรียบท้อง | ฆ้องไชยเภรี |
| ประทีปธูปเทียน | โคมเวียนแสงสี |
| ในโรงพิทธี | หอมรสสุคนธ์ |
| ๕๘๔ แดงปูท้องสาร | |
| ขาวดาดเพดาน | ทั้งกาญจน์จงกล |
| แต่ในเจ็ดวัน | ให้ทันฤกษ์บน |
| แต่งการมงคล | อุปภิเษกสองรา |
| ๕๘๕ ท้าวให้มนตรี | |
| ไปบอกเศรษฐี | โกณฑัญบิดา |
| ว่าพระราชบุตร | ยอดสุดเสนหา |
| เจ้ามาเจรจา | พูดด้วยกุมาร |
| ๕๘๖ เราจะเสกเจ้า | |
| กับธิดาเรา | ให้ครองศฤงคาร |
| ไปบอกเศรษฐี | บัดนี้อย่านาน |
| เราจะแต่งการ | ให้เร่งเข้ามา |
| ๕๘๗ ทีนั้นมนตรี | |
| รับสั่งภูมี | จึ่งออกมาหา |
| ถึงบ้านจันทคาม | ตามพระบัญชา |
| จึ่งแจ้งกิจจา | บอกแก่เศรษฐี |
| ๕๘๘ ว่านางนงคราญ | |
| พูดด้วยกุมาร | เจ้าสรรพสิทธี |
| บรมกระษัตริย์ | พรหมทัตภูมี |
| จะเสกบุตรี | กับพระกุมาร |
| ๕๘๙ ให้เป็นอุปราช | |
| เชิญเจ้าเสวยราชย์ | ครองแสนศฤงคาร |
| สมเด็จท้าวไท | จึ่งให้ดีฉาน |
| ออกมาเชิญท่าน | ให้เร่งเข้าไป |
| ๕๙๐ โกณฑัญเศรษฐี | |
| เขมาเทวี | ฟังเสนาใน |
| ทั้งสองเศรษฐี | นั้นมาดีใจ |
| สั่งแก่ข้าไท | ให้เร่งขนของ |
| ๕๙๑ พนักงานโตกพาน | |
| อีกทั้งพนักงาน | เครื่องเงินเครื่องทอง |
| ให้จงครบสิ้น | เครื่องกินทั้งผอง |
| ผ้าผ่อนเงินทอง | ให้ขนเอาไป |
| ๕๙๒ ที่อย่างดีดี | |
| เครื่องประดับเศรษฐี | มากน้อยเท่าใด |
| เพชรนิลมรกต | ทับทิมสดใส |
| กุณฑลมาลัย | สอดสีโมรา |
| ๕๙๓ เครื่องประดับกาย | |
| สำหรับลูกชาย | ให้ขนเอามา |
| ข้าไททั้งผอง | ขนของนักหนา |
| เศรษฐีสองรา | ขึ้นช้างทันใจ |
| ๕๙๔ เศรษฐีขี่ช้าง | |
| บ่าวไพร่สองข้าง | แห่ห้อมล้อมไป |
| มิช้าบหึง | มาถึงเวียงไชย |
| เศรษฐีเข้าไป | เฝ้าพระราชา |
| ๕๙๕ โกณฑัญเศรษฐี | |
| เขมาเทวี | ชุลีวันทา |
| สมเด็จพระองค์ | ตรัสมีชงคา |
| ว่าพระธิดา | เจ้ามาพาที |
| ๕๙๖ พูดด้วยลูกท่าน | |
| สรรพสิทธิกุมาร | เมื่อในราตรี |
| หลากใจใช่น้อย | ชะรอยสองศรี |
| ได้สร้างบารมี | ไว้แต่ก่อนมา |
| ๕๙๗ กุมารร้อยเอ็ด | |
| มาทั้งสิ้นเสร็จ | ร้อยเอ็ดนัครา |
| พระยามนตรี | เศรษฐีลูกค้า |
| นางไม่เจรจา | ด้วยใครสักคน |
| ๕๙๘ สรรพสิทธิกุมาร | |
| กับนางนงคราญ | ได้สร้างกุศล |
| มาด้วยกันแล้ว | นางแก้วนิฤมล |
| จึ่งกล่าวยุบล | ด้วยเจ้าคนนี้ |
| ๕๙๙ จะเสกทั้งสอง | |
| ให้เจ้าปกครอง | พหลมนตรี |
| ให้พระกุมาร | บุตรท่านเศรษฐี |
| กับพระบุตรี | ให้ครองพารา |
| ๖๐๐ เศรษฐีทั้งสอง | |
| จึ่งกราบทูลฉลอง | แก่ท้าวมิช้า |
| ว่าตัวข้าเจ้า | อยู่ใต้บาทา |
| สุดแต่เจ้าฟ้า | จะโปรดเกศี |
| ๖๐๑ จะเสกสองเจ้า | |
| สุดแต่ผ่านเกล้า | ทรงพระปรานี |
| จะขอปรนนิบัติ | ตามตรัสทั้งนี้ |
| ข้าพระเจ้าเศรษฐี | ไม่ขัดอัชฌา |
| ๖๐๒ ฝ่ายว่ามนตรี | |
| ทำโรงพิทธี | เสร็จแล้วมิช้า |
| จึ่งทูลกระษัตริย์ | พรหมทัตราชา |
| การทั้งนี้นา | พร้อมแล้วภูมี ๚ะ |
ยานี
| ๖๐๓ เมื่อนั้นจึ่งท้าวไท | สั่งข้างในทำบายศรี |
| ข้างหน้าสั่งมนตรี | ให้หมายบอกจงทุกกรม |
| ๖๐๔ กระลาโหมมหาดไท | ตำรวจในแลสนม |
| ขอเฝ้าเจ้าต่างกรม | อภิรมราชยาน |
| ๖๐๕ มนตรีแลเสนา | พร้อมพฤฒาโหราจารย์ |
| พร้อมกันในวันงาน | ทั้งคนเพลงนักเลงหลวง |
| ๖๐๖ เครื่องเล่นสิ้นทั้งนั้น | เร่งบอกกันทุกกระทรวง |
| โขนหนังสิ้นทั้งปวง | ทั้งละครแลมอญรำ |
| ๖๐๗ เสภาแลดนตรี | ทั้งมโหรีแลทองนำ |
| เทพทองแลระบำ | เกณฑ์ให้ครบทุกสิ่งอัน |
| ๖๐๘ ข้างในเอาคนดี | ทำบายศรีทั้งเจ็ดชั้น |
| เห็นงามอยู่เฉิดฉัน | ประดับด้วยแก้วมณี ๚ะ |
| ๖๐๙ บายศรีชั้นต้น | ท่านยายสีกับยายสน[๒] |
| เป็นคนผู้ใหญ่ | ชาววังข้างใน |
| เข้าใจบายศรี | เอาใบตองตานี |
| คลี่ออกจากมัด | มหาดเล็กขอเฝ้า |
| ให้เหลาไม้กลด | สาวสันทัดนั้น |
| จัดเป็นช่างแกะ | พูดเป็นแฉะแมละ |
| แกะจักมะละกอ | ก้านเกี่ยวเครือวัลย์ |
| พัวพันเพริศพริ้ง | ตะละสิ่งอย่างเป็น |
| ถ้าใครแลเห็น | ดังเป็นขวัญตา |
| สาวสาวน้อยน้อย | แกะเป็นฝูงปลา |
| ฝูงนาคนาคา | ลอยมาในน้ำ |
| เงือกพรายว่ายคล่ำ | ในน้ำคงคา |
| จระเข้เหรา | ว่ายมาเกลื่อนกล่น |
| แกะเป็นปลาหน้าคน | ดั้นด้นหาคู่ |
| คลึงเคล้ากันอยู่ | ริมวังฝั่งน้ำ |
| ถัดนั้นขึ้นไป | ครั้นถึงชั้นสอง |
| นางขำกับนางแทน | นั่งแน่นเป็นวง |
| บ้างยื่นบ้างส่ง | บ้างจีบบ้างพัน |
| บ้างประทับใบตอง | คิ้วต่อคอปล้อง |
| นางก็กรองตาข่าย | ทำลายทำดอก |
| บ้างหยิกบ้างหยอก | ผันหลังผันหน้า |
| ฉวยฟักทองมา | แกะเป็นกระต่ายเต้น |
| กิเลนเม่นหมี | เข้ารี่หากัน |
| แกะเป็นฝูงเนื้อ | เดินตามกันมา |
| คชสารหาญกล้า | ทั้งม้าอัสดร |
| แกะเป็นนรสิงห์ | วิ่งบนภูผา |
| ฝูงสัตว์ในป่า | เห็นหน้างามงาม |
| ถัดนั้นขึ้นไป | ถึงในชั้นสาม |
| หม่อมงามกับหม่อมสร้อย | หามีดน้อยน้อย |
| ทำเป็นกริชดูคม | บ้างก็ชมว่าดี |
| มีดน้อยเล่มนี้ | มันดีเหลือใจ |
| สาวสาวโลนโลน | มันก็โกลนช้างให้ |
| สาวสาวใหญ่ใหญ่ | ร้องว่าบัดศรี |
| อย่าแกะเช่นนี้ | ข้าไม่ชอบใจ |
| แต่ล้วนนางข้างใน | ทำได้ทุกอัน |
| แกะเป็นมักกลีผล | อยู่บนพฤกษา |
| แกะเป็นเพชรพยาธร | เหาะร่อนไปมา |
| หน้าตาอย่างดี | แกะเป็นหอยสังข์ |
| ขี่ม้าตีคลี | แกะเมรีฉายา |
| ขึ้นขี่เลียงผา | แกะเป็นกวางทอง |
| ลวงล่อสีดา | แกะเป็นทศพักตร์ |
| ลักนางฉายา | ใส่ท้ายรถมา |
| โอ้น่าสงสาร | ยอดเยาวมาลย์ |
| มือฟายน้ำตา | แลหาผัวรัก |
| ถัดนั้นขึ้นไป | ถึงในชั้นสี่ |
| นางสีกับนางแสง | นางเพ็งช่างแกะ |
| เลิศล้ำมีศรี | รูปร่างอย่างดี |
| จิ้มลิ้มพริ้มพราย | กรีดนิ้วกรายกร |
| แกะเป็นกินนร | ห่มผ้าห่มผ่อน |
| เหมือนกินนรจริงจริง | ทำเป็นแอบอิง |
| อยู่ที่หว่างบายศรี | ดีดีงามงาม |
