แม่สอนลูก
[๑]ยานี
| ๏ มโนนมัสการแก้ว | ข้อให้แคล้วซึ่งเวรา |
| โพยภัยอย่าให้มา | ความอุบาทว์แลจังไร |
สุรางคนางค์
| ๏ ข้าไหว้พระธรรม | |
| ประเสริฐเลิศล้ำ | ทั่วทั้งโลกี |
| ข้าไหว้พระสงฆ์ | ยอกรชุลี |
| ขอพระชินศรี | ตราบท้าวเข้านิพพาน |
| ๏ ข้าขอผูกไว้ | |
| สั่งสอนทรามวัย | กระสัตรีนารี |
| ผูกพระคาถา | ออกจากกำภีร์ |
| สั่งสอนกระสัตรี | จำไว้ใส่ตัว |
| ๏ ข้าเรียนเขียนผูก | |
| คำแม่สอนลูก | แต่แรกเป็นสาว |
| เป็นกลอนสอนสู่ | ให้รู้เรื่องราว |
| ถ้าใครมีลูกสาว | สืบสืบกันไป |
| ๏ อย่ามากินแหนง | |
| ว่าข้าแกล้งแต่ง | เยาะเย้ยไยไพ |
| ผูกตามโวหาร | โบราณคำไทย |
| แต่พอจำได้ | ใส่ในตัวเอง |
| ๏ ถ้าใครรู้แล้ว | |
| สั่งสอนลูกแก้ว | อย่าทำสำหาว |
| สอนทุกราตรี | ให้เป็นเรื่องราว |
| ใหญ่ขึ้นเป็นสาว | จักมีคนชม |
| ๏ ทำเนียมมาดา | |
| เลี้ยงลูกสาวมา | ลูกน้อยเอวกลม |
| ค่ำเช้าเข้านอน | สั่งสอนทรามชม |
| จะให้ทองสม | รู้หลักเทียมคน |
| ๏ ค่อยเล่นค่อยหัว | |
| ค่อยเสงี่ยมเจียมตัว | อย่าทำสาละวน |
| แขกไปไทยมา | ลุกนั่งเจียมตน |
| อตส่าห์ขวายขวน | ระวังฟังเสียง |
| ๏ อย่าชิงพูดจา | |
| นั่งกลางขวางหน้า | อย่ามานั่งเคียง |
| เร้นอยู่แต่ลับ | ค่อยสดับฟังเสียง |
| อย่าล้อต่อเถียง | พี่น้องข้าไท |
| ๏ อย่าหัวเสียงดัง | |
| ทองดีร้อยชั่ง | แม่จะสอนเจ้าไว้ |
| อย่าเล่นมี่ฉาว | ผิดอย่างสาวไป |
| ดูเอาใจใส่ | การเหย้าเรือนตน |
| ๏ ไม่เหมือนหนึ่งชาย | |
| การหูกการฝ้าย | เจ้าเร่งขวายขวน |
| เรียนร่ำทำไว้ | จะได้เลี้ยงตน |
| นุ่งห่มเทียมคน | เพราะสีมือเอง[๒] |
| ๏ ครั้นรู้หูกฝ้าย | |
| เจ้าเรียนค้าขาย | อย่าเป็นนักเลง |
| ขับรำเล่นเบี้ย | เสียทรัพย่ไปเอง |
| อย่าเป็นนักเลง | ขับรำมี่ฉาว |
| ๏ ลูกรักเจ้าแม่ | |
| หญิงอย่างนี้แล | เนื้อแท้ว่าสาว |
| ละอายแก่ใจ | บ่ได้สำหาว |
| ให้ดูเรื่องราว | อย่างสาวที่ดี |
| ๏ ลางคนใจไร้ | |
| สอนคํ่าเช้าหาย | ให้เถิงโบยตี |
| เพราะใจแห่งเจ้า | เป็นคนกระลี |
| อาภัพอัปรีย์ | เสียวงศ์พงศ์พันธุ์ |
| ๏ ฟังคำแม่ว่า | |
| หญิงอย่างนั้นหนา | อย่าดูเยี่ยงมัน |
| อับอายขายหน้า | พี่น้องพงศ์พันธุ์ |
| หญิงร้ายฉกรรจ์ | ไม่อายอดสู |
| ๏ แต่งแง่กรุยกราย | |
| นุ่งลายห่มลาย | หวังจะให้ชายดู |
| แสนงอนข้อนแต่ง | ผัดแป้งเป็นครู่ |
| (......) | อย่าดูเยี่ยงมัน |
| ๏ เข้าใกล้ผู้ชาย | |
| เหม็นสาบเหม็นอาย | บ่ได้ปราศรัย |
| เขาชังน้ำหน้า | เขาไม่พอใจ |
| คนชั่วนี้ไซร้ | น่าอายบัดศรี |
| ๏ ครั้นพบสบตา | |
| ก็ระสายเกศา | เปลี้องผ้าห่มใหม่ |
| ยิ้มแย้มเจรจา | ก้มหน้าเดินไป |
| ร้องเรียกแต่ไกล | อยู่นั้นก่อนรา |
| ๏ หน้าตาเพอเรอ | |
| ไม่ขวยไม่เก้อ | คือดังหงส์ยนต์ |
