ตอนที่ ๑๒ กลับเมืองปินัง

ในตอนนี้มิใคร่มีเรื่องอะไรจะเล่าเท่าใดนัก เพราะกลับย้อนมาทางเดียวกันกับเมื่อไป และมาเรืออย่างเดียวกันกับที่ไป มีเรื่องก็เป็นอย่างเบ็ดเตล็ด เดิมฉันเขียนไว้ข้างท้ายตอนที่ ๑๑ หมายว่าจะให้สิ้นเรื่องเพียงนั้น แต่เมื่อพิจารณาดูเห็นผิดกระบวนความที่ได้เขียนบอกเรื่องมาเป็นตอนๆ ดูเป็นไปค้างเติ่งอยู่ที่เมืองร่างกุ้ง จึงแยกความมาเขียนเป็นตอนหนึ่งต่างหาก

วันพฤหัสบดีที่ ๑๓ กุมภาพันธ์ เวลาเช้าอูบาดุนมาส่งที่โฮเต็ล เวลากลางวันเชิญมิสเตอร แนช ปลัดเลขาธิการของรัฐบาลกับมิสเตอร คัสโตเนีย กับภรรยามากินเลี้ยงเวลากลางวันที่โฮเต็ล เลี้ยงแล้วไปลงเรือการาปารา Karapara ของบริษัทอิสต์อินเดีย เป็นเรือคู่กับลำที่เรามา มิสเตอร แนช ปลัดเลขาธิการของรัฐบาล มิสเตอรไปรเออ กงซุลสยาม มิสเตอร คัสโตเนีย นายห้างอิสต์เอเซียติค กับเจ้าฉายเมือง เจ้าขุนศึก ลงไปส่งที่เรือ เรือออกจากท่าเวลา ๑๔ นาฬิกาครึ่ง ลงมาทอดสมอรอน้ำอยู่ข้างใต้เมืองร่างกุ้งจนน้ำขึ้นจึงออกเรือแล่นมา ออกจากปากน้ำเมื่อจวนค่ำ มาเรือขากลับผิดกับเมื่อขาไปอย่างหนึ่ง ด้วยเรือรับบรรทุกทหารแขกปัญจับของอังกฤษมาแต่เมืองกาลกัตตาว่า ๔๐๐ คน ระวางเรือที่สำหรับบรรทุกสินค้ามีแต่พวกทหารแขกกับลูกเมียที่ตามมาด้วยเต็มไปทั้งนั้น ว่าจะไปผลัดทหารกาชิน Chachin ที่ประจำอยู่ ณ เมืองแปะระในสหรัฐมลายูครบกำหนดแล้วกลับไปเมืองพะม่า พวกทหารกาชินนั้นฉันเคยเห็นที่ปินัง ดูเป็นชาติอยู่ในระหว่างจีนกับไทยใหญ่ อังกฤษเกลี้ยกล่อมฝึกหัดเป็นทหารอยู่ในเมืองพะม่ามาก ส่วนทหารแขกปัญจับนั้นว่าจะส่งตามมาในเรือลำหลังอีกจนครบจำนวนกองพันหนึ่ง พวกนายทหารโดยสารชั้นที่ ๑ มากับพวกเรา พอรุ่งขึ้นอีกวัน ๑ ก็คุ้นกันเกือบหมด คราวนี้มีหญิงสาวชาวอเมริกาเป็นพวกท่องเที่ยวมาด้วยกัน ๓ คน พอเห็นเจ้าหญิงก็เข้ามาหา คนที่เป็นหัวหน้าบอกว่าเป็นหลานพระยากัลยาณไมตรี Dr. Sayre และประสงค์จะเข้าไปเที่ยวกรุงเทพฯ จากปินัง พวกเรารู้ก็ยินดีเขียนจดหมายชักนำให้ถือไปถึงพวกพ้องขอให้อุปการะหญิงสาว ๓ คนนั้น ต่อมาได้รับจดหมายบอกมาว่าไปกรุงเทพฯ มีความยินดีพอใจมาก

ขากลับทะเลราบเรียบราวกับน้ำในอ่าง จนพวกเราที่ขี้เมาคลื่นออกเดินก๋าได้หมดทุกคนตลอดทั้ง ๓ วัน เขาเดินเรือใกล้ฝั่งกว่าเมื่อขาไป ได้เห็นเกาะภูเก็ตตลอดไปถึงภูเขาที่เมืองพังงา กลับมาถึงปีนัง ณ วันอาทิตย์ที่ ๑๖ กุมภาพันธ์ เวลาเช้า เจ้าเมืองให้เรือหลวงไปรับมาส่งขึ้นบกกลับบ้าน

วันจันทร์ที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ ไปส่งพระองค์หญิงใหญ่ศิริรัตนบุษบง ลงเรือไปเมืองสิงคโปร์ เป็นสิ้นเรื่องเที่ยวเมืองพะม่าเพียงเท่านี้.