| เดินตามกันมา | แกะเป็นมโนห์รา |
| ใส่สร้อยสังวาล | รูปร่างสะคราญ |
| ปีกหางอย่างดี | เห็นงามหนักงามหนา |
| ถัดนั้นขึ้นไป | ที่ในชั้นห้า |
| แกะเป็นไก่ป่า | ไก่ฟ้าพญาลอ |
| เห็นน่าหัวร่อ | ชูคอขึ้นขัน |
| สัพยอกหยอกกัน | ทุกชั้นบายศรี ๚ะ |
| ๖๑๐ เสร็จแล้วมิทันนาน | พระภูบาลสั่งเศรษฐี |
| ให้แต่งพระภูมี | เจ้าสรรพสิทธิกุมาร |
| ๖๑๑ เร่งแต่งเจ้าเข้ามา | เร็วอย่าช้าให้ทันการ |
| เรานี้จะแต่งงาน | อุปภิเษกเจ้าด้วยกัน |
| ๖๑๒ เมื่อนั้นเศรษฐีเฒ่า | จึ่งแต่งเจ้ามาด้วยพลัน |
| แล้วให้ลูกชายนั้น | เจ้าสระสรงพระคงคา |
| ๖๑๓ ผ้าต้นย่อมลายทอง | งามลำยองสีโมรา |
| สังวาลงามรจนา | ย่อมสุวรรณพรรณราย |
| ๖๑๔ มงกุฎกรรเจียกแก้ว | งามพรายแพรวอยู่เฉิดฉาย |
| สังวาลพรรณราย | มารองรับทับทรวงทรง |
| ๖๑๕ ทั้งสิบนิ้วพระหัตถ์ | ใส่เนาวรัตน์ธำมรงค์ |
| ดังแสงสูริยง | เมื่อเปล่งแสงในอัมพร |
| ๖๑๖ ท้าวพรหมทัตราช | แต่งนางนาฏสายสมร |
| สร้อยถนิมพิมพาภรณ์ | ทรงผ้าต้นลายเครือวัลย์ |
| ๖๑๗ รัดเกล้าพอสมทรง | งามบรรจงอยู่เฉิดฉัน |
| แล้วทรงสังวาลวรรณ | อันนายช่างแกล้งบรรจง |
| ๖๑๘ เจ้าทรงพาหุรัด | นิ้วพระหัตถ์สอดธำมรงค์ |
| เครื่องประดับสำหรับองค์ | งามบรรจงอย่างนางฟ้า |
| ๖๑๙ ครั้นแต่งเสร็จสรรพแล้ว | จึ่งพระแก้วเสด็จมา |
| ทั้งพระราชมารดา | นางกำนัลแลขันที |
| ๖๒๐ โกสุมมารดาไท | กำนัลในนางสาวศรี |
| ห้อมล้อมนางเทวี | มายังท้องพระโรงไชย |
| ๖๒๑ เศรษฐีโกณฑัญเฒ่า | นำพระเจ้านั้นเข้าไป |
| ยังท้องพระโรงใน | แล้วบังคมพระภูมี |
| ๖๒๒ ท้าวพรหมทัตราช | ให้หน่อนาถทั้งสองศรี |
| นั่งเหนือกองมณี | ให้สองศรีนั่งเคียงกัน |
| ๖๒๓ ฝ่ายหน้าเสนาใน | ฝ่ายหลังไซร้นางกำนัล |
| เถ้าแก่อยู่แจจัน | มาห้อมล้อมอยู่ไสว |
| ครั้นพร้อมแล้วมิช้า | จึ่งโหราให้ฤกษ์ไชย |
| หมู่พราหมณ์ทำตามไสย | เอาน้ำสังข์มาประพรม |
| ๖๒๔ ลั่นฆ้องเข้าสามครา | โห่สามลาอยู่ระงม |
| แตรสังข์จึ่งประโคม | ทั้งเครื่องเล่นสมโภชไป |
| ๖๒๕ ปี่กลองดังครื้นครั่น | เสียงสนั่นทั้งเวียงไชย |
| ดนตรีอึงมี่ไป | ทั้งทองนำมโหรี |
| ๖๒๖ ลางนางบ้างตีทับ | ลางนางดีดกระจับปี่ |
| บ้างขับมโหรี | ลางนางตีรำมะนา |
| ๖๒๗ ลางนางตีฉิ่งฉับ | ลางนางขับเพลงพัดชา |
| สมโภชเจ้าสองรา | แล้วจึ่งเวียนซึ่งเทียนไชย |
| ๖๒๘ เวียนเทียนได้เจ็ดรอบ | ตามระบอบพิธีไสย |
| เสร็จสรรพดับเทียนไชย | โบกควันไปให้ต้ององค์ |
| ๖๒๙ จุดเจิมเฉลิมพักตร์ | สองนรลักษณ์ผู้โฉมยง |
| พระญาติแลพระวงศ์ | จึ่งอำนวยซึ่งพรไชย |
| ๖๓๐ ให้เจ้าทั้งสองศรี | ครองบูรีอย่ามีภัย |
| ศึกเสือทั้งเหนือใต้ | ขออย่าได้มาใกล้กราย |
| ๖๓๑ พยาธิโรคา | อย่ามาเบียนสองโฉมฉาย |
| มีแต่ความสบาย | จำเริญสวัสดิ์สัถาวร |
| ๖๓๒ เสร็จแล้วมอบสมบัติ | เป็นกระษัตริย์ล้ำดินดอน |
| สุรางคนิกร | มอบแก่เจ้าหมื่นหกพัน |
| ๖๓๓ เพลานั้นย่ำฆ้อง | เสด็จสู่ห้องปราสาทจันทน์ |
| พระสนมหมื่นหกพัน | มาอยู่ตามตำแหน่งตน |
| ๖๓๔ ครั้นคํ่ายํ่าสนธยา | พระมารดากล่าวยุบล |
| จะส่งนางนิฤมล | ให้อยู่ด้วยพระกุมาร |
| ๖๓๕ จึ่งว่านางโฉมยง | แม่จะส่งลูกสงสาร |
| ไปอยู่ด้วยกุมาร | ในห้องปรางค์รจนา |
| ๖๓๖ นางสุวรรณเกสร | จึ่งทูลวอนพระมารดา |
| พระแม่จะทรมา | ให้ลูกยาอยู่ด้วยชาย |
| ๖๓๗ ไม่เคยเจรจา | คิดขึ้นมาน่าใจหาย |
| ว่าแล้วนางโฉมฉาย | เจ้าทอดกายลงโศกา |
| ๖๓๘ ด้วยเวรพยาบาท | เมื่อชาติเป็นสกุณา |
| ด้วยนางตั้งสัจจา | จึ่งตามมาเข้าดลใจ |
| ๖๓๙ ด้วยพ่อสกุณา | ตั้งสัจจาตามอรไท |
| มาทันครั้งนี้ไซร้ | ด้วยความสัจจวาที |
| ๖๔๐ นางทูลพระมารดา | ด้วยมารยากระสัตรี |
| ข้าแต่พระชนนี | โปรดเกศีลูกก่อนรา |
| ๖๔๑ ชายใดพระแม่เอย | ลูกไม่เคยจะเจรจา |
| ครั้งนี้พระมารดา | จะทารกรรมให้จำตาย |
| ๖๔๒ เมื่อนั้นพระมารดา | ฟังลูกยากล่าวอุบาย |
| จึ่งปลอบนางโฉมฉาย | ฟังแม่ว่าอย่าอาวรณ์ |
| ๖๔๓ อันการประเวณี | ย่อมมีมาแต่ปางก่อน |
| พนิดาอย่าอาวรณ์ | มีแต่เจ้านี้เมื่อไร |
| ๖๔๔ ภริยากับสามี | ประเวณีแต่ก่อนไกล |
| อันความพิสมัย | ใช่แต่เราอยู่ดินดาน |
| ๖๔๕ อันการสิ่งนี้นา | ถึงเทวาในวิมาน |
| ความรักความสงสาร | มีเหมือนกันสิ้นทุกคน |
| ๖๔๖ ว่าแล้วพระมารดร | กุมพระกรนางนิฤมล |
| พาเจ้าเข้าไพรชน | แล้วจึ่งฝากนางฉายา |
| ๖๔๗ แต่วันนี้ไปเล่า | ทั้งสองเจ้าอย่าฉันทา |
| ปกครองกันสองรา | อย่าได้มีอันตราย |
| ๖๔๘ ฝากนางแล้วมิช้า | พระมารดาจึ่งผันผาย |
| จากปรางค์พรรณราย | นางโฉมฉายตามออกมา |
| ๖๔๙ เมื่อนั้นพระชนมาร | ปิดใบดานมิทันช้า |
| สรรพสิทธิปรีชา | เจ้าจึงคว้าพระกรไว้ |
| ๖๕๐ เมื่อนั้นนางฉายา | ก้มพักตราไม่ปราศรัย |
| สรรพสิทธิฤทธิไกร | จึ่งปราศรัยด้วยไมตรี ๚ะ |
สุรางคนางค์
| ๖๕๑ ดูราน้องแก้ว | |
| บุญของเราแล้ว | นะนางเทวี |
| พระบิดาเจ้า | โปรดเกล้าเกศี |
| เสกเจ้ากับพี่ | ให้ครองพารา |
| ๖๕๒ เจ้าอย่าครั่นคร้าม | |
| พระน้องโฉมงาม | จงได้เมตตา |
| กุศลได้ทำ | จึ่งชักนำมา |
| ให้เราสองรา | ได้ครองไอศวรรย์ |
| ๖๕๓ เจ้าอย่าตัดรอน | |
| ร้อยชั่งบังอร | จงคิดผ่อนผัน |
| จงเงยพักตรา | เจรจาด้วยกัน |
| พระอรแจ่มจันทร์ | จงได้ปรานี |
| ๖๕๔ พี่มาอ้อนวอน | |
| เจ้าอย่าตัดรอน | เยื่อใยไมตรี |
| ปลอบเจ้าเท่าไร | หาได้ปรานี |
| เจ้าไม่พาที | ด้วยพี่เลยนา |
| ๖๕๕ นางสุวรรณเกสร | |
| ได้ฟังภูธร | อ้อนวอนไปมา |
| นางงามทรามวัย | มิได้เจรจา |
| เจ้าก้มพักตรา | ไม่ว่าสิ่งใด |
| ๖๕๖ สรรพสิทธิฤทธี | |
| เห็นนางเทวี | เจ้าไม่ปราศรัย |
| จึ่งกล่าวอุบาย | ด้วยกลภายใน |
| นางงามทรามวัย | เจ้าไม่ปรานี |
| ๖๕๗ ขอถามทรามวัย | |
| เจ้าไม่อาลัย | ในการโลกีย์ |
| ตามเพศมนุษย์ | บุรุษสตรี |