| ผิดพลั้งฟังก่อน | ตำงอนแห่งตน |
| ไม่กลัวว่าคน | ให้เขานินทา |
| ๏ อย่าคบชายมาเรือน | |
| อย่าเอาเป็นเพื่อน | ลูกรักทรามวัย |
| อย่าดูเยี่ยงมัน | หญิงร้ายจังไร |
| ทองย้อยร้อยชั่ง | ฟังคำแม่รา |
| ๏ ลูกรักเจ้าแม่ | |
| หญิงอย่างนี้แล | เนื้อแท้ว่าสาว |
| การงานอตส่าห์ | อย่าเล่นมี่ฉาว |
| จำเอาเรื่องราว | อย่างสาวที่ดี |
| ๏ ลูกรักเจ้าแม่ | |
| หญิงอย่างนี้แล | การงานอตส่าห์ |
| อยู่เหย้าเฝ้าเรือน | เป็นเพื่อนมารดา |
| ทองคำกำพร้า | ลูกรักเจ้าแม่เอย |
| ๏ เอาอย่างที่ดี | |
| หมั่นมักภักดี | แม่ไม่ว่าไร |
| คบกันเถิดหนา | มาดาดีใจ |
| อย่าคบคนร้าย | ทองดีเจ้าแม่เอย |
| ๏ แม่มาสอนเจ้า | |
| ทุกวันค่ำเช้า | อย่าให้เสียที |
| อย่าให้แม่อาย | ขายหน้า ... นี้ |
| ลูกรักเทวี | ฟังคำแม่สอน |
| ๏ ฟังคำแม่ว่า | |
| อย่าได้นั่งช้า | เจ้าลุกมาพลัน |
| เขาจักชมเจ้า | ทองดีนี้ขยัน |
| เจ้าลุกจงพลัน | ลูกน้อยแม่เอย |
| ๏ ลางตนคนดี | |
| หมั่นมักพาที | ไม่มีติเตือน |
| ความคิดความอ่าน | ใครเลยจะเหมือน |
| บ่ห่อนฟั่นเฟือน | พลั้งพลาดขาดไป |
| ๏ ซื้อจ่ายขายการ | |
| นับนับอ่านอ่าน | คิดเฟื้องคิดไพ |
| วันละเบี้ยละเบี้ย | มิให้เสียไป |
| ต้นทุนกำไร | คิดไว้ทุกคราว |
| ๏ ปกงามทำชอบ | |
| คิดไว้ให้ประกอบ | บ่ได้สำหาว |
| หญิงอย่างนี้แล้ | ที่แท้ว่าสาว |
| เจ้าอย่าสำหาว | อย่างสาวที่ดี |
| ๏ รักคู่ดูอย่าง | |
| ทอดคำสำอาง | อย่าให้เสียที |
| แม่เลี้ยงเจ้ามา | ยากลำบากแสนทวี |
| โอโอ้ทองดี | แม่รักเหลือใจ |
| ๏ แม่เลี้ยงเจ้ามา | |
| พิทักษ์รักษา | บ่ได้คลาคลาย |
| นางทองอุไร | แม่จะให้สืบสาย |
| เหมือนอย่างทั้งหลาย | อันมีสกุล |
| ๏ ลูกน้อยกลอยใจ | |
| แม่แกล้งแต่งไว้ | จะให้อุดหนุน |
| ตามมีตามได้ | จะให้เป็นต้นทุน |
| สุดแท้แต่บุญ | ลูกรักเจ้าแม่อา |
| ๏ เคยคู่อยู่ครอง | |
| จะให้เป็นสอง | สมสนิทเสนหา |
| แม่หวังฝังปลูก | ลูกรักฉายา |
| ถ้าว่าชั่วช้า | แม่ไม่ปรานี |
| ๏ ถ้าออกเรือนไป | |
| เงินทองมิให้ | ทำโพยโบยตี |
| ตบต่อยย่อยยับ | จับให้ขับหนี |
| เร่งคิดจงดี | นางทองอุไร |
| ๏ ข้าวให้ไร่นา | |
| ทั้งโคมหิงสา | เงินทองมากมาย |
| ปองปลูกลูกเต้า | ขวัญข้าวกลอยใจ |
| ทำมาหาได้ | จะให้ใครเล่านา |
| ๏ ข้าหญิงข้าชาย | |
| จักให้โฉมฉาย | ลูกแก้วแม่อา |
| แม่ปองให้เจ้า | ข้าวไร่โคนา |
| ลูกน้อยฉายา | แม่จะเพิ่มเติมลง |
| ๏ ถ้าว่ามิดี | |
| สิ่งสินทั้งนี้ | จะเป็นผุยผง |
| เงินทองเสื้อผ้า | แม่จะทิ้งนํ้าลง |
| ลูกรักโฉมยง | จำไว้ใส่ใจ |
| ๏ แม่สั่งสอนเจ้า | |
| ทุกวันคํ่าเช้า | บ่ได้คลาคลาย |
| เจ้าอย่าลวนลาม | เช้าค่ำจำไว้ |
| จงเอาใจใส่ | การเหย้าเรือนตน ๚ะ |
ฯ แม่สอนลูกยังมี ... สมุดมิได้บอกไว้ตามนิทานนั้นแล ฯ