| ตัดความโลกีย์ | ขาดแล้วฤๅไฉน |
| ๖๕๘ เจ้าไม่ปรารถนา | |
| ตัวพี่จะขอลา | พระน้องคลาไคล |
| บวชเป็นฤๅษี | อยู่ที่ในไพร |
| มิได้อาลัย | ในการโลกีย์ |
| ๖๕๙ บวชเป็นดาบส | |
| ตั้งกรรมทำพรต | อยู่ในพงพี |
| มิได้ต้องพาน | ในการประเวณี |
| ครั้นรุ่งราตรี | พี่จะขอลา |
| ๖๖๐ ว่าเท่านั้นแล้ว | |
| สมเด็จพระแก้ว | มิได้เจรจา |
| ทำเป็นนั่งขึ้ง | เหมือนหนึ่งโกรธา |
| มิได้เจรจา | ว่ากล่าวสิ่งใด |
| ๖๖๑ นางสุวรรณเกสร | |
| เห็นพระภูธร | เจ้าไม่ปราศรัย |
| ถ้าไม่เจรจา | จะมาน้อยใจ |
| โกรธาคลาไคล | ไปจากปรางค์ศรี |
| ๖๖๒ รู้ถึงบิดา | |
| จะมาโกรธา | เคืองแค้นแสนทวี |
| คิดแล้วมิช้า | นางจึ่งพาที |
| ว่าพระภูมี | เสด็จคลาไคล |
| ๖๖๓ บวชเป็นฤๅษี | |
| ในป่าพงพี | น้องจะตามไป |
| อยู่ปรนนิบัติ | โดยอัธยาศัย |
| แต่ว่าอย่าได้ | เหลาะแหละพาที |
| ๖๖๔ เป็นฤๅษีสิทธิ์ | |
| จงรักษากิจ | อยู่ตามประเวณี |
| อย่าได้ต้องพาน | ในการโลกีย์ |
| บวชเป็นฤๅษี | ครองกิจพระวินัย |
| ๖๖๕ นางกล่าววาจา | |
| ด้วยกลมายา | แยบคายภายใน |
| แต่ปากหากว่า | กามาหวั่นไหว |
| รำจวนป่วนใจ | จะใคร่เสนหา |
| ๖๖๖ ด้วยมีความอาย | |
| จึ่งกล่าวแยบคาย | เบี่ยงบ่ายเจรจา |
| แต่พอให้รู้ | ท่วงทีกิริยา |
| แจ้งด้วยวาจา | มารยาสตรี |
| ๖๖๗ หน่อพระทศพล | |
| เธอรู้ในกล | จึ่งตอบเสาวนีย์ |
| เจ้าว่านี้ชอบ | ขอบใจเทวี |
| ธรรมดาฤๅษี | จะทำอะไรใคร |
| ๖๖๘ แม้นจะปรนนิบัติ | |
| เมื่อเป็นคฤหัสถ์ | จะขัดอันใด |
| จำเพาะแต่พี่ | เป็นฤๅษีไพร |
| เจ้าจึ่งจะไป | ปรนนิบัติรักษา |
| ๖๖๙ แม้นเป็นคฤหัสถ์ | |
| ถ้าจะปรนนิบัติ | มิได้ฤๅนา |
| ตามประเวณี | สามีภริยา |
| ว่าแล้วมิช้า | เล้าโลมเทวี |
| ๖๗๐ จึ่งอุ้มนางน้อง | |
| ขึ้นสู่แท่นทอง | รัตนมณี |
| โลมลูบจูบปราง | ไม่ห่างเทวี |
| กัลยามารศรี | ผลักไสไปมา |
| ๖๗๑ นางฉวยสะบัด | |
| วัดแว้งแข็งขัด | แล้วมีวาจา |
| พระมาลามลวน | ด่วนได้ไยนา |
| อันความเสนหา | นางน้องไม่เคย |
| ๖๗๒ พระตอบเสาวนีย์ | |
| อันความโลกีย์ | สิ่งนี้น้องเอ๋ย |
| เป็นประเวณี | มิเคยจำเคย |
| การสิ่งนี้เอย | เหมือนกันทุกคน |
| ๖๗๓ ว่าพลางทางชม | |
| ร่วมรู้สู่สม | รสราคเริงรน |
| พิรุณโปรยปราย | กระจายสายฝน |
| ต้องดอกอุบล | บานรับสูริยา |
| ๖๗๔ สองสมความคิด | |
| สองสำราญจิต | สมความปรารถนา |
| นางงามทรามวัย | กราบไหว้ราชา |
| นางขอโทษา | แก่พระภูมี |
| ๖๗๕ น้องได้ข้องขัด | |
| ด้วยความอุทัจ | มารยากระสตรี |
| ให้เคืองบาทา | ของพระสามี |
| โทษาข้านี้ | อย่ามีสืบไป |
| ๖๗๖ พระว่าไม่โกรธ | |
| พี่ไม่ถือโทษ | นางน้องทรามวัย |
| มารยากระสตรี | พี่รู้เต็มใจ |
| เจ้าอย่าสงสัย | พี่ไม่โกรธา |
| ๖๗๗ ทั้งสองครองราช | |
| เป็นมหาอุปราช | เลิศล้ำโลกา |
| กระษัตริย์ทั้งสอง | ครองขัณฑเสมา |
| ได้เป็นฝ่ายหน้า | แห่งพระทรงธรรม์ |
| ๖๗๘ ระบือฦๅจบ | |
| กรุงไกรไตรภพ | ทุกประเทศเขตขัณฑ์ |
| สรรพสิทธิกับนาง | เป็นคู่สร้างกัน |
| แต่ก่อนนางนั้น | ไม่พูดด้วยชาย |
| ๖๗๙ กุมารร้อยเมือง | |
| พูดด้วยบุญเรือง | นางไม่ปราศรัย |
| แต่เจ้าสรรพสิทธิ | นางต้องติดใจ |
| ด้วยพิษฐานไว้ | ขอให้พบกัน |
| ๖๘๐ นางโกรธสามี | |
| พิษฐานจะหนี | ให้พ้นผัวขวัญ |
| ผัวพิษฐานไล่ | หมายได้พบกัน |
| ด้วยความสัตย์นั้น | ไม่แคล้วกันไป |
| ๖๘๑ สัปรุษทั้งหลาย | |
| ทั้งหญิงทั้งชาย | ฟังแล้วจำไว้ |
| จะสร้างกุศล | ผลบุญสิ่งไร |
| ตั้งพิษฐานไว้ | ได้ตั้งปรารถนา |
| ๖๘๒ เหมือนหน่อพระชินศรี | |
| ตั้งสัจจวาที | ตามนางสกุณา |
| เจ้าพิษฐานตาม | สมความปรารถนา |
| เดชะสัตยา | จึ่งมาพบกัน |
| ๖๘๓ เจ้าทั้งสองรา | |
| ครองขัณฑเสมา | นคเรศเขตขัณฑ์ |
| กระษัตริย์ทั้งสอง | ครองพระกำนัล |
| ทั้งหมื่นหกพัน | โทษทัณฑ์ไม่มี |
| ๖๘๔ เจ้าอยู่เสวยราช | |
| แสนสนิทพิศวาส | ด้วยนางเทวี |
| เป็นบรมสุข | อยู่ทุกราตรี |
| เจ้าทั้งสองศรี | สำราญพระทัย |
| ๖๘๕ ครั้นอยู่นานมา | |
| สรรพสิทธิฤทธา | รำพึงในใจ |
| จะไปประพาส | พนาวาสชมไพร |
| จึ่งพระภูวไนย | ชวนพระเชษฐา |
| ๖๘๖ ว่าเราทั้งสอง | |
| แต่พี่กับน้อง | เราจะไคลคลา |
| ชมนกชมไม้ | ที่ในราวป่า |
| ชมฝูงมฤคา | ในป่าพงไพร |
| ๖๘๗ พี่เลี้ยงทูลเล่า | |
| ตามแต่พระเจ้า | เสด็จคลาไคล |
| เข้าในหิมเวศ | ทุเรศราวไพร |
| ชมนกชมไม้ | ตามใจราชา |
| ๖๘๘ ฟังพี่เลี้ยงทูล | |
| จึ่งพระนเรนทร์สูร | เสด็จเข้าปรางค์ปรา |
| บอกแก่เมียรัก | พี่จักไคลคลา |
| ไปตามเชษฐา | เที่ยวเล่นในไพร |
| ๖๘๙ ชมปักษาชาติ | |
| พฤกษากล้ากลาด | เดียรดาษในไพร |
| พรุ่งนี้พี่ยา | จะมาคลาไคล |
| วันนั้นเล่าไซร้ | ใกล้คํ่าราตรี |
| ๖๙๐ เสด็จเข้าสู่ห้อง | |
| ภิรมย์ชมน้อง | ในห้องปรางค์ศรี |
| แนบชิดพิสมัย | เมื่อในราตรี |
| เหนือแท่นมณี | สองศรีหลับไป |
| ๖๙๑ ทั้งสองไสยาสน์ | |
| บรรทมเหนืออาสน์ | แท่นทองผ่องใส |
| ใกล้รุ่งรางรอง | แสงทองไรไร |
| พระอาทิตย์ฤทธิไกร | เยี่ยมยอดยุคนธร |
| ๖๙๒ ตื่นจากนิทรา | |
| สระสรงคงคา | สุคนธาขจร |
| หอมฟุ้งกระลบ | อบองค์ภูธร |
| เสร็จแล้วผันผ่อน | มาเสวยโภชนา |
| ๖๙๓ เสวยแล้วมินาน | |
| สรรพสิทธิกุมาร | จึงชวนเชษฐา |
| ลงจากปรางค์มาศ | ยุรยาตรคลาดคลา |
| ออกจากพารา | จรมาสองคน |
| ๖๙๔ เข้าในไพรเขียว | |
| พากันท่องเที่ยว | ลดเลี้ยวไพรสณฑ์ |
| ชมสกลมิ่งไม้ | ในไพรเกลื่อนกล่น |
| พากันจรดล | ชมเล่นเย็นใจ ๚ะ |
ยานี
| ๖๙๕ เข้าในพนาวาส | ชมรุกขชาติกลาดเกลื่อนไป |
| เป็นดอกออกแกมใบ | งามไสวอยู่นานา |
| ๖๙๖ พระชมต้นนิโครธ | งามทรงโตรดพระเวหา |
| ชงโควิลารา | กระลำพักจักรนารายณ์ |
| ๖๙๗ ชมต้นภุมโร | กิ่งสะโกแลโพบาย |
| ขอนดอกแลแคทราย | ดอกกระแตสะแกวัน |
| ๖๙๘ ชมต้นนมพะโค | มีอักโขอยู่เรียงรัน |
| สนุ่นบุณฑริกัน | จันทนามหากาฬ |
| ๖๙๙ สมีแลเสม็ด | ทั้งเค็ดแคแสมสาร |
| ไม้บงทั้งปรงลาน | ในดงดานมีหลายพรรณ |
| ๗๐๐ กระดังงาจำปาทอง | เป็นแถวถ่องอยู่เรียงรัน |
| สะคร้ำแลลำพัน | กันทลิกาสารภี |
| ๗๐๑ โคมลอยสร้อยสนสม | ชมพู่เทศแลลิ้นจี่ |
| รวยรินอินจันมี | ต้นจำปีแลลำดวน |
| ๗๐๒ นางแย้มแกมยมโดย | ลมโบกโบยกลิ่นหอมหวน |
| หอมมาน่ารำจวน | ชื่นอารมณ์น่าชมเชย |
| ๗๐๓ กระลำพักกฤษณา | ส่งกลิ่นมาอยู่รำเพย |
| สุมณฑาน่าชมเชย | ระรวยรินกลิ่นมาลา |
| ๗๐๔ กันเกราทั้งเต่าเกียด | อีกสีเสียดเสนียดป่า |
| ละมุดทั้งพุทรา | ลูกหวายหว้าทั้งพลวงพลอง |
| ๗๐๕ น้อยหน่าแลลำไย | มะเฟืองไฟแลปรางทอง |
| สุกเหลืองอยู่เรืองรอง | มะพลับทองงามตระการ |
| ๗๐๖ ทุเรียนมังคุดนั้น | ครั้นชมนักจักเนิ่นนาน |
| พี่เลี้ยงแลภูบาล | สำราญรมย์ชมปักษา |
| ๗๐๗ ชมฝูงสกุณชาติ | บินเกลื่อนกลาดในพนาวา |
| สกุณีสกุณา | มาร่ำร้องอยู่ก้องดง |
| ๗๐๘ เบญจพาดเบญจพรรณ | เบญจวรรณพญาหงส์ |
| ร่ำร้องกึกก้องดง | เสียงเสนาะเพราะเอาใจ |
| ๗๐๙ สกุโณโพระโดก | จับต้นโศกร้องเสียงใส |
| แม่ม่ายแลลองใน | ทั้งเรไรจักรจั่น |
| ๗๑๐ กระเหว่าลายชายชมพู | นกเขาคูอยู่เรียงรัน |
| สำเนียงเสียงแจจัน | สนั่นก้องในท้องดง |
| ๗๑๑ มยุรามาร่ำร้อง | เสียงกึกก้องไพรระหง |
| สัตวาโนรีดง | ส่งเสียงเร้าเคล้าคู่คลอ |
| ๗๑๒ ไก่ป่าขันจ้าไป | สหัสนัยน์พญาลอ |
| กระจาบพิราบมอ | เขาขันจ้อกันไปมา |
| ๗๑๓ ชมแล้วจึ่งบ่ายเบี่ยง | ชวนพี่เลี้ยงเจ้าลินลา |
| เที่ยวไปที่ในป่า | พบสระโบกขรณี |
| ๗๑๔ สระใหญ่ที่ไพรสาณฑ์ | ดอกประทุมบานที่สระศรี |
| เกลื่อนกลาดดาษนัที | น้ำเย็นดีเป็นโอฬาร์ |
| ๗๑๕ สรรพสิทธิฤทธิรงค์ | จึงสระสรงพระคงคา |
| จึ่งชวนพระเชษฐา | ชมบุษบาสำราญใจ |
| ๗๑๖ บัวหลวงเป็นพวงพุ่ม | บานแลตูมอยู่ไสว |
| ผุดแพลมแกมบังใบ | ที่มีในพระคงคา |
| ๗๑๗ อุบลจงกลนี | ในสระศรีมีนานา |
| ภุมรีภุมรา | เอารสกลิ่นนิลุบล |
| ๗๑๘ สัตตบุษย์ผุดแดงฉัน | สัตตบรรณหัวขาวปน |
| บัวเผื่อนอยู่เกลื่อนกล่น | ทั้งสาหร่ายสายสันตะวา |
| ๗๑๙ มีทั้งกระจับสด | ย่อมมีรสอันโอชา |
| ครั้นแล้วชมฝูงปลา | หมู่มัจฉาในสระศรี |
| ๗๒๐ ฝูงปลาในสระนั้น | สารพันพ้นที่จะมี |
| สร้อยซ่าปลากระดี่ | มีทั้งปลาสลุมพร |
| ๗๒๑ ปลาไหลแลปลาหลด | ทั้งปลากดแลปลาช่อน |
| ปลาเสือทั้งเนื้ออ่อน | ปลาเทโพชะโดลาย |
| ๗๒๒ ปลาเค้าแลปลาม้า | ทั้งปลากาแลปลากราย |
| ตะโกกแลปลาสวาย | บ้างว่ายคล่ำดำกินไคล |
| ๗๒๓ ปลาดุกรุกเข้าออ | ทั้งปลาหมอว่ายน้ำใน |
| คางเบือนเบือนคางไป | หาปลาหมอบ่รู้วาย |
| ๗๒๔ ตะเพียนแลหางแดง | ปลาแขยงแฝงสาหร่าย |
| ดำผุดแลดำว่าย | ไล่หยอกกันอยู่พรั่งพรู |
| ๗๒๕ กุ้งกั้งทั้งแมงดา | ในคงคามีอักขู |
| หอยแครงทั้งแมงภู่ | จุ๊บแจงอยู่ดูมากมาย |
| ๗๒๖ หอยอีรมทั้งนมนาง | ทั้งหอยกวางแลหอยทราย |
| หอยกาบคาบสาหร่าย | ทั้งหอยโข่งแลหอยขม |
| ๗๒๗ ฝูงสัตว์ในนัที | พระภูมีเจ้าเชยชม |
| ขึ้นจากสระเสร็จสม | ผลัดภูษาแล้วคลาไคล |
| ๗๒๘ เห็นฝูงมฤคา | เที่ยวกินหญ้าอยู่ในไพร |
| ตัวหนึ่งนั้นบรรลัย | ตายอยู่ในพนาวา |
| ๗๒๙ เห็นซากมฤคี | อันเป็นผีอยู่ในป่า |
| แล้วจึ่งมีวาจา | แก่พี่เลี้ยงด้วยฉับไว |
| ๗๓๐ ดูราพระเชษฐา | จงรักษารูปข้าไว้ |
| ข้าจักถอดหัวใจ | เข้าอยู่ในมฤคา |
| ๗๓๑ จะไปด้วยฝูงสัตว์ | ในป่าชัฏไพรพฤกษา |
| ตามฝูงมฤคา | พี่รักษารูปข้าไว้ |
| ๗๓๒ พี่เลี้ยงจึ่งว่าเล่า | รูปของเจ้านั้นเล่าไซร้ |
| พี่จักรักษาไว้ | มิให้เป็นอันตราย |
| ๗๓๓ พี่เลี้ยงรับคำแล้ว | จึ่งพระแก้วเจ้ายิ้มพราย |
| ถอดหัวใจจากกาย | เข้าอยู่ในมฤคา ๚ะ |
ฉบัง
| ๗๓๔ เมื่อนั้นสรรพสิทธิฤทธา | ถอดดวงหัทยา |
| ออกจากพระกายท้าวไท | |
| ๗๓๕ เข้ารูปมฤคาทันใจ | ร่างเนื้อนั้นไซร้ |
| บัดใจก็เป็นขึ้นมา | |
| ๗๓๖ โลดโผนโจนเข้าในป่า | ด้วยดวงหัทยา |
| เจ้านั้นเข้าอยู่ในกาย | |
| ๗๓๗ ไปตามฝูงเนื้อทั้งหลาย | ชมเล่นสบาย |
| ดังน้ำพระทัยปรารถนา | |
| ๗๓๘ ฝูงเนื้อมิได้สงกา | ว่าเพื่อนมฤคา |
| พากันกินหญ้าในไพร | |
| ๗๓๙ เมื่อนั้นสรรพสิทธิฤทธิไกร | เข้าชิดพิสมัย |
| นางเนื้อมิได้สงกา | |
| ๗๔๐ สำคัญว่าเพื่อนมฤคา | มีความเสนหา |
| มิได้รังเกียจเดียดฉันท์ | |
| ๗๔๑ เล็มล่าตามมฤคานั้น | จนพระสุริยัน |
| จะเคลื่อนคล้อยเข้าบ่ายควาย | |
| ๗๔๒ พี่เลี้ยงอยู่รักษากาย | ของพระโฉมฉาย |
| ก็คิดใจร้ายริษยา | |
| ๗๔๓ ที่นี้สมความปรารถนา | สรรพสิทธิปรีชา |
| เป็นเนื้อในป่าพงไพร | |
| ๗๔๔ อย่าเลยกูนี้จะไป | เอานางอรไท |
| เจ้านั้นเป็นอัครชายา | |
| ๗๔๕ จะได้เป็นอุปราชา | ที่ปรารถนา |
| เห็นว่าจะได้นงเยาว์ | |
| ๗๔๖ จะถอดหัวใจของเรา | ใส่รูปของเจ้า |
| จะกลับเข้าไปบูรี | |
| ๗๔๗ ทีนั้นนวลนางเทวี | จะว่าสามี |
| มิได้กินแหนงแคลงใจ | |
| ๗๔๘ รูปตัวของผัวนางไซร้ | เอาแต่หัวใจ |
| ของเราผู้เป็นเชษฐา | |
| ๗๔๙ คิดแล้วเท่านั้นมิช้า | ถอดดวงหัทยา |
| ออกจากรูปตนด้วยพลัน | |
| ๗๕๐ เข้าในรูปพระทรงธรรม์ | รูปของกูนั้น |
| จะเผาเสียในกลางไพร | |
| ๗๕๑ ครั้นจะเอารูปกูไว้ | แม้นว่านานไป |
| เห็นว่าจะมีราคี | |
| ๗๕๒ ด้วยเจ้าสรรพสิทธิฤทธี | กลับมาบัดนี้ |
| จะเห็นรูปกูนี้นา | |
| ๗๕๓ จะอ่านพระเวทคาถา | ถอดเอาหัทยา |
| ออกจากมฤคาทันใจ | |
| ๗๕๔ จะเข้าในรูปกูไซร้ | ติดตามเข้าไป |
| จะเป็นเสี้ยนหนามต่อกู | |
| ๗๕๕ ด้วยว่ามันมีความรู้ | เรียนมาต่อครู |
| ความรู้ก็มีเสมอกัน | |
| ๗๕๖ จะเอารูปของกูนั้น | เผาเสียด้วยพลัน |
| อย่าให้มันเข้ารูปไป | |
| ๗๕๗ จึ่งเก็บฟืนมาทันใจ | กองเข้าด้วยไว |
| ก่อไฟให้ลุกเป็นควัน | |
| ๗๕๘ เมื่อนั้นพี่เลี้ยงใจฉกรรจ์ | เอารูปตนนั้น |
| เข้าใส่ในกองอัคคี | |
| ๗๕๙ เผาเสียด้วยพลันทันที | ในกลางอัคคี |
| ก็เป็นวิจุณสูญไป | |
| ๗๖๐ ครั้นแล้วลินลาคลาไคล | ออกจากพงไพร |
| ก็กลับเข้าในบูรี | |
| ๗๖๑ มาถึงจึ่งเข้าวังศรี | ขึ้นปรางค์มณี |
| นั่งอยู่ที่เกยชาลา | |
| ๗๖๒ พระสนมกรมในซ้ายขวา | ไม่แจ้งกิจจา |
| เหตุผลนั้นเป็นฉันใด | |
| ๗๖๓ สำคัญว่าองค์ภูวไนย | เห็นรูปท้าวไท |
| คิดว่าเจ้านายของตน | |
| ๗๖๔ ไม่รู้ว่าพี่เลี้ยงทรชน | เอาหัวใจตน |
| มาใส่ในรูปท้าวไท | |
| ๗๖๕ ไม่รู้แยบคายภายใน | จึ่งนางสาวใช้ |
| ถวายบังคมทุกคน | |
| ๗๖๖ คิดว่าเจ้านายของตน | บ้างถวายสุคน |
| ธารสสหัสธารา | |
| ๗๖๗ บ้างถวายผ้าต้นรจนา | เสร็จแล้วมิช้า |
| เข้าที่เสวยด้วยพลัน | |
| ๗๖๘ นางสุวรรณเกสรสาวสวรรค์ | พิศดูผัวขวัญ |
| เห็นอัศจรรย์หนักหนา | |
| ๗๖๙ รูปทรงนั้นองค์ภัสดา | เหตุไรกิริยา |
| เห็นผิดนางคิดสงสัย | |
| ๗๗๐ จะตรัสถ้อยความสิ่งใด | ผิดแต่ก่อนไป |
| มิได้จะเหมือนสามี | |
| ๗๗๑ สงสัยในใจเทวี | กิริยาพาที |
| ก็ผิดทำเนียมกระษัตรา | |
| ๗๗๒ คิดแล้วจึ่งมีวาจา | ว่าพระเชษฐา |
| ไม่มาไปอยู่แห่งใด | |
| ๗๗๓ สองคนจรดลเข้าไพร | คนหนึ่งไปไหน |
| ข้าบาทสงสัยนักหนา | |
| ๗๗๔ จึ่งบอกแก่นางฉายา | ว่าพระเชษฐา |
| พากันไปถึงกลางไพร | |
| ๗๗๕ ฆ่าเสียให้ม้วยบรรลัย | ไว้ใจไม่ได้ |
| เพราะความรู้ไซร้เท่ากัน | |
| ๗๗๖ บอกเจ้าให้รู้สำคัญ | พี่จึงฆ่าฟัน |
| มันนั้นให้วอดวายชนม์ | |
| ๗๗๗ เอาไว้จะเกิดจุลาจล | ด้วยรู้เวทมนตร์ |
| ถอดหัวใจได้เหมือนกัน | |
| ๗๗๘ พี่นี้มิไว้ใจมัน | จึ่งมาฆ่าฟัน |
| ให้มันนั้นม้วยบรรลัย | |
| ๗๗๙ โฉมยงมาคิดสงสัย | พี่เลี้ยงนี้ไซร้ |
| ดีร้ายจะคิดทรชน | |
| ๗๘๐ อุบายถ่ายเทเล่ห์กล | ถอดหัวใจตน |
| เข้าในรูปเจ้าเข้ามา | |
| ๗๘๑ คิดแล้วจึ่งมีวาจา | ด้วยกลมารยา |
| จะใคร่ให้รู้สำคัญ | |
| ๗๘๒ จึ่งทูลว่าพระทรงธรรม์ | อันพี่เลี้ยงนั้น |
| ฟันเสียดีแล้วแลนา | |
| ๗๘๓ เอาไว้จะเกิดโทษา | ฆ่าให้มรณา |
| เอาไว้จะเป็นเสี้ยนหนาม | |
| ๗๘๔ พี่เลี้ยงครั้นได้ฟังความ | ว่านางโฉมงาม |
| เจ้าไม่มีความสงสัย | |
| ๗๘๕ จะสมความคิดจิตใจ | ในครั้งนี้ไซร้ |
| จะได้เป็นอุปราชา | |
| ๗๘๖ วันนั้นพอจวนเวลา | จะเข้าสนธยา |
| เข้ามาในปราสาทไชย | |
| ๗๘๗ ขึ้นสู่แท่นทองผ่องใส | เข้าใกล้ทรามวัย |
| ดังไฟมาไหม้ลามลน | |
| ๗๘๘ ให้ร้อนในหัวใจตน | อตส่าห์กลั้นทน |
| ปราศรัยจะใคร่เสนหา | |
| ๗๘๙ นางจึ่งกล่าวกลมายา | ว่าข้าบริจา |
| ประชวรโรคายายี | |
| ๗๙๐ พระอุหลบขัดข้องหมองศรี | ให้เจ็บนาภี |
| วันนี้ไม่มีความสบาย | |
| ๗๙๑ พระสนมกรมในทั้งหลาย | เชิญท้าวผันผาย |
| ไปชมสุรางค์นางใน | |
| ๗๙๒ ได้ฟังนางงามทรามวัย | แล้วจึงคลาไคล |
| ไปชมสนมสาวศรี | |
| ๗๙๓ เมื่อนั้นจึ่งนางเทวี | รำพึงคดี |
| ก็คิดสงสัยไปมา | |
| ๗๙๔ รูปทรงก็องค์ภัสดา | แต่กิริยา |
| นั้นผิดกับพระสามี | |
| ๗๙๕ นวลเจ้าโศกเศร้าหมองศรี | นางน้องเทวี |
| เจ้าไซร้มิได้บังคม | |
| ๗๙๖ แม้นว่าจะมาสู่สม | ให้ร้อนระงม |
| นั่งใกล้มิได้เลยนา ๚ะ |
สุรางคนางค์
| ๗๙๗ เรื่องนี้ยกไว้ | |
| จะกล่าวบทไป | ถึงหน่อศาสดา |
| เจ้าถอดหัวใจ | ใส่ในมฤคา |
| เข้าไพรพฤกษา | ไปตามมฤคี |
| ๗๙๘ ไปในไพรสัณฑ์ | |
| จนพระสุริยัน | บ่ายคล้อยแสงศรี |
| หิวหอบเหี่ยวแห้ง | เรี่ยวแรงไม่มี |
| พาร่างมฤคี | กลับมาทันใจ |
| ๗๙๙ มาถึงที่อยู่ | |
| จึ่งเล็งแลดู | เห็นแต่กองไฟ |
| ทั้งรูปทั้งกาย | เจ้านั้นหายไป |
| พี่เลี้ยงนั้นไซร้ | หายไปด้วยกัน |
| ๘๐๐ คิดสงสัยนัก | |
| ด้วยเห็นประจ้กษ์ | สลักสำคัญ |
| รู้ว่าพี่เลี้ยง | ริษยาอาธรรม์ |
| จะให้อาสัญ | อยู่ในกลางพนา |
| ๘๐๑ ว่าอ้ายพี่เลี้ยง | |
| แยบคายบ่ายเบี่ยง | ถอดดวงหัทยา |
| เข้ารูปกูไป | ในพระพารา |
| จะเอาฉายา | เป็นเมียของตน |
| ๘๐๒ โอ้ตัวกูเอย | |
| เกิดมาไยเลย | ไม่รู้ทันคน |
| โง่เง่าเต่างัว | ไม่รักตัวตน |
| มาไว้ใจคน | จนมรณา |
| ๘๐๓ ฝูงคนทั้งหลาย | |
| เกิดมาเป็นชาย | อย่าดูเยี่ยงข้า |
| ไว้ใจคนนัก | ม้กเกิดโทษา |
| เหมือนหนึ่งตัวข้า | มาไว้ใจคน |
| ๘๐๔ เสียรู้เพราะรัก | |
| น่าแค้นใจนัก | เพราะไม่รักตน |
| จนเสียลูกเมีย | เพราะเชื่อใจคน |
| แต่นี้จะทน | ทุกข์ไม่รู้วาย |
| ๘๐๕ คิดถึงอรไท | |
| สะท้อนถอนใจ | พระทัยขาดหาย |
| สรรพสิทธิปรีชา | โศกาบ่วาย |
| ใจแห้งแรงหาย | แทบวายชีวัน |
| ๘๐๖ ครวญคร่ำร่ำไห้ | |
| ถึงนางอรไท | ผู้เป็นเมียขวัญ |
| ชาตินี้เวรา | ติดตามมาทัน |
| เราทั้งสองนั้น | พลัดกันทั้งเป็น |
| ๘๐๗ เราอยู่คู่ครอง | |
| กรรมมาตามสนอง | ให้ทันตาเห็น |
| ชาติก่อนกำจัด | สิงสัตว์ทั้งเป็น |
| ทั้งนี้ย่อมเวร | ติดตามเรามา |
| ๘๐๘ จักตั้งพิษฐาน | |
| ขอพบเยาวมาลย์ | ทุกชาติเถิดนา |
| เป็นสิงเป็นสัตว์ | สารพัดนานา |
| ขอพบกัลยา | ผู้เป็นเมียขวัญ |
| ๘๐๙ เกิดเป็นสิ่งใด | |
| พี่จะตามไป | เกิดเป็นสิ่งนั้น |
| เจ้าเป็นพฤกษา | ข้าจะเป็นเครือวัลย์ |
| ลอดเลี้ยวเกี่ยวพัน | อยู่ที่พฤกษา |
| ๘๑๐ เจ้าเป็นมาลี | |
| อันตัวของพี่ | จะเป็นภุมรา |
| จะอยู่สู่สม | เชยชมบุปผา |
| ด้วยความเสนหา | เกสรมาลี |
| ๘๑๑ เจ้าเป็นคูหา | |
| อันตัวของข้า | เป็นพญาราชสีห์ |
| จะอยู่อาศัย | ในถํ้ามณี |
| กว่าชีวิตพี่ | จะมาโทรมทรุด |
| ๘๑๒ เจ้าตายจากพี่ | |
| เป็นงิ้วฉิมพลี | วิมานสูงสุด |
| อันตัวของข้า | จะเป็นพญาครุฑ |
| ฝากฝังยั้งยุด | ไม่ห่างร้างน้อง |
| ๘๑๓ เจ้าเป็นคงคา | |
| อันตัวพี่ยา | จะเป็นปลาทอง |
| จะขออิงแอบ | แนบนวลควรครอง |
| จะคอยลอยล่อง | ในท้องคงคา |
| ๘๑๔ เจ้าเป็นคีรี | |
| อันว่าตัวพี่ | จะเป็นพฤกษา |
| งอกขึ้นบนตอน | ชะง่อนภูผา |
| ชั่วนี้ชั่วหน้า | ขออย่าไกลกัน |
| ๘๑๕ สรรพสิทธิปรีชา | |
| ครวญคร่ำร่ำหา | โศการำพัน |
| อุระร้อนเร่า | สร้อยเศร้าโศกศัลย์ |
| พระองค์ทรงธรรม์ | สลบซบไป |
| ๘๑๖ เหนือพื้นปฐพี | |
| สิ้นสมปฤดี | มิได้หวาดไหว |
| ครั้นต้องน้ำค้าง | ค่อยสว่างพระทัย |
| ฟื้นขึ้นมาได้ | รำพึงไปมา |
| ๘๑๗ หน่อพระชินศรี | |
| สมเด็จภูมี | คิดด้วยปัญญา |
| นิ่งอยู่มิได้ | จำจะไคลคลา |
| พาร่างกวางมา | แต่ในราตรี |
| ๘๑๘ มาในกลางคืน | |
| ค่ำมืดดึกดื่น | ดั้นดงพงพี |
| จนพระอุทัย | จะไขรัศมี |
| พอรุ่งราตรี | สว่างเวหา |
| ๘๑๙ สางแสงอุทัย | |
| จึ่งมาถึงไร่ | สองเฒ่ายายตา |
| เลี้ยงนกแก้วไว้ | ที่ในเคหา |
| อันว่าปักษา | นั้นมาบรรลัย |
| ๘๒๐ สองเฒ่าผัวเมีย | |
| เอามาทิ้งเสีย | นอกรั้วทันใจ |
| เมื่อใกล้จะรุ่ง | พวยพุ่งสุริย์ใส |
| เอาทิ้งออกไป | นอกรั้วมิช้า |
| ๘๒๑ มาถึงไร่แล้ว | |
| มาพบนกแก้ว | อันที่มรณา |
| จึ่งถอดหัวใจ | ออกมิได้ช้า |
| จากร่างมฤคา | เข้ารูปสกุณี |
| ๘๒๒ สมความคิดแล้ว | |
| เข้ารูปนกแก้ว | ได้แล้วจรลี |
| เฉียวฉาบถาบบน | โดยหนวิถี |
| มาถึงบูรี | บัดเดียวทันใจ |
| ๘๒๓ จึ่งสกุโณ | |
| บินถาผาโผ | เข้าสู่วังใน |
| เห็นเปิดบัญชร | บินร่อนเข้าไป |
| จับหน้าแกลไชย | แล้วมีวาจา |
| ๘๒๔ มาแต่ในไพร | |
| ข้าเจ้านี้ไซร้ | อดอาหารมา |
| หิวหอบบอบระหวย | จะม้วยมรณา |
| ขอโภชนา | กินบ้างเป็นไร |
| ๘๒๕ จึ่งนางเทวี | |
| ไม่รู้ว่าสามี | ถามมาทันใจ |
| ดูราปักษา | ท่านมาแต่ไหน |
| เป็นเหตุสิ่งไร | ว่าอดอาหาร |
| ๘๒๖ ท่านอยู่ในป่า | |
| อันผลพฤกษา | ทั้งเปรี้ยวทั้งหวาน |
| อันมูลผลา | ในป่าหิมพานต์ |
| มากมายหลายประการ | ว่าอดโภชนา |
| ๘๒๗ เราคิดสงสัย | |
| สกุณาว่าไป | ให้แจ้งก่อนรา |
| อยู่ในไพรสาณฑ์ | เหตุการณ์ใดนา |
| จงบอกกิจจา | ให้เราเข้าใจ |
| ๘๒๘ สรรพสิทธิปรีชา | |
| จึ่งมีวาจา | บอกแก่ทรามวัย |
| อันว่าข้านี้ | มิใช่อื่นไกล |
| ข้านี้มิใช่ | เป็นสกุณา |
| ๘๒๙ ข้าคือสามี | |
| ของนางเทวี | อย่าได้โศกา |
| พี่จะเล่าให้ฟัง | แต่หนหลั่งมา |
| เมื่อในเพลา | วันพี่จรดล |
| ๘๓๐ กับอ้ายพี่เลี้ยง | |
| ผันผายบ่ายเบี่ยง | เข้าในไพรสณฑ์ |
| ถึงทางทุเรศ | เมื่อจะเกิดเหตุผล |
| พากันจรดล | ไปพบมฤคา |
| ๘๓๑ ตัวหนึ่งตายอยู่ | |
| มาเล็งแลดู | รู้ว่ามรณา |
| พี่ถอดหัวใจ | เข้าในมฤคา |
| รูปกายของข้า | ฝากพี่เลี้ยงไว้ |
| ๘๓๒ แล้วตัวพี่ยา | |
| ไปตามมฤคา | ที่ในป่าใหญ่ |
| ภายหลังพี่เลี้ยง | บ่ายเบี่ยงแก้ไข |
| ถอดเอาหัวใจ | เข้ารูปพี่ยา |
| ๘๓๓ พี่เลี้ยงทรยศ | |
| มันคิดกระบถ | ต่อพี่แลนา |
| หัวใจของมัน | รูปนั้นของข้า |
| จงแจ้งกิจจา | เถิดหนาเทวี |
| ๘๓๔ เมื่อนั้นนางแก้ว | |
| เห็นประจักษ์แล้ว | ว่าพระสามี |
| ยอกรประนม | บังคมดุษฎี |
| ทรงกันแสงศรี | แล้วมีวาจา |
| ๘๓๕ ทีนี้เล่าไซร้ | |
| จะทำฉันใด | เล่าพระราชา |
| จะได้รูปทอง | ของพระองค์มา |
| แต่ดวงหัทยา | จะอยู่กลใด |
| ๘๓๖ หัวใจของเขา | |
| รูปของพระเจ้า | จะเอาอย่างไร |
| ไม่รู้ว่าจะตาย | ฝากกายเขาไว้ |
| ถอดเอาหัวใจ | ไปเข้ามฤคา |
| ๘๓๗ คิดฉันใดเล่า | |
| อันรูปพระเจ้า | จึ่งจะได้คืนมา |
| เหมือนแต่ก่อนเก่า | พ่อเจ้าเมียอา |
| ไม่ได้รูปมา | เมียจักบรรลัย |
| ๘๓๘ สุดคิดเมียแล้ว | |
| พระทูลกระหม่อมแก้ว | จะคิดฉันใด |
| นางยกสกุณา | ทูนเกศาไว้ |
| ดิ้นโดยโหยไห้ | ร่ำไรไปมา |
| ๘๓๙ หน่อพระชินศรี | |
| จึ่งถามเทวี | เมียรักเสนหา |
| เมื่อในราตรี | คืนนี้น้องอา |
| เข้าที่นิทรา | ด้วยเจ้าฤๅไฉน |
| ๘๔๐ นางสุวรรณเกสร | |
| บอกแก่ภูธร | บัดเดียวทันใจ |
| เหมือนหนหลังมา | ดั่งพรรณนาไว้ |
| สงสัยที่ไหน | บอกให้ทุกอัน |
| ๘๔๑ จึ่งเจ้าสรรพสิทธิ | |
| ไม่แคลงแจ้งจิต | สิ้นทุกสิ่งสรรพ์ |
| ไม่เป็นอันตราย | ด้วยแยบคายนั้น |
| ด้วยนางเมียขวัญ | เจ้ามีปัญญา |
| ๘๔๒ แก้ไขตัวไว้ | |
| ด้วยว่าสงสัย | เห็นผิดกิริยา |
| หญิงลางคนเล่า | มัวเมาตัณหา |
| ไม่พิจารณา | หลับตางมไป |
| ๘๔๓ คิดแล้วเท่านั้น | |
| บอกแก่เมียขวัญ | เจ้าอย่าตกใจ |
| จงไปอุบาย | แยบคายภายใน |
| ให้มันนั้นไซร้ | หลงด้วยวาจา |
| ๘๔๔ พี่จะบอกเจ้า | |
| จงขี้นไปเฝ้า | แล้วทูลกิจจา |
| ว่าพระองค์เจ้า | แต่ปกเกล้ามา |
| ไม่เห็นศักดา | อานุภาพท้าวไท |
| ๘๔๕ แต่มาปกเกศ | |
| ไม่เห็นพระเดช | พระคุณสิ่งใด |
| เจ้าไปอ้อนวอน | ให้มันอ่อนใจ |
| มันจะทำให้ | เจ้าเห็นแก่ตา |
| ๘๔๖ นางสุวรรณเกสร | |
| จึ่งให้ภูธร | เจ้าเสวยโภชนา |
| แล้วนางซ่อนไว้ | ที่ในปรางค์ปรา |
| มิได้เจรจา | ให้ใครรู้กล |
| ๘๔๗ ซ่อนเจ้าไว้แล้ว | |
| จึ่งนางน้องแก้ว | เสด็จจรดล |
| นางจึ่งเข้าเฝ้า | แล้วกล่าวเล่ห์กล |
| ขอพระจุมพล | จงได้ปรานี |
| ๘๔๘ แต่พระองค์เจ้า | |
| มาอยู่ปกเกล้า | เป็นปิ่นบูรี |
| ไม่เห็นศักดา | อานุภาพภูมี |
| ทรงอิทธิฤทธี | เป็นประการใด |
| ๘๔๙ หัวใจนั้นเล่า | |
| อยู่ในรูปเจ้า | ไม่รู้กลใน |
| อันนางลวงล่อ | แต่พอหัวใจ |
| ให้ออกเสียได้ | จากกายภูมี |
| ๘๕๐ หัวใจพี่เลี้ยง | |
| มิได้บ่ายเบี่ยง | บอกแก่เทวี |
| ว่านางโฉมตรู | จะดูฤทธี |
| แต่ในวันนี้ | จะได้เห็นกัน |
| ๘๕๑ จึ่งสั่งมนตรี | |
| เร่งเร็วบัดนี้ | ขมีขมัน |
| ไปหารูปกาย | สัตว์อันตายนั้น |
| เร่งรัดจัดกัน | ไปเที่ยวหามา |
| ๘๕๒ อำมาตย์รับสั่ง | |
| วิ่งมาล้าลัง | เสือกสนค้นหา |
| มาพบแพะตาย | อยู่ที่ชายป่า |
| เอาแพะตายมา | เข้าถวายด้วยพลัน |
| ๘๕๓ บรรดาข้าหลวง | |
| ขุนนางทั้งปวง | มั่วสุมชุมกัน |
| ว่าเจ้าสรรพสิทธิ | แผลงฤทธิ์วันนั้น |
| ชาวเราชวนกัน | มาดูฤทธา |
| ๘๕๔ หัวใจพี่เลี้ยง | |
| จึ่งมากล่าวเกลี้ยง | สั่งแก่เสนา |
| ดูรามนตรี | บัดนี้อย่าช้า |
| เร่งทำพลับพลา | ที่หน้าพระลานไชย |
| ๘๕๕ เมื่อนั้นเสนา | |
| จึ่งทำพลับพลา | เสร็จพลันทันใด |
| จึ่งเสด็จลงมา | ยังพลับพลาไชย |
| นักสนมกรมใน | ตามเสด็จไคลคลา |
| ๘๕๖ จึ่งนางเทวี | |
| นางเอาสกุณี | ใส่หีบออกมา |
| ไม่ให้ใครใคร | สงสัยเลยนา |
| ให้สำคัญว่า | หีบใส่หมากพลู |
| ๘๕๗ ส่งให้สาวใช้ | |
| ที่ไว้วางใจ | เคยใช้กันอยู่ |
| เอาหีบนี้ไป | อย่าให้ใครดู |
| จึ่งส่งให้กู | ที่ในพลับพลา |
| ๘๕๘ จึ่งนางสาวใช้ | |
| รับเอาหีบไป | ตามนางฉายา |
| ถึงพลับพลาไชย | ให้นางมิช้า |
| จึ่งนางฉายา | รับเอาทันใจ |
| ๘๕๙ พร้อมกันบมินาน | |
| ที่หน้าพระลาน | มากมายอยู่ไสว |
| ทั้งซ้ายทั้งขวา | ข้างหน้าข้างใน |
| คอยดูท้าวไท | จะแผลงฤทธา |
| ๘๖๐ พี่เลี้ยงนั้นไซร้ | |
| จึ่งถอดหัวใจ | ออกจากกายา |
| ของเจ้าสรรพสิทธิ | ด้วยฤทธิ์วิทยา |
| เข้าในสรีรา | รูปแพะบมินาน |
| ๘๖๑ แพะเป็นขึ้นมา | |
| ด้วยฤทธิ์วิทยา | อวดแก่เยาวมาลย์ |
| ว่าศิลปศาสตร์ | สามารถเชี่ยวชาญ |
| ให้นางนงคราญ | เจ้าเห็นฤทธา |
| ๘๖๒ ข้าหลวงทั้งหลาย | |
| คิดว่าเจ้านาย | ของอาตมา |
| ว่าเจ้าสรรพสิทธิ | สำแดงฤทธา |
| มนตรีเสนา | ซ้องสาธุการ |
| ๘๖๓ หัวใจนั้นแหละ | |
| เข้าอยู่ในแพะ | โลดโผนทะยาน |
| สำแดงเดชา | ในหน้าพระลาน |
| แพะตายวายปราณ | ดังมีจิตใจ |
| ๘๖๔ นางสุวรรณเกสร | |
| จึ่งนางบังอร | เปิดหีบทันใจ |
| จะให้ผัวเจ้า | เข้ารูปท้าวไท |
| ด้วยนางทรามวัย | มีใจโกรธา ๚ะ |
ฉบัง
| ๘๖๕ เมื่อนั้นสรรพสิทธิปรีชา | ขึ้งโกรธโกรธา |
| ถอดหัทยาด้วยไว | |
| ๘๖๖ ออกจากนกแก้วทันใจ | เข้ารูปภูวไนย |
| บัดใจจึ่งสั่งเสนา | |
| ๘๖๗ ให้เร่งจ้บเอาแพะมา | เร่งเร็วอย่าช้า |
| มัดเอาเข้ามาด้วยพลัน | |
| ๘๖๘ ว่าแพะใจร้ายอาธรรม์ | เร่งจับตัวมัน |
| มาให้แก่เราบัดนี้ | |
| ๘๖๙ บัดนั้นเสนามนตรี | จับแพะกาลี |
| มัดเข้ามาถวายราชา | |
| ๘๗๐ หัวใจพี่เลี้ยงนั้นหนา | รำพึงไปมา |
| ทีนี้เห็นว่าวอดวาย | |
| ๘๗๑ ไม่เห็นสิงสัตว์ทั้งหลาย | ซากศพอันตาย |
| อยู่ที่หน้าพระลานไชย | |
| ๘๗๒ ไม่มีกเลวรากสิ่งใด | จะถอดหัวใจ |
| เข้าอยู่ในรูปสิ่งนั้น | |
| ๘๗๓ จะหนีความตายผายผัน | ไม่ได้สำคัญ |
| กเลวรากสิ่งใด | |
| ๘๗๔ ไม่มีที่จะอาศัย | จะถอดหัวใจ |
| ออกจากรูปแพะนี้นา | |
| ๘๗๕ จะหนีให้รอดชีวา | แลซ้ายแลขวา |
| ไม่มีที่จะอาศัย | |
| ๘๗๖ ทีนี้น่าที่จะบรรลัย | กรรมทั้งนี้ไซร้ |
| เพราะกูมาคิดทรชน | |
| ๘๗๗ คิดร้ายต่อเจ้านายตน | จึ่งอกุศล |
| แลกรรมให้เห็นทันตา | |
| ๘๗๘ เมื่อนั้นสรรพสิทธิฤทธา | สั่งแก่เสนา |
| ให้ผ่าอกแพะออกไป | |
| ๘๗๙ ควักแขวะแหวะเอาหัวใจ | แพะร้ายจังไร |
| น้ำใจมันไม่ซื่อตรง | |
| ๘๘๐ ชาติพาลสันดานดำรง | การชั่วตัวยง |
| จะไว้ชีวิตมันไย | |
| ๘๘๑ อำมาตย์รับสั่งท้าวไท | แหวะเอาหัวใจ |
| ออกมาผ่าเสียด้วยพลัน | |
| ๘๘๒ พี่เลี้ยงนั้นสิ้นอาสัญ | สูญซึ่งชีวัน |
| วันนั้นก็ม้วยบรรลัย | |
| ๘๘๓ ฝูงคนไม่รู้กลใน | เห็นหลากแก่ใจ |
| ก็คิดสงสัยไปมา | |
| ๘๘๔ สมคิดดังจิตปรารถนา | เสด็จเข้าปรางค์ปรา |
| สองราสำราญบานใจ | |
| ๘๘๕ ขึ้นบนปรางค์ทองผ่องใส | สมความคิดไซร้ |
| ทรามวัยชื่นชมยินดี | |
| ๘๘๖ สังระเสริญปัญญาสามี | สรรพสิทธิฤทธี |
| ปรีชาล้ำเลิศกว่าคน | |
| ๘๘๗ สองครองนิเวศมณฑล | ไตรภพจบสกล |
| เป็นบรมสุขสถาพร ๚ะ |
สุรางคนางค์
| ๘๘๘ เมื่อนั้นโพธิสัตว์ | |
| ครองราชสมบัติ | กับพระบิดร |
| บรมกระษัตริย์ | พรหมทัตภูธร |
| สุรางคนิกร | แปดหมื่นสี่พัน |
| ๘๘๙ เย็นเช้าเข้าเฝ้า | |
| พระผู้ปิ่นเกล้า | นัคเรศเขตขัณฑ์ |
| เฝ้าพระภูวนาถ | มิได้ขาดวัน |
| ปรีดิ์เปรมเกษมสันต์ | อยู่ทุกวันวาร |
| ๘๙๐ พึ่งบุญเดโช | |
| เป็นบรมสุโข | โอฬาร์ธิการ |
| ข้าเฝ้าน้อยใหญ่ | โพยภัยไม่พาน |
| รั้วงานราชการ | ตามประเพณี |
| ๘๙๑ ข้าศึกศึกเสือ | |
| ปักษ์ใต้ฝ่ายเหนือ | มิได้ยายี |
| เจ้าทรงทศพิธ | ไม่ผิดประเพณี |
| ไพร่พลมนตรี | มิได้ฉันทา |
| ๘๙๒ ดุจเขาพระสุเมรุ | |
| มิได้เอียงเอน | หวาดไหวไปมา |
| คือองค์ปิ่นปัก | เป็นหลักโลกา |
| ถ้อยความถามว่า | โดยสัจจวาที |
| ๘๙๓ หน่อพระโพธิสัตว์ | |
| ครองราชสมบัติ | เป็นเจ้าบูรี |
| ร้อยเอ็ดนัคเรศ | ทุกประเทศธานี |
| แต่งสุวรรณมาลี | ถึงปีมาถวาย |
| ๘๙๔ เป็นพระยาอุปราช | |
| เสนาอำมาตย์ | มีความสบาย |
| ซ้องสาธุการ | ภูบาลเหลือหลาย |
| ทั้งหญิงทั้งชาย | สุขกระเษมเปรมปรา |
| ๘๙๕ สมเด็จกรุงกระษัตริย์ | |
| ท้าวบรมพรหมทัต | ขัตติยวงศา |
| พระชนม์ท้าวจวน | ประชวรโรคา |
| ทรงพระชรา | สู่สวรรคาลัย |
| ๘๙๖ โกสุมเทวี | |
| เห็นพระภูมี | สิ้นชีพตัดษัย |
| นางสุวรรณเกสร | สายสมรอรไท |
| เศร้าหมองร้องไห้ | รักพระบิดา |
| ๘๙๗ พระร่มโพแก้ว | |
| มาล้มเสียแล้ว | จากลูกแลนา |
| ตัดช่องน้อยไป | สู่ไตรตรึงษา |
| ในวิมานฟ้า | เสด็จไปแต่องค์ |
| ๘๙๘ โกสุมเทวี | |
| ไห้รักภูมี | เพียงชีพปลดปลง |
| มาทิ้งเมียเสีย | เสด็จไปแต่องค์ |
| ให้เมียนี้ทรง | โศกาอาวรณ์ |
| ๘๙๙ สมเด็จท้าวไท | |
| สู่สวรรคาลัย | แต่องค์ภูธร |
| ละบ้านเมืองไว้ | มิได้อาทร |
| ละสุรางคนิกร | เสด็จสู่เมืองสวรรค์ |
| ๙๐๐ นักสนมทั้งปวง | |
| สิ้นทั้งเรือนหลวง | ร้องไห้โศกศัลย์ |
| ร่ำรักราชา | โศการำพัน |
| ร้อนโรคโศกศัลย์ | ไม่มีสมประดี |
| ๙๐๑ ครั้นวายโศกแล้ว | |
| สมเด็จพระแก้ว | สรรพสิทธิฤทธี |
| ให้แต่งโกศทอง | เรืองรองรัศมี |
| เชิญศพภูมี | เข้าในโกศทอง |
| ๙๐๒ เมื่อนั้นพระบาท | |
| ตรัสสั่งอำมาตย์ | มนตรีทั้งผอง |
| ให้เร่งกะเกณฑ์ | ทำพระเมรุทอง |
| รูปสัตว์เนืองนอง | ให้มีทุกพรรณ |
| ๙๐๓ รูปอินทร์รูปพรหม | |
| รูปเทพประนม | ถือดอกบุษบัน |
| รูปรามรูปลักษณ์ | รูปยักษ์ทศกัณฐ์ |
| รูปเทพเทวัญ | ในชั้นดุษฎี |
| ๙๐๔ รูปสัตว์จตุบาท | |
| ละมั่งระมาด | รูปพญาราชสีห์ |
| รูปสัตว์ทวิบาท | พญาราชสกุณี |
| หัสดินทร์อินทรี | กินรีกินร |
| ๙๐๕ ราชวัติรายรอบ | |
| ฉัตรธงประกอบ | รูปสัตว์อยู่สลอน |
| รูปนางสาวสวรรค์ | อันงามบวร |
| รูปเทพนิกร | รำร่อนตามกัน |
| ๙๐๖ เมรุซีกเมรุแซก | |
| ทำให้แปลกแปลก | ทั้งแปดทิศนั้น |
| รูปขุนวานรา | ยักษากุมภัณฑ์ |
| ประดับทุกชั้น | ให้งามบรรจง |
| ๙๐๗ หน้ามุขหน้าบัน | |
| เป็นลำดับกัน | ทุกชั้นเหมหงส์ |
| ย่อมแก้วแกมกัน | เรืองรองเยียรยง |
| รูปครุฑภุชงค์ | สลับจับกัน |
| ๙๐๘ ให้จัดเครื่องเล่น | |
| ระบำรำเต้น | เกณฑ์ให้ครบครัน |
| ระบำรำมอญ | ละครประชัน |
| โขนหนังทั้งนั้น | ให้พร้อมทุกประการ |
| ๙๐๙ ครั้นจะรำพัน | |
| เครื่องเล่นทั้งนั้น | จะช้าเนิ่นนาน |
| นอกพระบาลี | มิสู้ต้องการ |
| แต่พอประมาณ | ตามเรื่องนิยาย |
| ๙๑๐ ครั้นถ้วนเจ็ดวัน | |
| พระองค์ทรงธรรม์ | เจ้าจึงถวาย |
| พระเพลิงกระษัตริย์ | พรหมทัตฦๅสาย |
| แล้วเสด็จผันผาย | เข้าสู่วังใน |
| ๙๑๑ เสร็จการบรมศพ | |
| เจ้าผ่านพิภพ | เป็นเจ้าเวียงไชย |
| แทนกรุงกระษัตริย์ | พรหมทัตท้าวไท |
| ด้วยนางทรามวัย | เกสรมเหสี |
| ๙๑๒ เป็นปิ่นกระษัตริย์ | |
| ครองราชสมบัติ | เลิศล้ำโลกี |
| ร้อยเอ็ดนัคเรศ | ทุกประเทศธานี |
| บทมาลย์พันปี | ก้มเกล้าถวายกร |
| ๙๑๓ แต่งสุวรรณมาลา | |
| มาถวายเจ้าฟ้า | ทุกกรุงพระนคร |
| มักกะสันวิลันดา | พม่าแขกมอญ |
| ตะนาวชาวดอน | คุลาตานี |
| ๙๑๔ มัตตะมะพะโค | |
| กะเหรี่ยงเลี่ยงโผ | หัวโตโยคี |
| แขกจามพราหมณ์เทศ | ฝรั่งเศสมะละกี |
| พึ่งพระบารมี | ทั้งสิบสองภาษา |
| ๙๑๕ ลูกค้าบกเรือ | |
| ปักษ์ใต้ฝ่ายเหนือ | เกลื่อนกล่นกันมา |
| อีหลุบกำปั่น | ญี่ปุนวิลันดา |
| ฝรั่งมังคลา | มาพึ่งสมภาร |
| ๙๑๖ ครองราชสมบัติ | |
| เป็นธรรมเป็นสัตย์ | เลิศล้ำดินดาน |
| ขาดเหลือเกื้อหนุน | ทำบุญให้ทาน |
| สร้างพระโพธิญาณ | เพิ่มพูนบารมี |
| ๙๑๗ พระหน่อนรินทร์ปิ่นนรา | |
| จอมกระษัตริย์ขัตติยา | ครอบครองธานี |
| สุขเขษมเปรมปรา | บ่มีราคี |
| เสนามนตรี | เป็นสุขทุกคน |
| ๙๑๘ ครองพระนคร | |
| ส่วยสาอากร | ลดถอนผ่อนปรน |
| สิ่งของเพิ่มพูน | บริบูรณ์ฟ้าฝน |
| เป็นสวัสดิมงคล | ปิ่นเกล้าธรณี |
| ๙๑๙ หน่อพระโพธิสัตว์ | |
| ครองราชสมบัติ | กำนัลสาวศรี |
| พระชนม์ท้าวไท | ได้ร้อยยี่สิบปี |
| เหนื่อยหน่ายโลกีย์ | มิได้ต้องพาน |
| ๙๒๐ ทรงพระชรา | |
| ประชวรโรคา | มัจจุราชมาพาน |
| ทำลายเบญจขันธ์ | สู่สวรรค์บมินาน |
| เสวยสุขสำราญ | ในวิมานไกวัล |
| ๙๒๑ วิมานทองโสด | |
| สูงห้าสิบโยชน์ | เครื่องทิพอนันต์ |
| นางฟ้าแช่มชื่น | นับหมื่นนับพัน |
| จุติจากสวรรค์ | แล้วกลับลงมา |
| ๙๒๒ เกิดในชมพู | |
| ผลบุญคํ้าชู | เป็นท้าวพระยา |
| อกุศลซัดให้ | เข็ญใจนักหนา |
| เป็นกระษัตรา | แล้วมาตกไร้ |
| ๙๒๓ ได้เป็นมนตรี | |
| ได้เป็นเศรษฐี | กระฎุมพีเข็ญใจ |
| ได้เป็นนักปราชญ์ | อำมาตย์ผู้ใหญ่ |
| เวียนมาเวียนไป | หลายชาตินักหนา |
| ๙๒๔ เป็นฤๅษีสิทธิ์ | |
| แล้วเป็นวานิช | ชาวไร่ชาวนา |
| เป็นสัตว์เป็นสิง | ทุกสิ่งภาษา |
| เป็นจักรพรรตรา | มีเดไชไชย |
| ๙๒๕ หลายชาติมานาน | |
| แม้นจะประมาณ | ยากนักเหลือใจ |
| จนพระบารมี | ได้สี่อสงไขย |
| กำไรนับได้ | ถึงแสนมหากัลป์ |
| ๙๒๖ จึ่งได้มาตรัส | |
| โปรดเวไนยสัตว์ | ไปยังเมืองสวรรค์ |
| บ้างได้อรหัต | ตัดกิเลสนั้น |
| เป็นพระอรหันต์ | เข้าสู่พระนิพพาน |
| ๙๒๗ จึ่งพระศาสดา | |
| นำมาเทศนา | สำแดงตำนาน |
| ชาดกสกุณา | ล่วงมาช้านาน |
| ครั้งพระพิชิตมาร | ยังเป็นปักษี |
| ๙๒๘ แต่งตามนิบาต | |
| เรื่องสกุณชาติ | จบแต่เท่านี้ |
| ยุติการะ | ด้วยพระบาลี |
| จึ่งพระชินศรี | ประมวลชาติมา |
| ๙๒๙ มีพุทธโอวาท | |
| ตรัสประมวลชาติ | ตามบาทพระคาถา |
| พี่เลี้ยงนั้นไซร้ | น้ำใจริษยา |
| ครั้นกลับชาติมา | เทวทัตใจพาล |
| ๙๓๐ เกิดชาติใดมา | |
| พบหน่อศาสดา | ตั้งใจปองผลาญ |
| จึ่งพระเทวทัตนั้น | เป็นคนอันธพาล |
| ไปตกอยู่นาน | ในมหาอเวจี |
| ๙๓๑ ท่านท้าวพรหมทัต | |
| เมื่อเธอกระหวัด | กลับชาติด้วยดี |
| เป็นพระอานนท์ | ปรนนิบัติอันมี |
| อุปัฏฐากชินศรี | จนเข้าพระนิพพาน |
| ๙๓๒ โกสุมนางนาฏ | |
| เมื่อกระหวัดกลับชาติ | มาตามโพธิญาณ |
| เป็นนางมลิกา | ภิกขุณีมินาน |
| ประกอบด้วยฌาน | ยิ่งยวดกวดขัน |
| ๙๓๓ โกณฑัญเศรษฐี | |
| เมื่อสิ้นชีวี | กลับชาติด้วยพลัน |
| เป็นพุทธบิดา | ในศาสนานั้น |
| พระนามทรงธรรม์ | สิริสุทโธทน์ภูมี |
| ๙๓๔ เขมานางนาฏ | |
| เมื่อนางกลับชาติ | ในศาสนานี้ |
| เป็นพุทธมารดา | สมเด็จพระมุนี |
| พระนามเทวี | สิริมหามายา |
| ๙๓๕ สรรพสิทธิราช | |
| เมื่อได้กลับชาติ | เป็นองค์ศาสดา |
| โปรดแก่มนุษย์ | เทวบุตรเทวดา |
| ครุฑานาคา | ทั่วโลกโลกีย์ |
| ๙๓๖ นางสุวรรณเกสร | |
| เมื่อนางบังอร | กลับชาติด้วยดี |
| เป็นนางพิมพา | ในศาสนานี้ |
| เป็นพระชนนี | แห่งพระราหุล |
| ๙๓๗ ตำนานนิบาต | |
| เรื่องราวสกุณชาติ | พอจบบริบูรณ์ |
| พระเจ้านำมา | เทศนาบัณฑูร |
| จบแล้วบริบูรณ์ | เท่านี้แลนา ๚ะ |
[๑] “ชนมาร”ในเรื่องนี้ใช้ในความหมายว่า “แม่” (ชนนี + มารดา)
[๒] เนื้อความตอนแกะบายศรีแต่งเป็นกลอนแหล่อยู่ในเอกสารเลขที่ ๖๘๒
